Tóm tắt luận án Tiến sĩ Kinh tế: Nâng cao chất lượng tăng trưởng ngành thủy sản Việt Nam

1

M

ð U

1. Tính c p thi t c a ñ tài
Hơn 20 năm qua, ngành thu s n có ñóng góp ñáng k vào s
nghi p phát tri n kinh t" xã h%i c&a ñ't nư)c và quá trình công
nghi p hoá, hi n ñ,i hoá. T l ñóng góp c&a ngành Thu s n trong
GDP c&a n3n kinh t" chi"m 3,95%. T8c ñ% tăng trư9ng bình quân ñ,t
8,03%/năm v3 t>ng s n lư?ng thu s n, 18,59%/năm v3 giá tr@ xu't
khAu thu s n. S n phAm thu s n xu't khAu c&a Vi t Nam ñã ñáp
Eng ñư?c các nhu cFu ña d,ng c&a ngưHi tiêu dùng th" gi)i, ñKc bi t
là các nư)c có th@ trưHng l)n và yêu cFu cao v3 ch't lư?ng v sinh an
toàn th c phAm như MN, EU, NhQt B n, Hàn Qu8c...
Tuy nhiên, nhìn nhQn m%t cách th c t", ñ8i tư?ng nuôi trTng thu
s n vUn chưa ña d,ng, ch& y"u là nuôi tôm sú và cá tra chi"m 60X65%
trong t>ng s n lư?ng nuôi trTng thu s n. Di n tích nuôi trTng th&y
s n qu ng canh và qu ng canh c i ti"n chi"m 93% trong t>ng di n
tích mKt nư)c nuôi. T trZng v3 s n lư?ng c&a s n phAm giá tr@ gia
tăng ch[ chi"m kho ng 35% trong t>ng s n lư?ng th&y s n xu't khAu.
Năng su't ñánh b\t bình quân trên m%t ñơn v@ công su't khai thác
liên t]c gi m. Th c t" cho th'y nguTn l?i th&y s n ñang ngày càng
c,n ki t. D@ch b nh và tình tr,ng ô nhi^m môi trưHng nuôi x y ra
thưHng xuyên. ðHi s8ng c&a ngư dân vUn còn nhi3u khó khăn. Cơ
c'u ngh3 nghi p trong ngành th&y s n chưa h?p lý; … Nheng v'n ñ3
trên cho th'y ch't lư?ng tăng trư9ng ngành Th&y s n chưa cao, thi"u
b3n veng. Do ñó, tác gi chZn v'n ñ3 nghiên cEu: "Nâng cao ch t
lư ng tăng trư ng ngành Th y s n Vi t Nam" làm ñ3 tài luQn án
ti"n sĩ kinh t".

2. M c ñích và n i dung nghiên c u
2.1. M c ñích:
H th8ng hoá và vQn d]ng lý luQn v3 ch't lư?ng tăng trư9ng kinh
t" ñ làm sáng ti ch't lư?ng tăng trư9ng ngành th&y s n và các tiêu
chí ñánh giá; trên cơ s9 ñó, phân tích, ñánh giá th c tr,ng ch't lư?ng

2

tăng trư9ng ngành th&y s n tj ñó ch[ ra ñư?c các cơ h%i và thách
thEc ñ8i v)i tăng trư9ng ngành th&y s n khi Vi t Nam h%i nhQp sâu
và r%ng vào n3n kinh t" th" gi)i; ñ3 xu't m%t s8 gi i pháp ch& y"u
nhkm nâng cao ch't lư?ng tăng trư9ng ngành Th&y s n Vi t Nam
ñ"n năm 2020.
2.2. N i dung:
X Nghiên cEu t>ng quan lý luQn v3 ch't lư?ng tăng trư9ng ngành
Th&y s n trên cơ s9 lý luQn và th c ti^n v3 ch't lư?ng tăng trư9ng
kinh t".
X Phân tích th c tr,ng ch't lư?ng tăng trư9ng ngành Th&y s n giai
ño,n 1990X2008, tj ñó ch[ ra các cơ h%i và thách thEc tác ñ%ng ñ"n
ch't lư?ng tăng trư9ng ngành Th&y s n trong b8i c nh Vi t Nam h%i
nhQp kinh t" th" gi)i. ðKc bi t, luQn án ñ@nh lư?ng s ñóng góp c&a
các y"u t8 ñFu vào là v8n (K), lao ñ%ng (L) và năng su't nhân t8 t>ng
h?p (TFP) vào tăng trư9ng ngành Th&y s n Vi t Nam.
X ð3 xu't nheng gi i pháp ch& y"u nhkm nâng cao ch't lư?ng tăng
trư9ng ngành Thu s n Vi t Nam.
3. ð"i tư$ng và ph%m vi nghiên c u
LuQn án tQp trung nghiên cEu lý luQn và th c ti^n v3 ch't lư?ng
tăng trư9ng ngành th&y s n Vi t Nam. ThHi gian nghiên cEu ch& y"u
tj năm 1990X2008.
4. T(ng quan tình hình nghiên c u c a ñ tài

* Trên th gi i: Các nghiên cEu v3 ch't lư?ng tăng trư9ng b\t ñFu
xu't hi n cu8i nheng năm 90, trên cơ s9 k" thja các nghiên cEu v3
tăng trư9ng ñã có. Thomas, Dailami và Dhareshwar (2004) cho rkng:
ch't lư?ng tăng trư9ng ñư?c th hi n trên hai khía c,nh: t8c ñ% tăng
trư9ng cao cFn ñư?c duy trì trong dài h,n và tăng trư9ng cFn ph i
ñóng góp tr c ti"p vào c i thi n m%t cách b3n veng và xoá ñói gi m
nghèo.
Theo Lucas (1993), Sen (1999), Stiglitz (2000), ch't lư?ng tăng
trư9ng bi u hi n tQp trung 9 các tiêu chuAn chính sau: (I) y"u t8 năng
su't nhân t8 t>ng h?p cao, ñ m b o cho vi c duy trì t8c ñ% tăng


3

4

trư9ng dài h,n và tránh ñư?c nheng bi"n ñ%ng bên ngoài; (II) tăng
trư9ng ph i ñ m b o nâng cao hi u qu kinh t" và nâng cao năng l c
c,nh tranh c&a n3n kinh t"; (III) tăng trư9ng ñi kèm v)i phát tri n
môi trưHng b3n veng; (IV) tăng trư9ng hw tr? cho th ch" dân ch&
luôn ñ>i m)i, ñ"n lư?t nó thúc ñAy tăng trư9ng 9 t l cao hơn; (V)
tăng trư9ng ph i ñ,t ñư?c m]c tiêu c i thi n phúc l?i xã h%i và xoá
ñói gi m nghèo.
* Vi t Nam: Các quan ni m v3 ch't lư?ng tăng trư9ng kinh t"
c&a các công trình nghiên cEu ñã ñư?c công b8 9 trong nư)c thưHng
ñ3 cQp ñ"n nheng n%i dung ch& y"u: (1) N3n kinh t" ph i ñ,t ñư?c
m%t mEc tăng trư9ng nào ñó trong dài h,n; (2) N3n kinh t" ph i ñư?c
c'u thành b9i m%t n%i l c có kh năng tăng trư9ng cao, b3n veng như
cơ c'u kinh t", s >n ñ@nh xã h%i, qu n lý kinh t" c&a nhà nư)c có
hi u qu ; (3) Các nhân t8 tác ñ%ng ñ"n tăng trư9ng như là v8n, lao

ñ%ng, tài nguyên thiên nhiên, năng su't nhân t8 t>ng h?p; (4) M]c
tiêu tăng trư9ng kinh t" ch[ là m]c tiêu trung gian. Cái quan trZng
cu8i cùng là ai ñư?c th] hư9ng k"t qu c&a tăng trư9ng kinh t"; vi c
phân ph8i thành qu tăng trư9ng kinh t" có công bkng không? và ch't
lư?ng cu%c s8ng, môi trưHng ñư?c xy lý ra sao?
Ngoài ra, 9 Vi t Nam còn có nhi3u công trình nghiên cEu v3 kinh
t" X xã h%i ph]c v] phát tri n ngành Thu s n theo nhi3u cách ti"p
cQn khác nhau, ñư?c nhi3u nhà khoa hZc th c hi n. Các công trình
khoa hZc ñư?c công b8 ñã gi i quy"t hàng lo,t các v'n ñ3 v3 quan
ñi m, chính sách, cơ ch", các bi n pháp kinh t", kN thuQt và xã h%i 9
tFm vĩ mô và vi mô nhkm thúc ñAy phát tri n ngành Th&y s n thHi
gian qua. MKc dù, ch& ñ3 v3 ch't lư?ng tăng trư9ng c&a ngành Th&y
s n luôn ñư?c ñông ñ o các nhà qu n lý, kinh t", khoa hZc, ngưHi
dân trong nư)c và qu8c t" quan tâm bàn luQn nhưng ñ"n nay vUn
chưa có nghiên cEu nào v3 ch t lư ng tăng trư ng ngành Th y s n
Vi t Nam.

5. Phương pháp nghiên c u
LuQn án áp d]ng các phương pháp phân tích, t>ng h?p, so sánh;
trao ñ>i, tham v'n v)i các chuyên gia; phân tích hTi quy ñ ñ@nh
lư?ng các y"u t8 ñFu vào t)i tăng trư9ng ngành th&y s n. ðTng thHi
sy d]ng các tài li u ñi3u tra, kh o sát, báo cáo thu thQp s8 li u th8ng
kê và phân tích... c&a các ñ3 tài, d án, các công trình nghiên cEu ñã
ñư?c công b8 v3 v'n ñ3 có liên quan.
6. Nh1ng ñóng góp c a lu4n án
LuQn án có m%t s8 ñóng góp chính là: (1) Góp phFn làm rõ nheng
v'n ñ3 ch& y"u v3 lý luQn và th c ti^n liên quan ñ"n ch't lư?ng tăng
trư9ng ngành th&y s n; xây d ng các nhóm tiêu chí ñánh giá ch't
lư?ng tăng trư9ng ngành th&y s n. (2) ðánh giá th c tr,ng ch't lư?ng
tăng trư9ng ngành Thu s n Vi t Nam thHi gian qua. Tj ñó, nêu lên

m%t s8 v'n ñ3 cFn quan tâm gi i quy"t trong quá trình tăng trư9ng
ngành Thu s n ñ"n năm 2020. (3) Lư?ng hóa s ñóng góp c&a các
y"u t8 ñFu vào tác ñ%ng t)i tăng trư9ng ngành Th&y s n trên cơ s9 ñó
ki"n ngh@ các chính sách c i thi n ch't lư?ng tăng trư9ng ngành
Th&y s n Vi t Nam trong tương lai. (4) Ch[ ra nheng cơ h%i và thách
thEc tác ñ%ng ñ"n ch't lư?ng tăng trư9ng ngành Thu s n khi Vi t
Nam ngày càng h%i nhQp sâu và r%ng vào n3n kinh t" th" gi)i. (5) ð3
xu't m%t s8 quan ñi m, ñ@nh hư)ng, m]c tiêu và gi i pháp nâng cao
ch't lư?ng tăng trư9ng ngành Thu s n trong quá trình công nghi p
hoá, hi n ñ,i hoá ñ't nư)c và b8i c nh h%i nhQp kinh t" qu8c t" c&a
Vi t Nam.
7. K t c u c a lu4n án
Ngoài các trang bìa, m]c l]c, danh m]c các ký hi u, che vi"t t\t,
các b ng s8 li u, các bi u ñT; phFn m9 ñFu và k"t luQn; danh m]c các
công trình ñã công b8 c&a tác gi ; danh m]c các tài li u tham kh o và
ph] l]c; luQn án có k"t c'u gTm 3 chương, v)i 25 b ng và 12 bi u ñT.


5

6

Chương 1 CƠ S LÝ LU<N V> CH@T LƯBNG TĂNG TRƯ NG

1.1.4. Ch t lư$ng tăng trưRng kinh t là năng lWc c%nh tranh c a
n n kinh t , c a ngành kinh t , c a doanh nghi^p và hàng hóa
s_n xu t trong nưUc
Tăng trư9ng ñi li3n v)i vi c nâng cao năng l c c,nh tranh là tăng
trư9ng có ch't lư?ng cao và ngư?c l,i. Nói ñ"n ch't lư?ng tăng
trư9ng ph i nói ñ"n năng l c c,nh tranh c&a n3n kinh t" 9 các c'p ñ%:

s n phAm, doanh nghi p, ngành kinh t" và qu8c gia.
1.1.5. Ch t lư$ng tăng trưRng kinh t là nâng cao phúc l$i và
công bgng xã h i
Theo quan ñi m này, thư)c ño c&a ch't lư?ng tăng trư9ng kinh t"
ñư?c th hi n 9 chw tăng trư9ng kinh t" ñáp Eng phúc l?i cho nhân
dân như th" nào. Phúc l?i không ch[ th hi n 9 thu nhQp bình quân
ñFu ngưHi mà còn là ch't lư?ng cu%c s8ng, môi trưHng xã h%i, môi
trưHng t nhiên, cơ h%i hZc tQp và chăm lo sEc kho}… Còn công
bkng xã h%i th hi n 9 kho ng cách giàu X nghèo ñư?c thu h~p và
t l ngưHi nghèo trong xã h%i gi m b)t.
1.1.6. Ch t lư$ng tăng trưRng kinh t gTn vUi b_o v^ môi trưing
Vi c t,o ra s cân bkng giea tăng trư9ng kinh t" v)i phát tri n b3n
veng là y"u t8 cơ b n ñ nâng cao ch't lư?ng tăng trư9ng kinh t".
M]c tiêu nâng cao t>ng thu nhQp và thu nhQp bình quân trên ñFu
ngưHi ch[ có th ñư?c th c hi n m%t cách veng ch\c và >n ñ@nh khi
gi i quy"t ñTng thHi v)i m]c tiêu b o v môi trưHng sinh thái.
1.1.7. Ch t lư$ng tăng trưRng kinh t song hành vUi ñ(i mUi
thi t ch dân ch
Thi"t ch" dân ch& thúc ñAy tăng trư9ng kinh t" và ngư?c l,i tăng
trư9ng kinh t" ñóng góp tích c c cho quá trình phát tri n, c i bi"n
c'u trúc xã h%i và t,o ra nheng giá tr@ chính tr@ m)i. S tác ñ%ng c&a
th ch", chính sách, thi"t ch" dân ch& vào quá trình kinh t", xã h%i là
y"u t8 c'u thành quá trình tăng trư9ng b3n veng và hi u qu .
1.1.8. Quan ñi[m c a tác gi_ v ch t lư$ng tăng trưRng kinh t
Ch't lư?ng tăng trư9ng kinh t" là t8c ñ% tăng trư9ng cao, có hi u
qu và b3n veng c&a n3n kinh t", cơ c'u kinh t" chuy n d@ch phù h?p

NGÀNH THGY SIN
1.1. CÁC QUAN ðINM V> CH@T LƯBNG TĂNG TRƯ NG KINH TO

Tj cu8i thQp niên 1990, khi nghiên cEu tính b3n veng c&a tăng
trư9ng kinh t", v'n ñ3 ch't lư?ng tăng trư9ng b\t ñFu ñư?c ñ3 cQp
nhi3u hơn theo quan ñi m tăng trư9ng ph i g\n v)i ch't lư?ng. Song
cho ñ"n nay, các nhà kinh t" hZc vUn chưa th8ng nh't ñư?c m%t ñ@nh
nghĩa chính thEc v3 ch't lư?ng tăng trư9ng, mà m)i ch[ xem xét
ph,m trù này bkng cách ti"p cQn các khái ni m kinh t" ñã có trư)c ñó
như tăng trư9ng kinh t", phát tri n, phát tri n b3n veng.
1.1.1. Ch t lư$ng tăng trưRng kinh t gTn vUi nguVn lWc ñXu vào
NguTn g8c c&a tăng trư9ng kinh t" do nhi3u y"u t8 h?p thành, ph]
thu%c vào hoàn c nh và thHi kỳ phát tri n c&a mwi nư)c. ð8i v)i
nheng nư)c nghèo, v8n vQt ch't có vai trò quan trZng. Ngư?c l,i, ñ8i
v)i các nư)c công nghi p thì vai trò c&a y"u t8 năng su't nhân t8
t>ng h?p là quan trZng hơn. Tuy vQy, nhi3u nhà nghiên cEu kinh t"
ñã ñưa ra câu tr lHi th8ng nh't, ñó là y"u t8 năng su't nhân t8 t>ng
h?p.
1.1.2. Ch t lư$ng tăng trưRng kinh t là cơ c u và chuy[n d\ch cơ
c u kinh t
Quan ni m này coi ch't lư?ng s vQt là s bi"n ñ>i cơ c'u bên
trong c&a s vQt, không g\n ch't lư?ng s vQt v)i m]c ñích tTn t,i,
b8i c nh, môi trưHng, ñi3u ki n mà s vQt tTn t,i hoKc các s vQt có
m8i liên h tác ñ%ng mQt thi"t v)i nhau.
1.1.3. Ch t lư$ng tăng trưRng kinh t theo quan ni^m hi^u qu_
Ch't lư?ng tăng trư9ng kinh t" ñư?c hi u theo quan ni m hi u
qu th hi n 9 tăng năng su't lao ñ%ng, tăng hi u qu sy d]ng v8n
s n xu't, tăng cưHng ch't lư?ng qu n lý, nâng cao hi u qu áp d]ng
khoa hZc công ngh ; hoàn thi n môi trưHng kinh doanh, môi trưHng
pháp lý...


7

8

v)i tjng thHi kỳ phát tri n c&a ñ't nư)c, s n xu't có tính c,nh tranh
cao.

1.4.2. Các y u t" ñXu vào c a s_n xu t th y s_n
Xét ñ"n cùng, nguTn g8c c&a s tăng trư9ng ngành th&y s n là
quá trình bi"n ñ>i các y"u t8 ñFu vào thành các s n lư?ng ñFu ra bkng
m%t công ngh thích h?p, chúng có quan h hàm s8 như sau:
Q=f(x1,x2,…,xn)
Trong ñó: Q: là s n lư?ng t8i ña ñ,t ñư?c; x1,x2,…,xn: là các bi"n
s8 th hi n các y"u t8 ñFu vào.
Các y"u t8 ñFu vào nh hư9ng t)i ch't lư?ng tăng trư9ng ngành
th&y s n bao gTm: v8n, lao ñ%ng, ti"n b% khoa hZc công ngh và tài
nguyên thiên nhiên.
1.4.3. Y u t" cXu v s_n phrm th y s_n
Th@ trưHng s n phAm th&y s n là th@ trưHng ñFu ra c&a s n xu't
th&y s n, có vai trò quan trZng trong vi c thúc ñAy s n xu't và tiêu
th] s n phAm th&y s n. Th@ trưHng tiêu th] s n phAm th&y s n có vai
trò quy"t ñ@nh ñ"n chuy n d@ch cơ c'u s n xu't c&a ngành th&y s n
theo hư)ng s n xu't hàng hóa ngày càng cao. Vì vQy, th@ trưHng là
y"u t8 tác ñ%ng ñ"n ch't lư?ng tăng trư9ng ngành th&y s n.

1.2. TĂNG TRƯ NG VÀ CH@T LƯBNG TĂNG TRƯ NG NGÀNH
THGY SIN

X Tăng trư9ng ngành th&y s n là s gia tăng v3 qui mô giá tr@ s n
phAm th&y s n tăng thêm trong m%t thHi kỳ nh't ñ@nh. ðó là k"t qu
c&a s gia tăng t't c các ho,t ñ%ng khai thác và nuôi trTng trong s n

xu't c&a ngành th&y s n.
X Ch't lư?ng tăng trư9ng ngành th&y s n là tăng trư9ng có hi u
qu , cơ c'u n%i t,i c&a ngành phù h?p v)i tjng giai ño,n phát tri n,
s n xu't th&y s n có tính c,nh tranh cao.
1.3. Hk THlNG TIÊU CHÍ ðÁNH GIÁ CH@T LƯBNG TĂNG
TRƯ NG NGÀNH THGY SIN

LuQn án ñ3 xu't các nhóm tiêu chí phân tích ch't lư?ng tăng
trư9ng ngành th&y s n Vi t Nam: (1) Cơ c'u ngành th&y s n: cơ c'u
kinh t" ngành th&y s n, cơ c'u s n xu't ngành th&y s n, cơ c'u s n
xu't theo vùng; y"u t8 cFu v3 s n phAm th&y s n gTm có cơ c'u s n
phAm, cơ c'u th@ trưHng; (2) Hi u qu kinh t" ngành th&y s n: năng
su't lao ñ%ng; hi u qu sy d]ng các nguTn l c như v8n, lao ñ%ng và
năng su't nhân t8 t>ng h?p; t l chi phí trung gian; (3) năng l c
c,nh tranh c&a ngành th&y s n.
1.4. ðoC ðINM NGÀNH THGY SIN VÀ CÁC YOU Tl INH
HƯ NG TpI CH@T LƯBNG TĂNG TRƯ NG

1.4.1. ðqc ñi[m ngành th y s_n
Do tính ch't ñKc thù c&a ñ8i tư?ng lao ñ%ng nên ngành th&y s n
có nheng ñKc ñi m riêng bi t nh hư9ng t)i ch't lư?ng tăng trư9ng
như sau: M t là, ñ8i tư?ng s n xu't c&a ngành th&y s n là các sinh
vQt s8ng trong nư)c. Hai là, mKt nư)c là tư li u s n xu't ch& y"u
không th thay th" c&a ngành th&y s n. Ba là, ngành th&y s n là
ngành s n xu't vQt ch't có tính hwn h?p, tính liên ngành cao. B$n là,
s n xu't kinh doanh th&y s n ñòi hii ñFu tư ban ñFu l)n, ñ% r&i ro
cao. Năm là, s n xu't th&y s n g\n chKt v)i th@ trưHng.

1.5. KINH NGHIkM CGA TRUNG QUlC TRONG VIkC DUY TRÌ
TlC ðv TĂNG TRƯ NG THGY SIN CAO SUlT 20 NĂM QUA

Qua phân tích tăng trư9ng th&y s n c&a Trung Qu8c, chúng ta rút
ra m%t s8 bài hZc vQn d]ng cho Vi t Nam trong vi c nâng cao ch't
lư?ng tăng trư9ng ngành th&y s n như sau: (1) coi trZng phát tri n
nuôi trTng th&y s n. (2) tăng cưHng h?p tác qu8c t" nhkm ñAy m,nh
khai thác h i s n ngoài khơi ñ b o v nguTn l?i th&y s n ven bH. (3)
tăng cưHng ki m tra, giám sát v3 ch't lư?ng và an toàn th c phAm
ñ8i v)i s n phAm th&y s n. (4) chú trZng phát tri n m,nh ngành ch"
bi"n th&y s n xu't khAu. (5) khuy"n khích các nhà ñâu tư l)n ñ phát
tri n ngành th&y s n. (6) c i thi n kh năng truy xu't nguTn g8c s n
phAm th&y s n. (7) ñAy m,nh xu't khAu các s n phAm th&y s n giá tr@
gia tăng.


9

10

Chương 2 THxC TRyNG CH@T LƯBNG TĂNG TRƯ NG

2.2.2. T"c ñ tăng trưRng t(ng s_n lư$ng th y s_n
Hơn 20 năm th c hi n ñ>i m)i kinh t", ngành th&y s n ñã ñ,t t>ng
s n lư?ng th&y s n liên t]c tăng tj 841 nghìn t'n (năm 1986) lên trên
4.602 nghìn t'n (năm 2008), tăng 5,47 lFn. T8c ñ% tăng trư9ng bình
quân c&a t>ng s n lư?ng th&y s n ñ,t 8,03%/năm, trong ñó: t8c ñ%
tăng s n lư?ng nuôi th&y s n ñ,t 11,11%/năm, t8c ñ% tăng s n lư?ng
khai thác th&y s n ñ,t 5,96%/năm.
2.2.3. T"c ñ tăng trưRng giá tr\ s_n xu t th y s_n
Giá tr@ s n xu't th&y s n theo giá so sánh năm 1994 tăng liên t]c
trong c giai ño,n 1990X2008 ñ,t t8c ñ% tăng trư9ng bình quân là

10,62%/năm. T8c ñ% tăng trư9ng bình quân hàng năm c&a giá tr@ s n
xu't nuôi trTng th&y s n qua các thHi kỳ ñ3u cao hơn tj 1,5X6 lFn so
v)i t8c ñ% tăng trư9ng giá tr@ s n xu't khai thác th&y s n.
2.2.4. T"c ñ tăng trưRng giá tr\ s_n phrm th y s_n tăng thêm
T8c ñ% tăng bình quân c&a giá tr@ s n phAm th&y s n tăng thêm ñ,t
7,35%/năm trong giai ño,n 1990X2008, cao hơn tăng trư9ng c&a nông
nghi p (3,94%/năm) và lâm nghi p (X0,97%/năm); ThHi kỳ 2001X
2005, ngành th&y s n có t8c ñ% tăng trư9ng bình quân cao nh't ñ,t
8,12%/năm (nông nghi p: 3,6% và lâm nghi p: 0,76%).
2.2.5. T"c ñ tăng trưRng giá tr\ xu t khru th y s_n
ðóng góp c&a xu't khAu th&y s n cho tăng trư9ng GDP qua các
thHi kỳ khá cao, ñ,t 22,55%/năm, 21,47%/năm, 20,07%/năm và
13,87%/năm lFn lư?t trong các thHi kỳ 1986X1990, 1991X1995, 1996X
2000 và 2001X2008.
2.2.6. T"c ñ tăng trưRng tàu thuy n khai thác th y s_n
Giai ño,n 1990X2008, t8c ñ% gia tăng bình quân v3 s8 lư?ng tàu
thuy3n máy ñ,t 6,26%/năm và tăng trư9ng bình quân c&a t>ng công
su't ñ,t 11,66%/năm.
2.2.7. T"c ñ tăng trưRng nuôi trVng th y s_n
Di n tích nuôi trTng thu s n liên t]c tăng, tj chw ch[ có 205.000
ha mKt nư)c ñư?c ñưa vào nuôi trTng th&y s n, cho s n lư?ng chưa
ñFy 200.000 t'n năm 1980, ñ"n năm 2008 di n tích nuôi trTng th&y

NGÀNH THGY SIN VIkT NAM
2.1. TI>M NĂNG PHÁT TRINN THGY SIN

Vi t Nam là m%t qu8c gia bi n trong vùng Bi n ðông X ñư?c ñánh
giá là m%t trong 10 trung tâm ña d,ng sinh hZc bi n và là m%t trong
20 vùng bi n có nguTn l?i h i s n giàu có nh't toàn cFu.
2.1.1. H^ sinh thái bi[n Vi^t Nam

Các h sinh thái (R,n san hô, th m ci bi n, rjng ngQp mKn, vùng
tri3u cya sông, ñFm phá và vùng nư)c trTi…) có năng su't sinh hZc
cao thưHng phân b8 tQp trung 9 vùng bH và quy"t ñ@nh hFu như năng
su't sơ c'p c&a toàn vùng bi n và ñ,i dương. Các h sinh thái bi n X
ven bi n còn có ti3m năng b o tTn ña d,ng sinh hZc và nguTn gi8ng
h i s n t nhiên cho ngh3 khai thác và nuôi trTng h i s n trên bi n.
2.1.2. NguVn l$i th y s_n
ði3u ki n ñ@a lý vùng bi n và các mKt nư)c n%i ñ@a c&a Vi t Nam
ñã t,o nên nheng vùng sinh thái khác nhau, có nguTn sinh vQt ña
d,ng, phong phú; các dòng h i lưu và các vùng sinh thái là môi
trưHng thuQn l?i cho tái t,o, phát tri n nguTn l?i th&y s n ñ phát
tri n khai thác và nuôi trTng th&y s n.
2.1.3. NguVn nhân lWc
V)i nguTn nhân l c dTi dào tham gia vào các ho,t ñ%ng th&y s n,
ñKc bi t là dân cư tQp trung khá ñông ñúc 9 vùng ven bi n là m%t
nhân t8 quan trZng ñ phát tri n ngành th&y s n.
2.2. KHÁI QUÁT THxC TRyNG TĂNG TRƯ NG NGÀNH THGY
SIN

2.2.1. ðóng góp c a ngành th y s_n ñ"i vUi n n kinh t
Cơ c'u c&a n3n kinh t" ñã chuy n d@ch theo hư)ng tăng dFn t
trZng khu v c công nghi p và d@ch v], gi m dFn c&a khu v c nông,
lâm, th&y s n. Trong khi t trZng ñóng góp c&a khu v c nông nghi p,
lâm nghi p, th&y s n gi m, thì t trZng ñóng góp vào tăng trư9ng c&a
ngành th&y s n l,i tăng lên, tj 3,29% năm 1990 lên 3,95% năm 2008.


11

12

s n ñư?c m9 r%ng lên trên 1.000.000 ha và s n lư?ng th&y s n nuôi
trTng ñ,t 2.466.000 t'n. T8c ñ% tăng trư9ng bình quân v3 s n lư?ng
và di n tích nuôi lFn lư?t là 5,82% và 9,39%.

Long chi"m kho ng 40X48,5%. Khu v c Tây B\c và Tây Nguyên s n
lư?ng khai thác ñ,t th'p, ch[ dao ñ%ng tương Eng v)i hai khu v c lFn
lư?t là 1.000X2.000 t'n và 2.000X4.000 t'n.
d. ð5nh lư3ng s6 ñóng góp c-a t8ng s$ lư3ng tàu thuy*n và t8ng
công su(t tàu ñ$i v i s/n lư3ng khai thác th-y s/n. Phương trình hTi
quy tuy"n tính v3 m8i quan h giea s n lư?ng khai thác th&y s n (Y)
v)i t>ng s8 tàu thuy3n (X) và t>ng công su't tàu (Z) như sau:
Y = 419.325 + 2,04* X + 0,23*Z
(2.2)
Theo phương trình (2.2), trong khi các ñi3u ki n s n xu't khác
không thay ñ>i, n"u s8 lư?ng tàu tăng 1 ñơn v@ s„ có tác ñ%ng làm
cho s n lư?ng khai thác th&y s n tăng 2,04 ñơn v@ n"u công su't tàu
tăng thêm 1 ñơn v@ s„ có tác ñ%ng làm cho s n lư?ng khai thác th&y
s n tăng thêm 0,23 ñơn v@.
2.3.2.2. Cơ c u n#i b# ngành nuôi tr(ng th y s n
a. Cơ c(u s/n lư3ng nuôi tr;ng th-y s/n. ð8i tư?ng nuôi ch& l c
trong thHi gian vja qua là tôm sú, tôm th} chân tr\ng, cá tra, tôm
hùm, tôm càng xanh, nghêu, sò huy"t, 8c hương, cua bi n, rong bi n
và nhóm cá nư)c ngZt truy3n th8ng. Trong ñó, s n lư?ng cá tra và
tôm sú hàng năm chi"m kho ng 60%X65% t>ng s n lư?ng th&y s n
nuôi trTng (năm 2008).
b. Cơ c(u di n tích nuôi tr;ng th-y s/n. Cơ c'u di n tích nuôi trTng
th&y s n theo vùng: ðTng bkng sông HTng 9,71%; ðông B\c 4,8%;
Tây B\c 0,62%; B\c Trung B% 5%; Duyên h i Nam Trung B% 2,4%;
Tây Nguyên 1,02%; ðông Nam B% 5,01%; ðTng bkng sông Cyu

Long 71,45% (năm 2008).
c. ð5nh lư3ng s6 ñóng góp c-a năng su(t nuôi tr;ng th-y s/n ñ$i v i
s/n lư3ng nuôi tr;ng th-y s/n. Phương trình hTi quy lôgarít v3 m8i
quan h giea s n lư?ng nuôi trTng th&y s n (Q) theo năng su't nuôi
trTng th&y s n (W) như sau:
Log(Q) = 6,41 + 1,87* Log(W)
(2.4)

2.3. PHÂN TÍCH CH@T LƯBNG TĂNG TRƯ NG NGÀNH THGY
SIN

2.3.1. Cơ c u kinh t ngành th y s_n
Cơ c'u giá tr@ s n xu't th&y s n ñã chuy n d@ch theo hư)ng gi m
ngành khai thác th&y s n và tăng ngành nuôi trTng th&y s n. T trZng
giá tr@ khai thác th&y s n trong giá tr@ s n xu't th&y s n ñã gi m m,nh
tj 68,34% năm 1990, xu8ng 55,62% năm 2000 và ch[ còn là 33,44%
năm 2008. T trZng giá tr@ nuôi trTng th&y s n trong giá tr@ s n xu't
th&y s n ñã tăng nhanh, năm 1990 là 31,66%, năm 2000 ñã tăng lên
44,38%, năm 2008 là 66,56%.
2.3.2. Cơ c u s_n xu t ngành th y s_n
Cơ c'u t>ng s n lư?ng th&y s n ñã có s thay ñ>i theo hư)ng
gi m dFn t l s n lư?ng khai thác và tăng t l s n lư?ng nuôi trTng.
Năm 1990, s n lư?ng khai thác chi"m 81,8% và s n lư?ng nuôi trTng
chi"m 18,2%, ñ"n năm 2000 t l tương Eng là 73,8% và 26,2%, ñ"n
năm 2008, t l này bi"n ñ>i là 46,42% và 53,58%.
2.3.2.1. Cơ c u n#i b# ngành khai thác th y s n
a. Cơ c(u tàu thuy*n khai thác th-y s/n. S chuy n ñ>i cơ c'u tàu tj
khai thác gFn bH sang khai thác xa bH ñã và ñang di^n ra m,nh m„.
Các tàu khai thác xa bH v)i công su't máy trên 90 CV năm 2001
kho ng 6.000 tàu và năm 2008 là 14.121 chi"c, ñ,t t8c ñ% tăng

trư9ng bình quân trên 13%/năm.
b. Cơ c(u ngh* nghi p khai thác h/i s/n. T trZng sáu hZ ngh3 khai
thác th&y s n lFn lư?t là HZ lư)i rê 24,3%; HZ lư)i kéo 24,1%; HZ
câu 15,3; HZ lư)i vây 6,1%; HZ mành vó 5,6%; HZ c8 ñ@nh 2,9% và
các ngh3 khác 21,6% (năm 2008).
c. Cơ c(u s/n lư3ng khai thác th-y s/n. S n lư?ng khai thác th&y s n
l)n tQp trung 9 3 vùng là ðông B\c chi"m kho ng 35X45%, Duyên
h i Nam Trung B% chi"m kho ng 26,5X29% và ðTng bkng sông Cyu


13

14

Theo phương trình (2.4), v)i các y"u t8 s n xu't ñFu vào khác
không thay ñ>i, n"u năng su't nuôi trTng th&y s n tăng 1% s„ có tác
ñ%ng làm cho s n lư?ng nuôi trTng th&y s n tăng 1,87%.
2.3.2.3. Ch) bi)n và xu t kh,u th y s n
a. Cơ c(u s/n phxu't khAu c&a Vi t Nam theo giá tr@ là: cá ñông l,nh chi"m 8%, tôm
chi"m 27,21%, nhuy^n th chi"m 5,38%, các tra, basa chi"m 24,39%
và th&y s n khác chi"m 33,79% (năm 2008).
b. Cơ c(u th5 trư>ng xu(t khth&y s n theo giá tr@ là: MN chi"m 16,58%, NhQt B n chi"m 18,4%,
EU chi"m 25,76%, Hàn Qu8c chi"m 6,68% và các th@ trưHng khác
chi"m 32,58% (năm 2008).
c. Tiêu th s/n phvà ch" bi"n tiêu th] n%i ñ@a cũng ñã có s thay ñ>i: t trZng ăn tươi
năm 1990 chi"m 72%, năm 1995 còn 60,85%, năm 2000 ch[ còn
34%. MEc tiêu th] th&y s n bình quân ñFu ngưHi tăng cao liên t]c tj

12 kg/ngưHi/năm (năm 1991) lên 20,4 kg/ngưHi/năm (năm 2000) và
ñ,t 22 kg/ngưHi/năm (năm 2008).
d. ð5nh lư3ng xu(t khth-y s/n. Phương trình hTi quy lôgarít v3 m8i quan h giea giá tr@ s n
phAm th&y s n tăng thêm (VA) theo kim ng,ch xu't khAu th&y s n
(X) như sau :
Log(VA) = 1,45 + 1,13* Log(X)
(2.6)
Theo phương trình (2.6), v)i các ñi3u ki n khác không thay ñ>i,
n"u kim ng,ch xu't khAu th&y s n tăng 1% s„ có tác ñ%ng làm cho
giá tr@ s n phAm th&y s n tăng thêm gia tăng 1,13%.
2.3.2. ðánh giá hi^u qu_ kinh t ngành th y s_n
2.3.2.1. Hi u qu s/ d1ng v2n ñ4u tư
Giai ño,n 2001X2008, h s8 ICOR bình quân c&a ngành th&y s n
là 1,99 tEc là bi 1,99 ñTng v8n ñFu tư vào s n xu't th&y s n thì t,o
ra 1 ñTng tăng trư9ng. Trong khi, h s8 ICOR bình quân c&a ngành
nôngXlâm và n3n kinh t" lFn lư?t là 4,40 và 5,36. Như vQy, hi u qu

ñFu tư trong s n xu't th&y s n t8t hơn so v)i hi u qu ñFu tư c&a n3n
kinh t" và c&a khu v c s n xu't nôngXlâm nghiêp.
2.3.2.2. Năng su t lao ñ#ng
Năng su't lao ñ%ng c&a ngành th&y s n cao hơn 3 lFn so v)i năng
su't lao ñ%ng c&a ngành nông, lâm nghi p và cao hơn 1,2 lFn so v)i
năng su't lao ñ%ng chung c&a c n3n kinh t". T8c ñ% tăng năng su't
lao ñ%ng c&a ngành th&y s n bình quân ñ,t 11,58%/năm trong thHi kỳ
1990X2008.
2.3.2.3. Năng su t nhân t2 t5ng h p
Ch,y mô hình hTi quy lôgarít v3 giá tr@ s n phAm th&y s n tăng
thêm (VA) theo v8n (K) và lao ñ%ng (L) ta ñư?c k"t qu :
Log(VA) = 3,48 + 0,491* Log(K) + 0,142*Log(L) (2.8)

Theo phương trình (2.8), v)i các ñi3u ki n s n xu't khác không
thay ñ>i, n"u v8n tăng 1% có tác ñ%ng làm VA tăng 0,491%; n"u gia
tăng 1% lao ñ%ng thì VA tăng 0,142%. T8c ñ% tăng trư9ng giá tr@ s n
phAm th&y s n tăng thêm v)i mEc tăng bình quân hàng năm là
7,35%, trong ñó t trZng TFP ñóng góp vào tăng trư9ng VA ch[ ñ,t
0,92 ñi m phFn trăm. ði3u này, ph n ánh ch't lư?ng tăng trư9ng
ngành th&y s n còn nghiêng v3 chi3u r%ng hơn là chi3u sâu.
2.3.2.4. Chi phí trung gian trong s n xu t th y s n
T trZng chi phí trung gian trong t>ng giá tr@ s n xu't th&y s n có
xu hư)ng tăng dFn qua các năm tj mEc 56,11% (năm 1990) lên mEc
74,46% (năm 2008) là do chi phí ñFu vào c&a hFu h"t các khâu ñ3u
tăng, tj mua con gi8ng, chi phí thEc ăn và hóa ch't, chi phí nhiên
li u, chi phí máy móc thi"t b@ và ngư c], chi phí vQn chuy n, chi phí
nhu y"u phAm và ñá b o qu n cho m%t chuy"n bi n,…
2.3.3. ðánh giá năng lWc c%nh tranh c a ngành th y s_n
2.3.3.1. T9 l kim ng:ch xu t kh,u th y s n so v;i giá tr< s n xu t
th y s n
T l xu't khAu c&a s n phAm th&y s n Vi t Nam chi"m kho ng
60X80% giá tr@ s n xu't th&y s n và cao g'p 2X2,5 lFn so v)i hàng
nông s n, lâm s n xu't khAu trong su8t thHi kỳ 1990X2008. ði3u ñó,


15

16

chEng ti s n phAm th&y s n c&a Vi t Nam xu't khAu ñáp Eng các yêu
cFu v3 ch't lư?ng, v sinh an toàn th c phAm và có kh năng c,nh
tranh trên th@ trưHng th" gi)i.
2.3.3.2. H s2 c:nh tranh (RCA) c a s n ph,m th y s n xu t kh,u

Các giá tr@ RCA c&a s n phAm th&y s n xu't khAu c&a Vi t Nam
ñ3u l)n hơn m%t và l)n hơn c&a Trung Qu8c, Inñônêxia, Thái Lan;
chEng ti s n phAm th&y s n Vi t Nam có l?i th" so sánh vư?t tr%i so
v)i các nư)c xu't khAu thu s n l)n trên th" gi)i. Tuy nhiên, th@ phFn
hàng th&y s n xu't khAu c&a Vi t Nam vUn th'p ch[ chi"m 3X4%
trong khi Thái Lan chi"m t trZng 6X8%, Trung Qu8c chi"m 7X10%.

chưa b o ñ m v3 ch't lư?ng. (5) t> chEc s n xu't nhi và phân tán,
ñTng thHi có s c,nh tranh giea các doanh nghi p trong nư)c dUn ñ"n
gi m giá s n phAm th&y s n xu't khAu. (6) công tác qu n lý nhà nư)c
v3 th&y s n còn tTn t,i nhi3u h,n ch". (7) nguTn nhân l c ñã b%c l%
nhi3u h,n ch" v3 trình ñ% làm nh hư9ng l)n ñ"n vi c Eng d]ng khoa
hZc công ngh , tăng năng su't lao ñ%ng, ñAy nhanh quá trình công
nghi p hóaXhi n ñ,i hóa ngành thu s n.
Nguyên nhân c&a các tTn t,i: (a) Xu't phát ñi m c&a ngành th&y
s n th'p. (b) Công tác quy ho,ch còn nhi3u b't cQp, chưa ñáp Eng
nhu cFu phát tri n s n xu't kinh doanh th&y s n. (c) Trình ñ% khoa
hZc công ngh trong s n xu't th&y s n còn h,n ch", nghiên cEu khoa
hZc chưa th c s g\n li3n v)i th c ti^n s n xu't.

2.4. ðÁNH GIÁ CHUNG V> CH@T LƯBNG TĂNG TRƯ NG
NGÀNH THGY SIN VIkT NAM TH{I GIAN QUA

2.4.1. Thành tWu và nguyên nhân
Ch't lư?ng tăng trư9ng ngành th&y s n thHi gian qua ñã ñ,t ñư?c
các thành t u: (1) cơ c'u kinh t" và cơ c'u s n xu't c&a ngành th&y
s n chuy n d@ch theo chi3u hư)ng tích c c. (2) ch't lư?ng tăng
trư9ng ngành th&y s n ñã ñư?c c i thi n ñáng k . (3) sEc c,nh tranh
c&a ngành th&y s n ñư?c nâng lên rõ r t.
Nguyên nhân c&a nheng thành t u trên là do: (a) Quán tri t, vQn

d]ng sáng t,o ñưHng l8i, ch& trương, chính sách c&a ð ng và Nhà
nư)c ñ ñAy nhanh t8c ñ% tăng trư9ng ngành th&y s n. (b) Khoa hZc
công ngh ñã tjng bư)c tr9 thành ñ%ng l c thúc ñAy tăng trư9ng
ngành th&y s n. (c) Ch& ñ%ng xúc ti"n thương m,i và m9 r%ng th@
trưHng tiêu th] s n phAm th&y s n, h%i nhQp kinh t" th" gi)i.
2.4.2. Nh1ng tVn t%i, h%n ch và nguyên nhân
Bên c,nh nheng thành t u ñã ñ,t ñư?c, ch't lư?ng tăng trư9ng
ngành th&y s n b% l% m%t s8 tTn t,i: (1) cơ c'u s n xu't c&a ngành
th&y s n theo vùng, mi3n chưa h?p lý. ( 2) cơ c'u th@ trưHng và s n
phAm th&y s n xu't khAu vUn chưa ña d,ng. (3) tăng trư9ng ngành
th&y s n Vi t Nam ch& y"u d a vào các nhân t8 tăng trư9ng theo
chi3u r%ng, nghiêng v3 s8 lư?ng hơn là ch't lư?ng. (4) nguTn cung
c'p nguyên li u cho ch" bi"n th&y s n không >n ñ@nh v3 s8 lư?ng và

Chương 3 GIII PHÁP NÂNG CAO CH@T LƯBNG TĂNG
TRƯ NG NGÀNH THGY SIN VIkT NAM ðON NĂM 2020
3.1. QUAN ðINM, PHƯƠNG HƯpNG VÀ M|C TIÊU NÂNG CAO
CH@T LƯBNG TĂNG TRƯ NG NGÀNH THGY SIN ðON NĂM
2020

3.1.1. Căn c xác ñ\nh quan ñi[m, phương hưUng và m c tiêu
nâng cao ch t lư$ng tăng trưRng
3.1.1.1. Cơ h#i ñ2i v;i nâng cao ch t lư ng tăng trư ng ngành
Th y s n
(1) Th&y s n ñư?c xác ñ@nh là ngành kinh t" mũi nhZn trong s
nghi p phát tri n ñ't nư)c. (2) ði3u ki n t nhiên thuQn l?i và ti3m
năng nguTn l?i th&y s n ña d,ng phong phú. (3) Do dân s8 gia tăng, kinh
t" phát tri n nên th@ trưHng th&y s n trong nư)c và th" gi)i ti"p t]c
m9 r%ng. (4) Công ngh và kN thuQt tiên ti"n, ñKc bi t là công ngh
sinh hZc phát tri n nhanh và m,nh, ñã và ñang t,o cơ h%i cho vi c áp

d]ng vào ho,t ñ%ng nghiên cEu và s n xu't th&y s n. (5) Vi t Nam ñã
gia nhQp WTO, ñây là cơ h%i l)n ñ m9 r%ng th@ trưHng và c,nh tranh
bình ñ•ng v)i các nư)c xu't khAu th&y s n.


17

18

3.1.1.2. Thách thAc ñ2i v;i nâng cao ch t lư ng tăng trư ng
ngành th y s n
a. Môi trưCng, bi)n ñ5i khí hEu. Môi trưHng b@ bi"n ñ>i theo chi3u
hư)ng x'u. Nư)c ta là m%t trong năm nư)c ch@u tác ñ%ng m,nh m„
c&a bi"n ñ>i khí hQu và dâng cao m c nư)c bi n, trư)c h"t là vùng
ven bi n và các ñ o nhi.
b. Th< trưCng. (1) S c,nh tranh trong xu't nhQp khAu th&y s n trên
th@ trưHng th" gi)i ngày càng kh8c li t, ñKc bi t v3 yêu cFu ch't
lư?ng và an toàn v sinh th c phAm ñòi hii ngày càng cao và chKt
ch„ hơn. (2) Giá c nguyên, nhiên vQt li u chính dùng trong s n xu't
th&y s n ñang có xu hư)ng gia tăng s„ gây khó khăn không nhi cho
phát tri n th&y s n b3n veng. (3) Suy thoái, kh&ng ho ng kinh t" th"
gi)i ñư?c d báo s„ di^n ra thưHng xuyên và tFn su't cao hơn.
c. ðCi s2ng dân sinh, trình ñ# dân trí. (a) NgưHi dân ho,t ñ%ng
trong ngành th&y s n có trình ñ% văn hóa th'p, ñKc bi t là khu v c
ven bi n. (b) Dân cư ngh3 cá vUn còn nghèo, mEc ñ% an sinh th'p.
d. Quy ho:ch, cơ s h: t4ng, chính sách. (a) Tình tr,ng s n xu't
manh mún, t phát, phân tán ñang còn ph> bi"n. (b) S chTng chéo,
mâu thuUn trong vi c sy d]ng tài nguyên c&a các ngành kinh t". (c)
Vi c qu n lý tài nguyên, nguTn l?i th&y s n vUn còn theo ti"p cQn
chuyên ngành mà chưa hoàn toàn theo ti"p cQn h th8ng, t>ng h?p,

liên ngành, qu n lý d a vào h sinh thái và ñTng qu n lý.
3.1.1.3. DJ báo vK th< trưCng cung, c4u s n ph,m th y s n th) gi;i
V* s/n xu(t th-y s/n th gi i. (1) ð"n năm 2020 t trZng s n
lư?ng giea khai thác và nuôi trTng th&y s n là 50/50. (2) Áp d]ng các
ti"n b% khoa hZc, kN thuQt vào nuôi trTng th&y s n s„ tăng năng su't,
s n lư?ng; mKt khác, do giá s n phAm th&y s n luôn có xu hư)ng
tăng nên nuôi trTng th&y s n s„ có hi u qu . (3) Th@ trưHng th&y s n
s„ không ngjng m9 r%ng, ñKc bi t trong b8i c nh hi n nay, các v'n
ñ3 v3 b nh d@ch phát sinh trong lĩnh v c s n xu't các s n phAm tj gia
súc, gia cFm thì cơ h%i cho các s n phAm th&y s n s„ tăng trư9ng và
chi"m lĩnh th@ trưHng th c phAm. (4) Công ngh ñánh b\t và nuôi

trTng th&y s n s„ gi i quy"t các thách thEc m)i 9 c các nư)c phát
tri n và ñang phát tri n.
V* nhu cAu th6c phth&y s n toàn th" gi)i vào kho ng 156,7 tri u t'n, trong ñó nhu cFu
th&y s n th c phAm chi"m 81,8% và nhu cFu th&y s n phi th c phAm
chi"m 18,2%. S n phAm th&y s n trung bình ñFu ngưHi năm 2010 trên
toàn th" gi)i là 18,4 kg/ngưHi/năm và năm 2015 là 19,1 kg/ngưHi/năm.
(b) Nhu cFu v3 thEc ăn cho ñ%ng vQt và gia cFm làm tj th&y s n và
dFu cá s„ tăng 1,1%/năm (2006X2010) và 0,5%/năm (2010X2015).
Lư?ng th&y s n ñáp Eng nhu cFu s n xu't thEc ăn cho ñ%ng vQt và
cho các m]c ñích phi th c phAm khác trên toàn th" gi)i kho ng 45,4
tri u t'n vào năm 2015. (c) Giá các s n phAm th&y s n s„ tăng kho ng
15% trong vài thQp niên t)i.
V* th5 trư>ng tiêu th th-y s/n th gi i. (1) Th@ trưHng EU s„ ti"p
t]c mEc tăng trư9ng nhQp khAu th&y s n cao, nh't là loài cá th@t
tr\ng. (2) Th@ trưHng NhQt B n, s n phAm tempura (tempura là món
ăn c&a NhQt B n, gTm: cá, h i sâm chiên v)i nư)c s8t, món s8t cáX
cuaXtôm...) và chiên s•n vUn có ti3m năng ñ m9 r%ng th@ trưHng. (3)

Th@ trưHng MN ñ"n năm 2020, tôm, cá hTi, cá rôphi và cá nheo s„ là
b8n mKt hàng th&y s n ñư?c tiêu th] m,nh.
V* giá c/ th-y s/n trên th5 trư>ng th gi i. Giá c thu s n s„ ti"p
t]c có xu hư)ng tăng trong dài h,n do m%t s8 y"u t8 tác ñ%ng: (1) S
m't cân ñ8i cung cFu hàng thu s n vUn ti"p t]c. Cung luôn th'p hơn
cFu. (2) Chi phí khai thác nguyên li u thu s n và chi phí lao ñ%ng có
xu hư)ng tăng. (3) Nhu cFu tiêu th] tăng 9 các s n phAm thu s n
tươi s8ng và s n phAm thu s n có giá tr@ gia tăng trên th@ trưHng th"
gi)i.
3.1.2. Quan ñi[m nâng cao ch t lư$ng tăng trưRng ngành th y
s_n
(1) Phát huy ti3m năng, l?i th" v3 ñi3u ki n t nhiên, nguTn nhân
l c và khoa hZc công ngh ñ nâng cao ch't lư?ng tăng trư9ng ngành
th&y s n. (2) T> chEc l,i s n xu't ngành th&y s n theo chuwi giá tr@


19

20

s n phAm tj s n xu't nguyên li u ñ"n ch" bi"n tiêu th] và theo hư)ng
công nghi p hóa, hi n ñ,i hóa. (3) Ngư dân và doanh nghi p là ch&
th c&a phát tri n th&y s n, nâng cao mEc s8ng ngư dân, c%ng ñTng
ngư dân và ñào t,o bTi dư•ng nguTn nhân l c cho ngh3 cá là nhi m
v] ưu tiên. (4) Tăng trư9ng có hi u qu cao và th c hi n quy t\c Eng xy
ngh3 cá có trách nhi m là hư)ng phát tri n ch& ñ,o c&a ngành th&y s n.
3.1.3. ð\nh hưUng nâng cao ch t lư$ng tăng trưRng ngành Th y
s_n
(1) tăng trư9ng ngành th&y s n chuy n tj tăng trư9ng ch& y"u
theo chi3u r%ng sang tăng trư9ng chi3u sâu. (2) ch't lư?ng tăng

trư9ng ngành th&y s n chuy n tj khai thác và sy d]ng tài nguyên
dư)i d,ng thô sang ch" bi"n sâu hơn, nâng cao giá tr@ gia tăng. (3)
chuy n d@ch cơ c'u s n xu't c&a ngành th&y s n d a trên khai thác
l?i th" so sánh ñ%ng. (4) tăng trư9ng ngành th&y s n ph i g\n v)i b o
v môi trưHng sinh thái, ñ m b o s tăng trư9ng hi u qu , b3n veng.
(5) nâng cao ch't lư?ng tăng trư9ng ngành th&y s n theo hư)ng hi n
ñ,i hoá và ña d,ng hoá ñáp Eng ngày càng t8t hơn nhu cFu c&a th@
trưHng trong nư)c và qu8c t".
3.1.4. M c tiêu nâng cao ch t lư$ng tăng trưRng ngành Th y s_n
Nâng cao ch't lư?ng tăng trư9ng ngành th&y s n Vi t Nam ñ"n
năm 2020 là ñ,t ñư?c t8c ñ% tăng trư9ng cao, >n ñ@nh, b3n veng; thúc
ñAy chuy n d@ch cơ c'u s n xu't c&a ngành th&y s n h?p lý; thu hút
và sy d]ng các nguTn l c m%t cách hi u qu ; nâng cao sEc c,nh tranh
d a vào l?i th" so sánh ñ%ng.

d@ch cơ c'u d a trên l?i th" so sánh. (3) Chuy n d@ch cơ c'u theo
hư)ng tăng giá tr@ s n phAm th&y s n tăng thêm.
3.2.1.1. C i thi n công tác qui ho:ch
(a) tăng cưHng công tác qui ho,ch t>ng th phát tri n kinh t" xã
h%i c&a ngành th&y s n, quy ho,ch chi ti"t các lĩnh v c ngành th&y
s n, công tác quy ho,ch phát tri n th&y s n theo vùng, mi3n và ñ@a
phương. (b) ti"p t]c rà soát, b> sung, cQp nhQt và hi u ch[nh qui
ho,ch t>ng th phát tri n kinh t" xã h%i c&a ngành th&y s n. (c) Công
tác quy ho,ch ph i ñư?c th c hi n công khai, xác ñ@nh rõ m]c tiêu và
kh năng thu hút nguTn v8n ñFu tư.
3.2.1.2. Xác ñ(1) Vi c xác ñ@nh này là cơ s9 ñ tQp trung các nguTn l c v3 v8n,
ñKc bi t v8n ngân sách nhà nư)c, v8n doanh nghi p nhà nư)c, h,n
ch" tình tr,ng dàn tr i, không có trZng tâm, trZng ñi m. (2) Cơ c'u
s n phAm th&y s n có l?i th" ti3m năng là Tôm, cá Tra, basa, cá Rô

phi, Nhuy^n th . (3) Cơ c'u s n xu't có l?i th" canh tranh, ti3m năng
phát tri n trong ngành th&y s n là khai thác h i s n xa bH, nuôi trTng
th&y s n và ch" bi"n th&y s n xu't khAu.
3.2.1.3. ð5i m;i t5 chAc s n xu t
(a) T> chEc l,i s n xu't theo chuwi s n phAm tj s n xu't nguyên
li u ñ"n ch" bi"n tiêu th] s n phAm th&y s n. (b) T> chEc các mô
hình khai thác và d@ch v] trên bi n theo hư)ng chuyên nghi p. (c)
Th c hi n tri t ñ vi c áp d]ng vùng nuôi tQp trung thâm canh có
ñi3u ki n; các cam k"t ch'p hành quy ho,ch và quy ñ@nh v3 v sinh
môi trưHng. (d) T> chEc, s\p x"p l,i h th8ng cơ s9 ch" bi"n và
thương m,i th&y s n.
3.2.1.4. ða d:ng ngu(n cung c p nguyên li u cho ch) bi)n th y
s n
(1) Xây d ng và th c hi n t8t các chương trình phát tri n các s n
phAm ch& l c và các s n phAm m)i có ti3m năng v3 th@ trưHng. (2)
Áp d]ng các công ngh b o qu n tiên ti"n cùng v)i vi c hình thành
h th8ng c ng cá, ch? cá ñ gi m thi u th't thoát sau thu ho,ch; ñTng

3.2. CÁC GIII PHÁP CHG YOU NÂNG CAO CH@T LƯBNG TĂNG
TRƯ NG NGÀNH THGY SIN VIkT NAM

3.2.1. Nhóm gi_i pháp chuy[n d\ch cơ c u ngành th y s_n h$p lý,
hi^u qu_
Yêu cFu ñKt ra cho quá trình chuy n d@ch cơ c'u ngành th&y s n
là: (1) Chuy n d@ch cơ c'u ngành th&y s n theo hư)ng hình thành và
phát tri n cùng v)i s phát tri n c&a l c lư?ng s n xu't, phân công
lao ñ%ng xã h%i và chuyên môn hóa s n xu't th&y s n. (2) Chuy n


21

22

thHi, t> chEc l,i h th8ng nQu, v a nhkm tjng bư)c qu n lý t8t th@
trưHng nguyên li u. (3) NhQp khAu nguyên li u th&y s n v)i cơ c'u
thích h?p ph]c v] ch" bi"n tái xu't khAu ñáp Eng yêu cFu cơ c'u s n
phAm c&a th@ trưHng.
3.2.1.5. ChuyPn d(a) T,o mZi ñi3u ki n và sân chơi bình ñ•ng cho mZi thành phFn
kinh t" tham gia s n xu't kinh doanh th&y s n. (b) C&ng c8 m%t s8
qu8c doanh gie vai trò ch& ñ,o trong d@ch v] công ích. (c) Các t>
chEc kinh t" h?p tác xã và kinh t" h?p tác nên ñi theo hư)ng h?p tác
ñ hw tr? nhau nâng cao sEc c,nh tranh và ch8ng l,i s chèn ép v3 th@
trưHng và giá c . (d) C> phFn hóa các doanh nghi p nhà nư)c, thành
lQp các công ty c> phFn và các h?p tác xã c> phFn.
3.2.2. Nhóm gi_i pháp tăng cưing các y u t" ñ_m b_o tăng
trưRng ngành th y s_n chi u sâu
3.2.2.1. Thu hút và sy d]ng v8n ñFu tư hi u qu .
3.2.2.2. ðào t,o nguTn nhân l c cho ngành th&y s n.
3.2.2.3. Phát tri n và Eng d]ng khoa hZc công ngh .
3.2.3. Nhóm gi_i pháp nâng cao năng lWc c%nh tranh ngành th y
s_n
3.2.3.1. Tăng cưHng xúc ti"n thương m,i và phát tri n th@ trưHng tiêu
th] th&y s n.
3.2.3.2. Phát huy l?i th" so sánh c&a s n phAm th&y s n xu't khAu.
3.2.3.3. C i thi n ch't lư?ng s n phAm th&y s n xu't khAu.
3.2.4. Nhóm gi_i pháp nâng cao hi^u qu_ qu_n lý vĩ mô v th y s_n
3.2.4.1. ð>i m)i công tác qu n lý nhà nư)c.
3.2.4.2. Tăng cưHng qu n lý v sinh an toàn th c phAm.
3.2.4.3. Xây d ng và nhân r%ng mô hình ñTng qu n lý trong ngh3 cá.

3.2.4.4. Hoàn thi n cơ ch" chính sách.
3.2.4.5. ðAy m,nh h?p tác và h%i nhQp kinh t" qu8c t".

KOT LU
Tăng trư9ng nhanh ngành th&y s n là m]c tiêu có tFm quan
trZng trong chi"n lư?c, nhkm bi"n lĩnh v c này tr9 thành ngành kinh
t" mũi nhZn c&a Vi t Nam, có kh năng c,nh tranh, h%i nhQp kinh t"
qu8c t", góp phFn quan trZng vào s phát tri n kinh t" X xã h%i, an
ninh qu8c phòng bi n, h i ñ o c&a t> qu8c. Giai ño,n 1990X2008,
ngành th&y s n ñã duy trì t8c ñ% tăng trư9ng 'n tư?ng ñ,t
10,62%/năm v3 giá tr@ s n xu't th&y s n và ñ,t 7,35%/năm v3 giá tr@
s n phAm th&y s n tăng thêm. T8c ñ% tăng trư9ng t>ng s n lư?ng
th&y s n 9 mEc cao ñ,t 8,03%/năm là ñi3u ki n quan trZng ñóng góp
vào m]c tiêu xóa ñói nghèo, ñTng thHi c i thi n an ninh th c phAm,
dinh dư•ng. Kim ng,ch xu't khAu th&y s n tăng liên t]c, năm sau cao
hơn năm trư)c và ñ,t t8c ñ% tăng trư9ng bình quân năm là 17,72%.
ðóng góp c&a giá tr@ s n phAm th&y s n tăng thêm vào GDP c nư)c
ñ,t 3,29% (năm 1990) tăng lên 3,38% (năm 2000) và ñ,t 3,95% (năm
2008). Vi c duy trì t8c ñ% tăng trư9ng th&y s n cao su8t m%t thHi
gian dài s„ góp phFn gi i quy"t công ăn vi c làm, tăng thu nhQp cho
ngưHi dân là m]c tiêu mà ngành th&y s n luôn hư)ng t)i. Tuy nhiên,
ngành th&y s n ñã 9 vào thHi ñi m tăng trư9ng kém hi u qu , ch't
lư?ng c&a tăng trư9ng kinh t" th'p. V'n ñ3 ñKt ra là nâng cao ch't
lư?ng tăng trư9ng ngành th&y s n Vi t Nam bkng cách nào khi mà
ñ't nư)c ngày càng h%i nhQp qu8c t" sâu và r%ng, chúng ta ñang
ñEng trư)c nhi3u cơ h%i nhưng cũng ñFy thách thEc tj bên trong và
bên ngoài. Xu't phát tj m]c ñích nghiên cEu, luQn án ñã hoàn thành
các nhi m v] ñKt ra và có nheng ñóng góp chính sau ñây:
X ðóng góp v3 mKt lý luQn: (1) LuQn án ñã làm rõ nheng quan

ñi m v3 ch't lư?ng tăng trư9ng kinh t", ñKc bi t là quan ñi m 9 Vi t
Nam hi n nay cho rkng tăng trư9ng kinh t" có hai mKt th8ng nh't là
lư?ng và ch't. Trên cơ s9 phân tích các quan ñi m v3 ch't lư?ng tăng
trư9ng kinh t" nói chung, luQn án ñã khái quát hóa và ñưa ra khái
ni m v3 ch't lư?ng tăng trư9ng ngành th&y s n ñ làm cơ s9 khoa


23

24

hZc veng ch\c cho các phân tích th c tr,ng ch't lư?ng tăng trư9ng
ngành th&y s n Vi t Nam. ðTng thHi, luQn án cũng h th8ng hoá
ñư?c các ch[ tiêu ñánh giá tăng trư9ng ngành th&y s n v3 hai mKt
th8ng nh't nói trên; trong ñó, có nhóm ch[ tiêu ph n ánh v3 s8 lư?ng
gTm: t8c ñ% tăng trư9ng c&a VA, GO, t>ng s n lư?ng th&y s n, giá tr@
xu't khAu th&y s n; nhóm ch[ tiêu ph n ánh v3 ch't lư?ng gTm: cơ
c'u ngành th&y s n, h s8 ICOR, năng su't lao ñ%ng, TFP, t l chi
phí trung gian, t l xu't khAu th&y s n, h s8 c,nh tranh c&a s n
phAm th&y s n. (2) LuQn án ñã vQn d]ng lý thuy"t tăng trư9ng kinh t"
hi n ñ,i ñ xác ñ@nh mô hình kinh t" lư?ng v3 m8i quan h giea s n
phAm th&y s n tăng thêm (VA) theo v8n (K) và lao ñ%ng (L). Sau ñó,
luQn án áp d]ng phương trình t8c ñ% tăng trư9ng ñ tính năng su't
nhân t8 t>ng h?p (TFP). Nheng lý thi"t này ñư?c sy d]ng r%ng rãi
trong nghiên cEu ñ@nh lư?ng trên th" gi)i nhưng chưa tjng ñư?c sy
d]ng cho nghiên cEu trong ngành th&y s n Vi t Nam.
X V)i quan ñi m ti"p cQn h th8ng, luQn án ñã phân tích ñ@nh
lư?ng th c tr,ng ch't lư?ng tăng trư9ng ngành th&y s n Vi t Nam
giai ño,n 1990X2008. Trong phân tích này, k"t qu hTi quy giá tr@ s n
phAm th&y s n tăng thêm (VA) theo v8n (K) và lao ñ%ng (L) như sau:

Log(VA) = 3,48 + 0,491* Log(K) + 0,142*Log(L). T8c ñ% tăng
trư9ng VA bình quân hàng năm là 7,35%, trong ñó t trZng TFP
ñóng góp vào tăng trư9ng VA ch[ ñ,t 0,92 ñi m phFn trăm. Tăng
trư9ng ngành th&y s n ñ,t ñư?c ch& y"u do tăng v8n và s8 lư?ng lao
ñ%ng chE không ph i là do ch't lư?ng lao ñ%ng, nâng cao hi u qu sy
d]ng v8n, phát tri n khoa hZc công ngh và trình ñ% qu n lý. ði3u
này, ph n ánh ch't lư?ng tăng trư9ng ngành th&y s n còn nghiêng v3
chi3u r%ng hơn là chi3u sâu. Trong dài h,n, ngành th&y s n hư)ng t)i
phát tri n s n xu't hàng hóa l)n v)i sEc c,nh tranh cao thì cFn ph i
gia tăng t trZng ñóng góp c&a TFP ñ8i v)i tăng trư9ng VA. Bên
c,nh ñó, luQn án ñã ch[ ra (i) cơ c'u ngành th&y s n chuy n d@ch theo
chi3u hư)ng tăng nhanh t trZng nuôi trTng th&y s n trong giá tr@ s n
xu't th&y s n, năm 1990 chi"m 31,66% ñ"n năm 2008 tăng lên

66,56%. (ii) ch't lư?ng tăng trư9ng ngành th&y s n ñã ñư?c c i thi n,
th hi n: ñóng góp c&a TFP ñ8i v)i tăng trư9ng ngành th&y s n có xu
hư)ng tăng lên; h s8 ICOR bình quân = 1,99 th'p hơn so v)i c&a
n3n kinh t" là 5,36 và c&a ngành nôngXlâm nghi p là 4,4; năng su't
lao ñ%ng ngành th&y s n cao hơn 3 lFn so v)i s n xu't nôngXlâm
nghi p. (iii) sEc c,nh tranh c&a ngành th&y s n ñư?c nâng lên, bi u
hi n: t l xu't khAu th&y s n chi"m 60X80% giá tr@ s n xu't th&y s n;
h s8 c,nh tranh (RCA) c&a s n phAm th&y s n xu't khAu luôn l)n
hơn 1. Tuy nhiên, ch't lư?ng tăng trư9ng ngành th&y s n còn m%t s8
h,n ch": (1) tăng trư9ng ngành th&y s n còn dư)i mEc ti3m năng, (2)
tăng trư9ng ngành th&y s n d a vào s n phAm có giá tr@ gia tăng th'p
và d a ch& y"u vào y"u t8 tăng trư9ng chi3u r%ng, (3) tăng trư9ng
xu't khAu th&y s n d a vào s n phAm có sEc c,nh tranh th'p, (4) hi u
qu ñFu tư không >n ñ@nh và chưa b3n veng, (5) t l chi phí trung
gian trong s n xu't th&y s n vUn còn cao, (6) cơ c'u s n xu't ngành
th&y s n theo vùng, mi3n chưa h?p lý.

X Trên cơ s9 phân tích th c tr,ng ch't lư?ng tăng trư9ng
ngành th&y s n thHi gian qua, tác gi ñ3 xu't m%t s8 nhóm gi i pháp
cơ b n nhkm c i thi n ch't lư?ng tăng ngành th&y s n thHi gian t)i
g\n v)i s phát tri n kinh t" Vi t Nam trong b8i c nh h%i nhQp và
c,nh tranh.
X MKc dù luQn án ñã ñ,t ñư?c m%t s8 yêu cFu nêu trong m]c
ñích nghiên cEu. Tuy nhiên, ch't lư?ng tăng trư9ng ngành th&y s n là
m%t v'n ñ3 l)n, ñòi hii ñư?c quan tâm dư)i góc ñ% chính sách và
nghiên cEu. Thông qua nghiên cEu này, tác gi mong mu8n ñóng góp
m%t phFn vào vi c làm rõ hơn khía c,nh ch't lư?ng tăng trư9ng
ngành th&y s n Vi t Nam. Nhi3u khía c,nh chưa ñư?c nghiên cEu
sâu và ñFy ñ& trong nghiên cEu này vja là h,n ch", nhưng cũng g?i
m9 cho nheng nghiên cEu ti"p theo.