Vận dụng tư tưởng hồ chí minh về tự học vào nâng cao hiệu quả tự học các môn lý luận chính trị của sinh viên trường đại học sư phạm hà nội 2

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ
======

NGUYỄN THỊ THƠM

VẬN DỤNG TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ TỰ HỌC
VÀO NÂNG CAO HIỆU QUẢ TỰ HỌC CÁC MÔN
LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CỦA SINH VIÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh

Hà Nội, 2019


TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ
======

NGUYỄN THỊ THƠM

VẬN DỤNG TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ TỰ HỌC
VÀO NÂNG CAO HIỆU QUẢ TỰ HỌC CÁC MÔN
LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CỦA SINH VIÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học

ThS. Vi Thị Lại

Hà Nội, 2019


LỜI CẢM ƠN

Để “hoàn thành đề tài khóa luận và kết thúc khóa học, với tình cảm chân
thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội
2 đã tạo điều kiện cho em có môi trƣờng học tập tốt trong suốt thời gian em
học tập, nghiên cứu tại trƣờng.
Em xin gửi lời tới cô ThS. Vi Thị Lại đã giúp đỡ em trong suốt quá
trình nghiên cứu và trực tiếp hƣớng dẫn em hoàn thành đề tài khóa luận tốt
nghiệp này. Đồng thời em xin bày tỏ lòng cảm ơn tới thầy cô trong khoa Giáo
dục chính trị, bạn bè đã giúp đỡ, tạo điều kiện cho em trong suốt quá trình học
tập và hoàn thành khóa luận tốt nghiệp lần này.
Với điều kiện thời gian và kiến thức của bản thân nên khóa luận khó
tránh khỏi những thiếu sót trong quá trìnhem nghiên cứu.
Em kính mong nhận đƣợc sự đóng góp từ thầy cô và các bạn.
Em xin trân trọng cảm ơn”!

Hà Nội, ngày 5 tháng 5 năm 2019
Sinh viên

Nguyễn Thị Thơm


LỜI CAM ĐOAN

Khóa luận tốt nghiệp “chuyên ngành tƣ tƣởng Hồ Chí Minh với đề tài
“Vận dụng tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về tự học vào nâng cao hiệu quả tự học
các môn lý luận chính trị của sinh viên trƣờng Đại học sƣ phạm Hà Nội
2” đƣợc thực hiện dƣới sự hƣớng dẫn của ThS. Vi Thị Lại. Tôi xin cam đoan
đây là công trình nghiên cứu của riêng cá nhân tôi. Các số liệu, kết quả nêu
trong khóa luận là trung thực và chƣa đƣợc công bố trong các công trình khác”.
Nếu sai, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm!

Hà Nội, ngày 5 tháng 5 năm 2019
Sinh viên

Nguyễn Thị Thơm


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................ 2
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................ 3
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 3
5. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................... 4
6. Kết cấu của đề tài .......................................................................................... 4
CHƢƠNG 1: TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ TỰ HỌC ............................... 5
1.1. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................ 5
1.1.1. Khái niệm tự học ..................................................................................... 5
1.1.2.Hiệu quả của việc tự học .......................................................................... 8
1.1.3.Các môn lý luận chính trị ......................................................................... 9
1.2. Nội dung tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về tự học .............................................. 12
1.2.1. Quan điểm của Hồ Chí Minh về vị trí và vai trò của tự học ................. 12
1.2.2. Quan điểm của Hồ Chí Minh về mục đích của tự học .......................... 14

1.2.3. Quan điểm của Hồ Chí Minh về môi trƣờng, đối tƣợng tự học............ 16
1.2.4. Quan điểm của Hồ Chí Minh về thái độ tự học .................................... 19
1.2.5. Quan điểm của Hồ Chí Minh về nội dung tự học ................................. 21
1.2.6. Quan điểm của Hồ Chí Minh về biện pháp tự học ............................... 22
CHƢƠNG 2: NÂNG CAO HIỆU QUẢ “TỰ HỌC CÁC MÔN LÝ LUẬN
CHÍNH TRỊ CỦA SINH VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
HIỆN NAY THEO TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH” ........................................ 29
2.1.1. Đặc điểm của sinh viên trƣờng Đại học sƣ phạm Hà Nội 2 ................. 29
2.1.2. Yêu cầu của việc tự “học các môn lý luận chính trị của sinh viên” trong
xu thế hội nhập ................................................................................................ 30


2.2.Thực trạng tự học các môn Lý luận chính trị của sinh viên trƣờng Đại học
sƣ phạm Hà Nội 2............................................................................................ 31
2.2.1. Những “thành tựu đạt đƣợc trong việc tự học các môn Lý luận chính trị
của sinh viên trƣờng Đại học” sƣ phạm Hà Nội 2 .......................................... 31
2.2.2. Những hạn chế đạt đƣợc trong việc tự học các môn Lý luận chính trị
của sinh viên trƣờng Đại học sƣ phạm Hà Nội 2 ............................................ 33
2.3. Nguyên nhân của thực trạng về tự “học các môn Lý luận chính trị của
sinh viên trƣờng Đại học” sƣ phạm Hà Nội 2 ................................................. 34
2.3.1. Nguyên “nhân của thành tựu tự học các môn lý luận chính trị của sinh
viên trƣờng Đại học sƣ” phạm Hà Nội 2 ........................................................ 34
2.3.2. Nguyên “nhân hạn chế về tự học các môn lý luận chính trị của sinh viên
trƣờng Đại học sƣ” phạm Hà Nội 2 ................................................................ 35
2.4. Một “số giải pháp nhằm nâng cao hiệu tự học các môn Lý luận chính trị
của sinh viên trƣờng Đại học sƣ phạm Hà Nội 2 hiện nay theo tƣ tƣởng Hồ
Chí Minh” ........................................................................................................ 36
2.4.1. Xác định đúng đắn mục đích học tập các môn lý luận chính trị ........... 36
2.4.2. Cần “có thái độ học tập với các môn lý luận chính trị đúng đắn, nghiêm
túc” .................................................................................................................. 38

2.4.3. Lập và “thực hiện kế hoạch tự học tập các môn lý luận chính trị cho
bản thân mình” ................................................................................................ 38
2.4.4. Phát “huy các phƣơng pháp tự học các môn lý luận chính trị có hiệu
quả” ................................................................................................................. 39
KẾT LUẬN ..................................................................................................... 42
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 44
PHỤ LỤC


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Chủ “tịch Hồ Chí Minh là một nhà văn hoá lớn. Với quan niệm “Một
dân tộc dốt là một dân tộc yếu”, Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng sự dốt nát
cũng là kẻ địch phải chống. Ngƣời chủ trƣơng phải phát triển nền giáo dục thì
mới xây dựng đƣợc chủ nghĩa xã hội, mới tiến kịp đƣợc sự phát triển chung
của nhân loại. Xác định rõ học tập để làm việc, làm ngƣời, để phụng sự Tổ
quốc, phục vụ nhân dân và nhân loại. Là nhà giáo dục vĩ đại, với tinh thần “Vì
lợi ích mƣời năm thì phải trồng cây, vì lợi ích trăm năm thì phải trồng ngƣời”.
Với mục tiêu của chiến lƣợc “trồng ngƣời” là “dạy dỗ con em của nhân dân
thành ngƣời công dân tốt, ngƣời lao động tốt, ngƣời chiến sĩ tốt, ngƣời cán bộ
tốt của nƣớc nhà”. “Theo Ngƣời, phải xây dựng một nền giáo dục toàn diện
để đào tạo những con ngƣời vừa có đức vừa có tài. Nền giáo dục đó phải kết
hợp chặt chẽ giữa học và hành, lý luận gắn liền với thực tiễn, gắn liền giáo
dục của nhà trƣờng với gia đình và xã hội, học suốt đời. Kết hợp tự học với
học trong nhà trƣờng, học trong sách vở và học trong cuộc sống”. Với quan
điểm về tự học “tự động học tập”. Ngƣời đã chỉ rõ việc học tập là do chính
bản thân ngƣời học quyết định, phải tự giác, tự chủ không cần ai nhắc nhở.
Ngƣời học tự vạch ra kế hoạch học tập cho chính mình chủ động tìm tòi tích
lũy kiến thức cho bản thân mình. Đây là một tƣ tƣởng giáo dục quý báu của
Hồ Chí Minh. Tƣ tƣởng đó đến nay vẫn còn nguyên giá trị, cần đƣợc nghiên

cứu và học tập”.
Ngày “nay cùng với nhiều môn học khác, môn học về lý luận chính trị
đƣợc đánh giá là môn học vô cùng quan trọng nhằm hình thành thế giới quan,
phƣơng pháp luận, củng cố niềm tin và bản lĩnh chính trị cho ngƣời
học.Những môn học lý luận chính trị bao gồm: Những nguyên lý cơ bản của
Chủ nghĩa Mác – Lênin,Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh, Đƣờng lối cách mạng của
Đảng Cộng sản Việt” Nam
Tại trƣờng Đại học sƣ phạm Hà Nội 2,với trình độ nhạy bén, tƣ duy sáng
tạo, sinh viên không ngừng tiếp thu kiến thức các môn lý luận chính trị một
cách tƣơng đối tốt. Không chỉ có vậy, nhiều sinh viên còn tự học tự tích lũy

1


cho mình những kiến thức chính trị nhằm phục vụ cho việc học tập rèn luyện
của mình. Tuy nhiên so với các môn học khác, lý luận chính trị là môn học
khái quát cao, là môn học mang tính lý thuyết đòi hỏi tƣ duy, tính biện luận
với rất nhiều các thuật ngữ. Vì vậy các môn học này đòi hỏi ngƣời học ngoài
việc nghiên cứu học tập trên lớp dƣới sự hƣớng dẫn của giảng viên cần có sự
tích cực tự học tập
Vì vậy việc “nghiên cứu vận dụng tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về tự học vào
nâng cao hiệu quả tự học các môn lý luận chính trị của sinh viên trƣờng Đại
học” sƣ phạm Hà Nội 2 là một việc rất cần thiết. Đó là lí do để tôi chọn đề tài:
“Vận dụng tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về tự học vào nâng cao hiệu quả tự học các
môn lý luận chính trị của sinh viên trƣờng Đại học sƣ phạm Hà Nội 2”
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Từ “trƣớc đến nay đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về tƣ tƣởng tự
học của Hồ Chí Minh và vận dụng tƣ tƣởng của Ngƣời vào vấn đề học tập và
giáo dục” tiêu biểu có:
- Ngô “Thị Lan Hƣơng (2014), “Một số giải pháp nhằm nâng cao ý thức tự

học của sinh viên trường Đại học sư phạm Hà Nội 2 theo tấm gương tự học
của Chủ tịch Hồ Chí Minh”, Đề tài khoa học cấp cơ sở, Trƣờng Đại học sƣ
phạm Hà Nội” 2.
- Lê “Thị Thanh Hoa (2008), Vận dụng tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về giáo dục
vào việc đổi mới giáo dục Cao đẳng ở Nghệ An giai đoạn hiện nay, Luận văn
Thạc sĩ chuyên ngành: Hồ Chí Minh học, Học viện chính trị - Hành chính
Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội”
- Nguyễn “Thị Linh ( 2016), Hồ Chí Minh với vấn đề tự học và vận dụng
cho sinh viên các trƣờng đại học, cao đẳng hiện nay, Luận văn Thạc sĩ chuyên
ngành: Hồ Chí Minh học, Học viện chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí
Minh, Hà Nội”.
- Tác giả Dƣơng Thị Linh (2010), “Một số vấn đề về hoạt động tự học của
sinh viên trong giai đoạn hiện nay”, tạp chí Giáo dục, số Đặc biệt, tháng 1.

2


- Lê Văn Yên (2006), “ Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về giáo dục”. Nxb Lao
động, Hà Nội
- Phan Ngọc Liên ( 2007), Hồ Chí Minh về giáo dục, Nxb Từ điển Bách
khoa
- Lê Văn Tích, Nguyễn Thị Kim Dung ( biên soạn) ( 2007), Hồ Chí Minh
về giáo dục đào tạo, Nxb Lao động – Xã hội
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu:
Làm “rõ quan điểm tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về tựhọc, vận dụng tƣ tƣởng đó
vào nâng cao hiệu quả tự học các môn Lý luận chính trị của sinh viên trƣờng
Đại học” sƣ phạm Hà Nội 2.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu:
Để “hoàn thành mục đích nghiên cứu đã đƣợc xác định ở trên, khóa

luận thực hiện những nhiệm vụ” sau:
Thứ nhất, “làm rõ tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về vấn đề tự học”
Thứ hai, phân tích thực trạng “trong việc tự học các môn học lý luận chính trị
của sinh viên trƣờng Đại học sƣ phạm Hà Nội” 2
Thứ ba, “đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả tự học tập các
môn lý luận chính trị cho sinh viên trƣờng Đại học sƣ phạm Hà Nội 2 hiện
nay theo tƣ tƣởng Hồ Chí Minh”
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tƣợng nghiên cứu
Tƣ “tƣởng Hồ Chí Minh về vấn đề tự học, thực trạng tự học các môn lý
luận chính trị của sinh viên trƣờng Đại học” sƣ phạm Hà Nội 2
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Về “nội dung: Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về tự học”
Về không gian: Thực trạng tự học các môn lý luận chính trị của sinh viên
trƣờng Đại học sƣ phạm Hà Nội 2
3


Về thời gian: năm 2016 - 2018
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Đề tài đƣợc nghiên cứu trên cơ sở vận dụng phƣơng pháp luận của chủ “nghĩa
duy vật biện chứng kết hợp với các phƣơng pháp cụ thể: logic lịch sử, phân
tích – tổng hợp,nghiên cứu tài liệu, điều tra thực tiễn, phƣơng pháp phỏng
vấn, đối chiếu để làm rõ nội dung của đề” tài
6. Kết cấu của đề tài
Ngoài “phần mở đầu, kết luận, danh mục, tài liệu tham khảo. Khóa luận bao
gồm 2 chƣơng 6 tiết”

4

CHƢƠNG 1
TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ TỰ HỌC
1.1. Một số khái niệm cơ bản
1.1.1. Khái niệm tự học
Tự học là phƣơng pháp học tập chủ động, lấy bản thân làm trung tâm.
Ngƣời học tự phát hiện và nghiên cứu vấn đề theo kế hoạch của bản thân. Tự
học sẽ giúp ngƣời học làm chủ đƣợc tiến trình, làm chủ tri thức, làm chủ bản
thân.
Theo “Từ điển Giáo dục học”: “Tự học là một bộ phận không thể tách
rời của quá trình giáo dục, là quá trình mà ngƣời học tự mình hoạt động lĩnh
hội tri thức khoa học và rèn luyện kỹ năng thực hành mà không có sự hƣớng
dẫn trực tiếp của giáo viên và sự quản lý trực tiếp của cơ sở giáo dục, đào tạo.
Đây là phƣơng thức học tập cơ bản của giáo dục không chính quy, giáo dục
thƣờng xuyên, đồng thời còn là bộ phận không thể tách rời của quá trình học
tập có hệ thống trong các trƣờng học nhằm đào sâu, mở rộng để nắm vững
kiến thức của học sinh” [14, tr458].
Nhà tâm lý học N.ARubakin khẳng định: “Tự tìm lấy kiến thức – có
nghĩa là tự học” [15, tr 55] . Tự “học tức là quá trình lĩnh hội tri thức, các kinh
nghiệm xã hội, lịch sử trong thực tiễn hoạt động cá nhân bằng cách thiết lập
các mối quan hệ cải tiến kinh nghiệm ban đầu, đối chiếu với các mô hình
phản ánh hoàn cảnh thực tại. Biến tri thức của loài ngƣời thành vốn tri thức,
kinh nghiệm, kỹ năng , kỹ xảo” của chủ thể.
Tác giả Nguyễn Kỳ: “Tự học là người học tích cực chủ động, tự mình tìm ra
tri thức kinh nghiệm bằng hành động của mình, tự thể hiện mình. Tự học là tự
đặt mình vào tình huống học, vào vị trí nghiên cứu, xử lí các tình huống, giải
quyết các vấn đề, thử nghiệm các giải pháp…Tự học thuộc quá trình cá nhân
hóa việc học”. [16, tr 69]
Trần Phƣơng cho rằng: “ Học bao giờ và lúc nào cũng chủ yếu là tự học,
tức là biến kiến thức khoa học tích lũy từ nhiều thế hệ của nhân loại thành

5


kiến thức của mình, tự cải tạo tư duy của mình và rèn luyện cho mình kĩ năng
thực hành những tri thức ấy”. [ 17, tr 22]
Bên cạnh đó tác giả Cao Xuân Hạo khẳng định: “…dù có học trƣờng
gì, thầy nào nổi tiếng đến đâu chăng nữa, thì nhân tố quan trọng nhất, quyết
định kết quả mỹ mãn của quá trình đào tạo vẫn là cái công tự học của học trò.
Tự học ở đây chỉ cái phần tích cực chủ động, quyết đoán của ngƣời học. Vai
trò quyết định sự thành công hay thất bại của quá trình học tập là vai trò của
ngƣời học, tuy vai trò của ngƣời dạy không phải không quan trọng” [ 18, tr
51]
Về cách tự học, tác giả Quang Huy: “Có nhiều cách tự học nhƣ: tự mình
mò mẫm (ngƣời học không có điều kiện đi học, các tri thức họ tìm đƣợc là do
sự tìm tòi trải nghiệm của chính bản thân họ trong cuộc sống), tự học không
cần thầy hƣớng dẫn (ngƣời học đã có một trình độ học vấn nhất định, đã có
một thời gian dài học với thầy), tự học với sự hƣớng dẫn của thầy (hoạt động
tự học này gắn với quá trình dạy học). Đối với sinh viên, hoạt động tự học
gắn liền với sự hƣớng dẫn của thầy. Hoạt động này sẽ diễn ra ở hai phạm vi:
tự học trên lớp và tự học ngoài giờ trên lớp.” [ 19, tr 33]
Theo Giáo sƣ – Tiến sỹ Nguyễn Cảnh Toàn: “Tự học – là tự mình động
não, suy nghĩ, sử dụng các năng lực trí tuệ (quan sát, so sánh, phân tích, tổng
hợp...) và có khi cả cơ bắp (khi phải sử dụng công cụ) cùng các phẩm chất của
mình, rồi cả động cơ, tình cảm, cả nhân sinh quan, thế giới quan (nhƣ tính
trung thực, khách quan, có chí tiến thủ,không ngại khó, ngại khổ, kiên trì,
nhẫn nại, lòng say mê khoa học, ý muốn thi đỗ, biến khó khăn thành thuận
lợi..vv...) để chiếm lĩnh một lĩnh vực hiểu biết nào đó của nhân loại, biến lĩnh
vực đó thành sở hữu của mình”[20, tr 35].
Tác giả Ngô Nhật Quang trong bài viết “Tƣ tƣởng tự giáo dục liên tục ở

Bác Hồ” [21, tr.143] đã nêu lên những kết luận rút ra từ tấm gƣơng tự đào tạo
của Hồ Chí Minh:
+ Ý chí tự đào tạo mãnh liệt, bền bỉ, bắt nguồn từ lý tƣởng cách mạng
và từ trong thực tiễn đấu tranh.
+ Cốt lõi của việc tự đào tạo là tự học, mà công cụ quan trọng nhất là sách.
6


Từ đó, tác giả cho rằng đứng trƣớc nhiệm vụ mới của công cuộc xây
dựng đất nƣớc thì sự suy nghĩ, gƣơng tự học, tự giáo dục và những lời dạy
của Bác về tự học, tự giáo dục cần đƣợc mỗi ngƣời lĩnh hội đầy đủ trong sự
nghiệp chống nạn thất học, nâng cao dân trí.
Từ “các cách hiểu trên ta thấy việc học có cốt lõi là tự học, tự học là
công việc chính của ngƣời học vì không thể ai học thế cho mình đƣợc. Tự học
là để tự mình khẳng định chính mình, vƣợt qua mọi hoàn cảnh, hoà nhập
với cuộc sống và sống tốt hơn”.
Nhƣ vậy, mỗi tác giả ở từng góc độ nghiên cứu khác nhau có những
quan điểm khác nhau về tự học . Tuy nhiên các nhà nghiên cứu đều nhất trí
rằng: tự học phải đƣợc xem là một bộ phận không thể thiếu của việc học trong
nhà trƣờng.
Ở nƣớc ta “vấn đề tự học đƣợc phát động nghiên cứu nghiêm túc, rộng
rãi từ khi nền giáo dục cách mạng ra đời (1945), mà Chủ tịch Hồ Chí Minh
vừa là ngƣời khởi xƣớng vừa nêu tấm gƣơng về tinh thần và phƣơng pháp học
và dạy học”.
Sinh “ra trong một gia đình nhà nho khoa bảng, lại đƣợc tiếp thu truyền
thống hiếu học của quê hƣơng, đất nƣớc. Chủ tịch Hồ Chí Minh hết sức coi
trọng vai trò của giáo dục. Ngƣời đã khởi đầu sự nghiệp cách mạng bằng công
việc giáo dục quần chúng nhân dân, nhất là lực lƣợng thanh thiếu niên, hiểu
rõ con đƣờng phải đi để giành lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Trong quá
trình tổ chức và lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Ngƣời đã nêu những luận đề

nổi tiếng thể hiện sự quan trọng của giáo dục, nhƣ”: “Một dân tộc dốt là một
dân tộc yếu” [4, tr.7], hay “Vì lợi ích mƣời năm thì phải trồng cây, vì lợi ích
trăm năm thì phải trồng ngƣời” [10, tr.528]...
Từ “vai trò một nhà tƣ tƣởng, một nhà tổ chức, đặc biệt là từ vai trò một
nhà giáo. Hồ Chí Minh rất chú ý nhấn mạnh đến yếu tố tự giáo dục, tự giác
học tập, bởi quá trình giáo dục xét đến cùng là nhằm khơi dậy và phát huy sự
tự giáo dục của ngƣời học. Quá trình này không thể đạt kết quả nếu ngƣời học
không có ý thức nỗ lực học tập, tiếp thu tri thức, biến tri thức của nhân loại
thành tri thức của bản thân mình. Tự học tập, tự giáo dục trở thành khâu phát
7


triển cao nhất, quan trọng nhất, là nội dung cốt lõi của quá trình giáo dục. Do
đó, Hồ Chí Minh nhắc nhở các cán bộ, đảng viên”: “chúng ta phải học và hoạt
động cách mạng suốt đời. Còn sống thì còn phải học, còn phải hoạt động cách
mạng” [12; tr.113]. Theo Ngƣời, “Không ai có thể tự cho mình đã biết đủ rồi,
biết hết rồi. Thế giới ngày ngày đổi mới, nhân dân ta ngày càng tiến bộ, cho
nên chúng ta phải tiếp tục học và hành để tiến bộ kịp nhân dân” [12, tr.377].
Những “điều đƣợc học, đƣợc nghiên cứu tại trƣờng chỉ có thể ví nhƣ một “hạt
nhân bé nhỏ” đòi hỏi ngƣời học sau khi ra trƣờng” “sẽ tiếp tục săn sóc, vun
xới, làm cho hạt nhân ấy mọc thành cây và dần dần nở hoa, kết quả” [12,
tr.377].
Ngƣời từng nói: “còn sống thì còn phải học” và cho rằng: “về cách học
phải lấy tự học làm cốt”. Có thể nói tự học là một tƣ tƣởng lớn của Hồ Chí
Minh về phƣơng pháp học tập. Ngƣời cho rằng: “Tự học là cách học tự động”
và “phải biết tự động học tập”. Theo Ngƣời: “tự động học tập” tức “là tự học
một cách hoàn toàn tự giác, tự chủ, không chờ ai nhắc nhở, không đợi ai giao
nhiệm vụ mà tự mình chủ động vạch kế hoạch học tập cho chính mình, rồi tự
mình triển khai, thực hiện kế hoạch đó một cách tự giác, độc lập, tự mình làm
chủ thời gian để học tập và tự mình kiểm tra đánh giá việc” học của mình”.[3,

tr.360]. Hồ Chí Minh luôn phê phán việc thụ động trong học tập. Theo
Ngƣời việc tự học là không ai thay đƣợc cho mình phải tự học ở mọi nơi
mọi lúc, biến tri thức khoa học đƣợc tích lũy từ nhiều thế hệ nhân loại
thành kiến thức của mình và tự học là yếu tố quan trọng nhất của quá trình
ấy.
Nhƣ vậy, tự học là quá trình ngƣời học tự ý thức, tự nỗ lực chiếm lĩnh tri
thức bằng hành động của chính mình hƣớng tới mục đích nhất định. Nó còn
là “quá trình tự giác tích cực chiếm lĩnh lĩnh hội tri thức, hình thành kỹ năng
kỹ xảo của bản thân ngƣời học. Trong quá trình đó, ngƣời học thực sự là chủ
thể của nhận thức, nỗ lực huy động các chức năng tâm lý” nhằm đạt đƣợc
những mục tiêu đã định. Trong tƣ tƣởng Hồ Chí Minh, khái niệm tự học có
nhiều điểm tƣơng đồng với quan niệm của giáo dục học hiện đại.
1.1.2.Hiệu quả của việc tự học

8


Hiệu quả của việc tự học đƣợc hiểu là kết quả của việc tự học đạt đến
mức độ nhƣ thế nào. Hiểu quả của việc tự học thƣờng đƣợc căn cứ trên các
tiêu chí cơ bản sau:
Thứ nhất, “tự học có giúp cho sinh viên có cái nhìn đúng đắn về vị trí,
vai trò của các môn học trong việc tích lũy tri thức để phát triển con ngƣời
một cách toàn diện, khả năng ứng xử linh hoạt trong cuộc sống, khả năng khái
quát, hình thành kỹ năng sống phù hợp với xu hƣớng hội nhập quốc tế hiện
nay. Tự học chính là cách thức học tập nhằm khai thác triệt để quỹ thời gian
nhàn rỗi trong sinh viên và là cơ hội để sinh viên đào sâu suy nghĩ, nghiền
ngẫm ôn lại những kiến thức mà giảng viên đã hƣớng dẫn, giảng giải trên
lớp”.
Thứ hai, tự “học giúp sinh viên phát huy tính tự giác của mình, tích
cực và năng lực đọc giáo trình, sách, báo, văn kiện, tạp chí… để tìm tòi,

nghiên cứu, biến “quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo” của sinh viên.
Việc tự học giúp sinh viên có nếp sống kỷ luật và làm việc một cách khoa
học, rèn luyện ý chí phấn đấu, tính kiên nhẫn, óc phê phán, tạo sự hứng thú
học tập, say mê và khát khao vƣơn tới những đỉnh cao của khoa học, sống có
lý tƣởng, hoài bão, ƣớc mơ”.
Thứ ba, tự “học giúp khơi dậy ở sinh viên năng lực tự thể hiện khẳng
định mình và hợp tác với các thành viên khác trong tập thể khi cùng đảm nhận
nhiệm vụ thuyết trình, thảo luận do giảng viên phân công. Vì thông qua việc
hành động hợp tác giữa các thành viên trong nhóm, sinh viên phải nỗ lực tự
thể hiện mình, tức là phải tự mình giải quyết tình huống, giải quyết các vấn đề
đƣợc đặt ra; từ đó khơi dậy tính chủ động, sáng tạo, tự giác học tập, nghiên
cứu và lĩnh hội tri thức, khắc phục tính thụ động của sinh viên trong quá trình
học tập”.
1.1.3.Các môn lý luận chính trị
Giáo dục “chính trị tại Việt Nam là giáo dục cho ngƣời học về chủ
nghĩa Mac Lenin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh và lịch sử, đƣờng lối cách mạng của
Đảng Cộng sản Việt Nam. Giáo dục chính trị giúp cho ngƣời học có sự hiểu
biết sâu sắc hơn, đầy đủ hơn, toàn diện hơn những tri thức lý luận chính trị 9


hành chính. Từ đó trang bị cho bản thânvốn tri thức khoa học lý luận.Việc học
tập, nghiên cứu lý luận chính trị nhằm củng cố niềm tin và bản lĩnh chính trị,
ý thức giai cấp và tinh thần yêu nƣớc.Việc học tập và nghiên cứu lý luận
chính trị nhằm cung cấp cho ngƣời học thế giới quan và phƣơng pháp luận,
cách mạng và khoa học, từ đó vận dụng vào thực tiễn cuộc sống và công việc,
để hoàn thành và hoàn thành xuất sắc công việc đƣợc giao. Hơn hết là xây
dựng mỗi quan hệ giữa ngƣời với ngƣời trên tinh thần tôn trọng, tƣơng trợ và
thƣơng yêu lẫn nhau”.
Giáo dục chính trị đƣợc đào tạo dƣới “các hình thức: môn học Giáo dục
Công dân ( cấp trung học phổ thông), môn chủ nghĩa Marx-Lenin, môn Tƣ

tƣởng Hồ Chí Minh, chủ nghĩa Xã hội khoa học, Lịch sử Đảng, Triết học,...
tại tất cả các trƣờng Đại học”.
Thực hiện công văn 2488/BGDĐT – ĐH & SĐH: “Sinh viên tất cả các
trƣờng đại học phải học 4 môn học lý luận chính trị bắt buộc gồm:Những
nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa Mác – Lênin, Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh, Lịch
sử Đảng Cộng sản Việt Nam, Đƣờng lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt
Nam. Thời lƣợng dạy - học các môn Lý luận chính trị là 10 tín chỉ (gồm 15
đơn vị học trình)”
Không có lĩnh vực nào của “đời sống xã hội lại đứng ngoài chính trị,
từ vấn đề phát triển kinh tế, văn hóa đến xây dựng đạo đức, lối sống; từ sự
đánh giá về quá khứ, đến dự báo tƣơng lai... đều phải có định hƣớng chính trị
rõ ràng. Theo đó, nội dung của các môn lý luận chính trị là rất rộng, từ lý luận
chủ nghĩa Mác - Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh, đƣờng lối của Đảng, chính
sách và pháp luật của Nhà nƣớc trên các lĩnh vực chính trị, quốc phòng, an
ninh, đối ngoại”...
Đối với sinh viên, việc học tập các môn lý luận chính trị và quán triệt
nghiêm túc nội dung lý luận chính trị có ý nghĩa quan trọng:
Thứ nhất, góp phần phát triển con ngƣời toàn diện: Cùng “với việc học
tập các kiến thức chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp cho bản thân, sinh viên
phải đƣợc trang bị hệ thống tri thức lý luận chính trị đúng đắn. Bởi kiến thức
lý luận chính trị là kim chỉ nam chỉ phƣơng hƣớng rèn luyện phẩm chất chính
10


trị, đạo đức hƣớng các em đến hành động thực tiễn nhân văn, tiến bộ, khoa
học. Hun đúc cho sinh viên lòng yêu nƣớc chân chính; có tinh thần kiên định,
vững vàng”.
Thứ hai, góp phần “nâng cao chất lƣợng nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu
của sự nghiệp đổi mới: Học tập và quán triệt nội dung các môn lý luận chính
trị giúp sinh viên có trình độ và năng lực tƣ duy lý luận khoa học. Có quan

điểm đúng đắn, lập trƣờng cách mạng vững chắc và phƣơng pháp luận khoa
học, là điều kiện để sinh viên chủ động, tự tin vƣơn lên làm chủ khoa học và
công nghệ tiên tiến”, hiện đại.
Thứ ba, giúp sinh viên có lập trƣờng tƣ tƣởng kiên định, bản lĩnh chính
trị vững vàng, củng “cố niềm tin, bản lĩnh chính trị, ý thức giai cấp và tinh
thần yêu nƣớc cho sinh viên, từ đó thúc đấy sinh viên tự giác, tự nguyện, hăng
hái hành động, thực hiện tốt nhiệm vụ” cá nhân.
Thứ tƣ, việc tự học “các môn lý luận chính trị góp phần chuyển biến thái
độ học tập của sinh viên đối với môn học nhƣ cần cù, siêng năng, có kỉ luật
hơn trong học tập, có nhu cầu mở rộng hiểu biết về tri thức môn học, tài liệu
tham khảo, thông tin, tƣ liệu mới để học, mong muốn đƣợc hƣớng dẫn phân
tích mở rộng kiến thức đã đƣợc tiếp thu…giúp sinh viên phát huy đƣợc tính
tích cực trong việc tìm tòi tài liệu, chủ động nắm bắt tri thức, nền tảng lí luận
một cách có hệ thống” và logic
Thứ năm, hoạt động học tập các môn “lý luận chính trị góp phần kích
thích tinh thần say mê, hứng thú học tập của sinh viên. Trong việc học tập các
môn lý luận chính trị bản thân sinh viên khi đã đạt đƣợc mục tiêu tiếp cận
khối lƣợng tri thức và nắm vững tri thức đó thì tinh thần say mê, hứng thú học
tập sẽ đƣợc khơi dậy, đƣợc phát huy cao đồng thời cũng từ say mê, hứng thú
học tập các môn học một cách tự giác, mở rộng khả năng độc lập sáng tạo, tự
tìm tòi phƣơng pháp, kĩ năng. Vận dụng các môn lí luận chính trị vào việc lí
giải những vấn đề nhận thức, gải quyết những vấn đề đặt ra trong thực tiễn
cuộc sống”, gắn kết lí luận với thực tiễn, tƣ tƣởng và hành động
Thứ sáu, việc “học tập các môn lý luận chính trị , giúp sinh viên nắm
vững đƣợc tri thức các vấn đề lý luận nhằm phục vụ các kết quả học tập,
11


khích lệ sinh viên quyết tâm, phấn đấu vận dụng tri thức góp phần vào việc
học tập các môn học khác trên cơ sở phân tích, đánh giá đúng đắn quy luật,

vận động phát triển của lịch sử”
Sinh viên là những ngƣời đang trong quá trình phát “triển về trí tuệ và
nhân cách. Đây là giai đoạn mà họ đang khẳng định vai trò, vị trí và trách
nhiệm của mình với xã hội. Tuy nhiên, bên cạnh sự mạnh dạn, dám nghĩ, dám
làm, khát khao lý tƣởng và hành động để thực hiện lý tƣởng của mình, hƣớng
tới những giá trị xã hội mới, sinh viên lại cũng có cả tính bồng bột, thậm chí
liều lĩnh, mạo hiểm, chƣa đủ kinh nghiệm và từng trải để có cách suy xét,
đánh giá các giá trị, lựa chọn giá trị theo tinh thần duy lý... Thông qua học tập
các môn lý luận chính trị, sinh viên có nhận thức cần thiết về hệ tƣ tƣởng xã
hội chủ nghĩa; niềm tin vững chắc vào sự lãnh đạo của Đảng, vào sự nghiệp
đổi mới đi lên chủ nghĩa xã hội ở nƣớc ta hiện nay. Từ đó, sẽ quyết định
khuynh hƣớng, mục đích và hiệu quả hoạt động của sinh viên trong học tập,
lao động; có lý tƣởng cách mạng trong sáng, làm chủ bản thân, giàu lòng yêu
quê hƣơng, đất nƣớc, xây dựng và củng cố vững chắc mục tiêu lý tƣởng của”
bản thân
1.2. Nội dung tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về tự học
1.2.1. Quan điểm của Hồ Chí Minh về vị trí và vai trò của tự học
Tự “học có vị trí và vai trò quan trọng trong giáo dục. Khi nói về tự học,
Hồ Chí Minh cũng khẳng định rất rõ tầm quan trọng của việc tự học đối với
quá trình học tập và sự phát triển của con ngƣời. Ngƣời khẳng định đối với
việc học tập thì tự học có vai trò rất quan trọng, là yếu tố quyết định chất
lƣợng học tập của bản thân mỗi cá nhân. Theo Ngƣời trong học tập là “ lấy tự
học làm cốt” [4, tr 273] , lấy tự học làm cốt tức là lấy việc mình tìm tòi , học
tập làm điều cơ bản , quyết định . Câu nói của Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng
định vai trò , giá trị , tầm quan trọng của tự học có ý nghĩa quyết định của
việc học tập . Ngƣời khẳng định vai trò to lớn của việc tự học vì tri thức là vô
hạn”.
Tự học “cũng chính là hoạt động tiếp thu tri thức của mỗi cá nhân, là tiền
đề quan trọng dẫn tới sự phát triển ở mỗi con ngƣời. Quá trình học tập bao

12


gồm học tại trƣờng, lớp, ở những giai đoạn nhất định của cuộc đời và tự học
suốt cả cuộc đời mỗi ngƣời. Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng, còn sống còn
phải học. Đây là biện pháp tốt nhất để nâng cao trình độ hiểu biết, đáp ứng
yêu cầu ngày càng cao của nhiệm vụ cách mạng. “Nếu không chịu khó học thì
không tiến bộ đƣợc. Không tiến bộ là thoái bộ. Xã hội càng đi tới, công việc
càng nhiều, máy móc càng tinh xảo. Mình mà không chịu khó học thì lạc hậu,
mà lạc hậu thì bị đào thải, tự mình đào thải mình”. Trong học tập, cần kết hợp
cả học tập ở trƣờng, ở lớp và tự học”.
Tự học cũng là “quá trình giúp con ngƣời tự bồi bổ kiến thức, rèn luyện
ý chí , nghị lực, thói quen tích cực , chủ động tích lũy kinh nghiệm cho bản
thân để không bị tụt hậu , luôn nhạy bén trong thực tế do biết áp dụng những
kiến thức đã học . Từ đó tạo ra cho con ngƣời tính tự lập và có thể làm chủ
đƣợc cuộc sống của bản thân . Một ngƣời luôn có tinh thần tự lập sẽ luôn chủ
động trong mọi việc , có kiến thức, kỹ năng để hoàn thành mọi công việc
đƣợc giao. Tự học có ý nghĩa quan trọng tạo tiền đề cho sự sáng tạo của mỗi
ngƣời trong công việc và cuộc sống” .
Việc “tự học giúp con ngƣời hiểu vấn đề một cách sâu sắc , giải quyết
vấn đề nhanh chóng chính xác . Việc tự học có thể coi là chìa khóa đƣa chúng
ta đến kho tàng tri thức , là điều kiện giúp ta thành công trong học tập . Nếu
chúng ta biết tự học cho bản bản thân thì chúng ta chắc chắn ở kiến thức và
nâng cao đƣợc tri thức cho chính mình . Những ngƣời có tinh thần tự học sẽ
chủ động suy nghĩ , tìm tòi , khám phá , nghiên cứu và hiểu bản chất vấn đề” .
Khi chúng ta đã biết tự học thì chúng “ta cũng biết chủ động thực hành , giúp
chúng ta nhanh chóng hình thành kỹ năng , kỹ xảo, ghi nhớ kiến thức rất tốt”
Tự học sẽ bổ trợ cho những “phƣơng pháp học tập khác . Từ đó củng cố
những kĩ năng thái độ của ngƣời học đối với việc học” tập của bản thân.
Tóm lại “bản chất của tự học là một quá trình học tập , ngƣời học phải độc

lập xây dựng kế hoạch, phƣơng pháp học tập, tự tìm hiểu, phân tích những
kiến thức trong sách vở, tài liệu để tiến tới làm chủ tri thức. Nếu thiếu sự kiên
trì, lòng quyết tâm và sự nghiêm túc của bản thân, thì sẽ không thể thực hiện
đƣợc kế hoạch học tập do mình đặt ra. Chính việc tự học sẽ giúp mỗi ngƣời

13


nhớ lâu và vận dụng những kiến thức đã học một cách có ích vào cuộc sống.
Và, tự học còn giúp cho mỗi ngƣời trở nên năng động, sáng tạo, không phụ
thuộc vào ngƣời khác, từ đó hạn chế những khuyết điểm và hoàn thiện bản
thân. Càng cố gắng tự học, con ngƣời càng trau dồi đƣợc nhân cách và tri
thức”.
1.2.2. Quan điểm của Hồ Chí Minh về mục đích của tự học
Tự học “là hoạt động có mục đích của con ngƣời, là điều cần thiết trong
quá trình tiếp nhận tri thức . Với Chủ tịch Hồ Chí Minh, tự học có vị trí và vai
trò đặc biệt quan trọng.Khi bàn về tự học, Hồ Chí Minh cũng đã khẳng định tự
học có mục đích riêng nhằm thực hiện mục tiêu chung” của việc học tập.
Trước hết, Người khẳng định mục đích của tự học là nhằm nâng cao sự
hiểu biết của bản thân mình để phát triển và hoàn thiện nhân cách. Theo Hồ Chí
Minh, tri thức của nhân loại là vô cùng vô tận, vì vậy việc học hỏi là vô cùng.
Trên hành trình tìm đƣờng cứu nƣớc giải phóng dân tộc, không có nhiều điều
kiện để học tập chính quy, Hồ Chí Minh phải tiến hành tự học để nâng cao hiểu
biết của mình. Ngƣời quan niệm “học hỏi là vô cùng”, và theo Ngƣời, để có một
trình độ hiểu biết uyên thâm thì nhất định phải tiến hành tự học. Thông qua tự
học, hiểu biết của ngƣời học ngày càng đƣợc nâng cao. Nội dung của tự học
phong phú và đa dạng, do vậy tự học làm cho kiến thức của ngƣời học không
những đƣợc nâng cao mà còn góp phần hình thành và phát triển nhân cách.
Ngƣời cho rằng “học tập để phát triển ƣu điểm, sửa chữa khuyết điểm” [4,
tr.143] hay “phải ra sức học tập, tu dƣỡng, tự cải tạo để tiến bộ mãi” [6, tr.602].

Tự học trƣớc hết có mục đích là thúc đẩy và nâng cao tầm hiểu biết của bản thân
ngƣời học, “đồng thời nó cũng là một trong những nhân tố góp phần” thúc đẩy
việc hình thành và phát triển nhân cách .
Thứ hai, “tự học để phục vụ sự nghiệp cách mạng. Thông qua quá trình
tự học, Hồ Chí Minh cho rằng tầm hiểu biết của cá nhân không những đƣợc
nâng cao mà năng lực của ngƣời học cũng ngày càng đƣợc trau dồi. Thực tế Hồ
Chí Minh không có nhiều thời gian học chính quy về chính trị nhƣng bản thân
Ngƣời là một nhà chính trị kiệt xuất; chƣa từng học ở trƣờng dạy viết báo
nhƣng Ngƣời là một nhà báo thiên tài. Để đạt đƣợc những trình độ nhƣ vậy, Hồ

14


Chí Minh đều nhờ vào quá trình tự học, thông qua quá trình rèn luyện kỹ năng,
năng lực của cá nhân ngày càng hoàn thiện. Sau này, Ngƣời nhiều lần khẳng
định tự học góp phần rất lớn trong việc” trau dồi năng lực của cá nhân, từ đó
hƣớng tới mục đích cao nhất của việc tự học là phục vụ sự nghiệp cách mạng,
phục vụ công cuộc giành độc lập, tự do và xây dựng đất nƣớc. “Mục đích học
là để làm kinh tế, chính trị, văn hóa đều tiến bộ, các dân tộc đều đoàn kết với
nhau. Học để làm gì nữa? Để xây dựng chủ nghĩa xã hội” [8, tr.270].
“Học để làm việc,
làm ngƣời,
làm cán bộ.
Học để phụng sự Đoàn thể,
giai cấp và nhân dân,
Tổ quốc và nhân loại.” [3, tr.208].
Sự khổ công tự học tập, chịu đựng gian khổ của Ngƣời đều nhằm mục đích
nhƣ Ngƣời nói: “Cả đời tôi chỉ có một mục đích, là phấn đấu cho quyền lợi
Tổ quốc và hạnh phúc của quốc dân. Những khi tôi phải ẩn nấp nơi núi
non, hoặc ra vào chốn tù tội, xông pha sự hiểm nghèo - là vì mục đích đó”

[1, tr.272]. Làm cách mạng giải phóng dân tộc chính là mục đích của tự
học trong tƣ tƣởng Hồ Chí Minh; sự nghiệp cách mạng của dân tộc chính là
trƣờng học lớn của Ngƣời để Ngƣời hoàn thiện, trau dồi kỹ năng phục vụ
cách mạng.
Thứ ba, tự học để khẳng định mình. “Trong tƣ tƣởng Hồ Chí Minh,
giải phóng con ngƣời là mục tiêu cao nhất. Để giải phóng con ngƣời trƣớc
hết phải hình thành ở con ngƣời năng lực làm chủ và khả năng tự giải
phóng. Năng lực làm chủ chính là khả năng tự khẳng định bản thân mình
trong các mối quan hệ với tự nhiên, xã hội và với chính mình. Theo Ngƣời,
tự học là một biểu hiện sinh động của ý thức tự chủ; thông qua tự học,
ngƣời học khẳng định đƣợc giá trị của mình. Tự học chính là tự chủ vì “ý
thức làm chủ không phải chỉ tỏ rõ ở tinh thần hăng hái lao động mà còn
phải tỏ rõ ở tinh thần say mê học tập để không ngừng nâng cao năng lực

15


làm chủ của mình” [7, tr.527]. Bằng say mê tự học, tự nghiên cứu, ngƣời
học” có đƣợc sự hiểu biết về tự nhiên và xã hội, từ đó có những hoạt động
thích hợp đáp ứng yêu cầu của cuộc sống, khẳng định giá trị của bản thân
ngƣời học. Ý nghĩa nhân văn, quyền con ngƣời nằm ngay trong quan điểm
phát huy tính chủ thể ở ngƣời học. Muốn vậy, mỗi ngƣời phải biết không
ngừng tự học, tự đào tạo, tự khẳng định mình. Tƣ tƣởng đó rất gần với tƣ
tƣởng giáo dục hiện đại ngày nay: học để biết, học để làm, học để chung
sống, học để khẳng định mình.
1.2.3. Quan điểm của Hồ Chí Minh về môi trường, đối tượng tự học
1.2.3.1. Quan điểm của Hồ Chí Minh về môi trường tự học
Về môi trƣờng tự học, theo Hồ Chí Minh là phải “triệt để tận dụng mọi hoàn
cảnh, mọi phƣơng tiện, mọi hình thức để tự học”. Ngƣời thƣờng đặt câu hỏi: Học
ở đâu? và khẳng định: “Học ở trƣờng, học ở sách vở, học lẫn nhau và học nhân

dân...” [3, tr.361] hay “Học trong xã hội, học nơi công tác thực tế, học ở quần
chúng” [3, tr.163]. Đó chính là môi trƣờng toàn diện cho việc tự học.
Có thể nói, Hồ “Chí Minh đạt đƣợc những thành công to lớn trong tự
học chính là nhờ việc Ngƣời rất chú tâm tích lũy cho mình một vốn sống,
những kinh nghiệm phong phú trong thực tiễn đấu tranh, thực tiễn đời sống
của giai cấp công nhân và của nhân dân các nƣớc thuộc địa, đồng thời cũng
nhờ những ngày miệt mài với sách báo, mà phƣơng tiện tốt nhất là dựa vào
thƣ viện. Bác đã triệt để sử dụng thƣ viện để làm giàu vốn kiến thức của
mình, để trang bị cho mình một trình độ lý luận sắc bén nhằm giải đáp những
vấn đề mà thực tiễn cách mạng đặt ra”.
Trong “quá trình tự học, ngoài thƣ viện, Hồ Chí Minh còn triệt để tận
dụng những câu lạc bộ, các sách báo, các bài nói chuyện, các buổi hội thảo,
các viện bảo tàng…; đồng thời tự mình tạo ra các hình thức học tập mới, sinh
động và bổ ích nhƣ: tranh thủ sự giúp đỡ, sự hƣớng dẫn chỉ bảo của ngƣời
khác, học trong khi giao tiếp, học trong công tác vận động quần chúng mà
Ngƣời gọi là” “học trong nhân dân”. Ngƣời chỉ rõ: “không học nhân dân là
một thiếu sót lớn” [3, tr.361].

16


Trong “suốt những năm tháng hoạt động cách mạng ở nƣớc ngoài, Ngƣời
vừa lao động kiếm sống, vừa tìm mọi cách và tận dụng mọi nơi, mọi lúc để tự
học, nhất là học tiếng nƣớc ngoài. Có lần nói chuyện với thanh niên, Ngƣời
cho biết: Để học đƣợc ngoại ngữ, phải kiên trì mỗi ngày học thuộc mƣời từ.
Hằng ngày, trƣớc khi thức dậy, Ngƣời viết những từ mới vào một mảnh giấy,
dán vào chỗ hay nhìn thấy nhất, có khi viết lên cánh tay để khi vừa làm vừa
nhẩm học, đến khi chữ mờ hết thì cũng đã thuộc. Lại cả khi đi đƣờng, Ngƣời
cũng nhẩm bài học. Ban đêm, khi chƣa ngủ, Ngƣời lấy tay viết mò những chữ
khó xuống chăn cho kỳ nhớ mới thôi và thế là đã học thêm đƣợc vài từ mới.

Hồ Chí Minh có một nguyên tắc là, học đến đâu, luyện tập và thực hành đến
đó, học đƣợc chữ nào là tìm cách ghép câu để dùng ngay, cho nên sau một
thời gian ngắn, Ngƣời viết đƣợc báo và sách bằng tiếng nƣớc ngoài. Bằng
cách đó, dần dần Ngƣời đã học đƣợc rất nhiều ngoại ngữ”.
Để tự học đạt kết quả tốt, “theo Hồ Chí Minh phải có tinh thần vƣợt
gian khổ để học tập. Thời gian sống ở Thủ đô Pa-ri (Pháp), Ngƣời chỉ thuê
phòng trọ nhỏ trong một khách sạn rẻ tiền, mỗi sáng nấu cơm trong một cái
nồi nhỏ đặt trên ngọn đèn dầu. Cơm ăn với một con cá mắm hoặc một ít thịt,
ăn một nửa còn một nửa dành đến chiều. Có khi một miếng bánh mì với một
miếng pho-mai là đủ ăn cả ngày. Mùa đông lạnh, buổi sáng trƣớc khi đi làm,
Ngƣời để một viên gạch vào lò bếp của khách sạn, chiều về lấy ra, bọc nó vào
trong những tờ báo cũ, để xuống nệm cho đỡ rét. Thƣờng thƣờng, Ngƣời chỉ
làm việc nửa ngày vào buổi sáng để kiếm tiền, còn buổi chiều đi đến thƣ viện
hoặc dự những buổi nói chuyện. Tối đến, Ngƣời đi dự các cuộc mít-tinh và
thƣờng xuyên phát biểu ý kiến, khéo lái những vấn đề thảo luận sang vấn đề
thuộc địa. Hồ Chí Minh làm quen với những nhà chính trị, nhà văn để nâng
cao trình độ chính trị, văn học của mình, đồng thời làm phong phú thêm vốn
từ ngữ mới và cũng là điều kiện để vận dụng những từ đã học, trau dồi thêm
vốn hiểu biết của mình về ngoại ngữ”.
Sau này, “trên cƣơng vị cao nhất của Đảng và Nhà nƣớc, dù bận trăm
công nghìn việc, khi tuổi cao, sức khỏe giảm, Hồ Chí Minh vẫn không ngừng
tự học tập, đọc thêm nhiều tài liệu, sách báo trong nƣớc và nƣớc ngoài. Bác
luôn khuyên cán bộ, đảng viên phải không ngừng học tập để có trình độ hiểu
17


biết mọi mặt nhằm nâng cao chất lƣợng công tác. Cần tự học để nâng cao
trình độ của bản thân, coi đây là tiêu chuẩn, giá trị đạo đức của mỗi ngƣời và
là nhu cầu, thói quen hằng ngày của cán bộ, đảng viên. Những cán bộ, đảng
viên lƣời học, lƣời suy nghĩ, không thƣờng xuyên cập nhật thông tin mới, hiểu

biết mới cũng là một biểu hiện suy thoái về đạo đức. Năm 1966, trong một
buổi nói chuyện với đảng viên mới của Hà Nội, Ngƣời nhắc nhở: Thời kỳ bí
mật, điều kiện học tập của đảng viên rất khó khăn: thiếu thầy, thiếu sách,
thiếu tự do, nhƣng cán bộ và đảng viên vẫn quyết tâm vì cách mạng mà học.
Bây giờ điều kiện thuận lợi nhiều, cho nên các cô, các chú càng phải ra sức
học tập cho tốt,... “Bác thƣờng nghe nói có đồng chí 40 tuổi đã cho mình là
già nên ít chịu khó học tập. Nghĩ nhƣ vậy là không đúng, 40 tuổi chƣa phải là
già. Bác đã 76 tuổi nhƣng vẫn cố gắng học thêm. Chúng ta phải học và hoạt
động cách mạng suốt đời”. Còn sống thì còn phải học, còn phải hoạt động
cách mạng”(5, tr 56).
Nhƣ vậy, để tự học có hiệu quả, theo Hồ Chí Minh cần có một môi
trƣờng tự học mà ở đó ngƣời học có thể tận dụng mọi điều kiện, “mọi hoàn
cảnh, mọi phƣơng tiện, mọi hình thức để tiến hành tự học. Phải tìm ra cách
học tập mới sinh động và hứng thú. Quan điểm này hoàn toàn trùng hợp với
triết lý giáo dục toàn diện của xã hội hiện đại điều mà Hồ Chí Minh đã nói và
làm suốt từ đầu thế kỷ XX.
1.2.3.2. Quan điểm của Hồ Chí Minh về đối tượng tự học
Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn xác định tự học là yêu cầu đối với tất cả
mọi ngƣời, không phân biệt già trẻ, trai gái, nghề nghiệp. Bởi lẽ, tri thức nhân
loại thì vô cùng vô hạn và ngày càng phát triển, nếu tự bản thân mỗi ngƣời
không tự học, không tự trau dồi kiến thức thì sớm muộn cũng bị lạc hậu và
thoái bộ. Ngƣời nói: “Xã hội càng đi tới, công việc càng nhiều, máy móc càng
tinh xảo. Mình mà không chịu học thì lạc hậu, mà lạc hậu là bị đào thải, tự
mình đào thải mình” [7, tr.333]. Điểm đặc sắc của Hồ Chí Minh khi xác định
chủ thể tự học ở đây chính là tất cả mọi ngƣời, không chỉ đối với những ngƣời
đang trực tiếp giảng dạy, học tập, không chỉ đối với thế hệ trẻ mà là tất cả mọi
tầng lớp, giới tính, tuổi tác, chức vụ,... đều phải ra sức tự học tập, tự đào tạo.

18

Tƣ tƣởng này cũng trùng hợp với quan điểm ngày nay là : Xây dựng xã hội
học tập, học tập cho mọi ngƣời và học suốt đời.
Theo Hồ Chí Minh, tự học là yêu cầu, là nhiệm vụ của tất cả mọi ngƣời,
không loại trừ một đối tƣợng nào. Bởi lẽ, thế giới luôn luôn vận động và ngày
càng đổi mới, tri thức nhân loại ngày càng phong phú, khoa học kỹ thuật ngày
càng phát triển,... Tất cả tiến bộ rất nhanh, những ai không muốn mình bị đào
thải, bị đẩy ra khỏi guồng quay ấy thì phải học hỏi không ngừng. Hồ Chí Minh
nhấn mạnh: “Học không bao giờ cùng. Học mãi để tiến bộ mãi. Càng tiến bộ,
càng thấy càng phải học thêm” [3, tr.61].
1.2.4. Quan điểm của Hồ Chí Minh về thái độ tự học
Tự học với “thái độ đúng và phương pháp đúng”. Theo “Hồ Chí Minh,
muốn việc học tập nói chung và tự học nói riêng đạt kết quả cao thì điều căn
bản là ngƣời học phải có “thái độ đúng và phƣơng pháp đúng” [1, tr.94]. Ngƣời
chỉ ra rằng, một mặt phải có kế hoạch chặt chẽ, khoa học, phải sắp xếp thời
gian và nội dung kiến thức cho khéo, mạch lạc. Mặt khác, phải kiên trì thực
hiện kế hoạch tới cùng, cố gắng không lùi bƣớc trƣớc bất kỳ khó khăn, gian
khó nào”; “Phải tự nguyện, tự giác xem công tác học tập cũng là một nhiệm vụ
mà ngƣời cán bộ cách mạng phải hoàn thành cho đƣợc, do đó mà tích cực, tự
động hoàn thành kế hoạch học tập” [10, tr.98]; “không phải có thầy thì học,
thầy không đến thì đùa. Phải biết tự động học tập” [5, tr.360]. Đặc biệt là phải
“nêu cao tác phong độc lập suy nghĩ và tự do tƣ tƣởng” [10, tr.98].
Tự học phải có quyết tâm. Khi tham dự “Đại hội VII Quốc tế Cộng sản tại
Mát-xcơ-va vào tháng 8 năm 1935, Bác đã khai trong lý lịch: “Họ và tên: Lin.
Trình độ học vấn: Tự học”. Còn trong tập Nhật ký trong tù của Bác có bài” “Nghe
tiếng giã gạo” hết sức độc đáo:
“Gạo đem vào giã bao đau đớn
Gạo giã xong rồi trắng tựa bông
Sống ở trên đời ngƣời cũng vậy
Gian nan rèn luyện mới thành công”.

19