Hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện bình lục tỉnh hà nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ TÀI CHÍNH

HỌC VIỆN TÀI CHÍNH

ĐỖ THỊ HỒNG VÂN

HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NGÂN
SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀNHUYỆN
BÌNH LỤC, TỈNH HÀ NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

HÀ NỘI - 2015


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan bản luận văn là công trình nghiên cứu khoa học, độc lập của
tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ
ràng.

Tác giả luận văn

Đỗ Thị Hồng Vân


MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT....................................................6
DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ...................................7
MỞ ĐẦU................................................................................................. 1

1Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN
SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN.......................................................4
1.1.QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC......................................4
1.1.1.Khái niệm chi ngân sách nhà nước..................................................4
1.1.2.Khái niệm quản lý chi ngân sách nhà nước......................................5
1.1.3.Vai trò của quản lý chi ngân sách nhà nước.....................................6
1.2.Chi ngân sách nhà nước cấp huyện.....................................................7
1.2.1.Khái niệm và nội dung chi ngân sách nhà nước cấp huyện.............7
1.2.2.Phân biệt chi ngân sách nhà nước cấp huyện với chi ngân sách nhà
nước trên địa bàn huyện............................................................................8
1.3.QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN..............9
1.3.1.Bản chất quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện.......................9
1.3.2.Nội dung quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện....................10
1.3.3.Công cụ quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện......................20
1.3.4.Các nhân tố ảnh hưởng đến việc quản lý chi ngân sách nhà nước
cấp huyện................................................................................................23

2Chương 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ
NƯỚC CẤP HUYỆN Ở BÌNH LỤC GIAI ĐOẠN 2010-2014..........26
2.1.KHÁI QUÁT VÊ HUYỆN BÌNH LỤC.............................................26
2.1.1.Đặc điểm tự nhiên..........................................................................26
2.1.2.Tình hình kinh tế xã hội.................................................................27
2.1.3.Kết quả đạt được............................................................................29


2.1.4.Đánh giá những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân sự phát triển kinh
tế - xã hội huyện thời kỳ 2010 – 2014.....................................................34
2.2.KHÁI QUÁT VỀ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC HUYỆN BÌNH
LỤC GIAI ĐOẠN 2010 – 2014................................................................35
2.2.1.Chi đầu tư xây dựng cơ bản...........................................................36

2.2.2.Chi sự nghiệp kinh tế.....................................................................39
2.2.3.Chi sự nghiệp giáo dục – đào tạo...................................................40
2.2.4.Chi sự nghiệp y tế...........................................................................41
2.2.5.Chi quản lý hành chính, Đảng, Đoàn thể.......................................43
2.3.THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP
HUYỆN Ở BÌNH LỤC GIAI ĐOẠN 2010 – 2014..................................44
2.3.1.Khái quát tình hình quản lý chi ngân sách huyện Bình Lục..........44
2.3.2.Thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước huyện Bình Lục theo
một số lĩnh vực........................................................................................49
2.3.3.Đánh giá tình hình quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện ở
Bình Lục trong thời gian qua..................................................................67

3Chương 3 MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG
TÁC QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN Ở
BÌNH LỤC............................................................................................ 74
3.1.YÊU CẦU NHIỆM VỤ TRONG VIỆC TĂNG CƯỜNG CÔNG
TÁC QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN BÌNH LỤC TRONG GIAI ĐOẠN TỚI 2015-2020.................74
3.2.MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN
LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN Ở BÌNH LỤC......76
3.2.1.Hoàn thiện công tác lập, quyết định và chấp hành dự toán chi ngân
sách nhà nước quận, huyện.....................................................................76
3.2.2.Tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát, công khai tài chính......79


3.2.3.Các giải pháp hỗ trợ khác...............................................................82
3.3.KIẾN NGHỊ.........................................................................................89
3.3.1.Kiến nghị đối với Bộ Tài chính......................................................89
3.3.2.Kiến nghị đối với chính quyền tỉnh Hà Nam và huyện Bình Lục..89
3.3.3.Kiến nghị đối với Sở Tài chính – Kho bạc Nhà nước Hà Nam......91

KẾT LUẬN........................................................................................... 93
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................95


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
TT
1
2
3
4
5
6

Chữ viết tắt
HĐND
KBNN
NSĐP
NSNN
NSTW
UBND

Giải nghĩa
Hội đồng nhân dân
Kho bạc Nhà nước
Ngân sách địa phương
Ngân sách nhà nước
Ngân sách trung ương
Ủy ban nhân dân

DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ
Bảng 2.1: Quyết toán chi ngân sách nhà nước huyện Bình Lục giai
đoạn 2010-2014..................................................................................... 46


MỞ ĐẦU
1. Tính cần thiết của đề tài:
Đối với công cuộc cải cách nền tài chính Quốc gia, đặc biệt cải cách tài
chính công, việc quản lý điều hành ngân sách có ý nghĩa vô cùng to lớn. Quản
lý tốt ngân sách sách nhà nước còn quyết định thực hiện thắng lợi nhiệm vụ
phát triển kinh tế xã hội được nhà nước cũng như chính quyền địa phương rất
quan tâm. Huyện là một trong ba cấp hành chính địa phương, được phân cấp
thực hiện nhiều nhiệm vụ chi quan trọng, thiết thực đối với đời sống của nhân
dân và phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Do đó, quản lý ngân sách
nhà nước nói chung và quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện nói
riêng là tất yêu khách quan trong quá trình phát triển đất nước.
Việc tăng cương quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện góp phần
vào quản lý tốt tài chính nhà nước các cấp. Quản lý chi ngân sách nhà nước
cấp huyện tốt tạo điều kiện để chính quyền cấp huyện hoàn thành tốt nhiệm
vụ chính trị mà Nghị quyết Hội đồng nhân dân đề ra, nhằm giữ vững trật tự an
ninh trên địa bàn, không ngừng nâng cao đời sống nhân dân, thúc đẩy kinh tế
xã hội ngày một phát triển, không ngừng tăng cường lòng tin của nhân dân
với các cấp lãnh đạo. Quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện tốt góp phần
làm quản lý chi ngân sách cả nước tốt, thực sự trở thành công cụ tài chính
hiệu lực hiệu quả, góp phần vào sự nghiệp công nghiệp hoá hiện đại hoá đất
nước. Đó là vấn đề thiết thực góp phần thực hiện tốt Luật ngân sách nhà nước
và các chủ chương đường lối cơ chế quản lý kinh tế của Đảng và Nhà nước đã
đề ra.
Xuất phát từ sự cần thiết phải tăng cường quản lý ngân sách huyện trong

giai đoạn hiện nay, tôi đã chọn đề tài “Hoàn thiện công tác quản lý chi ngân
sách nhà nước trên địa bàn huyện Bình Lục tỉnh Hà Nam” làm đề tài luận
văn của mình.

1


2. Mục đích nghiên cứu:
Mục đích nghiên cứu của đề tài này là góp phần hoàn thiện công tác
quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện ở Bình Lục.
3. Mục tiêu nghiên cứu:
- Hệ thống hoá một số vấn đề lý luận cơ bản về ngân sách cấp huyện,
quản lý chi ngân sách cấp huyện.
- Nghiên cứu, đánh giá thực trạng công tác quản lý chi ngân sách nhà
nước trên địa bàn huyện Bình Lục trong thời gian qua.
- Đề xuất các giải pháp chủ yếu góp phần tăng cường công tác quản lý
chi ngân sách nhà nước huyện trong thời gian tới. Qua số liệu tập hợp thống
kê 5 năm trên địa bàn huyện, căn cứ vào cơ chế chính sách, hiện trạng tại địa
phương kết hợp các phương pháp nghiên cứu đề xuất một số biện pháp quản
lý chi trên địa bàn huyện đồng thời góp phần tăng cường cơ chế tài chính trên
địa bàn cấp huyện trên cả nước.
4. Đối tượng nghiên cứu:
Luận văn tập trung vào công tác quản lý chi ngân sách nhà nước cấp
huyện (theo phân cấp quản lý ngân sách nhà nước quy định tại Luật Ngân
sách nhà nước) trên địa bàn huyện Bình Lục trong đó: tập trung vào phân tích
quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản, chi sự nghiệp y tế, chi sự nghiệp giáo
dục, chi quản lý hành chính.
Luận văn không nghiên cứu công tác chi ngân sách nhà nước các cấp
khác (trung ương, tỉnh, xã) diễn ra trên địa bàn huyện Bình Lục.
5. Phạm vi nghiên cứu:

Tập trung vào giai đoạn 5 năm từ 2010-2014.
6. Phương pháp nghiên cứu:
Đề tài nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác
Lê Nin: (khoa học, thưc tế khách quan, logic, biện chứng), đồng thời kết hợp

2


các phương pháp như: tổng hợp, đối chiếu so sánh, thống kê, phân tích và số
liệu khảo sát thực tế.
Trên cơ sở lý luận, và thực tiễn nghiên cứu quản lý chi ngân sách nhà
nước trên địa bàn huyện Bình lục, tỉnh Hà Nam làm căn cứ đề xuất một số
giải pháp tăng cường quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Bình
Lục, đồng thời cũng là căn cứ, cơ sở lý luận thực tế để cơ quan cấp trên, Bộ
Tài chính nghiên cứu để lãnh đạo chỉ đạo công tác quản lý tài chính trong
phạm vi diện rộng trên địa bàn cấp huyện trong cả nước.
7. Kết cấu của luận văn:
Ngoài phần mở đầu, kết cấu, phụ lục, danh mục các tài liệu tham khảo,
luận văn được kết cấu chia thành 3 nội dung chính:
Chương 1. Một số vấn đề cơ bản về quản lý chi ngân sách nhà nước cấp
huyện.
Chương 2. Thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện
trên địa bàn huyện Bình Lục tỉnh Hà Nam giai đoạn 2010-2014.
Chương 3. Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi
ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Bình Lục tỉnh Hà Nam trong thời
gian tới.

3

1Chương 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH
NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN
1.1. QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
1.1.1. Khái niệm chi ngân sách nhà nước
Ngân sách nhà nước là một phạm trù kinh tế, lịch sử gắn liền với sự hình
thành và phát triển của Nhà nước và hàng hoá - tiền tệ. Nhà nước với tư cách
là cơ quan quyền lực thực hiện duy trì và phát triển xã hội, quy định các
khoản thu, chi của Nhà nước nhằm mục đích đảm bảo yêu cầu thực hiện các
chức năng của Nhà nước. Nói đến ngân sách nhà nước là đề cập đến hai loại
hình hoạt động tài chính cơ bản của Nhà nước: hoạt động thu ngân sách và
hoạt động chi ngân sách. Chi ngân sách nhà nước là một bộ phận trong cơ cấu
ngân sách nhà nước. Theo từ điển giải thích thuật ngữ luật học, chi ngân sách
nhà nước là hoạt động của cơ quan nhà nước có thẩm quyền phân phối và sử
dụng quỹ ngân sách nhà nước. Mục đích của chi ngân sách nhà nước là thực
hiện chức năng và nhiệm vụ của nhà nước. Chi ngân sách nhà nước là nội
dung của chấp hành ngân sách nhà nước nên thuộc trách nhiệm và quyền hạn
của hệ thống cơ quan chấp hành và hành chính nhà nước các cấp. Căn cứ để
thực hiện chi ngân sách nhà nước là dự toán ngân sách hàng năm, quy định
của pháp luật và định mức tiêu chuẩn chi ngân sách. Nếu hoạt động thu ngân
sách nhà nước là nhằm thu hút các nguồn vốn tiền tệ để hình thành nên quỹ
ngân sách nhà nước thì chi ngân sách nhà nước là chu trình phân phối, sử
dụng các nguồn vốn tiền tệ đã được tập trung vào quỹ tiền tệ. Do hoạt động
thu ngân sách nhà nước vừa là tiền đề, vừa là cơ sở thực hiện hoạt động chi
ngân sách nhà nước nên phạm vị và quy mô của hoạt động chi ngân sách nhà
nước phụ thuộc vào một phần kết quả của hoạt động thu ngân sách.

4

Khoản 2, Điều 2, Luật ngân sách nhà nước năm 2002 quy định rõ: “Chi
ngân sách nhà nước bao gồm các khoản chi phát triển kinh tế-xã hội, bảo
đảm quốc phòng, an ninh, bảo đảm hoạt động của bộ máy nhà nước: chi trả
nợ của Nhà nước: chi viên trợ và các khoản chi khác theo quy định của pháp
luật”. Khái niệm trên đã chỉ ra một cách khá đầy đủ những nội dung chi cơ
bản, mang tính then chốt cho việc đảm bảo các hoạt động của bộ máy nhà
nước, thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước trong các lĩnh vực
khác nhau.
Vậy có thể định nghĩa chi ngân sách nhà nước là việc phân phối và sử
dụng quỹ ngân sách nhà nước theo dự toán ngân sách đã được cơ quan có
thẩm quyền quyết định nhằm duy trì hoạt độngcủa bộ máy nhà nước và đảm
bảo thực hiện các chức năng của Nhà nước theo những nguyên tắc luật định.
1.1.2. Khái niệm quản lý chi ngân sách nhà nước
Quản lý chi ngân sách nhà nước là quá trình phân phối lại quỹ tiền tệ tập
trung một cách có hiệu quả nhằm thực hiện chức năng của nhà nước trên cơ
sở sử dụng hệ thống chính sách, pháp luật. Chi ngân sách nhà nước mới chỉ
thể hiện khâu phân bổ ngân sách còn hiệu quả sử dụng ngân sách như thế nào
thì phải thông qua các biện pháp quản lý. Rõ ràng, quản lý chi ngân sách sẽ
quyết định hiệu quả sử dụng vốn ngân sách.
Quản lý chi ngân sách nhà nước là quá trình thực hiện có hệ thống các
biện pháp phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung nhằm phục vụ chi tiêu
cho bộ máy và thực hiện các chức năng của Nhà nước. Thực chất, quản lý chi
ngân sách nhà nước là quá trình sử dụng các nguồn vốn chi tiêu của Nhà nước
từ khâu lập kế hoạch đến khâu sử dụng ngân sách đó nhằm đảm bảo quá trình
chi tiết kiệm và hiệu quả, phù hợp với yêu cầu thực tế đang đặt ra theo đúng
chính sách chế độ của nhà nước phục vụ các mục tiêu kinh tế-xã hội.

5

1.1.3. Vai trò của quản lý chi ngân sách nhà nước
Quản lý chi ngân sách nhà nước có những vai trò như sau:
Thứ nhất, thúc đẩy nâng cao hiệu quả sử dụng các khoản chi ngân sách
nhà nước nhằm tăng hiệu quả sử dụng vốn ngân sách, đảm bảo tiết kiệm, có
hiệu quả. Thông qua quản lý các khoản cấp phát của chi ngân sách, nhà nước
sẽ tác động đến đời sống kinh tế xã hội, giữ vững ổn định, đặc biệt là giải
quyết các vấn đề bức xúc của xã hội như: xóa đói giảm nghèo, giải quyết việc
làm, các hoạt động mang tính cộng đồng… Quản lý chi tiêu của ngân sách
nhà nước có hiệu quả sẽ tác động vào kích cầu khi nền kinh tế bị giảm sút
hoặc cắt giảm chi tiêu Chính phủ để bình ổn giá cả thúc đầy sản xuất phát
triển, hình thành quỹ dự phòng ngân sách nhà nước để ứng phó với những
biến động của thị trường.
Thứ hai, quản lý chi ngân sách nhà nước có vai trò điều tiết giá cả,
chống suy thoái và chống lạm phát. Khi nền kinh tế lạm phát và suy thoái, nhà
nước phải sử dụng công cụ chi ngân sách để khắc phục tình trạng này. Sự mất
cân đối giữa cung - cầu sẽ tác động đến giá cả tăng hoặc giảm. Để đảm bảo
lợi ích của người tiêu dùng, nhà nước sử dụng công cụ chi ngân sách để điều
tiết, can thiệp vào thị trường dưới hình thức cắt giảm chi tiêu, cắt giảm đầu tư
hoặc tăng đầu tư, tăng chi tiêu cho bộ máy quản lý nhà nước, cũng như trợ
vốn, trợ giá và sử dụng quỹ dự trữ của Nhà nước. Quản lý chi ngân sách có
vai trò rất to lớn đến việc chống lạm phát và suy thoái, kích cầu nền kinh tế.
Khi nền kinh tế suy thoái, sức mua giảm sút nhà nước tăng chi đầu tư để tăng
cung, tăng cầu, tạo việc làm, kích cầu chống suy thoái nền kinh tế.
Thứ ba, để duy trì sự ổn định của môi trường kinh tế, nhà nước sử dụng
công cụ chi ngân sách. Thông qua quản lý các khoản chi thường xuyên, chi
đầu tư phát triển, nhà nước sẽ điều chỉnh phù hợp với đặc điểm của từng đối

6

tượng cụ thể, đầu tư vào các ngành kinh tế mũi nhọn, các khu công nghiệp,
khu chế xuất, khu kinh tế mở nhằm thúc đẩy nền kinh tế phát triển.
Thứ tư, thông qua quản lý các dự án đầu tư phát triển nhằm phục vụ
chuyển dịch cơ cấu kinh tế có hiệu quả, quản lý chi ngân sách góp phần điều
tiết thu nhập dân cư thực hiện công bằng xã hội.
1.2. Chi ngân sách nhà nước cấp huyện
1.2.1. Khái niệm và nội dung chi ngân sách nhà nước cấp huyện
1.2.1.1. Khái niệm chi ngân sách nhà nước cấp huyện
Theo quy định tại khoản 1, Điều 4, Luật ngân sách nhà nước năm 2002:
“Ngân sách nhà nước gồm ngân sách trung ương và ngân sách điạ phương.
Ngân sách địa phương bao gồm ngân sách của đơn vị hành chính các cấp có
Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân”
Ngân sách nhà nước là một tổng thể thống nhất bao gồm nhiều cấp
ngân sách cấu thành (theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước hiện hành ở
Việt Nam có 4 cấp ngân sách tương đương với 4 cấp chính quyền nhà nước)
gồm: ngân sách trung ương; ngân sách tỉnh, thành phố; ngân sách quận, huyện
và ngân sách xã, phường.
Ngân sách quận, huyện không những thực hiện sự chỉ đạo của tỉnh,
thành phố mà còn có những định hướng riêng phù hợp với tình hình thực tế
của quận, huyện (sau đây gọi tắt là huyện) trong khuôn khổ pháp luật.
Ngân sách nhà nước huyện là công cụ quản lý quan trọng của chính
quyền cấp huyện trong việc ổn định an ninh, trật tự xã hội và phát triển kinh
tế xã hội trên địa bàn huyện. Tuy nhiên, khi xem xét khái niệm về ngân sách
huyện không được tách khỏi khái niệm về ngân sách nhà nước nói chung,
nhưng cũng không được coi khái niệm chung về ngân sách nhà nước là khái
niệm của ngân sách huyện.

7

Ngân sách huyện là toàn bộ các khoản thu, chi được quy định đưa vào
dự toán trong năm do Hội đồng nhân dân huyện quyết định và giao cho Ủy
ban nhân dân huyện tổ chức thực hiện, chấp hành, nhằm bảo đảm thực hiện
chức năng, nhiệm vụ của chính quyền cấp huyện.
1.2.1.2. Nội dung chi ngân sách nhà nước cấp huyện
- Chi đầu tư phát triển: chi đầu tư phát triển của ngân sách huyện là quá
trình phân phối và sử dụng một phần vốn tiền tệ từ quỹ ngân sách nhà nước
cấp huyện để đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng kinh tế xã hội, phát triển sản xuất
và dự trữ vật tư hàng hóa của Nhà nước nói chung, của huyện nói riêng nhằm
thực hiện mục tiêu ổn định, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội.
- Chi thường xuyên: chi thường xuyên của ngân sách cấp huyện gồm: chi
cho các hoạt động sự nghiệp kinh tế; các sự nghiệp văn hóa xã hội: giáo dục,
đào tạo, y tế, văn hóa, xã hội, thông tin liên lạc, thể dục thể thao; sự nghiệp
khoa học,công nghệ và môi trường; các hoạt động thường xuyên khác do
huyện quản lý: chi quốc phòng, an ninh và trật tư an toàn xã hội; chi tài trợ
cho các tổ chức xã hội, tổ chức xã hội nghề nghiệp; chi cho các hoạt động của
các cơ quan Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị xã hội do huyện quản lý.
- Chi bổ sung cho ngân sách xã, thị trấn.
- Chi chuyển nguồn từ năm trước sang ngân sách năm sau.
1.2.2. Phân biệt chi ngân sách nhà nước cấp huyện với chi ngân sách nhà
nước trên địa bàn huyện
- Chi ngân sách nhà nước cấp huyện: là những nội dung chi phân cấp
ngân sách theo nhiệm vụ, nội dung chi của Luật ngân sách nhà nước đã phân
định. Hàng năm được Hội đồng nhân dân tỉnh quyết nghị trong tổng chi ngân
sách nhà nước tỉnh hàng năm và được Uỷ ban nhân dân tỉnh ra quyết định
giao nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội kèm theo các chỉ tiêu chi tài chính
đính kèm, trên cơ sở nhiệm vụ tỉnh giao, Uỷ ban nhân dân huyện giao cho

8

phòng tài chính tham mưu phân bổ chi tiết các chỉ tiêu theo nội dung cụ thể
chi. Uỷ ban nhân dân huyện trình Hội đồng nhân dân huyện quyết nghị, Uỷ
ban nhân dân huyện ra quyết định giao nhiệm vụ kinh tế xã hội trong năm cho
các xã, phường, các đơn vị dự toán trực thuộc quản lý. Trên cơ sở đó các đơn
vị có nhiệm vụ quản lý tài chính và các đơn vị thu hưởng ngân sách tổ chức
thực hiện cấp phát, thanh quyết toán trong năm ngân sách.
- Chi ngân sách trên địa bàn huyện: là bao gồm nội dung chi ngân sách
nhà nước cấp huyện và các nội dung chi khác phát sinh trên địa bàn huyện
(Không nằm trong kinh phí Hội đồng nhân dân huyện đã phê duyệt). Chi khác
phát sinh trong năm ngân sách như: kinh phí cấp trên ủy quyền cho cấp dưới,
giao cho cấp dưới tổ chức thực hiện giám sát nội dung chi và đồng tiền hoặc
kinh phí của các tổ chức, cá nhân hỗ trợ, đóng góp phần phát triển kinh tế xã
hội của huyện trên địa bàn theo Luật ngân sách nhà nước và pháp luật quy
định đều phải quản lý, giám sát, tổng hợp báo cáo lãnh đạo đồng cấp và lãnh
đạo cơ quan cấp trên theo quy định hiện hành.
Như vậy về nội dung chi, lĩnh vực chi ngân sách trên địa bàn rộng hơn
chi ngân sách nhà nước cấp huyện.
1.3. QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN
1.3.1. Bản chất quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện
Quản lý ngân sách nhà nước được hiểu là quá trình tác động của Nhà
nước đến ngân sách nhà nước, nhằm làm cho hoạt động của ngân sách nhà
nước đúng theo pháp luật, kích thích tăng trưởng, phát triển kinh tế từ đó bồi
dưỡng nguồn thu và sử dụng tiết kiệm có hiệu quả các khoản chi ngân sách
nhà nước đảm bảo sự cân đối giữa thu, chi ngân sách.
Là một cấp ngân sách trong hệ thống ngân sách nhà nước, do đó về bản
chất, ngân sách nhà nước cấp huyện cũng chịu sự tác động như ngân sách nhà
nước tuy nhiên là hoạt động của các chủ thể quản lý thông qua việc sử dụng

9

có chủ định các phương pháp quản lý và các công cụ quản lý để tác động và
điều chỉnh hoạt dộng của ngân sách cấp huyện nhằm đạt được mục tiêu đã
định.
Quá trình tác động và điều chỉnh các chủ thể quản lý được thực hiện
thông qua việc vận dụng các chức năng tài chính, các phương pháp thích hợp
để hoạch định, tác động, và thực hiện thanh tra, kiểm tra nhằm đảm bảo cho
quá trình thu, chi của ngân sách nhà nước cấp huyện được thực hiên đúng
pháp luật, chống tiêu cực đạt hiệu quả cao.
Quản lý ngân sách cấp huyện thể hiện trên các nội dung:
- Về đối tượng quản lý là các hoạt động thu, chi của ngân sách nhà nước
cấp huyện và các hoạt động diễn ra trên địa bàn huyện thuộc phạm vi quản lý
của huyện theo quy định của pháp luật.
- Về phương pháp quản lý, thực hiện đa dạng mang tính khoa học, tổng
hợp bao gồm nhiều phương pháp khác nhau nhằm phục vụ lợi ích chung của
quốc gia và huyện như: thực hiện quản lý thông qua quy trình ngân sách và
thông qua các tiêu chuẩn định mức một cách linh hoạt hiệu quả.
- Cơ sở vận dụng là các quy luật kinh tế khách quan được áp dụng phù
hợp với điều kiện kinh tế riêng của địa bàn từng huyện.
- Mục tiêu của việc quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện là nhằm phục
vụ tốt chức năng nhiệm vụ của chính quyền cấp huyện, đồng thời đảm bảo
quản lý ngân sách nhà nước tốt từ cấp chính quyền cấp huyện trở lên.
1.3.2. Nội dung quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện
Việc quản lý và điều hành đối với tất cả các cấp ngân sách nhà nước kể
cả ngân sách nhà nước cấp huyện được thực hiện theo Luật ngân sách nhà
nước.
Dự toán ngân sách nhà nước được lập trong một thời kỳ nhất định (1-3
năm) và trong khoảng thời gian đó, hoạt động ngân sách được thực hiện theo

10


một chu trình nhất định bao gồm những công việc nối tiếp nhau, thông qua đó
việc quản lý ngân sách nhà nước được tiến hành một cách khoa học. Chu trình
ngân sách hay còn gọi là quy trình ngân sách dùng để chỉ toàn bộ hoạt động
của ngân sách kể từ khi bắt đầu hình thành cho tới khi kết thúc chuyển sang
ngân sách mới. Chu trình ngân sách bao gồm ba khâu nối tiếp là: lập dự toán
ngân sách nhà nước, chấp hành dự toán, quyết toán ngân sách nhà nước.
Theo đó phương thức quản lý chi là một quy trình thống nhất bao gồm từ
khâu lập dự toán đến thẩm định dự toán, chấp hành dự toán, kiểm tra, giám
sát, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh ngân sách.
Hoạt động quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện cũng không nằm
ngoài phương thức quản lý thông qua chu trình quản lý ngân sách đó.
1.3.2.1. Lập dự toán chi ngân sách nhà nước cấp huyện
Dự toán ngân sách huyện là một bản tổng hợp thu, chi ngân sách huyện.
Văn bản này thể hiện tổng số và chi tiết các khoản thu, chi của ngân sách
huyện trong năm tài chính đó, qua đó cơ quan chủ quản cấp huyện như Uỷ
ban nhân dân và Hội đồng nhân dân thấy được khả năng thu và nhu cầu chi
của cấp mình quản lý. Theo đó, dự toán chi ngân sách huyện là một phần của
bản dự toán ngân sách huyện. Văn bản này thể hiện tổng số và chi tiết theo
các khoản chi của ngân sách huyện trong năm tài chính đó.
- Yêu cầu của việc lập dự toán chi ngân sách huyện:
Lập dự toán ngân sách huyện là khâu đầu tiên nằm trong chu trình quản
lý ngân sách huyện được thực hiện hiệu quả, quá trình lập dự toán ngân sách
huyện cần đảm bảo những yêu cầu theo điều 31 Luật ngân sách nhà nước năm
2002.
Dự toán chi ngân sách nhà nước cấp huyện phải được tổng hợp theo từng
lĩnh vực chi và theo cơ cấu giữa chi thường xuyên, chi đầu tư phát triển. Bên

11


cạnh đó khi lập dự toán ngân sách phải đảm bảo tổng số thu từ thuế, phí, lệ
phí phải lớn hơn tổng số chi thường xuyên.
Việc lập dự toán chi ngân sách huyện phải căn cứ vào các quy định của
pháp luật về chi ngân sách như: chính sách, chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi.
Đối với chi đầu tư phát triển phải ưu tiên bố trí đủ vốn phù hợp với tiến độ
triển khai của các chương trình dự án đã được cấp thẩm quyền quyết định và
đang thực hiện dở dang; bố trí trả nợ các khoản nợ cả gốc và lãi, ưu tiên các
công trình dự án đã quyết toán để góp phần nâng cao hiệu quả các công trình,
dự án.
Bố trí hợp lý các nhu cầu chi tiêu đảm bảo thực hiện tốt các chức năng
nhiệm vụ của chính quyền cấp huyện, đồng thời góp phần xây dựng nông
thôn phát triển.
Dự toán ngân sách nhà nước cấp huyện được lập phải kèm theo báo cáo
thuyết minh rành mạch đầy đủ cơ sở và các căn cứ tính toán.
- Căn cứ lập dự toán chi ngân sách nhà nước huyện được thực hiện căn
cứ vào hướng dẫn tại Điều 30, Luật ngân sách nhà nước năm 2002 và các
hướng dẫn của cơ quan tài chính cấp trên là:
Nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh của
huyện.
Phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi của ngân sách cấp huyện.
Số kiểm tra về dự toán chi ngân sách cấp huyện do Uỷ ban nhân dân
tỉnh, thành phố thông báo.
Tình hình thực hiện dự toán chi ngân sách huyện năm hiện hành và năm trước.
Các chế độ chính sách nhà nước hiện hành (năm lập dự toán).
Phải ưu tiên bố trí đầy đủ vào dự toán năm.
Trình tự lập dư toán ngân sách nhà nước huyện phải tuân theo các
bước:

12


Công tác chuẩn bị dự toán chi ngân sách hàng năm được tiến hành vào
cuối quý II đầu quý III của năm báo báo.
Phòng tài chính xem xét dự toán của các đơn vị trực thuộc như: dự toán
thu do Chi cục Thuế lập, dự toán thu, chi ngân sách của các xã.
Trên cơ sở hướng dẫn chỉ đạo và số kiểm tra được Uỷ ban nhân dân tỉnh
giao, Uỷ ban nhân dân cấp huyện tiến hành hướng dẫn và thông báo số kiểm
tra về dự toán chi ngân sách cho các đơn vị trực thuộc Uỷ ban nhân dân huyện
và Uỷ ban nhân dân cấp xã .
Phòng tài chính kế hoach huyện sau khi thảo luận với các cơ quan, đơn
vị cùng cấp, Uỷ ban nhân dân các xã: thực hiện tổng hợp và lập dự toán thu,
chi ngân sách cấp huyện trình Chủ tịch và Phó chủ tịch Hội đồng nhân dân
huyện, đồng thời gửi Sở Tài chính và Uỷ ban nhân dân tỉnh, thành phố xem
xét phê duyệt.
Sau khi nhận được quyết định phê duyệt giao nhiệm vụ chi ngân sách
của Uỷ ban nhân dân tỉnh, phòng tài chính huyện có nhiệm vụ giúp Uỷ ban
nhân dân huyện trình Hội đồng nhân dân cùng cấp quyết định dự toán chi
ngân sách, phương án phân bổ ngân sách.
Ủy ban nhân dân huyện có trách nhiệm báo cáo Uỷ ban nhân dân tỉnh và
Sở Tài chính dự toán ngân sách nhà nước huyện và kết quả phân bổ dự toán
chi ngân sách cấp huyện đã được Hội đồng nhân dân quyết nghị.
Căn cứ vào Nghị quyết của Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân huyện
quyết định giao nhiệm vụ chi ngân sách cho từng cơ quan, đơn vị trực thuộc
huyện, nhiệm vụ chi và mức bổ sung ngân sách cho từng xã trong huyện.
Sau khi xã nhận được quyết định giao nhiệm vụ chi ngân sách của Uỷ
ban nhân dân huyện: Ban Tài chính có trách nhiệm giúp Uỷ ban nhân dân xã
trình Hội đồng nhân dân xã quyết định dự toán chi ngân sách và phương án

phân bổ chi tiết dự toán ngân sách. Uỷ ban nhân dân xã có trách nhiệm báo

13


cáo Uỷ ban nhân dân huyện, phòng Tài chính dự toán ngân sách xã và kết quả
phân bổ dự toán ngân sách đã được Hội đồng nhân dân xã quyết nghị.
1.3.2.2. Chấp hành ngân sách cấp huyện
Chấp hành ngân sách nhà nước là một quá trình sử dụng tổng hợp các
biện pháp kinh tế, tài chính và hành chính nhằm đảm bảo các chỉ tiêu thu, chi
ghi trong kế họach ngân sách nhà nước năm trở thành hiện thực.
Để thực thi ngân sách được hiệu quả, vai trò của khâu lập dự toán là
khâu then chốt. Một ngân sách dự toán tốt có thể thực hiện không tồi nhưng
một ngân sách lập tồi, không thể thực hiện tốt. Tuy nhiên điều đó không có
nghĩa thực hiện ngân sách chỉ đơn thuần là đảm bảo tuân thủ ngân sách dự
kiến ban đầu, mà phải thích ứng vơi các thay đổi khách quan trong quá trình
thực hiện, đồng thời tính đến hiệu quả hoạt động.
Mục tiêu của chấp hành chi ngân sách nhà nước nói chung và chấp hành
chi ngân sách huyện nói riêng là đảm bảo các chỉ tiêu chi tiêu ghi trong kế
hoạch ngân sách năm từ khả năng, dự kiến thành hiện thực. Qua đó góp phần
thực hiện các chỉ tiêu của kế hoạch phát triển kinh tế xã hội của Nhà nước.
Đối với công tác điều hành chi ngân sách nhà nước, chấp hành chi ngân
sách nhà nước là khâu cốt yếu có ý nghĩ quyết định đối với một chu trình chi
ngân sách nhà nước, chấp hành chi, nếu khâu lập kế hoach đạt kết quả tốt thì
cơ bản chỉ dừng lại trên giấy tờ, nằm trong dự kiến còn việc dự kiến đó có
thành hiện thực hay không lại phụ thuộc vào chấp hành ngân sách. Hơn nữa,
chấp hành chi ngân sách có tốt thì khâu tiếp theo là quyết toán chi ngân sách
mới thực hiện tốt được.
Nội dung chấp hành chi ngân sách gồm: tổ chức chi ngân sách cấp
huyện, kiểm tra, giám sát các hoạt động chi ngân sách cấp huyện.

14


* Tổ chức chi ngân sách nhà nước cấp huyện
Sau khi được Uỷ ban nhân dân giao dự toán ngân sách năm các đơn vị
dự toán trên địa bàn huyện thực hiện phẩn bổ và giao dự toán chi ngân sách
cho các đơn vị thuộc pham vị mình quản lý.
Dự toán chi thường xuyên giao cho đơn vị sử dụng ngân sách được phân
bổ theo từng loại khoản và bốn nhóm mục: chi thanh toán cá nhân; chi nghiệp
vụ chuyên môn; chi mua sắm, sửa chữa, và các khoản chi theo luật định.
Dự toán chi đầu tư xây dựng cơ bản được phân bổ chi tiết theo loại và
các mục của mục lục ngân sách nhà nước và phân theo tiến độ thực hiện từng
quý.
Mục đích của chấp hành dự toán là chi đảm bảo đầy đủ kịp thời nguồn
kinh phí của ngân sách cho hoạt đông bộ máy nhà nước và thực hiện các
chương trình kinh tế, xã hội đã được hoach định trong kế hoạch năm.
Trên cơ sở dự toán năm đã được giao, các đơn vị sử dụng ngân sách lập
nhu cầu chi theo quý chi tiết theo nhóm mục chi như trên gửi kho bạc nhà
nước và cơ quan tài chính cuối quý trước để phối hợp chi trả cho các đơn vị.
* Nguyên tắc cấp phát kinh phí của ngân sách nhà nước
Căn cứ vào dự toán chi ngân sách nhà nước năm được giao và dự toán
ngân sách: căn cứ vào yêu cầu thực hiện nhiệm vụ chi, phòng tài chính tiến
hành cấp phát kinh phí theo nguyên tắc cấp phát trực tiếp đến các đơn vị sử
dụng ngân sách và thanh toán trực tiếp tại kho bạc Nhà nước cho người
nhưởng lương, người cung cấp dịch vụ hành hóa, người nhận thầu,
Để đạt được các nguyên tắc và mục tiêu đó, việc chấp hành ngân sách
phải thực hiện theo đúng nội dung:
Thực hiện cấp phát kinh phí trên cơ sở các định mức tiêu chuẩn.

15


Đảm bảo việc cấp phát kinh phí theo đúng kế hoạch được duyệt. Cần
quy định rõ thời gian lập, duyệt thẩm định, kế họach cấp phát sao đơn giản,
khoa học, dễ thực hiện, dễ kiểm tra nhưng đúng chính sách chế độ.
Triệt để thực hiện nguyên tắc thanh toán chi trả trực tiếp qua Kho bạc
Nhà nước nhằm nâng cao hiệu quả các khoản chi và tăng cường giám sát chi
ngân sách nhà nước.
* Kiểm soát chi trong quá trình chấp hành ngân sách nhà nước huyện
Công tác kiểm soát chi ngân sách nhà nước là một trong những nội dung
quan trọng trong việc chấp hành ngân sách. Đây là trách nhiệm của tất cả các
cấp, các ngành, các đơn vị trong đó đặc biệt là cơ quan thanh tra Tài chính,
Kho bạc Nhà nước.
Chỉ có phòng Tài chính, chi Cục thuế và các cơ quan khác được ủy
quyền giao nhiệm vụ thu, chi ngân sách được tổ chức thu ngân sách nhà nước
trên địa bàn huyện mình quản lý.
Các đơn vị dự toán ngân sách và các tổ chức được ngân sách nhà nước
hỗ trợ trợ thường xuyên phải mở tài khoản tại Kho bạc Nhà nước theo hướng
dẫn của Bộ Tài chính, chiụ sự kiểm soát của cơ quan Tài chính và Kho bạc
Nhà nước trong quá trình thanh toán, sử dụng kinh phí. Các khoản thanh toán
về cơ bản theo nguyên tắc chi trả trực tiếp qua Kho bạc Nhà nước.
* Việc cấp phát kinh phí ngân sách nhà nước được thực hiện theo quy
định
Căn cứ lập dự toán ngân sách nhà nước được giao, đơn vị sử dụng lập kế
hoạch chi gửi phòng Tài chính và Kho bạc Nhà nước cùng cấp.
Phòng tài chính xem xét kế hoạch chi của đơn vị và căn cứ vào khả năng
ngân sách để bố tri mức chi tài chính hàng tháng, quý, thông báo cho các đơn
vị thực hiện. Căn cứ vào mức chi do phòng Tài chính thông báo, thủ trưởng
đơn vị sử dụng ngân sách ra lệnh chuẩn chi, Kho bạc Nhà nước kiểm tra tính

16


hợp pháp của các tài liệu theo quy định của pháp luật và thực hiện cấp phát
thanh toán.
Mọi khoản chi ngân sách đực thực hiện khi có đủ các điều kiện sau:
- Có trong dự toán được giao.
- Đúng theo chế độ, tiêu chuẩn, định mức do cấp thẩm quyền quy định.
- Được Thủ trưởng cơ quan sử dụng ngân sách nhà nước hoặc người
được ủy quyền quyết định chi.
- Đối với trường hợp sử dụng vốn, kinh phí ngân sách nhà nước để đầu
tư xây dựng cơ bản, mua sắm trang thiết bị, phương tiện làm việc và các công
việc khác phải qua đấu thầu hoặc thẩm định giá phải có tổ chức đấu thầu hoặc
thẩm định giá theo quy định của pháp luật.
Trong quá trình chấp hành chi ngân sách, nếu có sự thay đổi về nhiệm vụ
chi thực hiện như sau: “số tiết kiệm chi so với dự toán được giao được sử
dụng để giảm bội chi, tăng chi trả nợ, tăng chi đầu tư phát triển,bổ sung quỹ
dự trữ tài chính, tăng dự phòng ngân sách” điều này đã được quy định tại
khoản 1, điều 59 của Luật ngân sách nhà nước năm 2002.
Nếu giảm thu so với dự toán được duyệt thì phải xắp xếp lại để giảm một
số khoản chi tương ứng.
Khi có các công việc đột xuất như chi phòng chống thiên tai, khắc phục
hậu quả thiên tai, hỏa hoạn, nhiệm vụ quan trọng về quốc phòng, an ninh và
các nhiệm vụ cấp bách khác, được phép sử dụng dự phòng ngân sách để chi
trả. Trường hợp có biến động lớn so với dự toán cần điều chỉnh tổng thể Uỷ
ban nhân dân huyện cần trình Hội động nhân dân huyện quyết định điều chỉnh
dự toán.
1.3.2.3. Quyết toán chi ngân sách nhà nước huyện
Quyết toán ngân sách huyện là khâu cuối cùng của một chu trình ngân

sách. Mục đích của việc quyết toán chi ngân sách huyện là tổng kết đánh giá

17


lại toàn bộ quá trình chi ngân sách trong một năm ngân sách đã qua, cung cấp
đầy đủ thông tin về quản lý điều hành chi cho những cá nhân, tổ chức thực
hiện giám sát như: Hội đồng nhân dân huyện, Ban kinh tế ngân sách huyện,
nhà tài trợ, nhân dân … Từ đó đúc rút kinh nghiệm để điều hành chu trình
ngân sách tiếp theo đạt hiệu quả cao hơn.
Việc quyết toán chi ngân sách được thực hiện tốt có ý nghĩa quan trọng
trong việc nhìn lại chấp hành chi ngân sách trong một năm qua, rút ra bài học
kinh nghiệm để bổ khuyết cho công tác lập chi ngân sách cũng như chấp hành
chi ngân sách cho những chu trình tiếp theo.
Ngoài ra, kết quả quyết toán chi ngân sách còn giúp cho Uỷ ban nhân
dân huyện đánh giá về tình hình phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn để có sự
điều chỉnh, quản lý cho phù hợp.
Nguyên tắc lập quyết toán chi ngân sách huyện
Về số liệu: phải chính sác, trung thực, đầy đủ, số quyết toán chi ngân
sách là số chi đã thực chi thanh toán hoặc được phép hạch toán chi ngân sách
nhà nước huyện theo quy định của văn bản pháp quy nhà nước.
Về nội dung: báo cáo quyết toán ngân sách nhà nước phải đúng với các
nội dung trong dự toán được giao và theo mục lục ngân sách nhà nước. Báo
cáo quyết toán ngân sách huyện không được quyết toán chi lớn hơn thu. Báo
cáo quyết toán năm phải có báo cáo thuyết minh nguyên nhân tăng, giảm các
chỉ tiêu chi ngân sách so với dự toán.
Về trách nhiệm: Thủ trưởng đơn vị sử dụng ngân sách phải chịu trách
nhiệm trước pháp luật về tính chính xác, trung thực, đầy đủ của báo cáo.
Trình tự lập, gửi, xét duyệt, thẩm định quyết toán
Thực hiện lập theo trình tự từ dưới lên. Sau khi thực hiện song công tác

khóa sổ cuối ngày 31 tháng 12 năm, số liệu trên sổ kế toán của đơn vị phải
bảo đảm cân đối và khớp đúng với số liệu của cơ quan Tài chính và Kho bạc

18