SANG KIEN KINH NGHIEMSKKN - NGUVAN THCS.doc

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MÔN: NGỮ VĂN
I-Đặt vấn đề:
Theo tôi trong hầu hết các môn học, người giáo viên nào cũng đều muốn học
sinh phải thực sự hiểu bài, điều đáng quan tâm là phải yêu thích môn mình giảng dạy
và bản thân là giáo viên dạy văn thì tôi cảm thấy vấn đề trên đặc biệt quan trọng và
thiết thực. Bởi văn là môn học chính, môn học có vai trò rất lớn đến sự nhận thức và
hình thành trí dục cho học sinh. Do đó việc tiếp thu kiến thức ở môn văn là vô cùng
trọng yếu. Từ đây, có hàng loạt nghi vấn đặt ra: làm thế nào để thông qua những bài
học các em có thể vận dụng kiến thức đã học vào thực tế cuộc sống, làm sao để học
sinh nhận thức được vai trò của môn học này và có ý thức tích cực hơn khi học môn ngữ
văn. Muốn đạt được những điều ấy, phần lớn phải nhờ vào vai trò giảng dạy của người
giáo viên mặc dù hiện nay phương pháp giáo dục đã đổi mới (Lấy học sinh làm trung
tâm). Vậy người giáo viên phải dùng cách nào để vừa đảm bảo chất lượng môn học
vừa kích thích được sự say mê, hứng thú học tập của học sinh ở môn văn, điều đó cho
thấy nhiệm vụ của người giáo viên vô cùng nặng nề và khó khăn.
Để nhiệm vụ ấy hoàn thành tốt, điều trước tiên người giáo viên cần làm được là
có sự khởi đầu (Giới thiệu bài) hay, hấp dẫn để gây sự chú ý, tạo ấn tượng sâu đậm về
kiến thức bài học cho học sinh ngay từ những giây phút đầu tiên của tiết học. Nếu làm
tốt thì đây sẽ là nền tảng vững chắc cho việc tiếp thu kiến thức mới của học sinh và là
động lực kích thích các em đi sâu vào tìm hiểu, khai thác từ đó sẽ yêu thích môn học
này ngày càng nhiều hơn. Chính vì tất cả những điều đó, cho thấy khâu giới thiệu bài là
một trong những hoạt động cơ bản nhưng không thể thiếu trong việc đònh hướng hình
thành tri thức mới, đồng thời là yếu tố quan trọng tạo nên tình cảm say mê của học sinh
đối với môn văn nói riêng và các môn học khác nói chung. Để thực hiện khâu giới
thiệu bài đạt kết quả cao, hướng đến những mục tiêu như trên thì phải tiến hành ra sao?
phương pháp thế nào? Đó là vấn đề tôi luôn trăn trở, lo lắng và quan tâm nhiều nhất
trong việc giảng dạy của mình, trong nhà trường phổ thông hiện nay.
Trong thời gian tìm hiểu và khảo sát thực tế ở trường về vấn đề này, tôi rút ra
được một số nguyên nhân dẫn đến học sinh không thích học môn văn hiện nay:
+ Đa số học sinh có quan niệm rằng: văn học là môn chính nên kiến thức khó

tiếp thu, thêm vào đó là tư tưởng ngại khó, điều này dễ dàng nhận biết qua chất lượng
của môn học còn thấp, tỷ lệ học sinh giỏi chưa cao.
Trang 1
“Gây hấp dẫn và tạo sự yêu thích cho học sinh qua việc giới thiệu bài ngữ
văn ở trường THCS”
+ Mặt khác hiện nay vẫn còn nhiều giáo viên giảng dạy theo phương pháp
truyền thống xem nhẹ khâu giới thiệu bài, nên không đổi mới được nhận thức tư duy và
tạo hứng thú cho học sinh trong môn học.
Trên cơ sở xác đònh kết quả học tập của học sinh là chính, nên tôi bắt tay ngay
vào việc tìm hiểu, nghiên cứu và chọn đề tài mà bấy lâu nay tôi quan tâm, ôm ấp là:
“Gây hấp dẫn và tạo sự yêu thích cho học sinh qua việc giới thiệu bài ở môn ngữ văn
trong trường THCS”
II-Giải quyết vấn đề:
Giới thiệu bài không phải là một vấn đề mới, song đối với phương pháp giảng
dạy trước đây một số thầy cô thường xem nhẹ hoạt động này, hoặc không mấy chú
trọng lắm trọng hoạt động dạy và học. Giới thiệu bài luôn bò xem là yếu tố phụ, khâu
này không được xem là một trong những hoạt động của quá trình giảng bài mới mà nó
tách ra làm thành một hoạt động riêng biệt, do đó vai trò của việc giới thiệu bài không
được khẳng đònh trong việc truyền đạt tri thức cho học sinh cũng như việc tiếp nhận
kiến thức của học sinh nên giới thiệu bài chưa trở thành một hoạt động thường xuyên
được áp dụng rộng rãi trong giảng dạy. Bên cạnh đó không ít giáo viên có quan niệm
rằng: chỉ cần dạy đúng, đủ nội dung bài là đạt yêu cầu hay khi vào bài mới chỉ cần nêu
một, hai câu là xong không cần khoa trương, cầu kì quá tránh gây mất thời gian ảnh
hưởng đến việc tổ chức bài mới.
Chẳng hạn khi dạy bài “Từ láy” giáo viên giới thiệu: các em đã biết qua khái
niệm về từ láy, ở tiết học này chúng ta sẽ tìm hiểu thêm các mặt của loại từ này. Giáo
viên ghi tựa đề lên bảng. Hay khi dạy bài “Cây bút thần”, giới thiệu: ở các tiết học
trước chúng ta đã tìm hiểu qua truyện cổ tích Việt Nam và ở bài học này ta sẽ làm quen
với truyện cổ tích Trung Quốc “Cây bút thần”.
Giới thiệu bài như thế sẽ làm cho học sinh không nhớ và liên hệ lại những kiến

thức cũ, Từ đó, học sinh cảm thấy mình bò áp đặt kiến thức, không hứng thú đối với tiết
học nữa, điều đó dễ dẫn đến học sinh “Ngán” kiến thức, không ấn tượng với môn học
và tất nhiên kết quả đạt được của môn học sẽ rất thấp.
Thực tế minh họa trên, cho thấy quan niệm đó hoàn toàn không thiết thực, dẫn
đến số lượng học sinh yêu thích môn văn ngày càng ít, chất lượng bộ môn không đạt
được yêu cầu cao.
Nhưng từ khi thực hiện chương trình thay sách giáo khoa mới, phương pháp dạy
của giáo viên và việc học của học sinh đã thực sự gặt hái được nhiều kết quả tốt đẹp.
Học sinh học tập tự động, chủ động, tích cực và sáng tạo; giáo viên điều chỉnh, thay đổi
phương pháp dạy phù hợp với đặt trưng bộ môn, với trình độ của học sinh hơn. Đặc biệt
là đổi mới hình thức hoạt động dạy học môn ngữ văn ở trường THCS, trong đó có việc
đa dạng hóa giới thiệu bài thể hiện rõ nét nhất. Đây là một trong những vấn đề trung
tâm gây nhiều tranh luận ở việc thực hiện hoạt động dạy và học của bộ môn, theo
phương pháp đổi mới cho thấy vai trò của giới thiệu bài đã thật sự được nâng cao hơn,
Trang 2
nó đã trở thành một hoạt động tiêu biểu cho quá trình giảng bài mới, kinh nghiệm giảng
dạy thực tế của tôi cho thấy giới thiệu bài là một thành công không nhỏ trong việc đổi
mới phương pháp dạy học hiện nay: hướng học sinh vào học tập một cách chủ động,
tích cực ngay từ giây phút ban đầu của bài học. Như vậy giới thiệu bài là tiền đề cho sự
nhận thức, là động lực thúc đẩy các em say mê đối với môn học, là một trong những
yếu tố góp phần tạo nên giờ học sinh động, điều tôi muốn trình bày ở đây không phải
chỉ là những vấn đề trên mà là việc giới thiệu bài để gây hấp dẫn, lôi cuốn học sinh
vào giờ học làm cho học sinh yêu thích môn văn ngày càng đông hơn. Lời giới thiệu bài
hay, mới mẽ, sáng tạo thì học sinh càng hứng thú tìm hiểu bài, trái lại lời giới thiệu bài
rời rạc hoặc hình thức chỉ làm qua loa, đại khái sẽ dẫn đến tình trạng học sinh không
thể hòa nhập vào tiết học, bài giảng của giáo viên từ đó học sinh không tiếp thu được
tri thức của bài học.
Về phía giáo viên, nếu giới thiệu bài đơn điệu cứng nhắc hoặc không có lời giới
thiệu bài thì khó có được cảm hứng đi vào bài dạy. Giới thiệu bài tốt vừa là điều kiện
thuận lợi cho việc truyền đạt tri thức cho học sinh của giáo viên, vừa là yếu tố quan

trọng trong việc hình thành và tạo niềm say mê học tập của học sinh. Tuy giới thiệu bài
chỉ thực hiện thời gian ngắn nhưng đấy là cầu nối giữa giáo viên và học sinh, giữa sự
truyền đạt và tiếp nhận kiến thức, giữa bài học và người học. Do đó giới thiệu bài có
tác dụng và ý nghóa rất lớn trong giảng dạy và học tập, để làm được việc này với kết
quả cao, thời gian lâu dài thì nhất thiết phải có một phương pháp cụ thể, một hoạt động
đa dạng, phong phú. Nhận biết được tầm quan trọng và cấp thiết của vấn đề tôi đã
nghiên cứu và tìm ra một số phương pháp dẫn dắt vào bài như sau:
Nếu nhìn một cách tổng thể, bao quát thì giới thiệu bài có hai cách chính là:
+ Giới thiệu bài trực tiếp
+ Giới thiệu bài gián tiếp
1-Giới thiệu bài trực tiếp:
Giới thiệu bài trực tiếp là giới thiệu bài bằng cách nêu ra ngay vấn đề cần giải
quyết và lý giải khái quát vấn đề đó với một vài ý hay câu hỏi. Đây là cách giới thiệu
bài được áp dụng phổ biến, rộng rãi nhất bởi thực hiện phương pháp này không mất
nhiều thời gian, dễ dàng đưa học sinh vào nội dung của vấn đề cần tìm hiểu. Cách này
có một ưu điểm là có thể dùng vào những trường hợp nội dung bài nhiều.
Ví dụ: Giới thiệu bài “Từ mượn” (Ngữ văn 6, tập 1):
Trong từ vựng tiếng việt, ngoài những từ thuần Việt chúng ta còn thấy nhiều từ
được vay mượn từ các nước khác và những từ đó gọi là từ mượn. Vậy từ mượn như thế
nào? Công dụng, cấu tạo ra sao? Hôm nay, ở bài học này chúng ta sẽ tìm hiểu về loại từ
này. Giáo viên ghi tựa bài lên bảng.
Trang 3
2-Giới thiệu bài gián tiếp: cách giới thiệu này không đi thẳng vào vấn đề ngay
như giới thiệu bài trực tiếp, mà dẫn dắt học sinh vào nội dung bài từ những vấn đề
tương tự hay có liên quan đến bài sẽ học. Phương pháp này sẽ khơi dậy nguồn kiến thức
của học sinh; kích thích óc học hỏi, tìm hiểu của các em tạo nên một tiền đề cho sự tiếp
thu bài học tốt hơn, sâu hơn.
Ví dụ: Giới thiệu bài “Sông núi nước Nam”-Lý Thường Kiệt (Ngữ văn 7, tập 1):
Từ ngàn xưa, dân tộc Việt Nam ta vốn đã có dũng khí kiên cường nên đã đứng lên
chống giặc ngoại xâm rất oanh liệt. Điều tự hào nhất là ông cha ta đã đưa đất nước sang

một trang sử mới, thoát khỏi ách thống trò ngàn năm của phương Bắc mở ra một kỷ
nguyên mới cho dân tộc. Vào thời điểm đó bài “Sông núi nước Nam” của Lý Thường
Kiệt ra đời, được xem là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên, khẳng đònh một quốc gia độc
lập tự chủ. Vậy nội dung của bài thơ như thế nào mà được xem là bản tuyên ngôn. Ta sẽ
cùng nhau tìm hiểu văn bản này.
Còn nhìn từ gốc độ cụ thể và dựa vào đặc điểm cơ bản của cách giới thiệu bài
gián tiếp kết hợp với sự phong phú về lập luận ta có thể khái quát một số cách giới
thiệu sau:
a-Giới thiệu bài bằng cách nêu xuất xứ:
Giáo viên có thể bắt đầu giới thiệu từ xuất xứ của tác phẩm cuộc đời của tác giả,
hoàn cảnh sáng tác của tác phẩm. Khi dẫn vào bài bằng cách này, bước đầu học sinh có
thể nắm được một phần nội dung cần lónh hội và dần hình thành kiến thức trong tiềm
thức của mình
Ví dụ 1: Giới thiệu bài “Tức nước vỡ bờ” (Ngữ văn 8, tập 1)
Trào lưu văn học hiện thực có rất nhiều cây bút tên tuổi như: Nam Cao, Vũ Trọng
Phụng, Nguyễn Công Hoan và cả Ngô Tất Tố. Ngô Tất Tố là một cây bút hiện thực xuất
sắc, đặc biệt khi viết về đề tài sưu thuế ở nông thôn Việt Nam trong xã hội thực dân
phong kiến. Một trong số đó tiêu biểu là tác phẩm “Tắt đèn”, ở đây tác giả nêu lên
những khổ đau của người nông dân bò áp bức bóc lột của chế độ thực dân phong kiến
đương thời, chính vì lẽ đó mà sự đè nén đã vỡ tung và đấu tranh lại diễn ra. Điều này ta
sẽ thấy rõ nét hơn qua đoạn trích “Tức nước vỡ bờ”.
Ví dụ 2: Giới thiệu bài “Ếch ngồi đáy giếng” Ngữ văn 6, tập 1)
Các truyện cổ dân gian chúng ta đã được học như truyền thuyết, cổ tích, thần
thoại. . . những truyện ấy thường có ý nghóa giáo dục con người hướng con người đến
chân thiện mỹ, ở đó ta có thể tìm thấy những bài học thiết thực cho cuộc sống. Tuy nhiên
không chỉ có các truyện ấy mới chuyển tải những nội dung tốt đẹp đó mà ta có thể tìm
thấy ý nghóa giáo huấn rõ rệt trong những câu truyện ngụ ngôn. Tiết học này chúng ta sẽ
tìm hiểu thể loại này qua văn bản “Ếch ngồi đáy giếng”. Giáo viên ghi tựa bài.
b-Giới thiệu bài bằng lời văn sáng tạo: Đây là cách giới thiệu bài có thể nói là
phong phú và đa dạng nhất bởi nó chỉ tùy thuộc vào cách lập luận của giáo viên. Tuy

Trang 4
thực hiện bằng nhiều cách khác nhau để dẫn vào bài nhưng mục đích chính là đều làm
cho học sinh nắm được vấn đề một cách rõ ràng nhất.
Ví dụ 1: Giới thiệu bài “Trong lòng mẹ”-Nguyên Hồng (Ngữ văn 8, tập 1)
Tạo hóa đã tạo ra nhiều kỳ quan nhưng có lẽ kỳ quan tuyệt hảo nhất chính là trái
tim người mẹ, tình cảm của mẹ dành cho con bao giờ cũng thiêng liêng và sâu sắc,
không gì có thể sánh được, không lời nào nói hết. Do đó, tình mẹ luôn là một đề tài lớn
và được nhiều tác giả lấy nó làm chủ đề sáng tác cho mình trong các lónh vực văn hóa
nghệ thuật, đặc biệt trong văn học đây là một mảng đề tài xuyên suốt ở mỗi giai đoạn.
Nhưng vấn đề này, dường như nhà văn Nguyên Hồng cảm nhận được tinh tế và sâu sắc
hơn nên ông viết rất chân thành, rất sinh động qua việc thể hiện tình cảm của bé Hồng
dành cho mẹ trong tác phẩm “Những ngày thơ ấu”, tiêu biểu là qua đoạn trích “Trong
lòng mẹ”. Đó là văn bản hôm nay chúng ta sẽ học.
Ví dụ 2: Giới thiệu bài: “Bánh chưng, bánh giầy” (Ngữ văn 6, tập 1)
Hằng năm, mỗi khi xuân về tết đến bên cạnh quả dưa hấu đỏ, hoa mai vàng và
các loại hương hoa khác, nhân dân ta không thể quên đi cặp bánh chưng, bánh giầy để
trưng bày trên bàn thờ tổ tiên. Tập tục đó đã có từ thời vua Hùng mà mãi đến ngày nay
nhân dân ta vẫn lưu truyền và giữ gìn. Vậy tập tục đó hình thành như thế nào trong cuộc
sống của nhân dân ta ngày xưa? Hai loại bánh đó được làm ra sao? Bài học hôm nay sẽ
giúp ta hiểu rõ hơn về hai loại bánh này.
c-Giới thiệu bài bằng một vài nhận đònh tiêu biểu, các ý kiến tranh luận hoặc
cảm nhận chủ quan:
Cách giới thiệu này đòi hỏi giáo viên phải nắm bắt chính xác các nhận đònh, ý
kiến từ những người khác về một vấn đề nào đó. Quan trọng là phải xem xét, đánh giá
lại những điều đã tiếp nhận được đúng hay sai, có phù hợp với vấn đề của mình hay
không? Hoặc từ vấn đề muốn tìm hiểu giáo viên nêu cảm nhận của mình gắn với điều
kiện thực tiễn xã hội để học sinh có cách nhìn nhận đúng đắn về kiến thức sẽ học.
Cách giới thiệu này có thể tạo được trong sự hình thành tri thức học sinh sâu sắc
hơn từ những nhận đònh, ý kiến của người khác mà có thể các em đã được đọc hoặc
nghe qua.

Ví dụ 1: Giới thiệu bài “Thông tin về ngày Trái Đất năm 2000” (Ngữ văn 8, tập
1).
Nguồn gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng nhất hiện nay là rác thải, trong đó
khó xử lý nhất là rác thải công nghiệp và sinh hoạt. Mà rác thải sinh hoạt luôn gắn chặt
với đời sống mỗi người và mỗi người cần có ý thức và sự hiểu biết về nó, để cùng tham
gia xử lý nó. Những vấn đề đó trở thành đề tài nóng bỏng của xã hội hiện nay là: làm
thế nào để bảo vệ môi trường xanh-sạch-đẹp? Và vào năm 2000 Việt Nam đã tham gia
vào tổ chức “Ngày Trái Đất” đồng thời chọn chủ đề “Một ngày không sử dụng bao bì ni
lông”. Đó cũng là một phần nội dung của văn bản hôm nay sẽ tìm hiểu.
Trang 5