on thi THPTQG 2020 mon hoa hoc

Ths. TRẦN THANH BÌNH
0977.111.382

CẨM NANG ÔN THI THPTQG 2020

MÔN HÓA HỌC
(Có chuyển giao file word cho các thầy cô)
Nhất định …………………………………… sẽ đỗ đại học!
Tóm tắt đầy đủ lý thuyết chương trình hóa học THPT
Kỹ thuật và phương pháp giải các dạng bài tập thi THPTQG 2020
0 ví dụ và 0 bài tập tự luyện


GV: Trần Thanh Bình
SĐT: 0977111382

DANH MỤC CÁC CHUYÊN ĐỀ
LỚP

11

12

CHUYÊN ĐỀ
Chuyên đề 1: Khái niệm cơ bản và công thức thường dùng
Chuyên đề 2: Sự điện li
Chuyên đề 3: Nitơ – photpho – cacbon – silic
Chuyên đề 4: Đại cương hóa hữu cơ – hiđrocacbon
Chuyên đề 5: Ancol – phenol – anđehit – axitcacboxylic
Chuyên đề 6: Este – chất béo
Chuyên đề 7: Cacbohiđrat

Chuyên đề 8: Amin – amino axit – protein
Chuyên đề 9: Polime
Chuyên đề 10: Tổng hợp hóa hữu cơ
Chuyên đề 11: Đại cương kim loại
Chuyên đề 12: Kim loại kiềm – kim loại kiềm thổ – nhôm
Chuyên đề 13: Sắt – crom và một số kim loại khác
Chuyên đề 14: Nhận biết – Hóa học với môi trường
Chuyên đề 15: Tổng hợp hóa vô cơ

Ths. Trần Thanh Bình – 0977111382 - Đ/C offline: Số 6, ngõ 599 Nguyễn Trãi

TRANG
3
5
8
14
21
29
32
34
38
40
44
48
53
56
60

Trang 2

GV: Trần Thanh Bình
SĐT: 0977111382

CHUYÊN ĐỀ 1: KHÁI NIỆM CƠ BẢN VÀ
CÔNG THỨC THƯỜNG DÙNG
1. Một số khái niệm cơ bản trong hóa học
Nguyên tử
Nguyên tố
Đơn chất
Hợp chất
Phân tử
- Vô cùng nhỏ, - Tập hợp các - Chỉ gồm 1 - Gồm 2 hay - Đại diện cho
trung hòa điện (P = nguyên tử có cùng nguyên tố.
nhiều nguyên tố. chất, gồm các
E)
số proton.
nguyên tử liên kết
với nhau.
Nguyên tử khối: H = 1, He = 4, C = 12, N = 14, O= 16, F = 19, Na = 23, Mg = 24, Al = 27, P = 31,
S = 32, K = 39, Ca = 40, Cr = 52, Mn = 55, Fe = 56, Cu = 64, Zn = 65, Ag = 108, Ba = 137.
2. Hóa trị - công thức hóa học
Kim loại
Phi kim
Nhóm nguyên tố
OH, NO3 (nitrat), NO2
Li, Na, K, Ag, …
H, F, Cl, Br, I.
(nitrit), NH4 (amoni),
Hóa trị I

HSO3, HSO4.
SO4 (sunfat), SO3
Còn
lại
(Ca,
Ba,
Mg,
Zn,…)
O
(sunfit),
CO3 (cacbonat),
Hóa trị II
HPO4.
PO4 (photphat).
Hóa trị III Al, Au.
Fe (II, III); Cu (I, II); Sn (II,
C (II, IV); N (I, II, III,
Nhiều hóa
IV); Pb (II, IV), Cr (II, III, VI). IV, V); S (II, IV, VI).
trị
3. Công thức sử dụng trong giải toán Hóa học
(a) Công thức tính số mol
1. Khối lượng chất
2. Thể tích khí
3. Nồng độ mol
m
M

Công
thức

n=

Ý nghĩa

m: khối lượng chất (g)
M: khối lượng mol (g/mol).

(b) Nồng độ dung dịch
1. Nồng độ mol
Công
thức
Ý nghĩa

CM =

n
V

CM: nồng độ mol của dd
(mol/l hay M)
V: thể tích dung dịch (l)

n=

V
22, 4

n: số mol
V: thể tích khí ở đktc (l)

n = C M .V
CM: nồng độ mol của dd (mol/l hay M)
V: thể tích dung dịch (l)

2. Nồng độ phần trăm
C% =

m ct
.100%
m dd

mct: khối lượng chất tan (g)
mdd: khối lượng dung dịch (g)

(c) Tỉ khối hơi của khí A so với khí B d A / B =

3. Khối lượng riêng
D=

m dd
Vdd

D: khối lượng riêng của dd (g/ml).
Vdd: thể tích dung dịch (ml)

MA
, MA, MB là khối lượng mol của A và B
MB

4. Dãy hoạt động hóa học của kim loại
K Ba Ca Na Mg Al Zn Fe Ni Sn Pb (H) Cu Hg Ag Pt Au
Khi Bà Con Nào May Áo Záp Sắt Nên Sang Phố Hỏi Cửa Hàng Á Phi Âu
(1) Dãy hoạt động hóa học sắp xếp theo chiều giảm dần tính kim loại.
(2) Các kim loại đứng trước Mg phản ứng với nước ở điều kiện thường.
(3) Các kim loại trước H tác dụng được với axit HCl, H2SO4 loãng.
(4) Từ Mg trở đi, kim loại mạnh đẩy được kim loại yếu ra khỏi muối.
Ths. Trần Thanh Bình – 0977111382 - Đ/C offline: Số 6, ngõ 599 Nguyễn Trãi

Trang 3


GV: Trn Thanh Bỡnh
ST: 0977111382
5. Mt s nh lut bo ton
LBT khi lng

m

chất phản ứng

= m sả n phẩm

LBT electron

n

e nhờng

6. Tớnh cht húa hc ca cỏc cht

KIM LOI
(1) P vi phi kim.
- Vi oxi Oxit kim loi.
VD: 2Cu + O2 2CuO
- Vi phi kim khỏc Mui.
VD: Fe + Cl2 FeCl3
(2) P vi axit Mui + H2.
VD: Fe + 2HCl FeCl2 + H2
(3) P vi nc Baz + H2.
VD: 2Na + 2H2O 2NaOH + H2
(4) P vi dung dch mui.
VD: Fe + CuSO4 Cu + FeSO4
(5) P vi dung dch kim.
VD: 2Al + 2NaOH + 2H2O 2NaAlO2 + 3H2
OXIT BAZ
(1) P vi nc Baz.
VD: Na2O + H2O 2NaOH
(2) P vi oxit axit Mui.
VD: CaO + CO2 CaCO3
(3) P vi axit Mui + H2O.
VD: CuO + 2HCl 2CuCl2 + H2O
AXIT
(1) i mu quỡ tớm .
(2) P vi axit
- HCl/ H2SO4 loóng + KL Mui + H2.
- HNO3/H2SO4 c Mui + sp kh + H2O.
(3) P vi oxit baz Mui + H2O.
(4) P vi baz Mui + H2O.
(5) P vi mui Mui mi + axit mi

= n e nhận

LBT in tớch

n

điện tích(+)

= n điện tích(-)

PHI KIM
(1) P kim loi Mui/ Oxit
(2) P vi O2 Oxit phi kim.
VD: C + O2 CO2
(3) P vi H2 Khớ.
VD: C + 2H2 CH4
(4) C, H2 + Oxit KL KL + CO, H2O.
VD: H2 + CuO Cu + H2O
MUI
(1) P kim loi Mui mi + KL mi.
(2) P vi axit Mui mi + axit mi.
(3) P vi baz Mui mi + baz mi.
(4) P vi mui 2 mui mi
OXIT AXIT
(1) P vi nc Axit.
VD: SO3 + H2O H2SO4
(2) P vi oxit baz Mui.
VD: CaO + CO2 CaCO3
(3) P vi baz Mui + H2O.
VD: CO2 + 2NaOHNa2CO3+ H2O

BAZ
(1) i mu quỡ tớm xanh, phenolphtalein
hng.
(2) P vi oxit axit Mui + H2O.
(3) P vi axit Mui + H2O.
(4) P vi mui Mui mi + baz mi.
(5) B nhit phõn Oxit KL + H2O.

Ths. Trn Thanh Bỡnh 0977111382 - /C offline: S 6, ngừ 599 Nguyn Trói

Trang 4


GV: Trần Thanh Bình
SĐT: 0977111382

CHUYÊN ĐỀ 2: SỰ ĐIỆN LI
A – LÝ THUYẾT
I. SỰ ĐIỆN LI – PHƯƠNG TRÌNH ĐIỆN LI
1. Sự điện li.
- Chất điện li là những chất khi tan trong nước (hoặc nóng chảy) phân li ra ion. Dung dịch chất điện li dẫn
điện. Chất điện li bao gồm: Axit, bazơ và muối.
- Sự điện li là quá trình phân li các chất trong nước ra ion.
2. Phân loại
- Phân loại chất điện li
Chất điện li mạnh
Chất điện li yếu
Chất không điện li
- Axit mạnh: HNO3, H2SO4, - Axit yếu: H2S, HF, CH3COOH, - Không phải axit, bazơ, muối:
HClO4, HCl, HBr, HI, …

H2SO3, H2CO3, HClO, HNO2 …
SO2, Cl2, C6H12O6 (glucozơ),
- Bazơ mạnh: NaOH, KOH, - Bazơ yếu: Mg(OH)2, Al(OH)3, …
C12H22O11 (saccarozơ), C2H5OH
- H2O.
(rượu etylic), …
Ca(OH)2, Ba(OH)2, …
- Hầu hết các muối.
3. Phương trình điện li


→ ”.
- Chất điện li mạnh dùng “ 
→ ”; chất điện li yếu dùng “ ←

- Axit → H+ + anion gốc axit; Bazơ → Cation KL + OH-; Muối → Cation KL + anion gốc axit
II. SỰ ĐIỆN LI CỦA H2O. Ph CỦA DUNG DỊCH
1. Tích số ion của nước: Ở 25 oC, trong dung dịch loãng ta luôn có: K H2O = [OH-].[H+] = 10-14.
[H+] = [OH-] = 10-7M: Môi trường trung tính (pH = 7).
[H+] > [OH-] hay [H+] > 10-7M: Môi trường axit (pH < 7).
[H+] < [OH-] hay [H+] < 10-7M: Môi trường bazơ (pH > 7).
2. pH và pOH
- Ph hoặc Poh là chỉ số đánh giá mức độ axit hay bazơ của dung dịch loãng (có nồng độ < 0,1M).
- Biểu thức tính: pH = -lg[H+]; pOH = -lg[OH-]; pH + pOH = 14.
- pH và môi trường của dung dịch:

III. AXIT – BAZƠ – MUỐI
1. Các quan điểm axit - bazơ
Quan điểm của A-rê-ni-ut
Quan điểm của Bronstêt

+
Axit: là chất khi tan trong nước phân li ra H .
Axit: là chất nhường proton (H+).
Bazơ: là chất khi tan trong nước phân li ra OH .
Bazơ: là chất nhận proton.
Hiđroxit lưỡng tính: là chất khi tan trong nước vừa Chất lưỡng tính: là chất vừa có khả năng nhường,
phân li ra H+, vừa phân li ra OH-.
vừa có khả năng nhận proton.

Ths. Trần Thanh Bình – 0977111382 - Đ/C offline: Số 6, ngõ 599 Nguyễn Trãi

Trang 5


GV: Trần Thanh Bình
SĐT: 0977111382
2. Axit – bazơ – chất lưỡng tính theo Bronstet
Axit
Bazơ
(nhường proton hay H+)
(nhường proton hay H+)
- Axit cũ: HCl, HNO3, H2SO4, … - Bazơ cũ: NaOH, KOH, …
- Gốc axit của axit yếu không
- Cation kim loại của bazơ yếu:
Mg2+, Al3+, Fe2+, … và NH4+.
còn H: CO32-, SO32-, S2-, …
- Gốc axit của axit mạnh: HSO4-

Chất lưỡng tính
(Vừa nhường, vừa nhận H+)

- Oxit, hiđroxit lưỡng tính: Al2O3,
Al(OH)3, ZnO, …
- Gốc axit của axit trung bình và yếu
còn H: HCO3-, HSO3-, HS-, H2PO4-,
HPO42-, …
- Muối tạo thành từ axit yếu và bazơ
yếu (NH4)2CO3, …
- H2O.
3. Muối: là hợp chất khi tan trong nước phân li ra cation kim loại (hoặc NH4+) và anion gốc axit.
Muối trung hòa
Muối axit
Muối khác
- Gốc axit còn H có khả năng - Muối ngậm nước: CuSO4.5H2O;
- Gốc axit không còn H có khả
năng phân li ra H+.
phân li ra H+.
K2SO4.Al2(SO4)3.24H2O, …
VD: NaCl, K2SO4, BaCO3, …
VD: NaHCO3, KHSO4, …
- Muối hỗn tạp: CaOCl2, …
Một số muối có khả năng tham gia phản ứng thủy phân tạo ra môi trường axit hoặc bazơ.
- Muối tạo bởi axit mạnh + bazơ yếu thủy phân cho môi trường axit: AlCl3, Fe(NO3)2, NH4Cl …
- Muối tạo bởi axit yếu + bazơ mạnh thủy phân cho môi trường bazơ: Na2CO3, K2SO3, …
- Muối tạo bởi axit mạnh + bazơ mạnh không bị thủy phân, môi trường trung tính: NaCl, HNO3, …
- Muối tạo bởi axit yếu + bazơ yếu thủy phân cho môi trường axit hoặc bazơ tùy trường hợp.
IV. PHẢN ỨNG TRAO ĐỔI ION
1. Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch
- Bản chất của phản ứng trao đổi trong dung dịch là phản ứng giữa các ion.
- Các ion trong dung dịch phản ứng với nhau khi chúng kết hợp với nhau tạo thành ít nhất một trong các chất
sau:

chất kết tủa.
chất điện li yếu.
chất khí.
2. Phương trình ion thu gọn
- Phương trình ion rút gọn cho biết bản chất của phản ứng trao đổi ion trong dung dịch.
- Cách viết phương trình ion rút gọn:
Các chất điện li mạnh phân li thành ion.
Các chất kết tủa, chất điện li yếu, chất khí, kim loại, phi kim, oxit giữ nguyên.
Lược bỏ các ion giống nhau ở trước và sau phản ứng (theo số lượng).
QUI TẮC XÁC ĐỊNH HỢP CHẤT TAN – CHẤT KẾT TỦA
1. Tất cả các hợp chất chứa Na+, K+, NH4+ đều tan.
2. Tất cả các hợp chất chứa NO3- đều tan.
Hợp
3. Hầu hết các muối axit đều tan.
chất tan
4. Hầu hết các muối của halogen (Cl-, Br-, I-) đều tan trừ muối của Ag+ và Pb2+.
5. Đa số các muối chứa SO42- đều tan trừ muối của Ca2+, Ba2+, Pb2+ và Ag+.
6. Đa số các bazơ đều không tan trừ một số bazơ như LiOH, NaOH, KOH, Ba(OH)2,
Hợp
Ca(OH)2.
chất kết
7. Đa số các muối chứa SO32-, CO32-, PO43- đều không tan trừ muối của Na+, K+, NH4+
tủa
8. Đa số các muối chứa S2- đều kết tủa trừ muối của các kim loại mạnh hơn Zn.

B – CÁC DẠNG BÀI TẬP
DẠNG 1: BÀI TOÁN VỀ pH CỦA DUNG DỊCH
LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI
1. Tích số ion của nước: Ở 25 oC, trong dung dịch loãng ta luôn có: KH2O = [OH-].[H+] = 10-14.
2. pH và pOH: pH = -lg[H+]; pOH = -lg[OH-]; pH + pOH = 14.

3. Các bước tính pH của dung dịch

Ths. Trần Thanh Bình – 0977111382 - Đ/C offline: Số 6, ngõ 599 Nguyễn Trãi

Trang 6


GV: Trn Thanh Bỡnh
ST: 0977111382
B1: Tớnh [H+] hoc [OH-] trong dung dch
B2: Tớnh pH = -lg[H+] hoc pOH = -lg[OH] pH = 14 pOH
4. Pha loóng dung dch
- Khi pha loóng dung dch axit ra 10a ln thỡ pH tng a n v.
- Khi pha loóng dung dch baz ra 10a ln thỡ pH gim a n v.

DNG 2: BI TON MUI NHễM TC DNG VI DUNG DCH KIM
Lí THUYT V PHNG PHP GII
- Khi nh t t dung dch kim (OH-) vo mui nhụm (Al3+) thỡ ban u phn ng to kt ta, sau
ú nu OH- d thỡ kt ta s b hũa tan:
PTHH: (1) Al3+ + 3OH- Al(OH)3
(2) Al(OH)3 + OH- AlO2- + 2H2O
- Bi toỏn th:
Dỏng ca th: Tam giỏc lch phi

Khi phn ng thu c lng kt ta nh hn lng kt ta cc i thỡ cú 2 giỏ tr ca OH n = 3n
tha món OH min
n OH max = 4n Al3+ n
DNG 3: BI TON S DNG NH LUT BO TON IN TCH
Lí THUYT V PHNG PHP GII
- nh lut bo ton in tớch: Tng in tớch trong mt dung dch luụn bng 0.

- H qu ỏp dng: n đtích(+) = n đtích(-) (mol in tớch = s mol x in tớch)
- Mt dung dch tn ti khi cỏc ion trong dung dch khụng phn ng vi nhau v tha món nh lut
bo ton in tớch.
- nh lut BTKL: mmui = m ion
- Khi un núng hoc cụ cn mui HCO3- thỡ mui HCO3- b nhit phõn:
o

t
CO32- + CO2 + H2O
2HCO3-
Khi tớnh khi lng mui thỡ thay khi lng HCO3- bng khi lng CO32-.

Ths. Trn Thanh Bỡnh 0977111382 - /C offline: S 6, ngừ 599 Nguyn Trói

Trang 7


GV: Trần Thanh Bình
SĐT: 0977111382

CHUYÊN ĐỀ 3: NITƠ – PHOTPHO – CACBON – SILIC
A. NITƠ VÀ HỢP CHẤT
I. Khái quát về nhóm nitơ
- Thuộc nhóm VA trong bảng tuần hoàn gồm các nguyên tố: N, P, As, Sb, Bi.
- Cấu hình electron ns2np3.
- Số oxi hóa trong hợp chất: -3, +3, +5. Riêng nitơ còn có +1, +2, +4.
II. Nitơ và hợp chất

1. Tính chất vật lí
NH3: Khí, mùi khai, tan rất tốt trong nước.

N2: Khí không màu, nhẹ hơn không khí.
N2O: Khí không màu, nặng hơn không khí
NO: Khí không màu, dễ hóa nâu ngoài không khí

→ HNO2 + HNO3
NO2: Khí màu nâu đỏ, tan trong nước tạo thành 2 axit: 2NO2 + H2O ←

HNO3: Chất lỏng không màu, để trong không khí có màu vàng nhạt.
2. Tính chất hóa học
Amoniac (NH3)
Nitơ (N2)
1. Tính oxi hóa
1. Tính bazơ
2. Tính khử
2. Tính khử
3. Khả năng tạo phức
+
Muối amoni (NH4 )
Muối nitrat (NO3-)
1. Tác dụng với bazơ
1. Tính oxi hóa trong MT axit
2. Bị nhiệt phân
2. Bị nhiệt phân
Axit nitric (HNO3)
Điều chế
1. Tính axit
to
1. N2: NH4NO2 
→ N2 + H2O
2. Tính oxi hóa

+
2. NH3: NH4 + OH → NH3 + H2O
3. HNO3:
to

NaNO3(r) + H2SO4 (đ) 
→ Na2SO4 + HNO3
+ O2
+ O2
NO2 + O2
NH3 
→ NO 
→ NO2 
→ HNO3

B. PHOTPHO VÀ HỢP CHẤT
I. Photpho
1. Khái quát về photpho và hợp chất

2. Tính chất hóa học của photpho
(a) Tính oxi hóa: Tác dụng với chất khử như kim loại → photphua kim loại.
Ths. Trần Thanh Bình – 0977111382 - Đ/C offline: Số 6, ngõ 599 Nguyễn Trãi

Trang 8


GV: Trần Thanh Bình
SĐT: 0977111382
(b) Tính khử: Tác dụng với chất oxi hóa như O2, Cl2, S, … và hợp chất có tính oxi hóa: HNO3,
H2SO4 đặc, KNO3, KClO3, …

3. Trạng thái tự nhiên và điều chế
- Có trong quặng photphorit: Ca3(PO4)2 và quặng apatit: 3Ca3(PO4)2.CaF2.
o

t
- Điều chế: Ca3(PO4)2 + 3SiO2 + 5C 
→ 3CaSiO3 + 2P + 5CO
II. Axit photphoric và muối photphat
1. Tính chất hóa học của axit photphoric
- Axit photphoric là axit ba nấc, có độ mạnh trung bình.
- Khi tác dụng với dung dịch kiềm có thể tạo thành 3 loại muối:

T=

n OH−

T≤1

1
T=2

2
T≥3

H2PO4-

H2PO4- và HPO42-

HPO42-

HPO42- và
PO43-

PO43-

n H3 PO4

Sản phẩm muối

2. Điều chế axit photphoric
o

t
- Trong PTN: P + 5HNO3 (đặc) 
→ H3PO4 + 5NO2 + H2O
- Trong CN:
o

t
+ Từ quặng photphorit hoặc quặng apatit: Ca3(PO4)2 + 3H2SO4 (đặc) 
→ 2H3PO4 + 3CaSO4
o

+O ,t
+H O
+ Từ photpho: P 
→ P2 O 5 
→ H 3 PO 4

2

2

3. Sự chuyển hóa giữa axit photphoric và muối photphat
−

−

−

OH
OH
OH

→ H2PO4‒ ←

→ HPO42‒ ←

→ PO43‒
H3PO4 ←



H+
H+
H+

4. Nhận biết ion photphat (PO43-)
- Dùng AgNO3: Ag+ + PO43- → Ag3PO4↓ màu vàng

III. Phân bón hóa học
Phân đạm
Phân lân
- Cung cấp N dưới dạng
- Cung cấp P dưới dạng
+
NH4 , NO3 .
PO43-, HPO42-, H2PO4-.
VD: NH4Cl, (NH4)2SO4,
VD: supephotpht đơn:
NH4NO3, (NH2)2CO (đạm Ca(H2PO4)2, CaSO4;
ure)
supephotphat kép:
Ca(H2PO4)2.
Độ dinh dưỡng = %mN

Độ dinh dưỡng =
%m P2O5

Phân kali
- Cung cấp K dưới
dạng K+.
VD: KCl, K2SO4,
...

Phân bón khác
- Cung câp đồng thời
N, P, K.
VD: NPK
(NH4)2HPO4, KNO3

Amophot
(NH4)2HPO4,
NH4H2PO4.

Độ dinh dưỡng =
%m K2O

Ths. Trần Thanh Bình – 0977111382 - Đ/C offline: Số 6, ngõ 599 Nguyễn Trãi

Trang 9


GV: Trần Thanh Bình
SĐT: 0977111382
C. CACBON – SILIC VÀ HỢP CHẤT
I. Đơn chất cacbon, silic
Cacbon (C)
Silic (Si)
1s22s22p2
1s22s22p63s23p2
Cấu hình e
Tính chất Có 3 Kim cương (rất cứng, không màu, Silic tinh thể và silic vô định hình.
dạng không dẫn nhiệt, điện; cấu trúc tứ diện).
vật lý
thù Than chì (mềm, xám đen, ánh kim, dẫn
hình điện khá tốt; cấu trúc lớp)
Tính chất

Fuleren (C60, C70 có dạng ống hoặc cầu)
- Tính khử

- Tính khử
to
Si + 2F2 →SiF4 silic tetraflorua
C + O2 
→ CO2 (oxi thiếu)

→ 2CO
t
C + 4HNO3đặc 
→
CO2 + 4NO2 + 2H2O
to

CO2 + C

o

- Tính oxi hóa

 CH4
C + 2H2 →
t o , xt

4Al + 3C 
→ Al4C3
nhôm cacbua
Từ các chất có trong tự nhiên
to

Điều chế

Si + O2 
→ SiO2
Si
+
2NaOH
→Na2SiO3+2H2↑
- Tính oxi hóa
to

2Mg + Si

Axit
cacbonic
Muối
cacbonat
Silic
đioxit
Axit
Silixic
Muối
Silicat

CO

H2CO3

CO3

2-

SiO2

H2SiO3

t
→
Mg2Si
o

magie silixua
Phòng TN: SiO2 + Mg
Công nghiệp: SiO2 + C

II. Hợp chất của cacbon, silic
Tên
CTHH
Tính chất
Khí, nặng hơn KK.
Cacbon
Là một oxit axit
CO2
đioxit
Tính oxi hóa yếu
Cacbon
monoxit

silic đioxit
+
H2 O

Khí, bền, độc
Là một oxit không tạo muối.
Là chất khử mạnh

Điều chế
- PTN: CaCO3 + HCl
- CN: nhiệt phân CaCO3
C + O2
PTN: HCOOH/ H2SO4 đặc.
CN: C + H2O
C+ CO2

Kém bền
CO2 + H2O
Phân li 2 nấc
Tạo được 2 loại muối (cacbonat và
hiđrocacbonat)
Dễ tan
Tác dụng với axit, bazơ
Nhiệt phân
Không tan trong nước
Tan chậm trong kiềm đặc
Tan trong dd HF

Có trong tự nhiên (cát, thạch
anh...)

Là axit rất yếu (< H2CO3)
Dạng keo, không tan trong nước

Chỉ có muối của kim loại kiềm tan được.

SiO3

2-

Thủy tinh lỏng: dd Na2SiO3, K2SiO3 đặc

Ths. Trần Thanh Bình – 0977111382 - Đ/C offline: Số 6, ngõ 599 Nguyễn Trãi

Trang 10


GV: Trn Thanh Bỡnh
ST: 0977111382
D. CC DNG BI TP
DNG 1: BI TON TNG HP AMONIAC
Lí THUYT V PHNG PHP GII
xt ,t


- P: N2 + 3H2
2NH3
o

- Hiu sut phn ng: H%(chất p) =

n p
n bđầu

.100%;H%(sản phẩm) =

n thực tế thuđợc
n lí thuyết (tính theo PT)

.100%.

1
3
n khí gi ả m ;n H2 (PƯ) = n khí gi ả m .
2
2
DNG 2: BI TON V TNH CHT CA NH3 V MUI AMONI
Lí THUYT V PHNG PHP GII
1. Amoniac (NH3)
- Tớnh baz: Tỏc dng vi axit
- Tớnh kh: Tỏc dng vi phi kim (Cl2, O2, ) v oxit kim loi.
2. Mui amoni (NH4+)
- Tỏc dng vi baz: NH4+ + OH- NH3 + H2O
- P nhit phõn:
- n N2 (PƯ) =

o

t
NH3 + axit
+ Vi cỏc mui gc axit khụng cú tớnh oxi húa: NH4Cl, (NH4)2CO3,
o

t

+ Vi cỏc mui gc axit cú tớnh oxi húa: NH4NO3, NH4NO2, (NH4)2SO4,
N2, NO +
DNG 3: BI TON KIM LOI TC DNG VI HNO3
Lí THUYT V PHNG PHP GII
- P: KL + HNO3 Mui nitrat
+
sp kh
+
H2 O
(tr Au, Pt)
(KL húa tr max) (NO2, NO, N2O, N2, NH4NO3)
- Chỳ ý: Al, Fe, Cr th ng, khụng phn ng vi HNO3 c ngui
- LBT e: n e nh ờng = n e nhận

S e trao i (a)
n NO - = a.nsp khử

NO2
1
n NO2

NO
3
3nNO

N2 O
8
8n N 2 O

N2

10
10n N 2

NH4NO3
8
8n NH 4 NO3

n HNO3

2n NO2

4n NO

10n N 2 O

12n N 2

10n NH 4 NO3

3

DNG 4: BI TON HP CHT TC DNG VI HNO3
Lí THUYT V PHNG PHP GII
+ O2
+ HNO3
- Quỏ trỡnh: Fe
Fe, FeO, Fe 2 O 3 , Fe3O 4
Fe(NO 3 )3 + NO
- Phng phỏp: Qui i v bo ton electron.
Chỳ ý: n NO (muối) = 2n O(oxit) + n NO2 + 3n NO + 8n N2 O + 10n N2 + 8n NH 4 NO3

3

n HNO3 = 2n O(oxit) + 2n NO2 + 4n NO + 10n N 2 O + 12n N 2 + 10n NH 4 NO3

DNG 5: BI TON V TNH OXI HểA CA MUI NITRAT
Lí THUYT V PHNG PHP GII
- Trong mụi trng axit, mui nitrat cú tớnh oxi húa tng t HNO3.
3Cu + 8H+ + 2NO3- 3Cu2+ + 2NO + 4H2O
- Phng phỏp: S dng PT ion rỳt gn, bo ton electron, phng phỏp ion electron.
DNG 6: BI TON NHIT PHN MUI NITRAT
Lí THUYT V PHNG PHP GII
K, Na, Ba, Ca
Mg, Al, Zn, Fe, Ni, Sn, Pb, Cu
Ag, Hg, Au
Kim loi
Oxit kim loi + NO2 + O2
Sn
Mui nitrit + O2
Kim loi + NO2 + O2
(SOH cao nht)
phm
Ths. Trn Thanh Bỡnh 0977111382 - /C offline: S 6, ngừ 599 Nguyn Trói

Trang 11


GV: Trần Thanh Bình
SĐT: 0977111382
DẠNG 7: BÀI TOÁN P2O5, H3PO4 TÁC DỤNG VỚI DUNG DỊCH KIỀM
LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI

T=

n OH −
n H3 PO4

Sản phẩm muối

T≤1

1
T=2

2
T≥3

H2PO4-

H2PO4- và HPO42-

HPO42-

HPO42- và
PO43-

PO43-

DẠNG 8: BÀI TOÁN CO2 TÁC DỤNG VỚI DUNG DỊCH KIỀM
LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI

n −
T = OH
T≤1
1n CO2
Sản phẩm

HCO3(CO2 dư nếu T < 1)

HCO3- và CO32-

T≥2
(OH-

CO32dư nếu T > 2)

- Bài toán đồ thị:
(1) Cho từ từ CO2 đến dư vào dung dịch Ca(OH)2 hoặc Ba(OH)2
Dáng của đồ thị: Hình tam giác vuông cân.

(2) Cho từ từ CO2 đến dư vào dung dịch hỗn hợp NaOH và Ba(OH)2.
Dáng của đồ thị: Hình thang cân

Khi phản ứng tạo ra lượng kết tủa nhỏ hơn kết tủa cực đại thì có 2 giá trị của CO2 đều thỏa mãn:
n CO2 min = n ↓

n CO2 max = n OH− − n ↓

Ths. Trần Thanh Bình – 0977111382 - Đ/C offline: Số 6, ngõ 599 Nguyễn Trãi

Trang 12


GV: Trần Thanh Bình
SĐT: 0977111382
DẠNG 9: BÀI TOÁN CO, H2 KHỬ OXIT KIM LOẠI
LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI
to

CO + Oxit KL (< Al) 
→ Kim loại + CO2

CO + O(oxit) → CO2
n O(oxit) = n COp − = n CO2 sinh ra
Ta có 
m r¾ n gi ¶ m = m Oxit − m KL = m O(oxit)
B/chất:

to

H2 + Oxit KL (< Al) 
→ Kim loại + H2O

H2 + O(oxit) → H2O
n O(oxit) = n H2p − = n H2 O sinh ra
Ta có 
m r¾ n gi ¶ m = m Oxit − m KL = m O(oxit)

B/chất:

n O(oxit) = n H2 p − + n COp − = n CO2 sinh ra + n H2 Osinh ra
Nếu cả CO và H2 cùng khử oxit kim loại thì 
m r¾ n gi ¶ m = m Oxit − m KL = m O(oxit)
DẠNG 10: BÀI TOÁN MUỐI CACBONAT TÁC DỤNG VỚI AXIT
LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI
+
+ Nếu cho từ từ axit (H ) vào muối cacbonat (CO32-) thì PƯ xảy ra theo thứ tự:
PTHH:
(1) CO32- + H+ → HCO3(2) HCO3- + H+ → CO2↑ + H2O
+ Nếu cho từ từ muối cacbonat (CO32-) vào axit (H+) thì PƯ tạo luôn khí CO2
PTHH: CO32- + 2H+ → CO2↑ + H2O
+ Nếu nhỏ từ từ axit (H+) vào hỗn hợp muối cacbonat (CO32-) và hiđrocacbonat (HCO3-) thì H+ tác
dụng với CO32- trước tạo ra HCO3-, nếu H+ dư sẽ phản ứng tiếp với HCO3- trong dung dịch.
+ Nếu trộn đồng thời axit (H+) với hỗn hợp muối cacbonat (CO32-) và hiđrocacbonat (HCO3-) thì
axit (H+) sẽ phản ứng đồng thời với CO32- và HCO3- theo đúng tỉ lệ CO32- và HCO3- ban đầu.

Ths. Trần Thanh Bình – 0977111382 - Đ/C offline: Số 6, ngõ 599 Nguyễn Trãi

Trang 13


GV: Trần Thanh Bình
SĐT: 0977111382

CHUYÊN ĐỀ 4: ĐẠI CƯƠNG HỮU CƠ – HIĐROCACBON
A. ĐẠI CƯƠNG HỮU CƠ
I. Khái niệm, phân loại
1. Khái niệm: Hợp chất hữu cơ là hợp chất của cacbon trừ: oxit cacbon, muối cacbonat, hợp chất
xianua, hợp chất cacbua.
2. Phân loại: Gồm hiđrocacbon (chỉ chứa C, H) và dẫn xuất của hiđrocacbon (gồm C, H và các nguyên

tố khác).
II. Phân tích nguyên tố
1. Phân tích định tính: Nhằm xác định nguyên tố có trong hợp chất hữu cơ.
Nguyên tắc: Chuyển hợp chất hữu cơ thành hợp chất đơn giản sau đó nhận biết bằng các phản ứng đặc
trưng.

2. Phân tích định lượng: Nhằm xác định tỉ lệ khối lượng (hàm lượng) các nguyên tố trong hợp chất
hữu cơ.
Nguyên tắc: Chuyển hợp chất hữu cơ thành hợp chất đơn giản sau đó dùng các phản ứng đặc trưng để
xác định và tính hàm lượng các nguyên tố theo công thức:
m nguyªn tè
%m =
.100%
m hîp chÊt

III. Công thức phân tử hợp chất hữu cơ
1. Công thức tổng quát: Cho biết thành phần nguyên tố.
2. Công thức đơn giản: Cho biết tỉ lệ số nguyên tử mỗi nguyên tố.
- Giả sử hợp chất hữu cơ có công thức tổng quát: CxHyOzNt
+ Dựa vào hàm lượng các nguyên tố: x : y : z : t = %C : %H : %O : %N
12

1

16

14

+ Dựa vào số mol các nguyên tố: x : y : z : t = n C : n H : n O : n N
3. Công thức phân tử: Cho biết số lượng nguyên tử mỗi nguyên tố.

IV. Cấu trúc phân tử hợp chất hữu cơ
1. Thuyết cấu tạo
Ths. Trần Thanh Bình – 0977111382 - Đ/C offline: Số 6, ngõ 599 Nguyễn Trãi

Trang 14


GV: Trần Thanh Bình
SĐT: 0977111382
a. Trong phân tử hợp chất hữu cơ, các nguyên tử liên kết với nhau theo đúng hóa trị và theo một thứ
tự nhất định. Thứ tự liên kết đó được gọi là cấu tạo hóa học. Sự thay đổi thứ tự liên kết đó sẽ tạo ra
một hợp chất khác.
— Hóa trị các nguyên tố thường gặp trong Hóa hữu cơ
Cacbon: 4
Hiđro: 1
Oxi: 2 Nitơ: 3 Halogen: 1
VD: Ứng với công thức C2H6O có 2 công thức: ete: CH3OCH3, ancol etylic: C2H5OH có tính chất
khác nhau.
b. Trong phân tử hợp chất hữu cơ, cacbon có hóa trị 4. Nguyên tử cacbon không những có thể liên
kết với nguyên tử nguyên tố khác mà còn liên kết với nhau thành mạch cacbon.
VD: Mạch vòng, mạch hở (mạch thẳng - mạch nhánh).
c. Tính chất của các chất phụ thuộc vào thành phần phân tử và cấu tạo hóa học.
VD: CH4 là chất khí, dễ cháy. CCl4 là chất lỏng, không cháy.
2. Liên kết trong phân tử hợp chất hữu cơ

Ths. Trần Thanh Bình – 0977111382 - Đ/C offline: Số 6, ngõ 599 Nguyễn Trãi

Trang 15

GV: Trần Thanh Bình
SĐT: 0977111382
B. HIĐROCACBON

Ths. Trần Thanh Bình – 0977111382 - Đ/C offline: Số 6, ngõ 599 Nguyễn Trãi

Trang 16


GV: Trần Thanh Bình
SĐT: 0977111382

Ths. Trần Thanh Bình – 0977111382 - Đ/C offline: Số 6, ngõ 599 Nguyễn Trãi

Trang 17


GV: Trần Thanh Bình
SĐT: 0977111382
CÁC DẠNG BÀI TẬP
DẠNG 1: THIẾT LẬP CÔNG THỨC PHÂN TỬ HỢP CHẤT HỮU CƠ
Dạng 2.1 Thiết lập công thức phân tử hợp chất hữu cơ dựa vào hàm lượng các nguyên tố
LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI
✧ Bài toán: Cho hợp chất hữu cơ X có hàm lượng các nguyên tố là %mC; %mH; %mO; … Phân
tử khối của X là MX. Xác định công thức phân tử của X.
✧ Phương pháp:

- Bước 1: Gọi công thức của X là: CxHyOzNt. Từ tỉ lệ nguyên tử các nguyên tố ⇒ CTĐG
%mC %m H %mO %mN
x:y:z:t =

:
:
:
12
1
16
14
- Bước 2: Từ CTĐG và phân tử khối ⇒ hệ số n ⇒ CTPT của X.
Chú ý: %mC + %mH + %mO + %mN = 100%
Dạng 2.2 Thiết lập công thức phân tử hợp chất hữu cơ dựa vào phản ứng cháy
LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI
✧ Bài toán: Đốt cháy hợp chất hữu cơ X thu được lượng CO2 và H2O. Phân tử khối của X là MX.
Tìm công thức phân tử của X.
y z
y
t
to
→ xCO2 + H 2O + N 2
PTPƯ cháy: Cx H y Oz N t + (x + − )O 2 
4 2
2
2
✧ Phương pháp:
– Bước 1: Gọi công thức của X là CxHyOzNt. Tính số mol các sản phẩm cháy ⇒ số mol mỗi nguyên
tố.
– Bước 2: Tính tỉ lệ giữa các nguyên tử ⇒CTĐG. x : y : z : t = nC : nH : nO : nN
– Bước 3: Từ CTĐG và phân tử khối ⇒ hệ số n ⇒ CTPT của hợp chất.
Chú ý: 1. Nếu đốt cháy hchc X thu được CO2, H2O ⇒ X chứa C, H và có thể chứa O.
2. n C = n CO ; n H = 2n H O ; n N = 2n N .
3. Dẫn CO2, H2O, N2 qua bình (1) đựng H2SO4, P2O5, CuSO4, CaCl2; bình (2) đựng Ca(OH)2,

NaOH.
⇒ mbình (1) tăng = m H O ; mbình (2) tăng = m CO
4. Dẫn CO2, H2O, N2 qua bình đựng dung dịch Ca(OH)2, Ba(OH)2.
⇒ mbình tăng = m CO + m H O ; mdd tăng = m CO + m H O − m ↓ ; mdd giảm = m ↓ − (m CO + m H O )
5. Trong cùng điều kiện áp suất, to thì tỉ lệ về thể tích bằng tỉ lệ về số mol.
Dạng 2.3 Thiết lập công thức phân tử hợp chất hữu cơ thông qua biện luận
LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI
✧ Bài toán: Cho hợp chất hữu cơ X có khối lượng phân tử MX. Tìm công thức phân tử của X.
Hoặc đốt cháy hợp chất hữu cơ X, cho ít (thiếu) dữ kiện. Tìm công thức phân tử của X.
✧Phương pháp:
– Bước 1: Gọi công thức của X là CxHyOz (thường X chỉ chứa C, H; C, H, O hoặc C, H, N).
– Bước 2: Dựa vào đề bài lập phương trình chứa x, y, z. Giải phương trình nghiệm nguyên tìm x,
y, z.
– Bước 3: Dựa vào dữ kiện (nếu có), suy ra nghiệm phù hợp.
Chú ý: 1. Trong các hợp chất hữu cơ chứa C, H, O thì số H luôn là số chẵn và y ≤ 2x + 2
2. Bài toán có thể có nhiều nghiệm.
3. Trong công thức đơn giản, số nguyên tử mỗi nguyên tố là nhỏ nhất có thể.
DẠNG 2: BÀI TOÁN VỀ PHẢN ỨNG THẾ
LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI
as
- Tổng quát: CnH2n+2 + aX2 
→ CnH2n+2-aXa + aHX (X = Cl, Br)
1:a
2

2

2

2

2

2

2

2

2

2

2

as
Nếu thế mono: CnH2n+2 + X2 
→ CnH2n+1X + HX
1:1
- Axit HX sinh ra có thể được trung hòa bởi bazơ: HX + NaOH → NaX + H2O

Ths. Trần Thanh Bình – 0977111382 - Đ/C offline: Số 6, ngõ 599 Nguyễn Trãi

Trang 18


GV: Trần Thanh Bình
SĐT: 0977111382
- Nếu phản ứng cùng tỉ lệ mà có nhiều sản phẩm thế thì %mX trong mỗi sản phẩm thế là như nhau
và mdẫn xuất = ∑ ms¶ n phÈm thÕ .

DẠNG 3: BÀI TOÁN VỀ PHẢN ỨNG TÁCH (TÁCH H2 VÀ CRACKING)
LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI
o

xt,t
- Phản ứng tách H2: CnH2n+2 
→ CnH2n+2-2k + kH2
o

xt,t
→ CmH2m+2 + CqH2q (n = m + q)
- Phản ứng cracking: CnH2n+2 
- Phương pháp: BTKL: mT = mS ⇔ nT. MT = nS. M S
Chú ý: nkhí tăng = n H2 = k.nankan ph ¶ n øng ; nếu k = 1 (tạo anken) ⇒ nkhí tăng = nankan phản ứng.
o

xt,t
→ Hỗn hợp Y
- Công thức tính nhanh hiệu suất phản ứng tách: Hỗn hợp ankan X 
M

H% =  X − 1 .100% ( M X ,M Y là khối lượng mol trung bình của X, Y)
 MY

DẠNG 4: BÀI TOÁN VỀ PHẢN ỨNG CHÁY ANKAN
LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI

- Phản ứng đốt cháy: CnH2n+2 +

3n + 1

to
O2 
→ nCO2 + (n +1)H2O
2

Chú ý: Khi đốt cháy ankan ta luôn có: nH O > nCO ; n O2 >
2

2

- n ankan = n H2O − n CO2 .

3
n CO2 và ngược lại.
2

- BTKL: mankan + mO2 = mCO2 + mH2O
- BTNT (C) n C = n CO2 ⇒ Sè C =

n CO2

(H) n H = 2n H2 O ⇒ Sè H =

;

n ankan

2n H2 O
n ankan

(O) 2nO2 = 2n CO2 + n H2O

DẠNG 5: BÀI TOÁN VỀ PHẢN ỨNG CỘNG H2, Br2
LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI
o

Ni, t
→ CnH2n+2
- PƯ tổng quát: CnH2n+2-2k + kH2 
o

Ni, t
CnH2n+2-2k + kBr2 
→ CnH2n+2-2kBr2k
- Bảo toàn liên kết π: mol liên kết π = n lk π = k(n Br2 + n H 2 )

- Với phản ứng cộng H2; BTKL: mT = mS ⇔ n T .M T = n S .M S
nkhí giảm = n H2 ph ¶ n øng
DẠNG 6: BÀI TOÁN VỀ PHẢN ỨNG THẾ CỦA ANK – 1 – IN
LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI
o

t
- TQ: CnH2n-2 + xAgNO3 + xNH3 
→ CnH2n-2-xAgx↓ + xNH4NO3 (x là số H linh động)
o

t
→ CnH2n-3Ag↓ + NH4NO3
CnH2n-2 + AgNO3 + NH3 

o

t
RC≡CH + AgNO3 + NH3 
→ RC≡CAg↓ + NH4NO3
o

t
→ CAg≡CAg↓+ 2NH4NO3
THĐB: CH≡CH + 2AgNO3 + 2NH3 
C2Ag2 + 2HCl → C2H2 + 2AgCl↓
DẠNG 7: BÀI TOÁN VỀ PHẢN ỨNG ĐỐT CHÁY HIĐROCACBON KHÔNG NO
LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI
3n
to
- PƯ đốt cháy anken: CnH2n +
O2 
→ nCO2 + nH2O ⇒ n CO2 = n H2O
2
3n − 1
to
→ nCO2 + (n-1)H2O
- PƯ đốt cháy ankađien và ankin: CnH2n-2 +
O2 
2

Ths. Trần Thanh Bình – 0977111382 - Đ/C offline: Số 6, ngõ 599 Nguyễn Trãi

Trang 19

GV: Trần Thanh Bình
SĐT: 0977111382
⇒ nankađien, ankin = n CO2 − n H2O
- TQ: CnH2n-2k +

n CO2 − n H2O
3n − k
to
O2 
→ nCO2 + (n-k)H2O ⇒ n C n H2 n+2−2 k =
k −1
2

Ths. Trần Thanh Bình – 0977111382 - Đ/C offline: Số 6, ngõ 599 Nguyễn Trãi

Trang 20


GV: Trần Thanh Bình
SĐT: 0977111382

CHUYÊN ĐỀ 5: ANCOL – PHENOL – ANĐEHIT - AXIT
A. ANCOL
I. Khái niệm, công thức, tên gọi, đồng phân.
1. Khái niệm: Ancol là hợp chất hữu cơ trong phân tử có nhóm OH liên kết trực tiếp với cacbon no.
- Nhóm OH được gọi là nhóm hiđroxyl.
2. Công thức: R(OH)a hoặc CnH2n+2-2kOa (a là số nhóm OH, n là số cacbon, n ≥ a ≥ 1)
Ancol no, đơn chức, mạch hở: CnH2n+1OH hoặc CnH2n+2O (n ≥ 1).
3. Tên gọi: Tên thông thường = Ancol + tên gốc hidrocacbon + ic

Tên thay thế (IUPAC) = Tên hiđrocacbon tương ứng + vị trí OH + ol
(Đánh số cacbon mạch chính từ phía gần nhóm OH nhất)
4. Đồng phân: Ancol có đồng phân về mạch cacbon, đồng phân về vị trí nhóm OH.
5. Bậc của ancol = bậc của nguyên tử C liên kết trực tiếp với nhóm OH
(Bậc của nguyên tử C = số nguyên tử C liên kết trực tiếp với C đó)
6. Độ ancol là số ml ancol etylic nguyên chất có trong 100 ml dung dịch ancol và H2O

§é r−îu =

VC 2 H5OH nguyªn chÊt
Vdd r −îu

.100%

MỘT SỐ ANCOL THƯỜNG GẶP
CTPT
(số đồng phân)
CH4O (1)
C2H6O (1)
C3H8O (2)

C4H10O (4)

Đồng phân ancol
CH3OH
CH3–CH2OH
CH3–CH2–CH2OH
CH3–CH(OH) – CH3
CH3–CH2–CH2-CH2OH

CH3–CH2–CH(OH)–CH3
CH3–CH(CH3)–CH2OH

Tên thông thường
ancol metylic
ancol etylic
ancol propylic
ancol isopropylic
ancol butylic
ancol sec-butylic
ancol isobutylic

Tên IUPAC

Bậc ancol

metanol
etanol
propan – 1 – ol
propan – 2 – ol
butan – 1 – ol
butan – 2 – ol
2–metylpropan–1–ol

1
1
1
2
1
2

2

CH3–C(CH3)2–OH
ancol tert-butylic
2–metylpropan–2–ol
3
C3H5OH (1)
CH2=CH – CH2OH
ancol anlylic
propenol
1
C7H8O (1)
C6H5 – CH2OH
ancol benzylic
phenylmetanol
1
C2H6O2 (1)
C2H4(OH)2
etylen glicol
etan – 1,2 – điol
1,1
C3H8O3 (1)
C3H5(OH)3
glixerol
propan – 1,2,3 – triol
1,2,1
II. Tính chất vật lí
- Liên kết hiđro: Là lực hút tĩnh điện giữa H linh động (mang điện +) với phi kim điển hình như F, O, N (mang
điện âm). Các chất chứa liên kết H – F, H – O, H – N thì có liên kết hiđro.
- Giữa các ancol có liên kết hiđro liên phân tử làm tăng nhiệt độ sôi nên ancol có nhiệt độ sôi cao hơn so với

hiđrocacbon, dẫn xuất halogen, ete có cùng số nguyên tử cacbon.
- Các ancol từ C1 đến C3 tan vô hạn trong nước do tạo liên kết hiđro với nước.

III. Tính chất hóa học
1. Phản ứng thế với KL kiềm Na, K: R(OH)a+ aNa → R(ONa)a+ H2
CH3OH + Na → CH3ONa + ½ H2 ; C2H4–(OH)2 + 2Na → C2H4–(ONa)2 + H2
Chú ý: Phản ứng này dùng để nhận biết ancol do có hiện tượng sủi bọt khí.
2. Phản ứng riêng của ancol đa chức
- Các ancol đa chức có ít nhất 2 nhóm OH cạnh nhau có khả năng hòa tan Cu(OH)2 ở nhiệt độ thường tạo phức
chất mà xanh lam thẫm.
- Bản chất của phản ứng là 1 nguyên tử H trong ancol bị thay thế bởi Cu trong Cu(OH)2:
2C2H4(OH)2 + Cu(OH)2 → [C2H4(OH)O]2Cu + 2H2O
etylen glicol

Ths. Trần Thanh Bình – 0977111382 - Đ/C offline: Số 6, ngõ 599 Nguyễn Trãi

Trang 21


GV: Trần Thanh Bình
SĐT: 0977111382
2C3H5(OH)3 + Cu(OH)2 →
[C3H5(OH)2O]2Cu + 2H2O
glixerol
(kết tủa xanh lam) (phức tan, xanh lam thẫm)
Phản ứng này dùng để nhận biết ancol đa chức có ít nhất 2OH cạnh nhau.
o

t
R(OH)a + aHX 

→ RXa + aH2O

3. Phản ứng với axit vô cơ:

o

t
CH3OH + HCl 
→ CH3Cl + H2O

4. Phản ứng tách nước
2
4
(a) Tách nước tạo ete (đk: H2SO4 đặc, 140o C): ROH + R’OH 
→ R-O-R’ + H2O
140o C

H SO ®Æc

n(n + 1)
ete.
2

Chú ý: Cho n ancol đơn chức tách nước sẽ tạo tối đa

H2 SO4 ®Æc
→ CnH2n+ H2O
CnH2n+1OH 
170 o C

(b) Tách nước tạo anken (đk: H2SO4 đặc, 170o C):
CH3 CH
CH2 CH
H
OH

CH
H

CH3

SPC

H2SO4 d
170 0C

CH2 CH
SPP

CH

CH3 + H2O

but-2-en

CH2 CH3 + H2O

but-1-en

Quy tác tách Zaixep: Khi tách H2O từ ancol thì OH sẽ tách ưu tiên với H của C bên cạnh có bậc cao hơn.

5. Phản ứng oxi hóa không hoàn toàn
- Các ancol bị oxi hóa không hoàn toàn bởi CuO khi đun nóng.
+ Ancol bậc 1 bị oxi hóa thành anđehit (RCHO)
o

t
R–CH2OH + CuO 
→ R–CHO + Cu + H2O
o

t
CH3-CH2OH + CuO 
→ CH3- CHO + Cu + H2O
+ Ancol bậc 2 bị oxi hóa thành xeton ( R-CO-R’)
o

t
R – CH(OH) – R’ + CuO 
→ R– CO – R’ + Cu + H2O
+ Ancol bậc 3 không bị oxi hóa bởi CuO, to.
6. Phản ứng cháy (oxi hóa hoàn toàn)

TQ: CnH2n+2-2kOa +

o

t
O2 
→ nCO2 + (n+1-k)H2O

- Đối với ancol no, đơn chức, mạch hở: CnH2n+2O +

3n
t
O2 
→ nCO2 + (n+1)H2O
2
o

IV. Điều chế
1. Điều chế etanol (C2H5OH) trong công nghiệp
+

H
- Cộng H2O vào etilen: CH2=CH2 + H2O →
C2H5OH
+

H
- Lên men tinh bột (C6H10O5)n + nH2O →
n C6H12O6
men r −îu
C6H12O6 
→ 2C2H5 –OH + 2CO2

2. Điều chế metanol (CH3OH) trong công nghiệp
o

Cu, t
2CH4 + O2 

→ 2CH3 – OH
o

xt, t
CO + 2H2 
→ CH3 – OH

V. Một số phản ứng đặc biệt:
o

xt, t
- Điều chế buta-1,3-đien: 2C2H5OH 
→ CH2=CH–CH=CH2+ H2O + H2

men giÊm
- Lên men giấm: C2H5OH + O2 
→ CH3COOH + H2O

B. PHENOL
1. Khái niệm
Ths. Trần Thanh Bình – 0977111382 - Đ/C offline: Số 6, ngõ 599 Nguyễn Trãi

Trang 22


GV: Trần Thanh Bình
SĐT: 0977111382
- Phenol là những hợp chất hữu cơ mà phân tử có chứa nhóm hiđroxyl (OH) liên kết trực tiếp với
nguyên tử C của vòng benzen.
- Nếu OH gắn vào mạch nhánh của vòng thơm thì hợp chất đó là ancol thơm không phải phenol.

2. Tính chất vật lí
- Phenol (C6H5OH) là chất rắn không màu, ít tan trong nước lạnh, tan tốt trong etanol, ete, …
- Phenol độc, nhiệt độ sôi cao do có liên kết hiđro.
II. Tính chất hóa học
Phenol có tính axit yếu và tính chất của vòng thơm
1. Tính axit yếu
- Không làm đổi màu quì tím.
- Tác dụng với kim loại như Na, K: C6H5OH + Na → C6H5ONa + ½ H2↑
- Tác dụng với bazơ kiềm như NaOH, KOH: C6H5OH + NaOH → C6H5ONa + H2O
Phản ứng trên chứng minh phenol có tính axit mạnh hơn ancol do có vòng benzen hút e làm tăng lực
axit.
2. Tính chất của vòng thơm: Phản ứng thế làm mất màu dung dịch brom
- Do có nhóm OH đẩy e vào vòng benzen, làm tăng khả năng thế của vòng benzen nên phenol có khả
năng làm mất màu dung dịch brom ở điều kiện thường, tạo kết tủa trắng:
C6H5OH + 3Br2 → C6H2Br3(OH)↓ trắng + 3HBr
III. Điều chế
- Phương pháp cũ: Đi từ clobenzen: C6H5Cl → C6H5ONa → C6H5OH
- Phương pháp hiện đại: Oxi hóa cumen (C6H5 – CH(CH3)2) thu được đồng thời phenol và axeton
C. ANĐEHIT
I. Khái niệm, công thức, tên gọi, đồng phân
1. Khái niệm: Anđehit là hợp chất hữu cơ mà trong phân tử có nhóm CHO liên kết trực tiếp với nguyên
tử C hoặc nguyên tử H.
- Nhóm –CHO được gọi là nhóm cacbanđehit.
2. Công thức:
R(CHO)a hoặc CnH2n+2-2kOa (a là số nhóm CHO).
- Anđehit no, đơn chức, mạch hở: CnH2n+1CHO (n ≥ 0) hoặc CmH2mO (m ≥ 1).
3. Tên gọi: Tên thông thường gọi theo nguồn gốc lịch sử.
Tên thay thế (IUPAC): Tên hiđrocacbon t/ứng + al
4. Đồng phân: Anđehit có đồng phân về mạch cacbon.

MỘT SỐ ANĐEHIT THƯỜNG GẶP
Anđehit
Tên IUPAC
Tên thông thường
HCHO
metanal
anđehit fomic (fomanđehit)
CH3CHO
etanal
anđehit axetic (axetanđehit)
CH3CH2CHO
propanal
anđehit propionic (propionanđehit)
CH2=CH-CHO
propenal
anđehit acrylic
Ths. Trần Thanh Bình – 0977111382 - Đ/C offline: Số 6, ngõ 599 Nguyễn Trãi

Trang 23


GV: Trần Thanh Bình
SĐT: 0977111382
CH2=C(CH3)-CHO 2-metylpropanal anđehit metacrylic
C6H5CHO
phenylmetanal
anđehit benzoic (benzanđehit)
(CHO)2
etanđial
anđehit oxalic

II. Tính chất vật lí
- HCHO và CH3CHO là các chất khí không màu, tan tốt trong nước và các dung môi hữu cơ. Dung
dịch HCHO 40% trong nước được gọi là fomalin hay focmon dùng để ngâm xác động vật.
- Anđehit có nhiệt độ sôi cao hơn hiđrocacbon có cùng số C do phân tử phân cực nhưng lại thấp hơn
so với ancol có cùng số C do không có liên kết hiđro với nhau.
III. Tính chất hóa học
- Anđehit vừa có tính oxi hóa, vừa có tính khử
Ni, t o

→ ancol bậc 1.
1. Tính oxi hóa: Phản ứng cộng H2 
Ni, t o

→ R(CH2OH)a
R(CHO)a + aH2 
Ni, t o

→ CH3-CH2-OH
CH3-CHO + H2 
2. Tính khử
(a) Phản ứng với dung dịch Br2 (mất màu dung dịch Br2).
RCHO + Br2 + H2O → RCOOH + 2HBr
CH3-CHO + Br2 + H2O → CH3-COOH + 2HBr
(b) Phản ứng với AgNO3/NH3 (phản ứng tráng bạc)
to

→ RCOONH4 + 2NH4NO3 + 2Ag↓
RCHO + 2AgNO3 + 3NH3 + H2O 
to

→ CH3COONH4 + 2NH4NO3 + 2Ag↓
CH3-CHO + 2AgNO3 + 3NH3 + H2O 
Chú ý: Mỗi nhóm CHO tráng gương cho 2Ag, riêng HCHO tráng gương cho 4Ag.
to

→ (NH4)2CO3 + 4NH4NO3 + 4Ag↓
HCHO + 4AgNO3 + 6NH3 + 2H2O 
Ngoài ra, anđehit còn phản ứng với Cu(OH)2/OH , to tạo kết tủa đỏ gạch Cu2O, phản ứng làm mất màu
dung dịch KMnO4.
3. Phản ứng cháy
3n − 1
to
→ nCO2 + nH2O
O2 
- Anđehit no, đơn chức, mạch hở: CnH2nO +
2
Khi đốt cháy anđehit no, đơn chức, mạch hở ⇔ n H2 O = n CO2
IV. Điều chế
1. Điều chế HCHO
to

→ HCHO + Cu + H2O
- Oxi hóa CH3OH: CH3OH + CuO 
Ag,600 oC

→ CH3CHO + H2O
CH3OH + O2 
xt,t o

→ HCHO + H2O

- Oxi hóa CH4: CH4 + O2 
2. Điều chế CH3-CHO
to

→ CH3CHO + Cu + H2O
- Oxi hóa C2H5OH: C2H5OH + CuO 
PdCl 2 , CuCl 2
- Oxi hóa C2H4: CH2=CH2 + ½ O2 
→ CH3-CHO

D. AXIT CACBOXYLIC
I. Khái niệm, công thức, tên gọi, đồng phân:
1. Khái niệm: Axit cacboxylic là hợp chất hữu cơ trong phân tử có nhóm COOH liên kết trực tiếp với
nguyên tử C hoặc nguyên tử H.
Ths. Trần Thanh Bình – 0977111382 - Đ/C offline: Số 6, ngõ 599 Nguyễn Trãi

Trang 24


GV: Trần Thanh Bình
SĐT: 0977111382
- Nhóm –COOH được gọi là nhóm cacboxyl.
2. Công thức:
R(COOH)a hoặc CnH2n+2-2kO2a (a là số nhóm COOH)
Axit no, đơn chức, mạch hở: CnH2n+1COOH (n ≥ 0) hoặc CmH2mO2 (m ≥ 1).
3. Tên gọi:
Tên thông thường: giống tên thông thường anđehit (thay anđehit = axit)
Tên thay thế (IUPAC) = axit + tên hidrocacbon t/ứng + oic
4. Đồng phân: Axit có đồng phân về mạch cacbon.
MỘT SỐ AXIT CACBOXYLIC THƯỜNG GẶP

Anđehit
Tên IUPAC
Tên thông thường
HCOOH
axit metanoic
axit fomic
CH3COOH
axit etanoic
axit axetic
CH3CH2COOH
axit propanoic
axit propionic
CH2=CH-COOH
axit propenoic
axit acrylic
CH2=C(CH3)-COOH axit 2-metylpropanoic
axit metacrylic
C6H5COOH
axit phenylmetanoic
axit benzoic
(COOH)2
axit etanđioic
axit oxalic
II. Tính chất vật lí:
- Là chất lỏng hoặc rắn ở điều kiện thường.
- Nhiệt độ sôi cao hơn hiđrocacbon, ancol, ete, anđehit có cùng số nguyên tử C do axit cacboxylic có
liên kết hiđro bền vững.
III. Tính chất hóa học:
1. Tính axit
(a) Đổi màu quì tím thành đỏ.

(b) Tác dụng với KL mạnh 
→ Muối + H2
R(COOH)a + aNa → R(COONa)a +
CH3COOH + Na →

H2
CH3COONa + ½ H2

(c) Tác dụng với bazơ 
→ muối + H2O
R(COOH)a + aNaOH → R(COONa)a + a H2O
(COOH)2 + 2 NaOH → (COONa)2 + 2H2O
(d) Tác dụng với muối 
→ muối mới + axit mới
R(COOH)a + aNaHCO3 → R(COONa)a + aCO2 + aH2O
CH3COOH + NaHCO3 → CH3COONa + CO2 + H2O
2. Phản ứng với ancol (PƯ este hóa)
RCOOH +
axit cacboxylic

H SO ®Æc, to

2
4
→ RCOOR’
R’OH 
ancol
este

+ H2 O

H SO ®Æc, to

2
4
→ C2H5COOCH3 + H2O
C2H5COOH + CH3OH 
3. Phản ứng của gốc hiđrocacbon
(a) Gốc no: có phản ứng thế với halogen (xúc tác là P)

P
R-CH2-COOH + Cl2 
→ R-CHCl-COOH + HCl
P
CH3-CH2-COOH + Cl2 
→ CH3-CHCl-COOH + HCl
- Riêng axit fomic (HCOOH) có nhóm CHO nên có tính chất giống anđehit: có phản ứng tráng bạc,
làm mất màu dung dịch nước brom, ….

HCOOH + 2AgNO3 + 4NH3 + H2O 
→ (NH4)2CO3 + NH4NO3 + 2Ag↓
(b) Gốc không no: có phản ứng cộng; trùng hợp …
Ths. Trần Thanh Bình – 0977111382 - Đ/C offline: Số 6, ngõ 599 Nguyễn Trãi

Trang 25