SKKN: Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa học, bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (3.14 MB, 32 trang )
Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa
học, bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk
Lăk
MỤC LỤC
PHẦN
TRANG
I. Đặt vấn đề
3
3
Phần thứ II. Mục đích nghiên cứu
1. Mục đích
4
nhất:
2. Nhiệm vụ
4
MỞ ĐẦU
3. Đối tượng nghiên cứu
4
4. Giới hạn nghiên cứu
4
5. Phương pháp nghiên cứu
4
I. Cơ sở lí luận
5
9
Phần thứ 2: II. Thực trạng vấn đề
1. Thuận lợi
9
GIẢI QUYẾT
2. Khó khăn
10
VẤN ĐỀ
III. Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn
11
đề
1. Mục tiêu của giải pháp
11
2. Nội dung và cách thực hiện giải pháp
11
IV. Tính mới của giải pháp
22
V. Hiệu quả sáng kiến kinh nghiệm
23
25
Phần thứ 3: 1. Kết luận
KẾT LUẬN, 2. Kiến nghị
26
KIẾN NGHỊ 3. Tài liệu tham khảo
28
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc 1
Ana
NỘI DUNG
Trường THCS Lương Thế Vinh Krông
Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa
học, bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk
Lăk
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
SHD
GV
HS
THCS
PPDH
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc 2
Ana
Nội dung đầy đủ
Sách hướng dẫn
Giáo viên
Học sinh
Trung học cơ sở
Phương pháp dạy học
Trường THCS Lương Thế Vinh Krông
Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa
học, bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk
Lăk
Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU
I. Đặt vấn đề
Theo báo cáo chính trị Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI :“Đổi mới
chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học, phương pháp thi, kiểm tra
theo hướng hiện đại; nâng cao chất lượng toàn diện, đặc biệt coi trọng giáo
dục lý tưởng, giáo dục truyền thống lịch sử cách mạng, đạo đức, lối sống,
năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành, tác phong công nghiệp, ý thức trách
nhiệm xã hội”. Văn Kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII tiêp t
́ ục khẳng
định “giáo dục là quốc sách hàng đầu, phát triển giáo dục và đào tạo nhằm
nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tai. Chuy
̀
ển mạnh quá trinh
̀
giáo dục chủ yếu từ trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và
phẩm chất người học; học đi đôi với hành, lý luận gắn với thực tiễn. Phát
triển giáo dục và đào tạo phải gắn với nhu cầu phát triển kinh tế xã hội”.
Một trong những sự đổi mới giáo dục là đổi mới về phương pháp dạy
học theo hướng hoạt động hóa người học, trong quá trình tổ chức hoạt động
lĩnh hội tri thức thì lấy học sinh làm trung tâm. Theo hướng này giáo viên
đóng vai trò tổ chức và điều khiển học sinh chiếm lĩnh tri thức, tự lực hoạt
động tìm tòi để dành kiến thức mới. Trong sự đổi mới này không phải chúng
ta loại bỏ phương pháp truyền thống mà cần tìm ra những yếu tố tích cực,
sáng tạo trong từng phương pháp. Để thừa kế và phát huy phương pháp đó
cần sử dụng một cách linh hoạt các phương pháp dạy học phù hợp như
thuyết trình, đàm thoại, hoạt động nhóm, nêu vấn đề, nghiên cứu kết hợp tiến
hành thí nghiệm…
Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy, tôi nhận thấy hiện nay một số
giáo viên bộ môn còn chậm đổi mới phương pháp dạy học, dạy theo lối mòn
cũ, chưa vận dụng sáng tạo, linh hoạt các phương pháp dạy học, đổi mới
kiểm tra đánh giá học sinh nên không tạo được sự hứng thú, đam mê cho học
sinh trong học tập nói chung và môn học Hóa học nói riêng. Trong khi đó, bộ
môn Hóa học với một số bài học khá nặng nề lý thuyết khô khan, trừu tượng
khiến cho học sinh cảm thấy chán, khó tiếp thu. Do vậy, đứng trước thực tế
yêu cầu của giáo dục hiện nay đòi hỏi học sinh phải chủ động trong tiếp thu
kiến thức mới, nắm và hiểu được kiến thức đã học, nâng cao nhận thức vai
trò tự học của bản thân đối với tất cả các môn học chứ không riêng bộ môn
Hóa học. Nhằm khắc phục tình trạng trên, tôi đã đúc rút thêm một số kinh
nghiệm về vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực, giúp học sinh
phát huy vai trò tự học, thích thú học tập bộ môn Hóa học. Đây cũng chính là
lý do chọn đề tài sáng kiến kinh nghiệm của năm học 2018 2019 được tôi
tiếp tục bổ sung, trao đổi, chia sẻ cùng đồng nghiệp nhằm hoàn chỉnh hơn
kinh nghiệm dạy học nâng cao chất lượng bộ môn Hóa học.
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc 3
Ana
Trường THCS Lương Thế Vinh Krông
Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa
học, bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk
Lăk
II. Mục đích (mục tiêu) nghiên cứu
1.
Mục tiêu
Đưa ra một số phương pháp dạy học tích cực hướng tới việc hoạt động
hóa, tích cực hóa hoạt động nhận thức của người học, nghĩa là tập trung vào
phát huy tính tích cực của người học. Tăng cường ứng dụng phương pháp dạy
học tích cực trong giảng dạy môn hóa THCS.
Chia sẻ cùng các thầy cô giáo một số kinh nghiệm nhằm phát huy tính
tích cực, chủ động của học sinh thông qua việc vận dụng phương pháp dạy
học tích cực trong giảng dạy phân môn Hóa học thuôc môn KHTN 8 c
̣
ấp
THCS, góp phần nâng cao chất lượng bộ môn, tạo niềm say mê, hứng thú cho
các em trong học tập.
2.
Nhiệm vụ
Nghiên cứu thực trạng về dạy học phân môn Hóa học thuộc bộ môn
KHTN 8 tại trường THCS Lương Thế Vinh.
Trình bày một số giải pháp hiệu quả và cụ thể trong giảng dạy phân
môn Hóa học bộ môn KHTN 8
3. Đối tượng nghiên cứu
Các phương pháp dạy học tích cực.
Các bài dạy phân môn Hóa học thuộc bộ môn KHTN 8 THCS.
Học sinh lớp 8A3, 8A5 trường THCS Lương Thế Vinh
4. Giới hạn của đề tài
Đề tài này được thực hiện với học sinh lớp 8A3, 8A5 (Trường học
mới) trường THCS Lương Thế Vinh H.Krông Ana – T. Đăk Lăk.
Nghiên cứu về một số phương pháp dạy học tích cực vào giảng dạy
phân môn Hóa học thuộc bộ môn KHTN 8 THCS.
Những vấn đề này đã được nhiều tác giả nghiên cứu trước đây, nhưng
qua quá trình giảng dạy tôi đã đúc rút ra những kinh nghiệm của riêng mình.
Có những nội dung cũ, có nội dung mới, nhưng tôi muốn chia sẻ những kinh
nghiệm bản thân trong quá trình giảng dạy đã đạt được kết quả khả quan.
5. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu tài liệu
Nghiên cứu các văn bản chỉ đạo, thông tin về các phương pháp dạy học
tích cực.
Phương pháp điều tra
Thông qua các phiếu thăm dò ý kiến học sinh.
Phương pháp phỏng vấn
Phỏng vấn, trao đổi trực tiếp với tổ trưởng, tổ chuyên môn, và tham
khảo ý kiến các giáo viên dạy giỏi về các vấn đề có liên quan đến đề tài.
Phương pháp thống kê toán học
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc 4
Ana
Trường THCS Lương Thế Vinh Krông
Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa
học, bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk
Lăk
Sau khi thu thập các phiếu thăm dò ý kiến, dựa vào kết quả điều tra, tôi
cho HS kiểm tra các kiến thức đã học so sánh đối chiếu với từng năm, từ đó
rút ra tỉ lệ phần trăm, nhằm đánh giá thực trạng và định hướng nâng cao hiệu
quả của việc dạy học hoá học ở trường THCS.
Phương pháp trải nghiệm thực tế
Học sinh trực tiếp trải nghiệm thực tế, thực hành thí nghiệm trong và
ngoài giờ học
Phương pháp quan sát
Quan sát quá trình giảng dạy của giáo viên và quá trình lĩnh hội của học
sinh.
Phương pháp tổng kết kinh nghiệm:
+ Tham khảo những kinh nghiệm của đồng nghiệp đi trước.
+ Tham khảo kinh nghiệm của các trường bạn.
+ Tổng kết kinh nghiệm của bản thân.
Phương pháp thực nghiệm: Áp dụng các giải pháp vào quá trình
dạy Hóa học của bản thân ở khối lớp 8 trường THCS Lương Thế Vinh.
Phần thứ hai: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. Cơ sở lí luận của vấn đề
a. Cơ sở chính trị và pháp lý
Theo nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản,
toàn diện giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương
pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng
tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ
áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ,
khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức,
kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức
hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên
cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong
dạy và học”. Để thực hiện tốt mục tiêu về đổi mới căn bản, toàn diện
GD&ĐT theo Nghị quyết số 29NQ/TW, cần có nhận thức đúng về bản chất
của đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực người
học và một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học theo hướng này. Đổi
mới hình thức và phương pháp dạy học nhằm phát huy tính chủ động, tích cực,
sáng tạo và rèn luyện phương pháp tự học; tăng cường kỹ năng thực hành, vận
dụng kiến thức, kỹ năng vào giải quyết các vấn đề thực tiễn.
Báo cáo chính trị Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI:“Đổi mới chương
trình, nội dung, phương pháp dạy và học, phương pháp thi, kiểm tra theo
hướng hiện đại; nâng cao chất lượng toàn diện, đặc biệt coi trọng giáo dục lý
tưởng, giáo dục truyền thống lịch sử cách mạng, đạo đức, lối sống, năng lực
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc 5
Ana
Trường THCS Lương Thế Vinh Krông
Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa
học, bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk
Lăk
sáng tạo, kỹ năng thực hành, tác phong công nghiệp, ý thức trách nhiệm xã
hội”.
Chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2011 – 2020 ban hành kèm theo
Quyết định 711/QĐTTg ngày 13/6/2012 của Thủ tướng Chính phủ: "Tiếp tục
đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học tập, rèn luyện theo
hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo và năng lực tự học
của người học";
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn
diện giáo dục và đào tạo xác định “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các
yếu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất,
năng lực của người học”; “Tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành
phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định
hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện,
chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin
học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát
triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời”. Theo tinh
thần đó, các yếu tố của quá trình giáo dục trong nhà trường trung học cần được
tiếp cận theo hướng đổi mới.
Nghị quyết số 44/NQCP, ngày 09/6/2014 Ban hành Chương trình hành
động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 29NQ/TW ngày 04 tháng 11
năm 2013 Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về đổi
mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp
hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa và hội nhập quốc tế: “Đổi mới hình thức, phương pháp thi, kiểm tra và
đánh giá kết quả giáo dục theo hướng đánh giá năng lực của người học; kết
hợp đánh giá cả quá trình với đánh giá cuối kỳ học, cuối năm học theo mô
hình của các nước có nền giáo dục phát triển”...
b. Khái niệm về phương pháp dạy học tích cực
Phương pháp dạy học (PPDH): Khái niệm PPDH ở đây được hiểu theo
nghĩa hẹp, đó là các PPDH, các mô hình hành động cụ thể. PPDH cụ thể là
những cách thức hành động của giáo viên và học sinh nhằm thực hiện những
mục tiêu dạy học xác định, phù hợp với những nội dung và điều kiện dạy học
cụ thể. PPDH cụ thể bao gồm những phương pháp chung cho nhiều môn và
các phương pháp đặc thù bộ môn. Bên cạnh các phương pháp truyền thống
quen thuộc như thuyết trình, đàm thoại, trực quan, làm mẫu, có thể kể một số
phương pháp khác như: phương pháp giải quyết vấn đề, phương pháp học
tập theo tra cứu, phương pháp dạy học dự án…Nói đến phương pháp dạy
học tích cực chính là nói đến cách dạy học mà ở đó, giáo viên là người đưa ra
những gợi mở cho một vấn đề và cùng học sinh bàn luận, tìm ra mấu chốt
vấn đề cũng như những vấn đề liên quan. Phương pháp này lấy sự chủ động
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc 6
Ana
Trường THCS Lương Thế Vinh Krông
Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa
học, bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk
Lăk
tìm tòi, sáng tạo, tư duy của học sinh làm nền tảng, giáo viên, gia sư chỉ là
người dẫn dắt và gợi mở vấn đề.
Mô hình phương pháp dạy học tích cực
Hay nói cách khác, phương pháp dạy và học tích cực không cho phép
giảng viên truyền đạt hết kiến thức mình có đến với học sinh mà thông qua
những dẫn dắt sơ khai sẽ kích thích học sinh tiếp tục tìm tòi và khám phá
kiến thức đó. Cách dạy này đòi hỏi những giảng viên phải có bản lĩnh,
chuyên môn tốt và cả sự nhiệt thành, hoạt động hết công suất trong quá trình
giảng dạy.
c. Cách tiến hành phương pháp dạy học tích cực
Những nguyên tắc, hay còn được gọi là đặc trưng cơ bản của phương pháp
học tích cực chính là:
Dạy học thông qua hoạt động của học sinh là chủ yếu
Tức là trong tiết học, học sinh chính là đối tượng chính để khai phá kiến thức.
Chính vì thế, giáo viên phải làm sao đó, với những cách thức gợi mở vấn đề ở
một mức độ nhất định sẽ tác động đến tư duy của học sinh, khuyến khích
học sinh tìm tòi và cùng bàn luận về vấn đề đó.
Chú trọng đến phương pháp tự học
Với phương pháp dạy học tích cực, giáo viên sẽ chú trọng cho học sinh cách
thức rèn luyện và tự học, tự tìm ra phương pháp học tốt nhất để có thể tự
nắm bắt kiến thức mới. Tất nhiên, kiến thức mới sẽ được giáo viên kiểm
định và đảm bảo chắc chắn đấy là kiến thức chuẩn.
Ưu tiên phương pháp học nhóm, tập thể. Với phương pháp học tích
cực, giảng viên phải biết cách chia đội, nhóm và giúp các học sinh phối hợp
cùng với nhau để tìm ra phương pháp học tốt nhất.
Chốt lại kiến thức học
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc 7
Ana
Trường THCS Lương Thế Vinh Krông
Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa
học, bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk
Lăk
Cuối mỗi buổi học, giáo viên sẽ cùng học sinh tổng hợp lại những kiến thức
tìm hiểu được, đồng thời giải đáp những vấn đề học còn thắc mắc, cùng trao
đổi và chốt lại kiến thức cho cả buổi học.
So sánh phương pháp dạy học truyền thống và Phương pháp dạy học tích
cực
Chính vì thế, điều quan trọng vấn là giáo viên phải biết cách vận dụng
phương pháp dạy học tích cực để có thể giúp học sinh nhanh chóng thích nghi
với phương pháp học tích cực, chủ động này.
c. Lý luận về phương pháp dạy học tích cực đối với việc dạy môn
Hóa học trong trường THCS
Giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện bước chuyển từ chương
trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa
là từ chỗ quan tâm đến việc học sinh học được cái gì đến chỗ quan tâm học
sinh làm được cái gì qua việc học. Để đảm bảo được điều đó, nhất định phải
thực hiện thành công việc chuyển từ phương pháp dạy học nặng về truyền
thụ kiến thức sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ
năng, hình thành năng lực và phẩm chất; đồng thời phải chuyển cách đánh giá
kết quả giáo dục từ nặng về kiểm tra trí nhớ sang kiểm tra, đánh giá năng lực
vận dụng kiến thức giải quyết vấn đề, chú trọng kiểm tra đánh giá trong quá
trình dạy học để có thể tác động kịp thời nhằm nâng cao chất lượng của các
hoạt động dạy học và giáo dục.
Môn Hóa học là môn có vị trí vô cùng quan trọng trong các môn học ở
bậc học THCS và cũng là môn học có nhiều thay đổi trong việc đổi mới
chương trình, sách giáo khoa, phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học
tập. Quá trình dạy học nói chung, quá trình dạy học Hóa học nói riêng đã là
đối tượng nghiên cứu của nhiều nhà giáo dục – lý luận giáo dục.. Giáo sư
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc 8
Ana
Trường THCS Lương Thế Vinh Krông
Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa
học, bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk
Lăk
Nguyễn Ngọc Quang đã xác định: Học là quá trình tự giác, tích cực, tự lực
chiếm lĩnh khái niệm khoa học dưới sự điều khiển sư phạm của giáo viên,
chiếm lĩnh khá niệm khoa học là mục đích của hoạt động học. Bản chất của
việc dạy học là làm cho học sinh chủ động tiếp thu, dễ hiểu, dễ nhớ kiến
thức. Học sinh tiếp thu kiến thức không những chỉ thông qua kênh nghe, kênh
nhìn mà còn phải được tham gia thực hành ngay trên lớp. Từ xa xưa, người
phương Đông đã có câu: “Tôi nghe thì tôi quên, tôi nhìn thì tôi nhớ, tôi làm thì
tôi hiểu”. Những kết quả nghiên cứu khoa học hiện đại cũng đã cho thấy, học
sinh chỉ có thể nhớ được 5% nội dung kiến thức thông qua đọc tài liệu. Nếu
ngồi thụ động nghe thầy giảng thì nhớ được 15% nội dung kiến thức. Nếu
quan sát có thể nhớ 20%. Kết hợp nghe và nhìn thì nhớ được 25%. Thông qua
thảo luận với nhau, học sinh có thể nhớ được 55%. Nhưng nếu học sinh
được trực tiếp tham gia vào các hoạt động để qua đó tiếp thu kiến thức thì có
khả năng nhớ tới 75%. Còn nếu giảng lại cho người khác thì có thể nhớ tới
được 90%. Điều này cho thấy tác dụng tích cực của việc dạy học theo hướng
phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh.
Trong hệ thống các môn học ở trường THCS, m ôn Hoá học giữ một vai
trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển tư duy của học sinh. Mục
đích của môn học là giúp cho học sinh hiểu đúng đắn và hoàn chỉnh, nâng cao
cho học sinh những tri thức, những hiểu biết về thế giới, con ng ười thông qua
các bài học, giờ thực hành... Khi học tập môn Hóa học học sinh sẽ hiểu, giải
thích được các vấn đề thực tiễn thông qua cơ sở cấu tạo nguyên tử, phân tử,
sự chuyển hóa quy lại giữa các chất hay các phản ứng hoá học... Đồng thời
cung cấp kiến thức làm nền tảng, cơ sở phát huy tính sáng tạo r a những ứng
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc 9
Ana
Trường THCS Lương Thế Vinh Krông
Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa
học, bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk
Lăk
dụng phục vụ trong đời sống của con ng ười. Hóa học góp phần giải tỏa, xóa
bỏ những hiểu biết sai lệch làm hại đến đời sống, tinh thần của con người...
II. Thực trạng vấn đề
1. Thuận lợi
Trong quá trình giảng dạy phân môn Hóa học thuộc bộ môn KHTN 8 ở
các lớp 8A3, 8A5 tại trường THCS Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh
Đắk Lắk tôi nhận thấy môn học có những thuận lợi sau:
Ban giám hiệu nhà trường, chi bộ Đảng có sự quan tâm sâu sát, thiết
thực đến tất cả các bộ môn trong nhà trường trong đó có môn học Hóa học.
Đầu tư phương tiện dạy học cho giáo viên khá đầy đủ nhằm phục vụ tốt
công tác giảng dạy. Giáo viên được tạo mọi điều kiện tham gia đầy đủ các
đợt tập huấn về chuyên môn nghiệp vụ.
Giáo viên luôn có tinh thần học hỏi, tích cực tự học, tự rèn, nhiệt tình,
chú trọng đổi mới phương pháp dạy học, có sự phấn đấu, thi đua trong công
tác nhằm đạt hiệu quả cao nhất trong dạy học.
Một số học sinh có sự đam mê trong học tập, có ý thức tự học khá tốt,
một số học sinh có năng khiếu, tố chất bộ môn rất tốt, lực học giỏi, có thể
cùng các học sinh ở nhiều bộ môn khác tạo nên chất lượng mũi nhọn của nhà
trường.
2. Khó khăn
Một số học sinh chưa chủ động học tập còn thụ động, máy móc, chưa
ý thức được vai trò tự học của bản thân, chính vì thế chất lượng đại trà còn
thấp, chất lượng học sinh giỏi còn nhiều hạn chế.Trong giờ học, một số học
sinh thiếu tập trung, không hào hứng trong các tiết học.
Một số giáo viên bộ môn chưa thật sự nhiệt tình trong giảng dạy,
chậm đổi mới về phương pháp dạy học, ứng dụng công nghệ thông tin trong
dạy học còn nhiều hạn chế.
Học sinh chưa hứng thú khi học tập đối với bộ môn được tiếp cận
muộn và kiến thức khá trừu tượng. Do đó, chưa định hướng phương pháp học
tập hợp lí để chiếm lĩnh tri thức một cách chủ động.
Một số bài học trong chương trình SHD môn KHTN 8 còn nặng nề về
lý thuyết, gây khó khăn trong việc tiếp thu kiến thức của học sinh.
Vấn đề thực hiện các thao tác làm thí nghiệm Hóa học và vận dụng
vào thực tiễn nhằm tăng khả năng tư duy của học sinh sau khi học xong lí
thuyết còn hạn chế.
Kết quả thống kê về sự yêu thích của học sinh về bộ môn Hóa học
Câu hỏi thăm dò ý kiến
Kết quả tổng
hợp
1. Hãy cho biết ý kiến của em về môn học Hóa
1/10
học:
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc 10
Ana
Trường THCS Lương Thế Vinh Krông
Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa
học, bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk
Lăk
A. Rất thích
B. Thích
C. Không thích
2. Vì sao em không thích học môn Hóa học ?
A. Do bộ môn nhiều phần trừu tượng khó hiểu
B. Bài học Hóa học phải tư duy logic nhiều
3. Khó khăn của em trong môn Hóa học là
gì:
A. Quá nhiều công thức, tên phải ghi nhớ
B. Mất rất nhiều thời gian để học
4. Sự giảng dạy của thầy, cô giáo môn Hóa học
theo em là:
A. Sinh động, dễ hiểu
B. Bình thường
C. Khô khan, khó hiểu
5. Phương pháp tự học ở nhà có giúp em tiếp
thu bài học dễ dàng không:
A. Có
B. Không
4/10
5/10
8/10
10/10
8/10
6/10
5/10
6/10
4/10
3/10
7/10
Kết quả thăm dò ý kiến Học sinh về bộ môn Hóa học
Đam mê bộ môn Hóa học
10%
Yêu thích bộ môn
40,4%
Không thích bộ môn
49,6%
III. Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề
1. Mục tiêu của giải pháp
Từ những thực trạng trên, tôi mong muốn có thể nâng cao được chất
lượng học tập ở môn Hóa học của học sinh. Đồng thời tôi cũng muốn đưa ra
một vài kinh nghiệm của mình để có thể giúp đồng nghiệp ứng dụng môt số
phương pháp dạy học tích cực vào giảng dạy, giúp mỗi tiết học đạt được
hiệu quả tốt nhất.
2. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp.
2.1 Phương pháp sử dụng thí nghiệm Hóa học
Sử dụng thí nghiệm biểu diễn của giáo viên và thực hành của học
sinh là phương pháp đặc thù của bộ môn khoa học thực nghiệm trong đó có
bộ môn Hóa học. Trong trường THCS, sử dụng thí nghiệm có thể được thực
hiện theo những cách sau:
+ Thí nghiệm để nêu vấn đề hoặc làm xuất hiện vấn đề.
+ Thí nghiệm để giải quyết vấn đề đặt ra: thí nghiệm nghiên cứu, thí
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc 11
Ana
Trường THCS Lương Thế Vinh Krông
Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa
học, bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk
Lăk
nghiệm để giải quyết giả thuyết đặt ra.
+ Thí nghiệm chứng minh cho vấn đề đã được khẳng định.
+ Thí nghiệm thực hành: Củng cố lý thuyết, rèn luyện kỹ năng thực
hành.
Phương pháp dạy học sử dụng thí nghiệm được sử dụng phần lớn
trong các bài thuộc chương trình môn Hóa học THCS.
Ví dụ 1. Ở bài 1: Tìm hiểu về công việc của các nhà khoa học trong
nghiên cứu thế giới tự nhiên; môn KHTN 8. Bài học này lý thuyết khá là trừu
tượng, khô khan. Khi học bài này, đa phần các em đều cảm thấy nhàm chán,
“buồn ngủ”. Để đạt được mục tiêu tạo hứng thú, đam mê nghiên cứu của học
sinh, theo tôi ở phần B Hoạt động hình thành kiến thức, giáo viên nên tạo
tình huống thí nghiệm cho học sinh như sau:
Nước vôi trong, sau một thời gian để ngoài không khí thì có lớp váng,
màu trắng đục nổi lên trên bề mặt. Học sinh dưới sự hướng dẫn của giáo
viên, sẽ tiến hành các bước:
+ Xác định vấn đề nghiên cứu: Lớp váng trắng đục là gì? Vì sao lại
xuất hiện lớp váng trắng đục?
+ Giả thuyết nghiên cứu: Nước vôi trong Ca(OH)2 có thể tác dụng với
CO2 trong không khí.
+ Phương pháp nghiên cứu: Tiến hành thí nghiệm để kiểm chứng.
+ Sản phẩm nghiên cứu: Sau khi sục khí CO2 vào nước vôi trong thì
thấy xuất hiện lớp váng, màu trắng đục nổi lên trên bề mặt là do khí CO2 có
trong không khí tác dụng với nước vôi trong Ca(OH) 2, tạo thành kết tủa
CaCO3 màu trắng đục.
Ví dụ 2. Ở bài 3: Oxi – Không khí, môn khoa học tự nhiên 8. Phần B
Hoạt động hình thành kiến thức, mục 2 Tính chất hóa học của oxi, phần b
Oxi có tác dụng với hợp chất không?
Theo sách hướng dẫn thì không sử dụng thí nghiệm, chỉ đề cập thông
tin là: “ Khí metan(có trong khí bùn, ao…) cháy trong không khí do tác dụng
với khí oxi sinh ra khí cacbonic và nước, đồng thời sinh ra nhiệt”. Việc học
nhưng không có thí nghiệm, chỉ đọc nội dung SHD, khiến học sinh cảm thấy
khô khan, không hấp dẫn bài học.
Ta có thể sử dụng thí nghiệm đơn giản, dễ làm, nguyên liệu có sẵn để
tiến hành thí nghiệm sau:
Chuẩn bị: một hũ thủy tinh có nắp đậy kín, nắp có khoan 1 lỗ với
đường kính 1 cm, khò lửa, rượu etylic.
Thực hiện: Cho khoảng 510 ml rượu vào lọ thủy tinh, đậy nắp, lấy
khò lửa bắt trên nắp bình (đã khoan).
Hiện tượng: Phản ứng cháy xảy ra mãnh liệt, ngọn l ửa cháy màu
xanh trong cả bình đẹp mắt, dễ quan sát.
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc 12
Ana
Trường THCS Lương Thế Vinh Krông
Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa
học, bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk
Lăk
Kết quả: Học sinh thu được kiến thức về phản ứng cháy của rượu,
sự lan tỏa của rượu trong không khí.
Ví dụ 3. Ở bài 6: Oxit, môn khoa học tự nhiên 8.
Hầu hết giáo viên đều không điều chế khí Cacbonic, học sinh mường
tượng về tính chất vật lý qua màu sắc của không khí.
Giáo viên thực hiện một thí nghiệm vui điều chế khí cacbonic từ giấm
ăn.
Chuẩn bị: Giấm, chai nhựa, bóng bay, backing soda
Thực hiện: Đổ giấm vào 1/4 chai nhựa, cho một muỗng canh baking
soda vào trong quả bóng, rồi nhẹ nhàng đặt miệng bóng bao quanh cổ chai.
Hiện tượng: Phản ứng hóa học giữa baking soda và giấm tạo ra khí
CO2, lượng khí này tăng dần và thoát ra khỏi chai, khiến bóng tự thổi phồng.
Kết quả: Học sinh biết được cách điều chế khí cacbonic đơn giản,
quan sát được khí cacbonic, biết được khí cacbonic nặng hơn không khí qua
thực tế.
2.2 Phương pháp góc
a. Nội dung, vai trò của phương pháp góc
Dạy học theo góc là một hình thức tổ chức hoạt động học tập thay thế
cho dạy học truyền thống, theo đó học sinh thực hiện các nhiệm vụ khác nhau
tại các vị trí cụ thể trong không gian lớp nhưng cùng hướng tới chiếm lĩnh
một nội dung học tập. Trong đó, quá trình học được chia thành các khu vực
(các góc) bằng cách phân chia nhiệm vụ và tài liệu học tập nhằm đạt cùng
một kiến thức cụ thể. Cùng nghiên cứu một nội dung, nhưng học sinh chọn
phong cách học khác nhau. Phương pháp này tôn trọng phong cách học tập
của người học, vì mỗi người học có cách xử lý thông tin khác nhau.
Các tư liệu và nhiệm vụ học tập ở mỗi góc giúp học sinh khám phá,
xây dựng kiến thức và hình thành kĩ năng theo các cách tiếp cận khác nhau.
Học sinh có thể độc lập lựa chọn cách thức học tập riêng. Các hoạt động có
tính đa dạng cao về nội dung và bản chất.
b. Quy trình học theo góc
* Chuẩn bị:
+ Bước 1: Xem xét các yếu tố cần thiết để học theo góc đạt hiệu quả
Lựa chọn nội dung bài học phù hợp: không phải bài học nào cũng có
thể tổ chức cho HS học theo góc có hiệu quả. Tùy theo môn học, dạng bài
học, GV cần cân nhắc xác định những nội dung học tập sao cho việc áp dụng
dạy học theo góc có hiệu quả hơn so với việc sử dụng phương pháp dạy học
khác.
Thời gian học tập: Việc học theo góc không chỉ tính đến thời gian học
sinh thực hiện nhiệm vụ học tập mà GV cần tính đến thời gian GV hướng
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc 13
Ana
Trường THCS Lương Thế Vinh Krông
Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa
học, bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk
Lăk
dẫn giới thiệu, thời gian HS lựa chọn góc xuất phát, thời gian HS luân
chuyển góc,…
Không gian lớp học: Nếu không gian lớp học quá nhỏ sẽ khó có thể bố
trí các góc/khu vực học tập riêng biệt.
Sĩ số: Nếu số lượng học sinh quá đông thì GV sẽ gặp nhiều khó khăn
trong việc tổ chức và quản lý các hoạt động học tập của HS ở mỗi góc.
Ý thức và khả năng học độc lập của học sinh: Mức độ tự định hướng
và mức độ học độc lập của học sinh như thế nào chỉ có thể trả lời một cách
thỏa đáng khi tổ chức cho HS học theo góc. Khả năng tự định hướng, tính tự
giác của học sinh càng cao thì việc tổ chức lớp học theo góc càng thuận tiện.
+ Bước 2: Xác đinh nhiệm vụ và hoạt động cụ thể cho từng góc
Đặt tên góc sao cho thể hiện rõ đặc thù của hoạt động học tập ở mỗi
góc và hấp dẫn với HS.
Thiết kế nhiệm vụ ở mỗi góc, quy định thời gian tối đa cho hoạt động
ở mỗi góc và các cách hướng dẫn để học sinh chọn góc, luân chuyển góc cho
hiệu quả (nếu bài học yêu cầu học sinh học theo hệ thống quay vòng các
góc).
Biên soạn phiếu học tập, văn bản hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ, bản
hướng dẫn tự đánh giá, đánh giá đồng đẳng, đáp án, phiếu hỗ trợ học tập ở
các mức độ khác nhau (nếu cần),…
Văn bản hướng dẫn cần đề cập đến các việc sau:
+ Những nhiệm vụ HS phải làm và nhiệm vụ HS có thể làm.
+ Ai sẽ chữa bài tập.
+ Có thể tìm tài liệu cần thiết ở đâu.
+ HS làm bài tập cá nhân hay theo nhóm.
+ Sản phẩm HS cần có sau hoạt động tại góc này.
c. Tổ chức cho học sinh học theo góc
+ Bước 1: Sắp xếp không gian lớp học
Bố trí góc/khu vực học tập phù hợp với nhiệm vụ, hoạt động học tập
và phù hợp với không gian lớp học. Việc này cần tiến hành trước khi có tiết
học.
Đảm bảo có đủ tài liệu phương tiện, đồ dùng học tập cần thiết ở mỗi
góc.
Lưu ý đến tuyến di chuyển giữa các góc.
+ Bước 2: Giới thiệu bài học/nội dung học tập và các góc học tập
Giới thiệu tên bài học/nội dung học tập; tên và vị trí các góc.
Nêu sơ lược nhiệm vụ mỗi góc, thời gian tối đa thực hiện nhiệm vụ
tại các góc.
Dành thời gian cho HS chọn góc xuất phát , GV có thể điều chỉnh nếu
có quá nhiều HS cùng chọn một góc.
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc 14
Ana
Trường THCS Lương Thế Vinh Krông
Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa
học, bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk
Lăk
GV có thể giới thiệu sơ đồ luân chuyển các góc để tránh lộn xộn. Khi
HS đã quen với phương pháp học tập này, GV có thể cho HS lựa chọn thứ tự
các góc (xem sơ đồ dưới đây).
+ Bước 3: Tổ chức cho học sinh học tập tại các góc
HS có thể làm việc cá nhân, cặp hay nhóm nhỏ tại mỗi góc theo yêu
cầu của hoạt động.
GV cần theo dõi, phát hiện khó khăn của HS để hướng dẫn, hỗ trợ kịp
thời.
Nhắc nhở thời gian để HS hoàn thành nhiệm vụ và chuẩn bị luân
chuyển góc.
+ Bước 4: Tổ chức cho HS trao đổi và đánh giá kết quả học tập (nếu
cần)
d. Ví dụ:
Khi dạy phần Điều chế hiđrô trong phòng thí nghiệm bài 4: Hiđrô –
Nước, bộ môn KHTN 8. Nhằm mục đích đa dạng hóa cách tiếp cận thông tin
bài học, giúp học sinh dễ dàng tiếp thu kiến thức một cách hiệu quả nhất,
giáo viên có thể áp dụng phương pháp góc như sau:
Bước 1: Nêu mục tiêu và giao nhiệm vụ, nêu rõ nội dung và cách thực
hiện ở các góc. Nội dung: Nêu được nguyên tắc điều chế khí hiđrô trong
phòng thí nghiệm, cách thu khí như thế nào?
Góc phân tích: Tại đây học sinh sử dụng sách giáo khoa để tìm hiểu
về cách điều chế hidro, màu ngọn lửa, chất rắn sau khi cô cạn dung dịch,
cách
thu
khí
hidrô
Góc quan sát: Cho học sinh quan sát video thí nghiệm ảo về cách điều chế
khí Hiđrô trong phòng thí nghiệm trên máy vi tính. Sau đó rút ra kết luận và
hoàn thành trong phiếu học tập số 1
Góc thực hành, trải nghiệm : Giáo viên chuẩn bị sẵn các dụng cụ, hóa
chất cần thiết dùng để điều chế khí Hiđrô trong phòng thí nghiệm. Tại đây
học sinh làm thí nghiệm điều chế hidro và tiến hành đốt khí hidro tinh khiết
thoát ra( có hướng dẫn trước đó), sau đó học sinh thực hiện thu khí hidro bằng
cách đẩy nước. Học sinh thực hiện và hoàn thành phiếu học tập số 1
Góc vận dụng: Sau khi tìm hiểu xong 2 nội dung GV giao, các em di
chuyển sang góc ứng dụng để Học sinh làm một số bài tập vận dụng trong
phiếu học tập số 2.
Bước 2: Cho học sinh chọn góc
Bước 3: Học sinh thực hiện nhiệm vụ, giáo viên theo dõi hướng dẫn và
điều khiển.
Bước 4: Sau khi hoàn thành 2 nhiệm vụ, yêu cầu các em về chỗ ngồi.
Lúc này giáo viên có thể cho học sinh bốc thăm trả lời các kiến thức bài học,
điểm tính cho cá nhân
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc 15
Ana
Trường THCS Lương Thế Vinh Krông
Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa
học, bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk
Lăk
Bước 5: Giáo viên chốt kiến thức về 2 nội dung trên.
Bước 6: Có thể củng cố kiến thức cho học sinh bằng trò chơi.
Góc phân
tích
Góc quan
sát
Góc vận
dụng
Góc thực
hành
Sơ đồ di chuyển các góc
Hình 1. Cách bố trí các góc trong phòng học
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc 16
Ana
Trường THCS Lương Thế Vinh Krông
Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa
học, bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk
Lăk
Hình 2. Học sinh đang hoạt động tại các góc
Hình 3. Học sinh đang hoạt động tại các góc
VD: Khi dạy bài tỉ khối, giáo viên có thể chia lớp thành 4 góc: Góc khoa
học, góc toán học, góc kĩ thuật, góc công nghệ
Góc khoa học: Làm thí nghiệm tạo bóng CO2 từ giấm và baking soda và thảo
luận theo PHT của nhóm
Góc toán học: Tính toán va thảo luận theo yêu cầu GV và PHT của nhóm
Góc kĩ thuật: Lắp đặt dụng cụ mô phỏng thu khí CO2 và thu khí H2 và thảo
luận nhiệm vụ trong PHT của nhóm.
Góc công nghê: Dựa vào các nguồn tài liệu thảo luận về .
+ Khí nào thường được dùng để dập tắt đám cháy? Giải thích lí do.
+ Tại sao khi thoát khỏi các đám cháy có nhiều khói và khí độc nên giữ cơ thể
ở vị trí thấp gần sàn nhà (đi thấp, bò trên sàn nhà…)?
+ Bỏng vì bóng bay phát nổ lí giải hiện tượng này.
Sau khi các nhóm làm việc xong thì từng nhóm một lên báo cáo kết quả:
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc 17
Ana
Trường THCS Lương Thế Vinh Krông
Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa
học, bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk
Lăk
Nhóm 1: Biểu diễn lại TN, nêu hiện tượng và giải thích
Nhóm 2: Tính khối lượng mol của CO2, không khí và kết luận khí nào nặng
hơn
Nhóm 3: Trình bày mô hình thu khí và giải thích tại sao khí đó lại đc thu như
thế
Nhóm 4: Báo cáo kết quả thảo luận của nhóm
Giáo viên chốt ý
2.3 Phương pháp dạy học nhóm
a. Nội dung, vai trò của phương pháp dạy học nhóm
Dạy học nhóm còn được gọi bằng những tên khác nhau như: Dạy học
hợp tác, Dạy học theo nhóm nhỏ, trong đó HS của một lớp học được chia
thành các nhóm nhỏ, trong khoảng thời gian giới hạn, mỗi nhóm tự lực hoàn
thành các nhiệm vụ học tập trên cơ sở phân công và hợp tác làm việc. Kết
quả làm việc của nhóm sau đó được trình bày và đánh giá trước toàn lớp. Dạy
học nhóm nếu được tổ chức tốt sẽ phát huy được tính tích cực, tính trách
nhiệm; phát triển năng lực cộng tác làm việc và năng lực giao tiếp của HS.
b. Quy trình thực hiện
Tiến trình dạy học nhóm có thể được chia thành 3 giai đoạn cơ bản:
Giai đoạn 1. Làm việc toàn lớp
+ Giới thiệu chủ đề
+ Xác định nhiệm vụ các nhóm
+ Thành lập nhóm
Giai đoạn 2. Làm việc nhóm
+ Chuẩn bị chỗ làm việc
+ Lập kế hoạch làm việc
+ Thoả thuận quy tắc làm việc
+ Tiến hành giải quyết các nhiệm vụ
+ Chuẩn bị báo cáo kết quả.
Giai đoạn 3. Trình bày kết quả, đánh giá
+ Các nhóm trình bày kết quả
+ Đánh giá kết quả.
c. Một số lưu ý:
Có rất nhiều cách để thành lập nhóm theo các tiêu chí khác nhau, không
nên áp dụng một tiêu chí duy nhất trong cả năm học. Số lượng HS/1 nhóm nên
từ 4 6 HS.
Nhiệm vụ của các nhóm có thể giống nhau, hoặc mỗi nhóm nhận một
nhiệm vụ khác nhau, là các phần trong một chủ đề chung.
Dạy học nhóm thường được áp dụng để đi sâu, luyện tập, củng cố một
chủ đề đã học hoặc cũng có thể tìm hiểu một chủ đề mới.
Các câu hỏi kiểm tra dùng cho việc chuẩn bị dạy học nhóm:
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc 18
Ana
Trường THCS Lương Thế Vinh Krông
Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa
học, bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk
Lăk
+ Chủ đề có hợp với dạy học nhóm không?
+ Các nhóm làm việc với nhiệm vụ giống hay khác nhau?
+ HS đã có đủ kiến thức điều kiện cho công việc nhóm chưa?
+ Cần trình bày nhiệm vụ làm việc nhóm như thế nào?
+ Cần chia nhóm theo tiêu chí nào?
+ Cần tổ chức phòng làm việc, kê bàn ghế như thế nào?
d. Ví dụ:
Khi dạy bài 10. Phân bón hóa học SHD môn Khoa học tự nhiên 8, giáo
viên có thể tiến hành hoạt động nhóm như sau:
Chia lớp thành 4 nhóm (có thể tương ứng với 4 tổ). Mỗi nhóm sẽ
chuẩn bị trước nội dung ở nhà, lên lớp giáo viên có thể yêu cầu bất kỳ thành
viên trong tổ thuyết trình. Các nhóm có nội dung chuẩn bị giống nhau.
Nội dung yêu cầu: Tìm hiểu về vai trò, công dụng của phân bón hóa
học. Sưu tầm những loại phân bón hóa học thường dùng.
Hình 4. Học sinh đang thuyết trình bài tập nhóm
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc 19
Ana
Trường THCS Lương Thế Vinh Krông
Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa
học, bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk
Lăk
Hình 5. Sản phẩm của học sinh
2.4 Phương pháp trò chơi
a. Nội dung, vai trò của phương pháp trò chơi
Phương pháp trò chơi là phương pháp tổ chức cho HS tìm hiểu một vấn
đề hay thể nghiệm những hành động, những thái độ, những việc làm thông
qua một trò chơi nào đó. Tùy thuộc vào nội dung bài học, điều kiện mà có thể
tổ chức các trò chơi khác nhau: Giáo dục ý thức học sinh qua trò chơi, củng
cố kiến thức bằng trò chơi...
b. Quy trình thực hiện
+ GV phổ biến tên trò chơi, nội dung và luật chơi cho HS
+ Chơi thử ( nếu cần thiết)
+ HS tiến hành chơi
+ Đánh giá sau trò chơi
+ Thảo luận về ý nghĩa giáo dục của trò chơi
c. Một số lưu ý
Trò chơi phải dễ tổ chức và thực hiện, phải phù hợp với chủ đề bài
học, với đặc điểm và trình độ HS, với quỹ thời gian, với hoàn cảnh, điều
kiện thực tế của lớp học, đồng thời phải không gây nguy hiểm cho HS.
HS phải nắm được quy tắc chơi và phải tôn trọng luật chơi.
Phải quy định rõ thời gian.
Trò chơi phải được luân phiên, thay đổi một cách hợp lí để không gây
nhàm chán cho HS.
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc 20
Ana
Trường THCS Lương Thế Vinh Krông
Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa
học, bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk
Lăk
Sau khi chơi, giáo viên cần cho HS thảo luận để nhận ra ý nghĩa giáo
dục của trò chơi.
d. Ví dụ
Khi dạy bài 3: Oxi – không khí, Sách hướng dẫn KHTN 8; để củng cố
bài tập giáo viên có thể tổ chức trò chơi, qua đó giáo dục học sinh ý thức bảo
vệ môi trường. Trò chơi powerpoint với hệ thống các câu hỏi ôn tập, củng cố
bài học
Hình 6. Trò chơi powerpoint Dọn sạch đại dương
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc 21
Ana
Trường THCS Lương Thế Vinh Krông
Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa
học, bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk
Lăk
Hình 7. Trò chơi powerpoint Dọn sạch đại dương
Ở bài 6 Oxit, sách hướng dẫn KHTN 8. Để củng cố kiến thức phần
định nghĩa, gọi tên oxit, giáo viến có thể tổ chức cho học sinh chơi trò xếp
hình. Trò chơi được tiến hành như sau:
Giáo viên chia lớp thành 4 – 6 nhóm
Phổ biến luật chơi: Trong thời gian 5 phút, các bạn hãy xếp các mảnh
ghép có tên và công thức các oxit với nhau, và nếu xếp hình chính xác sẽ thành
hình dạng nhất định( con cá chẳng hạn). Nhóm nào nhanh và chính xác nhất
sẽ giành chiến thắng.
Học sinh tiến hành chơi.
Sau 5 phút, giáo viên thông báo kết quả.
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc 22
Ana
Trường THCS Lương Thế Vinh Krông
Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa
học, bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk
Lăk
Hình 8.1 Học sinh đang chơi trò xếp hình
Hình 8.2 Sản phẩm sau khi hoàn thành trò chơi
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc 23
Ana
Trường THCS Lương Thế Vinh Krông
Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa
học, bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk
Lăk
Hình 9 Trò chơi powerpoint Cọp ơi, cậu ở đâu thế?
IV. Tính mới của giải pháp
Qua các năm trực tiếp dạy bộ môn Hóa học tại trường THCS Lương Thế
Vinh, và nhận thấy sau khi áp dụng đã đạt được kết quả khả quan. Tôi đã đúc
rút ra một số kinh nghiệm trong việc vận dụng phương pháp dạy học tích cực
trong dạy học phân môn Hóa học, bộ môn KHTN 8.
Vận dụng sáng tạo, linh hoạt một số phương pháp dạy học tích cực.
Sử dụng phương pháp dạy học đang được ít giáo viên sử dụng
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc 24
Ana
Trường THCS Lương Thế Vinh Krông
Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa
học, bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk
Lăk
Giúp học sinh được tiếp cận đa dạng các phương pháp dạy học.
V. Hiệu quả sáng kiến kinh nghiệm
1. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp
Các giải pháp, biện pháp luôn quan hệ chặt chẽ với nhau. Giáo viên
muốn giảng dạy một tiết dạy Hóa học thành công thì phải soạn bài chu đáo,
đầy đủ, chuẩn xác nội dung kiến thức; học sinh phải chuẩn bị bài chu đáo.
Sau đó giáo viên vận dụng các phương pháp dạy học linh hoạt, tạo không khí
học tập cho học sinh. Trong mỗi phần, mỗi tiết dạy không chỉ có 1 phương
pháp được áp dụng, mà có thể vận dụng linh hoạt 2, 3 phương pháp dạy hoc
tích cực. Để học sinh hiểu được bài học, giáo viên cần hướng dẫn học sinh
thật kĩ qua tiết dạy chính khóa hay phụ đạo.
2. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu,
phạm vi và hiệu quả ứng dụng, (cần xác định rõ thước đo hiệu quả của
ứng dụng, có số liệu định tính, định lượng minh họa).
a. Kết quả khảo nghiệm
Qua thực tế dạy học của bản thân tôi nhận thấy ở các em phải có sự
đam mê tìm hiểu, học hỏi, sự hứng thú với các môn học mới đem lại hiệu
quả học tập. Cũng thông qua quá trình vận dụng kiến thức, học hỏi, tích lũy
kinh nghiệm trong công tác giảng dạy mà tôi nhận thấy kết quả trước và sau
khi áp dụng đề tài nghiên cứu này có sự tích cực hơn trong dạy học thông qua
một số câu hỏi khảo nghiệm thực tế một số học sinh cụ thể như sau:
Câu hỏi thăm dò ý kiến
Kết quả tổng hợp
1. Hãy cho biết ý kiến của em về môn học
Hóa học:
A. Rất thích
4/10
B. Thích
5/10
C. Không thích
1/10
2. Vì sao em thích học môn Hóa học ?
A. Thầy, cô dạy sinh động, dễ hiểu
8/10
B. Có nhiều vấn đề liên quan thực tế
10/10
C. Được làm nhiều thí nghiệm
8/10
3. Vì sao em không thích học môn Hóa học ?
A. Do bộ môn nhiều phần trừu tượng khó
6/10
hiểu B. Bài học Hóa học phải tư duy logic nhiều
5/10
4. Khó khăn của em trong môn Hóa học
6/10
là gì:
A. Quá nhiều công thức, tên phải ghi nhớ
4/10
B. Mất rất nhiều thời gian để học
5. Sự giảng dạy của thầy, cô giáo môn Hóa
5/10
học theo em là:
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc 25
Ana
Trường THCS Lương Thế Vinh Krông
