Định hướng phát triển ngoại thương trên địa bàn tp hồ chí mnh đến năm 2010

A

-"'

'

'

BQ GIAO Dl)C VA DAO T~O
'
,.._,
D~I HQC QUOC GIA THANH PHO HO CHI MINH
TRUONG D~I HQC KINH TE
~

~

~

----------------~llJC9.3----------*·----

NGO THJ NGOC HUYEN

,

,

A!

DINH
Hu'ONG PHAT TRIEN ..

NGOAI THu'ONG TREN DIA
. BAN
TP.H6 CHi MINH DEN NAM 2010
..

"

'

,..,

?

,

'

CHUYEN NGANH: KINH TE QUAN LY VA
KE HO.t).CH HOA KINH TE QUOC DAN
MA
5.02.05

so :

LUAN
. AN TIEN si· KINH TE
NGUOI HUONG DAN KHOA HOC :
1. PGS.TS. VO THANH THU
2. TS. DOAN THl HONG VAN

THANH PHO HO CHI MINH - NA1VI 1999
BQ GIAO Dl,JC VA DAO TA J
TRlfdNG DH KINH TE TPJ·ic:

__

(ff/HUVI~N

.~
ff\~-1
-._;__,---:..

/(

!
~·'

I

J


,..

.....

-

,..

?

.

-

,..

CQNG HOA XA HQI CHU NGHIA VIt:T NAM
Doc Hip - Tu do - Hanh phuc

LOICAMDOAN
Toi xin cam doan ban lu~n an "lJfNH Hlf(JNG PHAT TRIEN

NGO;).I THlf(JNG TREN lJfA BAN TP.HO CHi MINH DEN NAM
2010 "nay la cong trinh nghien c(tu cua rieng toi. Cac s6'1it%u duqc sit d\}ng
trung th\}'c va ke't qua neu trong lu~n an chua tung du'qc ai cong b6' trong ba"t
ky cong trlnh nao khac.

Tp.Hb Chi Minh, ngay 27 thang OJ nam 1999.
;

?

TAC GIA

A

LU~N

~

AN

NGO THl NGQC HUYEN


MUCLUC
?

Trang

;t

MODAU.

1

CHt10NG 1 : Cd sd ly lu~n v~ ho:;tt d()ng ngo:;ti thtidng.

7

1.1. Cac hQc thuye't co ban v~ thttong m~li qu6c te'.

8

1.1.1. Thuye't trQng thu'ong.

8

1.1.2. Adam Smith va ly thuye't l<;Ji the' tuyet doL

10

1.1.3. David Ricardo va ly thuye't l<;Ji the' so sanh.

11

1.1.4. Ly thuye't v~ chi phi co h<)i ci'Ia Haberler.

13

1.1.5. Ye'u t6 tham d\mg va mo hlnh Heckscher- Ohlin v~ thttong
m~i qu6c te'.

14

1.1.6. B6 sung ly thuye't H- 0 ci1a Samuelson.

16

1.1. 7. Nhung b6 sung cua ly thuye't moi v~ thu'ong m~i qu6c te'.

17

1.2. Cac mo hlnh chie'n ltt<;Jc phat tri~n kinh te' d6i ngo~i tren the' gioi.

19

1.2.1. Khai niem mo hlnh kinh te' mcJ.

19

1.2.2. Cac mo hlnh chie'n ltt<;Jc phat tri~n tren the' gioi.

20

1.3. Kinh nghiem cua cac qu6c gia v~ phat tri~n ngo~i thttang.

26

1.3.1. Kinh nghiem v~ di~u chinh cac bien phap th\fc hien chinh
sach

ngo~i

thttong.

26

1.3.2. Kinh nghiem v~ quan ly ty gia h6i doai.

34

1.3.3. Kinh nghiem v~ khai thac l<;Ji the' so sanh d~ phat tri~n
ngo~i

thttong.

36

Ke't lu(in ChU(Jng 1.

45

CHU'ONG 2 : Phan tfch hi~n tr:;tng phat tri~n ngo~i thtidng ctia
47

Tp.H6 Chf Minh.

1


2.1. B6i canh kinh t€ va chinh sach ngo'!i thuong cua Vi~t N am.

48

2.1.1. B6i canh kinh t€ the' gioi.

49

2.1.2. B6i d.nh kinh t€ cua Vi~t Nam.

51

2.1.3. Quan h~ kinh t€ d6i ngo'!i cua Vi~t Nam trong nhung nam
g~n day.

54

2.1.4. Chinh sach ngo'!i thu'ong cua

Vi~t

Nam.

56

2.2. Phan tich cac l<;1i the' cua Tp.H6 Chi Minh so voi ca mtoc trong
phat tri€n ngo'!i thu'ong.

62

2.2.1. Tp.H6 Chi Minh la trung tam cong nghi~p Ion nha't mtoc.

62

2.2.2. Tp.H6 Chi Minh la trung tam thu'ong m'!i dich v1.;1 Ion nha't
63

nu'oc.

2.2.3. L<;1i the' v~ du lich.

64

2.2.4. L<;1i the' v~ giao thong v~n tai va thong tin lien l
65

2.2.5. L<;1i the' v~ tai chinh- ngan hang.

66

2.2.6. Tp.H6 Chi Minh la trung tam khoa hQc - ky thu~t IOn cua
67

da't mtoc.

2.2.7. L<;1i the' v~ lao d()ng.

68

2.3. Phan tich danh gia tlnh hlnh ho'!t d()ng xua't nh~p khgu c1h dia
69

ban Tp.H6 Chi Minh thai gian qua.

2.3.1. Ke't qua xua't nh~p khffu c1h dia ban Tp.H6 Chi Minh trong
giai do
69

2.3.2. Phan tich co ca'u hang xua't nh~p khffu cl'1a dia ban Tp.H6
72

Chi Minh.

2.3.3. Phan tich thi tntong xua't nh~p khffu cua dia ban Tp.H6 Chi
Minh.

80

2


2.3.4. Phan tich tlnh hlnh san xufit hang xua't khffu tren dia ban

95

Tp.H6 Chi Minh.

2.3.5. Phan tich tlnh hlnh

t6

chuc ho1;1t d()ng cua h;tc lu'
doanh xufit nh~p khffu tren dia b~m Tp.H6 Chi Minh.

102

2.3.6. Tinh hlnh v~ cd che' quan ly ho1;1t d()ng xufit nh~p khffu tren
dia b~m Tp.H6 Chi Minh.

110

2.3.7. Banh gia chung.

119

Ke't lu(ln Chucmg 2.

124

CHUONG 3 : Djnh hti6'ng phat tri~n ngo~i thtio'ng ciia dja b~m
Tp.H6 Chi Minh de'n nam 2010.

126

3.1. Quan di~m, dinh huang Cd ban phat tri~n ngoi;li thudng cua dia
127

ban Tp.H6 Chi Minh.

3.1.1. Quan di~m phat tri~n ngo1;1i thttdng cua dja ban Tp.Ha· Chi
127

Minh.

3.1.2. Nhung dinh httang cd ban phat tri~n ngoi;li thttdng cua dia
130

ban Tp.H6 Chi Minh.

3.2. M\lC tieu phat tri~n ngoi;li thudng c1h dia ban Tp.H6 Chi Minh de'n
nam 2010.

137

3.2.1. Can cud~ xac dinh
3.2.2. D\t bao cac

ffi\IC

ffi\IC

tieu.

137

tieu phat tri~n xufit nh~p khffu cua dia ban

Tp.H6 Chi Minh de'n nam 2010.

3.3. Cac giai phap thl;tc hi~n

ID\lC

138

tieu dinh huang phat tri~n ngoi;li

thttdng Tp.H6 Chi Minh de'n nam 2010.

146

3.3.1. Phat tri~n san xua't d~ ti;lo ngu6n hang xufit khffu.

146

3.3.2. Vfin d~ ke't h
156

3


3.3.3. MCJ r9ng thi tntong xua't nh~p kh~u.
3.3.4. CiH tie"n co che" quan

ly ho<;tt dQng xua't nh~p kh~u.

b6 tr9 khac.

3.3.5. C:ic giai phap

185
188

KETLU!N.
,..

163

182

Ke't lwJn Chuang 3.

'

158

?

TAl L:mU THAM KHAO.

4


l.DA.TVANDE.
Trong cac nam qua n€n kinh te' Tp.H6 Chi Minh phat tri~n kha nang d()ng,
bi~u hi~n t~p trung qua mile tang tntdng GDP tu'dng d6i nhanh (tang blnh quan

13%/nam trong giai

do~n

1991 - 1998). Trong d6,

ho~t

d()ng

ngo~i

thu'dng phat

tri~n nhanh hdn ca: t6ng kim ng~ch xua't nh~p kh~u tang blnh quan 20%/nam

trong cling giai do~n 1991 - 1998; rieng kim ng~ch xua't kh~u nam 1998 cua dia
ban thanh ph6 d~t 3.757,4 tri~u USD, chie'm ty trQng 40,4% so vdi ca mtdc, tinh
ra kim ng~ch blnh quan dffu ngttdi la 737 USD/nam (ga'p 6,2 lffn so vdi chi tieu
ttl'dng ling cua c~ mtdc).

Tu d6

c6 th~ cho r~ng vi~c t~p trung d~y m~nh ho~t

d<)ng xua't khffu cua dia ban Tp.H6 Chi Minh se la m()t trong c~c nhan t6 tich eve
nha't g6p phffn d~y nhanh tie'n trlnh cong nghi~p h6a, hi~n d~i h6a da't nude.
Theo ly thuye't v€ l<;1i the' so sanh, m()t qu6c gia (hay vung Hinh th6) nen
chuyen mon h6a san xua't d~ xua't kh~u nhung san ph~m rna mlnh c6 l<;1i the' tu'dng
d6i va nh~p kh~u nhung san ph~m khong c6 l<;Ji the' tll'dng d6i d~ thong qua d6
thuc d~y n€n kinh te' phat tri~n nhanh chong va sau r()ng hdn. Tinh quy lu~t cling
chi ra r~ng d6i vdi m()t mtdc dang phat tri~n trong thai ky dffu cong nghi~p h6a
thl c::lc san ph~m c6 nhi€u l<;1i the' so sanh thu'dng t~p trung d khu vvc I ci1a n€n
kinh te' (thu()c cac nganh nong, lam, ngtt nghi~p. khai khoang ... ). Song, Tp.H6 Chi
Minh la m()t trung tam cong nghi~p ldn, vdi gia tri san lu<;1ng san xua't cong
nghi~p tren dia ban luon chie'm ty trQng hdn 30% so vdi gia tri t6ng san lu'<;1ng

cong nghi~p ella ca mtdc va c6 t6c d() tang tnl'dng kha nhanh (qui mo gia tri san
lu'<;1ng cong nghi~p tren dia ban thanh ph6 nam 1998 tinh theo gia

c6 dinh

1994

d~t 44.276 ty d6ng, ga'p 1,8 lffn nam 1994, blnh quan tang 15,6%/nam trong giai

do~n 1994 - 1998), nen l
san phim cong nghi~p chu khong phai san phim tu khu V\l'C I. Do d6, trong cd
ca'u h~mg xua't khiu cua Tp.H6 Chi Minh nhung nam qua ty trQng hang cong
nghi~p luon chie'm da s6 (tren dttoi 70%). Ngoai ra, ty trQng cac nh6m h~mg

nang, Him, thuy san con de'n 30% da n6i len ding ngoai lnghi~p t~i ch6, Tp.H6 Chi Minh con bitiu hi~n r5 I
htu kinh te' va Ia cua ng5 xua't khiu hang h6a Ion b~c nha't cua khu V\LC phia Nam

va ca nu'oc.
Tuy nhien, trong buoc d~u tham nh~p thi tntong the' gioi, thi tru'ong xua't
khiu cua Tp.H6 Chi Minh chtta dtl'giao dich chung ta chtl'a chtl d()ng dtl'tieu dung cu6i cling rna con phai cha'p nh~n xua't khffu qua thi tntong trung gian.
D6i voi ho~t d()ng nh~p khffu thi ty trQng nh~p khffu cong ngh~ phlJC V\1 cho cong
CUQC cong nghi~p h6a COn th(p, hi~n tll'Qng nh?p sieu kha ph6 bie'n trong thai
gian qua. Nguyen nhan cua tinh tr~ng tren Ia do chinh sach ngo~i thtl'dng chu'a

th\tc sv khuye'n khich xua't khffu nhtl' chi'1 tntong d~ ra, ty gia h6i doai thi kich
thich nh?p khffu (nha't Ia nh?p I~u), m(tc d9 t~p trung d~u ttl' cho san xua't hang
xua't khffu chtta dang kti, quan Iy kinh doanh xua't nh~p khffu cung b()c I9 nhi~u
ye'u kern.
Tu thVc te' neu tren, yht ctiu c{{p thie't d(it ra cho Tp.H6 Chi Minh la phdi xay

d{tng djnh huang phat triln ngo9-i thuang dLing ddn va di ra cdc bi¢n phap th~cc
hi¢n d6ng bq, phu hc;p voi diiu ki¢n kinh te'- xa hqi d(ic thu cua thanh phff nhiim
tlulc ctdy ho9-t dqng xuat nh(ip khdu tren etta ban phat triln nhanh chong vit toan

di¢n han trong thai gian toi.

2


2. Ml)C DICH NGHIEN CUU VA

Y NGHiA TAC Dl)NG CUA.DE TAl.

V oi vln d~ cd ban do, tntoc day cling da co m9t

s6 cong trlnh nghien cliu d~

c~p de'n, nhtt: "Djnh huang ho9-t dqng ngo(li thuong cLta Tp.HJ Chf Minh de'n nam

2005" (V6 Thanh Thu, Nguy€n Cudng, Ngo Thi Ng9c Huy~n. thang 4-1994);
"Qui hoQch phdt triin ngimh thuong mQi- djch

V{t

Tp.HJ Chf Minh thai

kY 1996-

2010" (Sd Thttdng mc;d Tp.H6 Chi Minh, thang 4-1996); "Qui hoQch t6ng thi phdt
triln kinh te'- xii hqi Tp.HJ Chi Minh de'n nam 2010" (Uy ban Nhan dan Tp.H6

Chi Minh, thang 10-1996). Nhung muc dQ chi tie't hoa trong cac d~ tai nay khong
sau, chu ye'u neu len cac dinh huang cd ban v€ nhip d9 phat tri€n, cd clu m~t
hang va cd c{u thi tru'ong xuat nh~p kh§'u, rna nay h~u nhu' khong con phu h<;fp

trong b6i canh kinh te' qucfc te' da co nhi~u thay d6i va phan tich thvc te' nhttng
khong khach quan. Do do, chung toi ch9n nghien cliu d~ tai "Djnh hrtung pluit

tritn ngo{li thztdng tren dja blm Tp.Hd Chi Minh dtn niim 2010" nh~m dap ung
dgy dt'1 hdn nhung yeu cgu cd ban neu tren. M1;1c dich nghien cuu d~ tai la xay
d~tng cac m1;1c tieu dinh httong phat tri€n ngoc;ti thtidng Tp.H6 Chi Minh (vua

mang tinh chie'n hiQC dai hc;tn, VUa C~l th€ V~ cac m~t dinh lu'<;fng: kim ngc;tch XUat
nh~p kh§'u, nhip dQ tang tntdng qua tung giai doc;tn, can dcfi xuat nh~p, Cd cau m~t

hang va co cau thi tru'ong xuat nh~p kh§'u) thich h<;fp voi cac di~u kit%n phat tri€n
trong tlnh hlnh moi. D6ng thai, d~ xuat cac bit%n phap thvc hit%n mang tinh d6ng
bQ va CO lu~n Cll khoa hQC ch~t che (bao g6m CaC khau: phat tri€n san xuat tc;tO
ngu6n hang xuat kh§'u, giai quye't ke't h<;fp san xuat thay the' hang nh~p kh§'u, md
fQng thi tru'ong, cai tie'n Cd che' quan ly XUat nh~p kh§'u Va cac giai phap b6 tr<;f
khac) d€ dong gop cho cac nha quan ly (ca v~ quan ly nha mtoc va quan ly doanh
nghi~p) tham khao, v~n d1;1ng trong qua trlnh ph at tri€n hoc;tt d9ng ngoc;ti thttdng

c1h dia ban Tp.H6 Chi Minh s~p toi.

3


Y ngh1a tac dvng cua d€

tai th~ hi~n nhu sau: vi m(it th(tc ti~n, ho~t d9ng

xua't nh?p khgu (r9ng han la ho~t d9ng kinh te' d6i ngo~i) cua Tp.H6 Chi Minh
tang trudng nhanh se t:;to d9ng 1\tc thuc dgy toan b9 chinh th~ kinh te'-xa h9i
thanh ph6 phat tri€n vai nhip di~u ngay cang nhanh chong han. Han the', do

Tp.H6 Chi Minh la m9t trung Uim kinh te' lan nha't Vi~t Nam, nen slf phat tri~n
nhanh cua thanh ph6 con co y nghia nhu ffiQt d~u tau d~n d3:t tie'n trlnh cong
nghi~p hoa, hi~n d~i hoa da't nuac. Ngoai ra, ne'u cac giai phap quan ly du<;1c d€

xua't trong lu?n an co dip ki~m nghi~m tinh dung d3:n trong thlfc te' thl do se la
nhung dong gop b6 sung vi mijt ly luijn cua va'n d€ v?n dvng ly thuye't l9i the' so
sanh va chie'n lUQC cong nghi~p hoa huang v€ xua't khgu vao di€u ki~n d~c thu
cua m9t thanh ph6 cong nghi~p lan co vi tri quan trQng b?c nha't cua da't nuac
trong thai ky d~u cong nghi~p hoa.

3. PHUONG PHAP NGHrEN CUU.
v€ m~t phttdng phap lu?n, logic giai quye't va'n d€ cua chung toi trong lu?n
lin nay la d\ta theo ly lu?n ella cac hQC thuye't v€ thttdng m~i qu6c te', cac ffiO hlnh
chie'n ltt<;Jc phat tri~n kinh te' d6i ngo~i va kinh nghi~m phat tri€n ngo~i thuong
cua m9t s6 mtac d~ phan tich danh gia ho~t d9ng ngo~i thuong Tp.H6 Chi Minh
m9t each toan di~n, lam co sd cho vi~c xac dinh quan di€m dinh huang, dV bao
cac ffi\lC tieu phat tri~n ngo~i thttang ci1a dia b?m thanh ph6 de'n nam 2010 va d€
ra h~ th6ng cac giai phap th\ic hi~n d6ng b9.
Cac phttong phap nghien c(tu chu ye'u du9c su dvng ke't h<;Jp g6m co: quan
sat thVc te, di€u tra chQn m~u, so sanh, t6ng h<;Jp, phan tich th6ng ke, nghien c(tu
kinh nghi~m di~n hlnh va d\i bao b~ng mo hinh kinh te ltt<;1ng TSP ... Trong nay,
chung toi d~c bi~t coi trQng kinh nghi~m phat tri~n ngo~i thuong ci'1a mQt s6 mtac
Bong .A rna C\} th~ la hai nhom: NICs chau

4

.A (dUQC danh gia la cac qu6c gia di€n


hlnh cho sl,l' phat tri~n nhanh trong hai th~p nien vua qua) va ASEAN (la cac qu6c

gia co di€u ki~n tl,l' nhien- xa h<)i ggn gi6ng voi Vi~t Nam va da d~t dtt<;1c tdc dQ
phat tri~n t6t tu th~p nien 80 tro 1~i day). Thl,l'c ti@n cua cac qu6c gia nay cho tha'y
dn phai dffy m~nh cong nghi~p hoa httong v€ xua't khffu (thay vl hu'ong v€ tieu
dung nQi dia), kern theo la chinh sach

ngo~i

thu'dng linh

ho~t

VOi ffil;IC dich hu'ong

ngo~i. £>6ng thai, sl,l' can thi~p vao n€n kinh te' cua Nha nude (co chQn 1Qc theo

•

ch(tc nang, voi mQt dQi ngil can bQ gioi va phu'ong phap quan 1y hi~n d;;ti) cilng

he't SUC quan trQng, da gop phgn t~O nen Sl,l' thanh cong Vu'Qt b~c CUa cac qu6c gia
nay. Do do, nhung bai hQC kinh nghi~m rut ra tu cac tntang h<;1p di~n hlnh cua hai
nhom mtoc neu tren se dttQC nghien CUU V~n dl;lng vao Vi~c dinh hu'ong phat tri~n
xua't khffu cho dia ban Tp.H6 Chi Minh.

4. DOl Tu'(iNG vA PH~M VI NGHIEN

cuu.

D6i ttt<;1ng nghien cuu cua 1u~n an 1a ho;;tt dQng ngo~i thttdng Ctla Tp.H6 Chi
Minh trong cac

ph~m

vi gioi

h~n

nhtt sau:

• Vi cd cdzt hcmg xuf{t nhijp khdu, chung toi khong phan tich de'n cac 1o~i
hang hoa vo hlnh va se 1o~i tru anh hu'ong cua cac m~t hang dgu tho va g~o
(m~c du dffu tho va g~o chie'm ty trQng ldn nha't trong kim ng;;tch xua't khffu

ct'b Tp.H6 Chi Minh, nhttng chi vl phu'ong phap th6ng ke tinh cho tn,1 so
giao dich chinh cua cac T6ng cong ty nganh hang dong tren dia ban Tp.H6
Chi Minh, chu do khong phai 1a cac m~t hang phan anh 1<;1i the' so sanh va
cilng khong dem 1~i ngu6n 1oi tr\tc tie'p cho thanh ph6).

• Vi thai gian, trong phffn danh gia hi~n tr~ng day thai gian dttc_jc phan tich tu
nam 1976 de'n nay, nha't 1a phan tich ky giai do~n 1991 - 1998; rieng cac
m\IC tieu dinh httong ph at tri~n se duoc dl,l' bao de'n nam 2010.

5


• Vi khong gian,

ph~m vi nghien c(tu chti ye'u la dia ban Tp.H6 Chi Minh,

nhttng do tinh ch!t va dieu ki~n ctia nen kinh te' md, d6i voi ngu6n hang

xu!t khffu chung toi se xem xet r()ng ra

s6 chinh sach quan

ca khu V\iC phia Nam va trong m()t

ly nh!t dinh se du<;c xem xet tren blnh di~n chinh sach

chung toan qu6c c6 tac d()ng de'n Tp.H6 Chi Minh.

• Linh

V{IC

nghien

Cllll

chzt ytu la cac v!n de ve qui ho~ch, co che', chinh

sach qmln ly, trong nay se c6 de c~p de'n m()t vai giai phap quan ly
chu khong nghien cuu nhung v!n d€
Phu h<;p voi

ffil,lC

ky thu~t

ky thu~t cong ngh~ c1,1 th{

dich, d6i tu<;ng va ph~m vi nghien

CUu

neu tren, n()i dung

ctia lu~n an dtt<;c b6 C\lC nhu sau:
?

A-

MODAU.
CHUONG 1: Co sd ly lu~n ve phat tri~n ngo~i thttang.
CHUONG 2: Phan tich hi~n tr~ng phat tri~n ngo~i thuong ctia Tp.H6 Chi

Minh.
CHUONG 3: Dinh httong phat tri~n ngo~i thu'ong cua Tp.H6 Chi Minh de'n

nam 2010.

KETLUAN.

6


7


T

h\lC til!.n kinh

t/5" ~if gidi d~ c~o th~y gi~a mtl'c phat ~fn :go~i ~Ud~g v~

nhw dQ tang tntong kmh te cua mQt quoc g1a (hay vung lanh tho) co mm

lien h~ rfit ch~t che. Nhung mtoc c6 muc phat tri~n xufit kh~u nhanh -se c6 nhip
d() tang tntong kinh t€ cao. Vi~c tang nhanh kim ngg.ch xufit kh~u hang nam la
yeu cffu cfip thie't d~ stY dl;lng c6 hi~u qua han ngu6n tai nguyen qu6c gia. Trang
th\tC

t€ cac l<;Ji the' SO sanh se thay d6i qua tung giai dog.n phat tri~n Va ffiUC l<;Ji the'

c6 xu huang giam dffn theo thai gian boi chi phi co h()i tang theo muc tang tru'ong
ci1a n~n kinh t€. Do v~y, ph~:H d~y nhanh hog.t d()ng xufit kh~u d~ khai thac t6t
nhfit cac l<;Ji the' so sanh cua n~n kinh t€ trong tung giai dog.n chie'n ht<;Jc nhfit dinh.
Co so ly lu~n dttQC trlnh bay dttoi day la n~n tang co ban rna chung toi se v~n
d\mg vao vi~c danh gia hi~n trg.ng va dinh hu'ong phat tri~n hog.t d()ng ngo(;li
thttong ct1a dia ban Tp.H6 Chi Minh - vung kinh te' nang d()ng nhfit Vi~t Nam
trong thai gian qua cling nhtt ca v~ lau dai sau nay .

.,

,...,

1.1. CAC HQC THUYET

?

~

,...,

,....,

C<1 BAN VE TRUONG M~I QUOC TE.

Cac hQC thuye't thttong ffi(;li qu6c t€ rna chung ta se xem xet du'oi day du'QC
s~p xe'p theo trlnh

w thai gian xufit hi~n cua chung, g6m c6:

ly thuye't cua phai

trQng thttong; ly thuye't l<;Ji the' tuy~t d6i ci1a Adam Smith; ly thuye't l<;Ji the' so
sanh ci1a David Ricardo; ly thuye't v~ chi phi co h()i cua Haberler; ly thuye't v~
ttfong quan gia

ca

cac ye'u t6 san xufit anh huang de'n thtfong ffi(;li qu6c te' cib

Heckscher-Ohlin; va nhung b6 sung cua m()t s6ly thuye't hi~n dC;li.

1.1.1. Thuye't trQng thlidng.

Thuye't trQng thttong da ra dai

aChau Au vao khoang cu6i the' ky XV, dffu

the' ky XVI va keo dai anh httong cho de'n giua the' ky XVIII. Quan di~m cua
tntang phai nay t~p trung vao m()t s6 di~m sau: tlul: nhi{t, S\t giau c6 cua m()t

8


m.tdc du'(/c phan anh qua lu'(/ng quy kim (vang, b(;lc, chau bau ... ) rna mtdc d6 na:m
giu. N6i khac di, vang b(;lc dtt(/c coi la tai san qu6c gia, la phu'ong ti~n d@' do
htong S\1' giau CO cua cac qu6c gia; thz[ hai, tai nguyen CUa thS gioi d trong tr(;lng
thai "tznh ", nen ho(;lt d()ng giao htu kinh te' qu6c te' du<;1c hi@'u theo lu~t tro choi
b~ng kh6ng (Zero-sum game), nghia la l<;1i ich kinh te' rna m()t qu6c gia thu du<;1c

la tu ngu6n l(/i cua m()t qu6c gia khac; CllOl dmg, duy trl xu!t sieu Ia can can
thttong m(;li thich h(/p nh!t cho cac qu6c gia.
Theo hQc thuySt nay, thttong m(;li qu6c tS khong dva tren ti~m nang cua
tung qu6c gia rna Chinh phil dong vai tro quye't dinh

sv phat tri@'n ngo(;li thttong

cua mQt mtdc. Vai tro d6 cua Chinh phil th@' hi~n qu~ cac chinh sach sau day:
• Chinh phi'1 cfin phai thvc hi~n chS d() d()c quy~n ngo(;li thu'ong d@' chi ph6i
toan bQ thi tntong va bao dam l(/i nhu~n cao cho mlnh.
• Chinh phi! thong qua m()t

s6 chinh sach d~c bi~t d@' quan ly thttong m(;li qu6c

te' nh~m d';tt dttvang b(;lc cho qu6c gia. Tai tr(/ xu!t kh5u, quota va thuS su!t cao danh tren
hang tieu dung nh~p kh5u dtt(/c ap d1,mg d@' duy trl xu!t sieu.
• ThuS nh~p kh5u nguyen li~u th!p ho~c kh6ng dang k@' d@' khuye'n khich

nh~p nguyen li~u. Hfiu he't ho(;lt d()ng ngo(;li thu'ong ci'1a cac de' qu6c hung

m(;lnh V~ kinh tS trong thoi ky nay dtt(/c th\tC hi~n vdi cac mtdc thu()c dia
(nh~p nguyen v~t li~u va nang ph5m vdi gia th!p tu thu()c dia d@' r6i xu!t trCi

l';ti dffy cac lo(;li c6ng ngh~ ph5m c6 gia tri cao cua chinh qu6c).
• Them vao d6, cac nha trQng thttong con cho r~ng lao d()ng la ye'u t6 co ban
cua san xu!t, nen giu m(tc ti~n htong th!p d@' giam chi phi san xu!t va gia
ca san ph5m se c6 tinh C(;lnh tranh hon. Trong khi d6, nang su!t lao d()ng va
ky thu~t (la nhung ySu t6 quye't dinh mile tang kha nang C(;lnh tranh cua san
ph5m tren thi tntong the' gidi) thll';ti kh6ng du(/c chu trQng.

9


Ngay nay, cac chinh sach nay bi coi la·"ngay tha", bdi vl d()c quy~n ngo?i
thttc:fng va nhung gioi h?n nghiem ng~t d6i voi nh?p khffu se lam giam kha nang
q.nh tranh cua cac san phffm xua"t khffu cua m()t qu6c gia trong ho?t d()ng m?u
dich qu6c te'. Han nua, nhung va"n d~ lien quan de'n ho?t d()ng kinh te' da c6 nhi~u
thay d6i, tu d~u the' ky XVIII ky thu?t san xua"t va h~ th6ng thi tntong da phat
tri€n nhanh chong rna thuye't trQng thuong khong giai thich dttXVIII, d~u the' ky XIX da xua"t hi~n cac quan di€m moi v~ thttdng m?i qu6c te'
c1h Adam Smith (dU'Qc d~ c?p trong tac phffm "S?t giilLl c6 n1a cdc quae gia" Wealth of Nations - xua"t ban nam 1760) va cua David Ricardo (dU'Qc d~ c?p
trong tac phffm "Nhftng nguyen ly vi kinh te' chfnh tri va thue'" -The Principles of
Political Economy and Taxation - xua"t ban nam 1817) rna cac n()i dung chinh se
du'
1.1.2. Adam Smith va

ly thuye't v~ lQ'i the' tuy~t doL

Adam Smith cho r~ng s~t giau c6 ci1a m()t qu6c gia dttQC phan anh qua nang
lVc san xua"t ch(t khong phai vi~c na:m giu cac lo?i quy kim. Theo logic cua ong,
S\t

phat tri€n nang 1\tC san XUfft la moi tntong t6t a€ cac nha san XUfft quan tam

de'n lQi ich cua hQ; lQi ich ca nhan se d~n de'n chuyen mon h6a trong san xua"t va
trao a6i hang h6a, dich

V\};

chuyen mon h6a Se d~n de'n tang nang sufft lao OQng.

A. Smith ling dl;lng ly thuye't cua ong d€ giai thich s\( chuyen mon h6a san
xua"t, trao d6i hang h6a giua cac qu6c gia va di de'n ke't lu?n r~ng: "m6i quae gia

ctln chuyen man h6a sdn xuat di xudt khclu nhilng sdn phdm ma h9 c6 lqi the' tuy?t
da'i ( lqi the' tuy?t da'i iJ day la chi ph£ thdp han di sdn xuat ra dmg mqt lo~li sdn
phclm nhLtng chl c6 chi ph£ lao dqng ma thai), d6ng thai nh(ip khdu nhL?ng sdn
phdm thuqc vi lqi the' tuy?t da'i CLta cdc qudc gia rna h9 giao thuong ". Theo d6,
m6i qu6c gia se xua"t khffu nhung hang h6a ma hQ san xuat c6 hi~u qua hdn (vl

10


lu'giao thu'ong. Ciing theo quan di€m cua A. Smith thl:
• Thttong m~ti qu6c te' t6n t~i tren co sd lc;i the' tuy<%t d6i, nghia la thu'ong m~li
qu6c te' chi c6 th€ th\[c hi<%n duc;c giua cac qu6c gia c6 lc;i the' tuy<%t d6i. Ong

cho dng ngu6n g6c cua lQi the' tuy<%t d6i nay la h<% th6ng t~ti nguyen mang
nhung d~c tru'ng rieng bi<%t cua tung qu6c gia.
• M6i qu6c gia se chi xua't kh~u nhung hang h6a c6 lQi the' tuy<%t d6i va chi
nh?p kh~u nhung hang h6a khong c6 lQi the' tuy<%t d6i. Thttong m~i qu6c te'
khong phai la quy lu?t tro choi b~ng khong rna la tro choi tich qtc (positive
sum game), cac qu6c gia d~u c6 lQi hon thong qua thttong m~i qu6c te'.
Ly thuye't nay da d~t n~n tang ly lu~n ban dfru cho thttong m~i qu6c te',
nhttng A. Smith da khong ly giai dttQc t~i sao m~u djch qu6c te' v~n c6 th€ xay ra
giua hai mtoc rna

ca hai d~u khong c6 lQi the' tuy<%t d6i v~ san ph~m nao ca. Phai

cho de'n ly thuye't lc;i the' so sanh cth David Ricardo.

1.1.3. David Ricardo va ly thuye't v~ lqi the' so sanh.
Di€m khac bi<%t trong quan di€m cth D. Ricardo so voi A. Smith la thttong
m~i qu6c te' khong yeu cfru s~t khac nhau v~ lQi the' tuy<%t d6i. Ricardo cho r~ng
n~n cong nghi<%p t6n t~i tren co

sd lQi the' tttdng d6i, lao d()ng va ttt ban se di

chuy€n toi nhung noi c6 nang sua't va lQi nhu~n cao, qua trlnh di chuy€n se tie'p
t9C cho de'n khi lQi nhu~n b~ng nhau giUa cac noi. Tuy nhien, di~u nay se khac

tren ph~m vi toan du, thttong m~i qu6c te' cfing c6 th€ phat tri€n tren co sd lQi
the' so sanh. D€ minh hQa, Ricardo da mieu ta tlnh hlnh san xua't hai loc;li hang
h6a (nt<;1u va vai) d Anh Qu6c va B6 Dao Nha, ong khong xem xet m()t each
chinh xac vi<%c xac dinh chi

s6

gia d qu6c te' ho~c ty gia xua't va nh~p kh§'u

(Term of Trade - TOT), nhttng di€m quan trQng la ong chung minh du(/c r~ng,

II


thong qua thu'ong m:;ti qu6c te', ca hai qu6c gia d@u c6 1<;5i nhi@u hon nho tie't ki<%m
lao dong. Bi@u chinh ye'u trong ly thuye't cua D. Ricardo la thu'ong m:;ti qu6c te' c6
thS xay ra khi co ltttong quan v@ chi phi lao dong cho m6i don vi san phffm cling lo:;ti c6 s\{ khac
bi<%t nhau giua cac qu6c gia giao thttong).
Theo quy lu~t nay, cdc quae gia c6 thi chuyen man h6a sdn xuat va xua't

khdu sdn phdm rna h9 khong c6 lc;Ji the' tuy?t do'i so vcJi nuac khac nhung l(li c6 lc;Ji
the' tuy?t do'i tan han giCla hai sdn phdm trong mtac, t(tc la sdn phtlm c6 l(Ji the'
tucrng doi (hay l(Ji the' so sanh) va nh(ip khdu sdn phdm rna l(Ji the' tuy?t doi nho
han gh?a hai sdn phdm trong mtac ( sdn phdm khong c6 l(Ji the' so sanh).
L<;5i the' so sanh (v@ lo:;ti san phffm X ch&ng h:;tn) thS hi<%n kha nang c:;tnh
tranh ci'ta mot qu6c gia tren thi tntong the' giOi dO'i voi san phffm d6. Muc l<;5i the'
so s<:1nh giua hai qu6c gia, hay giua nhi@u nu'oc trong cling khu v~tc c6 thS dttxac dinh theo cong th(tc sau:

I

RCA = (Evffic) -;- (EiEw)

Trong d6,

-RCA (Rate of Comparative Advantage): H<% sO' thS hi<%n l<;5i the' so sanh.
- E 1 :Kim ng:;tch xua't khffu san phffm X cua qu6c gia (trong mot nam).
- Ec: T6ng kim ng:;tch xua't khffu

Clla

qu6c gia (trong mot nam).

- E 2 : Kim ng:;tch xua't khffu san phffm X cua the' giOi (trong mot nam).

- Ew: T6ng kim ng:;tch xua't khffu Ctla the' giOi (trong mot nam).
- Ne'u RCA~ 1 :san phffm khong c61Qi the' so sanh.

1 < RCA < 2,5 : san phffm c6 l<;5i the' so sanh.
RCA 2 2,5 : san phffm c6 l<;5i the' so sanh ra't cao.
Ly thuye't l<;5i the' so sanh cua D. Ricardo chota mot sO'ke't lu~n sau day:

12


• Ne'u d.c qu6c gia d€u t~p trung "chuyen man h6a hoim toim" (complete
specialization) - tfft ca cac ngu6n tai nguyen dUQC sfr dl.Jng cho m()t s6lo~i
san phffm c6 lQi the' so sanh - va ke't hQp voi thuong m~i qu6c te' thl hi~u qua
cua n€n kinh te' se cao hon so voi khi khong thl}'c hi~n thuong m<;ti qu6c te'.
• Theo d6, chie'n lttQc phat tri~n ngo<;ti thuong phai nh~m t<;to ra va duy trllQi
the' so sanh cua qu6c gia trong tung giai do<;tn phat tri~n.
Ly thuyet v€ lQi the' so sanh cua D. Ricardo dltQC xem la ly lu~n co ban cua
thu'ong m~i qu6c te. Tuy v~y, cac nha kinh te thai ba'y giO v~n chua giai thich r6
dttQC lQi the' SO sanh CUa mQt qu6c gia la gl? khi chi dl}'a VaO chi phi lao d()ng d~
tinh gia tri san phffm va cac tinh toan d\ta tren co sd hang d6i hang chu khong

theo din ban gia ca thi tntong qu6c te. Ricardo cting khong tha'y r~ng co ca'u nhu
ciu tieu dung d m6i qu6c gia c6 anh httdng den thttcJng m~i qu6c te, nen khong
xac dinh dttQC gia ca hang h6a dem trao d6i giua cac mtoc VOi nhau.

1.1.4. Ly thuye't v~ chi phi cd h(>i ciia Haberler.
Nam 1936 Gottfried Haberler da stt dvng ly thuyet v€ chi phi co h()i
(Opportunity cost theory) d~ giai thich quy lu~t lQi the' so sanh. Theo ong, chi phi
co h()i cua m()t san phffm X la s6 htQng san phffm lo~i khac rna nguoi ta phai hy
sinh d~ c6 th~ san xua't them m()t don vi san phffm X.
Haberler cho r~ng chi phi co h()i khong d6i trong m6i qu6c gia, nhttng n6 l~i
khac nhau giua cac qu6c gia. Chinh S\t khac bi~t nay la co Sd cua ho<;tt d()ng m~u
dich qu6c te, cho phep m6i qu6c gia c6 th~ t~p trung chuyen mon h6a san xua't
vao cac lo~i san phffm c6 chi phi co h()i thffp, sau khi tien hanh trao d6i hang h6a
lsan xu({t hoim

fOCln

dt xu{{t khflu nhl?ng san phflm

CO

chi ph£

C(f

hQi nho han Vel

nh(ip khdu nlu?ng san phdm c6 chi phi ca hQi cao han tren thj tntang the' gioi.

13


Tuy nhien, trong thl;(c te' h~u nhu' ra't kh6 xay ra vi~c chuyen mon h6a san
xua't ho?m toan. Hon nua, cling khong th~ c6 tru'ong h<;fp chi phi co hvl cac lo(;li tai nguyen khong tai sinh c6 xu huang giam d~n, ngay ca d6i voi cac
lo(;li tai nguyen tai sinh ne'u khai thac bua bai ci1ng se

bi ki~t qu~,

chi phi co h
nhfft dinh se tang len theo thai gian. f)i@u nay lam cho ly thuye't chi phi co h<)i
cua Haberler khong hoan toan dung trong thvc tS.

1.1.5. Ye'u to' tham d\mg va mo hlnh Heckscher - Ohlin v~ thliong ID(;li quo'c
te'.
Vao d~u the' ky XX ly thuye't l<;5i the' so sanh cua Ricardo da_ du'<;fc hai nha
kinh tS Eli Heckscher (1919) va Bertil Ohlin (1933) phan tich b6 sung them cac
ye'u tO" v@ du'ong gioi h(;ln ngan sach, dttong bang quan va anh huCing cua nhung
ye'u tO" t(;lo thanh thuong m(;li qu6c tS. Hai ong da sil' dl;lng ye'u tO" tham d\mg d~
minh hQa n<)i dung cua hQc thuySt.

1.1.5.1. Ye'u to' tham dt}ng (Intensive factor).
YSu tO" tham d\mg la ye'u tO" dtt<;fc sl't d1;1ng voi tttong quan nhi@u hon trong
khi san xua't m<)t lo(;li san phgm nha't dinh. M<)t san phgm h?mg h6a dtt<;fc xem la
tham d\mg ye'u tO" tu' ban khi ty sO" chi phi KIL (K - ttt ban, L - lao d<)ng) trong san
phgm d6 IOn hon so voi cac lo(;li san phgm khac; tttong t\t, san phgm tham dl;lng
ySu tO" lao d<)ng khi ty sO" chi phi L/K etta n6 IOn hon so voi san phgm khac. Vi d\t,
may vi tinh la san phgm tham dl;lng v6n so voi qu~n ao vl ty 1~ K1L trong nganh

san xua't may vi tinh IOn hon K/L trong nganh may m~c; ngu'<;fc l(;li, qu~n ao may
s~n la lo(;li hang h6a tham d\mg ye'u tO" lao d<)ng so voi may vi tinh. Heckscher va

Ohlin da v~n d\mg khai ni~m "yeu to' tluim d~mg" vao vi~c giai thich va'n d@ khai
thac l<;fi thS SO sanh cua quQ"c gia d~ phat tri~n ngo(;li thttong, rna nQi dung
dtt<;fc d@ c~p trong mo hlnh Heckscher - Ohlin duoi day.

14

Cl;l

th~


1.1.5.2. Mo hlnh Heckscher - Ohlin.
Ly thuye't H - 0 du'<;ic trlnh bay nhtt sau: cdc quae gia cdn chu trqng chuyen

mon h6a scm xu{{t di xu{{t khdu nhilng scm phdm tham d~tng ye'u to' san xuat ma
trong nuac san c6 d6i dao (nhu la lao dqng do'i vai cdc nuac dang phdt triin) va
nh(ip khdu tril l9i nhilng san phdm tham df:lng ye'u td san xuat ma trong nuac khan
hie'm tuang ddi (nhu la vdn va

kY thu(it do'i vai cdc mtac dang phdt triin).

Ly thuye't nay c6 gia tri cao trong vi<%c v?n dl;lng vao thvc te' phat tri€'n ngo~ti
thttong cua cac qu6c gia, th€' hi<%n nhlt sau:
• D6i voi cac mtoc dang phat tri€'n, trong giai doc,m d~u cong nghi<%p h6a se
t?p trung xua't khffu nhung san phffm tham dl;lng lao d()ng va nhung san
phffm c6 ngu6n g6c tu tai nguyen nhu: nong, lam, thuy san, khoang san ... va
nh?p khffu nhung san phffm c6ng nghi<%p ky thu?t cao nhu: may m6c thie't bi,

v?t ttt, nguyen li<%u cho cac nganh c6ng

nghi~p ...

• Co ca'u hang xua't khffu kh6ng c6 dinh rna chuy€'n d6i theo mltc d() thay d6i
tttong quan cac ye'u t6 san xua't trong n~n kinh te'. Nghia la cac mroc ngheo
(c6 dtt thua lao d()ng) se c6 nang d~n ty trQng xua't khffu hang tham dl;lng
v6n (trong chung m\tc tang tich lliy v6n va ky thu?t tuong thich).
M~c du ly thuye't H - 0 da ch(tng minh du<;ic ly do t9i sao cong ngh<% phffm

chie'm ph~n Ion trong co ca'u hang xua't khffu cua cac nuoc cong nghi<%p, trong khi
d6i voi cac mtoc dang phat tri€'n thl dqi b() ph~n hang xua't khffu la san phffm
tham d\mg lao d()ng va c6 ham lu<;ing tai nguyen cao. Nhung n6 da khong tinh
dSn anh httdng Ctla thuong ffiqi qu6c tS d6i voi Slf thay d6i gia ca cac ySu t6 san
xua't. Paul A. Samuelson da b6 sung them khi phan tich ly thuye't H - 0 tren khia
c9nh phan ph6i thu nh?p nhtt n()i dung dtt<;ic trlnh bay duoi day.

15


1.1.6. Bn

Ly thuye't H - 0 da du<;Jc Wolfgang, Stolper va Samuelson phat tri€n them

khi xem xet du'oi g6c dQ phan ph6i thu nh~p, ke't lu~n cua hQ du'<;Jc cong b6 vao
nam 1941 nhtt sau: "Vi?c szl dlf,ng tdt ca nhitng tiim llfc c6 dU(/c tnt6'c va sau
thuang mt;ti se dua den tang gid a{a cdc ye'u trJ' scm xu{{t tham dlf,ng va giam gid
CLlQ

cdc ye'u tO san xuat khong tham d~j,ng. FJitu do dam bao tang thu nh(ip thljc S~(

cho ch-d s(J hilu cdc ye'u to' san xudt tham dftng, va ngU(/C lt;ti ".

Trong di~u ki~n gia dinh n~n kinh te' c6 tfnh cqnh tranh hoan hao, sv thay
d6i gia ca hang h6a se tttdng ling voi sv thay d6i tttdng quan giua cac ye'u

t6 san

xua't va thu nh~p se du'<;Jc phan ph6i nhi~u cho nganh nao thu hut cac ye'u

t6 d~u

vao c6 ngu6n cung ca'p d6i dao. Do cac ye'u t6 khan hie'm se c6 gia ca d~t han,
nen xet v~ m~t hi~u qua kinh te' tren phqm vi qu6c gia thl c~n phai t~p trung san
xua't vao nhung san phffm slt dl;lng cac ye'u

t6 d~u vao d6i dao trong n~n kinh te'.

Khi xem xet tac dSamuelson nh~n tha'y: "Thuang mt;ti quae te' se dc?n den

Slj

t6 san xua't,

can being tuang do'i va

din bcYng tuy?t do'i gid ca cdc ye'u to' san xu at gh?a cdc quae gia giao thuang ". Sv

khac bi~t gia ca ye'u

t6 san xua't giua cac nu'oc lam phat sinh thu'ong mqi qu6c te';

de'n ltt<;Jt n6, thttong mqi qu6c te' lam cho sv khac bi~t nay giam d~n. B6ng thai,
sv chuy€n dich ye'u

t6 san xua't tren the' gioi (ttt ban di tu nuoc c6 li:li sua't tin dvng

tha'p de'n mtoc c6 lili sua't cao, lao dong di tu nttoc c6 gia nhan cong tha'p de'n mtoc
c6 gia nhan cong cao) se lam cho qua trlnh giam each bi~t d6 diSn ra nhanh han.
Cu6i cling dtin toi S\i can b~ng tttang d6i va can b~ng tuy~t d6i (d6ng nha't) gia
cac ye'u t6 san xua't gifi'a cac qu6c gia giao thu'ang.

16

ca


1.1.7. Nhung btl sung ciia ly thuye't moi v~ thl.io'ng m:;ti quo'c

te'.

Ben cqnh nhung d6ng g6p thie't thvc vao vi~c phcac ly thuye't c6 di€n cung nhu' ly thuye't H - 0 neu tren v~n c6 nhung h?n che'
nhfft dinh trong di€u ki~n sau d6 ky thu~t cong ngh~ da phat tri€n rfft nhanh va
Chinh phu thuong can thi~p sau vao hoqt d{)ng ngo?i thu'ong d€ di€u tie't qua trlnh
phat tri€n ci1a n6, rna chung ta c6 th€ chi ra m{)t s6 di€m Cl;l th€ nhu' sau:
• Cac ly thuye't tren day khong d€ c~p de'n chi phi v~n chuy€n, rna ne'u chi phi
v~n chuy€n du IOn n6 c6 th€ ngan can vi~c xuc tie'n thttong m?i qu6c te' va

d~n de'n hang h6a chi tieu thl;l n{)i dia.

• Ngo?i tru phai TrQng thuong, cac ly thuye't khac h~u nhtt khong d€ c~p de'n
vai tro cua Chinh phu trong sv tang tntdng va tqO 1<;5i the' Cqnh tranh cho san
phfim xua't khfiu. Nhttng tren thvc te' Chinh phu l?i gill vai tro he't s(tc quan
trQng trong cac vffn d€ nay.
• Theo mo hlnh H - 0, thttong m?i qu6c te' dva vao l<;5i the' so sanh se d~n de'n
tang nhu du d6i vdi cac ye'u t6 san xufft tham d~mg trong n€n kinh te' va ke't
qua la nang cao gia ca cac ye'u t6 d6. Vl v~y, cac mtdc dang phat tri€n (si't
d~mg nhi~U lao d{)ng) se d~n d~n mfft di l<;5i the' Cqnh tranh v€ cac san phfim

tham d~mg lao d{)ng cua hQ.
• Ly thuye't H - 0 gia dinh r~ng: tfft

ca

thi tntong d€u c6 hi~u qua (c6 tinh

Cqnh tranh ho~tn hao); trong ffiO hlnh don gian d6 khong d~ C~p de'n qui ffiO
l<;5i sua't kinh te' (economic scale); ky thu~t va hi~u qua si't dl;lng ky thu~t
gi6ng nhau giua cac xi nghi~p~ cac qu6c gia; thong tin dtt<;5c cung cffp d~y di'1
va chi xem xet hai ye'u t6 san xua't (tu ban va lao d{)ng); san phfim thay the'
hoan hao va qui mo xi nghi~p nho gidi hqn trong thi tntong n{)i dia. Tuy
nhien, thvc te' thl qui mo kinh te' quye't dinh rfft IOn de'n gia ca san phfim, da

s6 tntong h<;5p, qui mo kinh te' cang ldn thl gia thanh san phfim cang thffp.

17

[ BQ GIAO DUC VA OAO TAO

TRUdNG DH KfNH TE TP.HCM

TI-Itf VI~N


• M<)t nhu'capital) rna hit$n nay du'phu'ong dit$n nay, ne'u cac gia dinh v~ c~nh tranh hoan hao khong d6i, thllthe' c~nh tranh se tac d<)ng len slj tich luy ky nang lao d<)ng cua qu6c gia
(qua giao dl;lC dao t(J.O Va hufi'n luyt$n) cling gi6ng nhu' tac d{)ng CUa v6n Va
lao d<)ng. Til d6, vit$c su dl;lng c6 hit$u qua v6n nhan 1\l'c se luon t(J.o ra lthe' C(J.nh tranh cho n~n kinh t€.
• Ly thuye't H - 0 cling bac bo vai tro cua chinh sach cong nghit$p trong vit$c
t(J.O lhttong chinh sach cong nghit$p dung d~n la con duong d§:n de'n slj thaJ:!-h
cong trong vit$c khue'ch tntong xua't khcfu cua cac qu6c gia.
£)~ kh~c ph\lC cac nhtl'
qu6c t€, cac nha kinh t€ hQc tan c6 di~n va hi~n d?i da du'a ra nhung b6 sung dn
thie't nhtt sau:
• Ly thuye't moi cho dng qui mo kinh t€ (Economic scale) va hQc t?p kinh
nghi~m (Learning by doing) d6ng vai tro chu ye'u trong vit$c xac djnh l
C(J.nh tranh (Krugman 1986). Do nhung tha't b(J.i cua thi tntong (market
failures), Chinh phu phai c6 nhung can thi~p mang tinh chie'n httie't

sv phat tri~n cua n~n kinh te' (vfin d\fa tren n~n tang kinh t€ thi tntong).

Bi~u nay c6 th~ lam cho cac doanh nghi~p cua hQ c6 l

trd thanh nhung cong ty hang diu khi d(J.t de'n qui mo kinh t€ nha't djnh.
• Cac nha kinh t€ con du'a ra gia djnh v~

sv hQC t?p cong nght$ moi (learning

curve). Cac mtoc dang phat tri~n (khong t?o ra duhQC t?p theo nhung ntl'OC cong nghi~p tien tie'n se t6t han cho vj tri thuong
m?i cua hQ, thong qua khuye'n khich thuong m?i tV do, thu hut v6n diu ttt

18


nuoc ngoai d€' tie"p nh~n c6ng ngh~ hi~n d~i nh~rn defy nhanh nhip d9 tang
tntong va nit ng8:n du• Ben c~nh s\[ can thi~p cua Chinh phu d€' cai thi~n lvi~c t~o ra qui rn6 kinh te" thich h
vao n~n giao d1,1c d€' nang cao chfft lura"t quan trQng thuc dffy tie"n trlnh phat tri€'n toan di~n cua dfft nuoc ...
Voi nhung di€'rn b6 sung nay, ly thuye't v~ thttdng rn~i qu6c te" tro nen hoan
chinh hon, giup cho cac nha kinh te' giai thich xac dang hi~n tttxua"t khffu nhanh chong cua cac qu6c gia NICs Chau

A. £)6

cling la co so 1y 1u~n

can ban rna chung ta c6 th€' v~n d~mg d€' ho~ch dinh duong 16i phat tri€'n ngo~i
thttdng va phat tri€'n kinh te" cua rnQt qu6c gia (hay vung lanh th6).

_,

A

'

A"

-'

A?

,,,:'

J'•,:'

1.2. CAC MO HINH CHIEN Lu'(iC PHAT TRIEN KINH TE DOl NGO~I
TREN THE GIOI.
Trong ph~n nay chung ta se nghien cuu ky v~ rn6 hlnh kinh te' rna va kha
nang v~n d1,1ng ke't h
s6 rn6

hlnh khac sao cho ho~t dQng thttdng rn~i

qu6c te' cua rnQt mtoc (hay vung 1anh th6) c6 di~u ki~n phat tri€'n t6t nhat.

1.2.1. Khai ni~m mo hlnh kinh te' mO'.
Tren the" gioi ngay nay h~u nhtt kh6ng c6 qu6c gia nao xay d\[ng theo rn6

hlnh kinh te' dong cli'a (hay khep kin) hoan toan. Boi le, rn9t n~n kinh te" khi c6
quan h~ rn~u dich it nhi~u voi the" gioi ben ngoai thl dong cli'a kh6ng con la tuy~t
d6i nua. Ngttkh6ng con rnQt tro 1\[c nao trong xufft va nh~p khffu. Do v~y, ph?m tru n~n kinh te'
rna (hay dong cl'ta) chi la tUdng d6i va la nhung rn6 hlnh 1y lu~n rnang tinh ttoc 1~
rna th6i. Nhung ye'u t6 d§ phan 1o?i rn6 hlnh va mile d9 dong hay rna dta n~n

19