Thực hiện pháp luật về phòng, chống xâm hại tình dục trẻ em từ thực tiễn thành phố hòa bình, tỉnh hòa bình

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

NGUYỄN NGỌC PHƯƠNG

THùC HIÖN PH¸P LUËT VÒ PHßNG, CHèNG X¢M
H¹I
T×NH DôC TRÎ EM - Tõ THùC TIÔN THµNH PHè
HßA B×NH, TØNH HßA B×NH

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC


HÀ NỘI - 2019


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

NGUYỄN NGỌC PHƯƠNG

THùC HIÖN PH¸P LUËT VÒ PHßNG, CHèNG X¢M
H¹I
T×NH DôC TRÎ EM - Tõ THùC TIÔN THµNH PHè
HßA B×NH, TØNH HßA B×NH
Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính
Mã số: 8380101.02

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN DUY SƠN

HÀ NỘI - 2019


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của
riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong
bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong
Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã
hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ
tài chính theo quy định của Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội.
Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để
tôi có thể bảo vệ Luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
NGƯỜI CAM ĐOAN

Nguyễn Ngọc Phương


MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục bảng, biểu đồ

MỞ ĐẦU...........................................................................................................1
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ

PHÒNG, CHỐNG XÂM HẠI TÌNH DỤC TRẺ EM.........................6
1.1.

KHÁI NIỆM VÀ VAI TRÒ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ PHÒNG,
CHỐNG XÂM HẠI TÌNH DỤC TRẺ EM.............................................6

1.1.1. Khái niệm xâm hại tình dục trẻ em và thực hiện pháp luật về
phòng, chống xâm hại tình dục trẻ em..................................................6
1.1.2. Vai trò của thực hiện pháp luật về phòng, chống xâm hại tình dục
trẻ em..................................................................................................11
1.2.

NỘI DUNG, ĐẶC ĐIỂM VÀ CÁC HÌNH THỨC THỰC HIỆN
PHÁP LUẬT VỀ PHÒNG, CHỐNG XÂM HẠI TÌNH DỤC TRẺ EM
............................................................................................................14

1.2.1. Nội dung thực hiện pháp luật về phòng, chống xâm hại tình dục
trẻ em..................................................................................................14
1.2.2. Đặc điểm thực hiện pháp luật về phòng, chống xâm hại tình dục
trẻ em..................................................................................................20
1.2.3. Các hình thức thực hiện pháp luật về phòng, chống xâm hại tình
dục trẻ em...........................................................................................23
Tiểu kết Chương 1...........................................................................................28
Chương 2: THỰC TRẠNG VIỆC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ PHÒNG,
CHỐNG XÂM HẠI TÌNH DỤC TRẺ EM TẠI THÀNH PHỐ


HÒA BÌNH, TỈNH HÒA BÌNH...........................................................29
2.1.

ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ CHỨC
NĂNG, NHIỆM VỤ CỦA HỆ THỐNG CÁC CƠ QUAN
QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ TRẺ EM TẠI THÀNH PHỐ
HÒA BÌNH, TỈNH HÒA BÌNH.......................................................29

2.1.1.

Đặc điểm tự nhiên, kinh tế xã hội của thành phố Hòa Bình có ảnh
hưởng đến việc thực hiện pháp luật về phòng, chống xâm hại tình
dục trẻ em............................................................................................29

2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ của hệ thống cơ quan quản lý nhà nước về
trẻ em tại thành phố Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình...................................32
2.2.

KẾT QUẢ VÀ HẠN CHẾ TRONG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT
VỀ PHÒNG, CHỐNG XÂM HẠI TÌNH DỤC TRẺ EM TRÊN
ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÒA BÌNH, TỈNH HÒA BÌNH GIAI
ĐOẠN 2007-2018...............................................................................39

2.2.1. Tình hình tội phạm xâm hại tình dục trẻ em trên địa bàn thành
phố Hòa Bình giai đoạn 2007 – 2018.................................................39
2.2.2. Kết quả thực hiện pháp luật về phòng, chống xâm hại tình dục
trẻ em trên địa bàn Thành phố Hòa Bình...........................................45
2.2.3. Một số hạn chế và nguyên nhân.........................................................49
Tiểu kết Chương 2...........................................................................................59
Chương 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ
PHÒNG, CHỐNG XÂM HẠI TÌNH DỤC TRẺ EM TRÊN ĐỊA
BÀN THÀNH PHỐ HÒA BÌNH, TỈNH HÒA BÌNH HIỆN NAY.......61
3.1.

MỘT SỐ QUAN ĐIỂM THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ PHÒNG,
CHỐNG XÂM HẠI TÌNH DỤC TRẺ EM TRÊN ĐỊA THÀNH
PHỐ HÒA BÌNH, TỈNH HÒA BÌNH HIỆN NAY...............................61

3.1.1. Thực hiện pháp luật phòng, chống xâm hại tình dục trẻ em phải
đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng, quản lý nhà nước............................61
3.1.2. Thực hiện pháp luật phòng, chống XHTD trẻ em nhằm bảo vệ


quyền của trẻ em bị xâm hại tình dục.................................................63
3.1.3. Thực hiện pháp luật phòng, chống xâm hại tình dục trẻ em phải
phát huy vai trò của gia đình, quần chúng nhân dân và sức mạnh
tổng hợp của toàn bộ hệ thống chính trị.............................................66
3.1.4. Thực hiện pháp luật phòng, chống xâm hại tình dục trẻ em phải
gắn liền với sự phát triển kinh tế, xã hội, nâng cao trình độ hiểu
kiến thức pháp luật cho nhân dân......................................................71
3.2.

CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN
PHÁP LUẬT VỀ PHÒNG, CHỐNG XÂM HẠI TÌNH DỤC
TRẺ EM TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÒA BÌNH, TỈNH
HÒA BÌNH HIỆN NAY......................................................................72

Tiểu kết Chương 3...........................................................................................79
KẾT LUẬN.....................................................................................................80
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................81


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Từ viết tắt

Nguyên nghĩa

BLDS

Bộ luật dân sự

BLHS

Bộ luật hình sự

HĐXX

Hội đồng xét xử

LĐTB&XH

Lao động thương binh và xã hội

TAND

Tòa án nhân dân

TT&TH

Truyền thanh và truyền hình

TTATXH

Trật tự an toàn xã hội

UBND

Ủy ban nhân dân

UNICEF

Qũy Nhi đồng Liên Hợp Quốc

VKSND

Viện kiểm sát nhân dân

WHO

Tổ chức Y tế thế giới

XHTDTE

Xâm hại tình dục trẻ em


DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ

Số hiệu

Tên bảng, biểu đồ

Trang

Bảng 2.1

Số liệu số vụ án XHTD trẻ em trên địa bàn Thành phố
Hòa Bình giai đoạn 2007-2018

40

Tốc độ tăng giảm tội phạm XHTD trẻ em trên địa bàn
thành phố Hòa Bình giai đoạn 2007-2018

41

Bảng so sánh số vụ phạm tội của tội phạm XHTD trẻ em
trên địa bàn thành phố Hòa Bình giai đoạn 2007-2018

41

Biểu đồ 2.1
Biểu đồ 2.2


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Việt Nam là quốc gia đầu tiên ở châu Á và là quốc gia thứ 2 trên thế
giới ký kết và phê chuẩn Công ước về Quyền trẻ em (CRC, 1989). Công ước
về Quyền trẻ em là một văn kiện pháp lý quốc tế toàn diện về bảo vệ các
quyền cơ bản của trẻ em. Các quyền đó bao gồm: quyền được sống, quyền
phát triển và tham dự vào các hoạt động xã hội, quyền được bảo vệ và được

chăm sóc, quyền được bảo vệ chống lại sự ngược đãi, bóc lột, bỏ rơi...Phù
hợp với tinh thần của Công ước này, Quốc hội Việt Nam đã ban hành Luật
Bảo vệ, Chăm sóc và Giáo dục trẻ em (1991) sau này là Luật trẻ em năm
2016. Bên cạnh đó công tác bảo vệ và chăm sóc trẻ em đã được thể chế hóa,
hiện thực hóa trong rất nhiều văn bản pháp luật hiện hành, như: Luật Hôn
nhân và gia đình, Bộ luật Hình sự, Bộ luật Dân sự,… Tuy nhiên việc bảo vệ
và thực hiện quyền trẻ em còn nhiều hạn chế, bất cập. Trong những năm gần
đây, trên cả nước xảy ra hàng loạt vụ việc xâm hại tình dục trẻ em (XHTDTE)
gây bức xúc dư luận và hoang mang cho nhiều bậc phụ huynh, để lại nhiều
hậu quả xấu, ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển lâu dài của mỗi trẻ em.
Theo thống kê của Bộ Công an, chỉ trong 4 năm (2014- 2018), liên quan đến
vấn đề xâm hại tình dục trẻ em thì cả nước phát hiện trên 6.780 vụ, với gần
7.000 nạn nhân; trung bình mỗi năm cả nước xảy ra trên một nghìn vụ xâm
hại tình dục trẻ em. Năm 2018, cả nước phát hiện 1.547 vụ xâm hại trẻ em,
giảm 2,8% so với năm 2017 (1.547/1.592) với 1.669 đối tượng, xâm hại 1.579
em. Trong đó, số vụ án xâm hại tình dục trẻ em là 1.269 vụ (chiếm 82% so
với tổng số vụ xâm hại trẻ em) với 1.233 đối tượng, xâm hại 1.141 em [17].
Những nạn nhân có cả các bé trai và bé gái nhưng đa số là ở các bé gái, độ
tuổi bị xâm hại tình dục còn nhỏ hoặc còn rất trẻ, cá biệt có những trường hợp

1


nạn nhân mới vài tháng tuổi. Các vụ án xảy ra chủ yếu ở các vùng nông thôn,
vùng núi cao, do điều kiện kinh tế khó khăn hoặc người dân ít hiểu biết về
pháp luật. Theo Tổng Cục Cảnh sát, Bộ Công an, đối tượng xâm hại tình dục trẻ
em hầu hết là những người có cuộc sống bình thường ít ai ngờ tới, có quan hệ
gần gũi với nạn nhân và gia đình nạn nhân. Do đó, việc phòng, chống XHTD
trẻ em trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.
Là một tỉnh miền núi, Hòa Bình đã luôn quan tâm đến công tác bảo vệ

trẻ em, tích cực tuyên truyền, giáo dục pháp luật trong các cơ quan Đảng, nhà
nước, các tổ chức chính trị, xã hội và các bậc phụ huynh; tuy nhiên, tình trạng
trẻ em bị xâm hại tình dục vẫn còn tiếp diễn, đây là một vấn đề vô cùng nhức
nhối, bức xúc và đau xót trong xã hội nói chung và của thành phố Hòa Bình,
tỉnh Hòa Bình nói riêng. Xuất phát từ những lý do nêu trên, tác giả chọn đề
tài: “Thực hiện pháp luật về phòng, chống xâm hại tình dục trẻ em – Từ
thực tiễn thành phố Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình” để làm luận văn Thạc sĩ,
chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Vấn đề xâm hại trẻ em, đặc biệt là xâm hại tình dục đã thu hút sự quan
tâm nghiên cứu của nhiều tổ chức và cá nhân, như Các nghiên cứu của Quỹ
Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) tại Việt Nam: Báo cáo rà soát đánh giá
chính sách, pháp luật của Việt Nam về phòng, chống lạm dụng, xâm hại trẻ em
(2006); Báo cáo xâm hại tình dục trẻ em (2019); Khuyến nghị hoàn thiện pháp
luật xâm hại tình dục trẻ em (2019); Tài liệu tập huấn tham vấn cho trẻ em bị
lạm dụng (2012)... Các nghiên cứu của UNICEF về xâm hại tình dục trẻ em ở
việt Nam những năm gần đây đều nhấn mạnh các giải pháp: Có quy định xử
phạt rõ ràng nhằm ngăn cấm mọi hình thức xâm hại và bóc lột tình dục trẻ em;
Tiến hành các cuộc điều tra và xét xử nhạy cảm với trẻ em để khuyến khích trẻ
cung cấp lời khai cần thiết và làm giảm những tổn thương tâm lý từ việc tham

2


gia vào quá trình tố tụng; và Áp dụng tất cả những quy định và quy trình này
trong mọi trường hợp liên quan đến người dưới 18 tuổi. Ngoài ra, còn các công
trình nghiên cứu khác như: Lê Thị Nga (2002), Bảo vệ trẻ em trong pháp luật
Việt Nam: Thực trạng và giải pháp, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Đại học quốc gia
Hà Nội, Hà Nội. Nguyễn Triệu Luật (2018), Xâm hại tình dục trẻ em - Thực trạng và
giải pháp, Nguyễn Hải Hữu (2013), Trẻ em bị xâm hại vì khoảng trống của

pháp luật, Treem.molisa.gov.vn.Vũ Thị Thanh Nga (2018), Vấn đề xâm hại tình dục
ở trẻ em hiện nay và sự cần thiết của hoạt động tham vấn tâm lý tại trường học,
Vũ Anh (2019), Nhức
nhối nạn xâm hại trẻ em, />Các công trình nghiên cứu nêu trên là những tài liệu tham khảo bổ ích
cho việc triển khai các nhiệm vụ của luận văn. Tuy nhiên, các hầu hết các
nghiên cứu này chủ yếu đề cập đến các vấn đề chung về trách nhiệm nhà nước,
xã hội mà chưa thực sự quan tâm toàn diện đến việc thực hiện pháp luật trong
phòng, chống xâm hại tình dục trẻ em. Xuất phát từ thực tiễn Thành phố Hòa
Bình, tỉnh Hòa Bình, việc nghiên cứu của đề tài luận văn sẽ góp phần đề xuất
hoàn thiện các giải pháp nhằm thực hiện có hiệu quả pháp luật về phòng, chống
xâm hại tình dục trẻ em hiện nay.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở làm rõ những vấn đề lý luận và đánh giá thực trạng việc
thực hiện pháp luật về phòng chống về phòng, chống xâm hại tình dục trẻ
em từ thực tiễn của thành phố Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình, luận văn đề xuất
một số phương hướng và giải pháp tiếp tục đẩy mạnh việc thực hiện pháp

3


luật về phòng, chống xâm hại tình dục trẻ em tại thành phố Hòa Bình, tỉnh
Hòa Bình hiện nay.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích nghiên cứu trên, luận văn thực hiện các nhiệm vụ sau:
- Nghiên cứu những vấn đề lý luận về thực hiện pháp luật về phòng,
chống xâm hại tình dục trẻ em
- Phân tích, đánh giá rõ thực trạng việc thực hiện pháp luật về phòng, chống
xâm hại tình dục trẻ em từ thực tiễn của thành phố Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình
- Đề xuất phương hướng và giải pháp nhằm đẩy mạnh việc thực hiện

pháp luật về phòng, chống xâm hại tình dục ở trẻ em trên địa bàn thành phố
Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình hiện nay.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là việc thực hiện pháp luật về
phòng, chống xâm hại tình dục trẻ em
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu của luận văn là việc thực hiện pháp luật về phòng,
chống xâm hại tình dục trẻ em từ thực tiễn của thành phố Hòa Bình, tỉnh Hòa
Bình trong khoảng thời gian từ năm 2007 – 2018.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận
Đề tài luận văn được nghiên cứu trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa duy
vật biện chứng Mácxit; các quan điểm của Đảng và nhà nước Việt Nam; quan
điểm của Liên hợp quốc về bảo vệ trẻ em trước các hành động xâm hại tính
mạng, danh dự, nhân phẩm và sự phát triển của trẻ em.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Trên cơ sở phương pháp chung của khoa học xã hội, đề tài luận văn sử
dụng các phương pháp cơ bản như: phân tích, tổng hợp; logic, lịch sử và

4


phương pháp thống kê, so sánh các tài liệu, số liệu từ các cơ quan có liên quan
đến bảo vệ trẻ em của thành phố Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình.
6. Tính mới và những đóng góp về khoa học của luận văn
Thực hiện pháp luật về phòng, chống xâm hại tình dục trẻ em là một
vấn đề không còn mới nhưng với diễn biến phức tạp như hiện nay đang đòi
hỏi phải có những luận giải và đánh giá sát thực hơn cả về lý luận và thực tiễn
thực hiện pháp luật trong lĩnh vực này. Kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ là

nguồn tham khảo có ý nghĩa trong việc thực hiện pháp luật về phòng, chống
xâm hại tình dục trẻ em ở Việt Nam. Một số điểm mới của luận văn là:
- Nghiên cứu, đánh giá có hệ thống các quy định pháp luật về phòng,
chống xâm hại tình dục ở trẻ em.
- Phân tích, đánh giá kết quả, hạn chế và nguyên nhân trong việc thực
hiện pháp luật phòng, chống xâm hại tình dục ở trẻ em trên địa bàn thành phố
Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình.
- Luận giải, đề xuất các quan điểm và giải pháp thực hiện pháp luật về
phòng, chống xâm hại tình dục trẻ em trên địa bàn thành phố Hòa Bình, tỉnh
Hòa Bình hiện nay.
7. Ý nghĩa thực tiễn
Luận văn là công trình nghiên cứu có sự gắn kết giữa phân tích lý luận
với tổng kết thực tiễn địa phương, vì vậy, nó có thể dùng làm tài liệu tham khảo
trong việc hoạch định các chủ trương, chính sách về bảo vệ trẻ em bị xâm hại
tình dục tại thành phố Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình trong những năm tới, cũng như
là nguồn tư liệu tham khảo cho những người nghiên cứu các đề tài liên quan.
8. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phần nội
dung của luận văn được kết cấu gồm 03 chương, 7 tiết.

5


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ PHÒNG,
CHỐNG XÂM HẠI TÌNH DỤC TRẺ EM
1.1. KHÁI NIỆM VÀ VAI TRÒ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ PHÒNG,
CHỐNG XÂM HẠI TÌNH DỤC TRẺ EM
1.1.1. Khái niệm xâm hại tình dục trẻ em và thực hiện pháp luật về
phòng, chống xâm hại tình dục trẻ em

- Khái niệm Trẻ em
Trẻ em là một khái niệm được tiếp cận từ nhiều ngành khoa học, như:
triết học, tâm lý học, luật học… Từ phương diện luật học, Công ước về quyền
trẻ em (CRC, 1989) đã khẳng định rằng: Trẻ em, do còn non nớt về thể chất
và trí tuệ, cần được chăm sóc và bảo vệ đặc biệt, kể cả sự bảo vệ thích hợp về
mặt pháp lý trước cũng như sau khi ra đời. “Trong phạm vi công ước này, trẻ
em có nghĩa là mọi người dưới 18 tuổi, trừ trường hợp luật pháp quy định tuổi
thành niên sớm hơn”. Khái niệm trẻ em trong Công ước này là những người
dưới 18 tuổi, tuy nhiên Công ước cũng không đưa ra cơ chế bắt buộc cho các
nước tham gia công ước là cũng phải quy định trẻ em dưới 18 tuổi, mà sẽ tùy
từng quốc gia căn cứ vào các điều kiện khách quan, chủ quan, các khả năng
thực tế về việc bảo vệ, chăm sóc, giáo dục trẻ em để quy định độ tuổi của trẻ
cao hay thấp cho phù hợp với hoàn cảnh của mỗi quốc gia. Ở Việt Nam quy
định pháp lý về trẻ em nằm rải rác ở một số ngành luật và liên quan đến nhau.
Cụ thể, tạ Điều 1 của Luật trẻ em năm 2016 “Trẻ em là người dưới 16 tuổi”.
Quy định tại BLHS 2015 (sửa đổi bổ sung năm 2017) khi nói đến trẻ em với
tư cách là đối tượng bị xâm hại thì Bộ luật cũng xác định trẻ em là những
người dưới 16 tuổi. Tại BLDS 2015 tại Khoản 1, Điều 21 thì “người chưa
thành niên là người chưa đủ mười tám tuổi”. Bộ luật Lao động thì quy định

6


“Người lao động chưa thành niên là người lao động dưới mười tám tuổi”. Hay
Luật Thanh niên năm 2005 quy định tại Điều 1: “Thanh niên quy định trong
Luật này là công dân Việt Nam từ đủ mười sáu tuổi đến ba mươi tuổi”. Như
vậy, có thể thấy rằng căn cứ từ sự phân tích về phát triển thể chất, tâm lý, sinh
lý thì trẻ em đến 16 tuổi là giai đoạn đã có đầy đủ những đặc điểm tâm lý phát
triển lứa tuổi, đây là một giai đoạn rất quan trọng để phát triển hoàn thiện
nhân cách sống của một người trong tương lai. Có thể thấy, trong các Văn bản

pháp luật của Việt Nam đều thể hiện sự quan tâm, hướng đến đối tượng là trẻ
em và trẻ em cần được chăm sóc, giáo dục và bảo vệ đặc biệt một cách toàn
diện cả về thể chất lẫn tinh thần của cha, mẹ, gia đình, và toàn thể xã hội. Mọi
hành vi xâm hại đến tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của trẻ em đều
phải bị pháp luật trừng trị nghiêm khắc. Trong các hoạt động của các cơ quan,
tổ chức, nhà trường, gia đình, cá nhân có liên quan đến trẻ em, quyền và lợi
ích đó phải được quan tâm và ưu tiên hàng đầu. Trong thời kỳ đất nước hiện
nay, Đảng và nhà nước ta đã có rất nhiều các chính sách pháp luật quan tâm
đặc biệt đến thế hệ trẻ em – những mầm non tương lai của đất nước.
Dựa trên cơ sở pháp luật quốc tế và pháp luật Việt Nam hiện hành thì
có thể thấy một điểm chung về khái niệm trẻ em, đó là: những người dưới
mười sáu tuổi, chưa phát triển đầy đủ về cả thể chất lẫn tinh thần, luôn cần
có sự bảo vệ, chăm sóc, giáo dục đặc biệt về mọi mặt từ phía gia đình, nhà
trường, các cơ quan Nhà nước, tổ chức xã hội và mọi công dân.
- Khái niệm xâm hại tình dục trẻ em
Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), xâm hại tình dục trẻ em được định
nghĩa như sau: Xâm hại tình dục trẻ em sự tham gia của một đứa trẻ vào các
hoạt động tình dục mà đứa trẻ đó không có ý thức đầy đủ, không có khả năng
đó ra sự chấp thuận tham gia, hoặc hoạt động tình dục mà đứa trẻ đó chưa đủ
phát triển cả về mặt tâm sinh lý để tham gia và không thể chấp thuận tham

7


gia, hoặc hoạt động tình dục trái với các quy định của pháp luật hoặc các
thuần phong mĩ tục của xã hội [48, tr.2]. Viện Sức khỏe quốc gia Hoa Kỳ
cũng đưa ra quan điểm về xâm hại tình dục trẻ em đó là không những bao
gồm các hành vi động chạm trực tiếp đến thân thể mà phô dâm, ngôn dâm với
trẻ em, xem phim đồi trụy trẻ em cũng được xem là xâm hại tình dục trẻ em.
Viện Sức khỏe quốc gia Mỹ cho biết 90% kẻ xâm hại tình dục trẻ em là những

người quen biết hoặc thân thuộc với đứa trẻ, có thể là người trong gia đình,
hàng xóm, người trông giữ trẻ. Họ cũng phần lớn là đàn ông.
Hành vi xâm hại tình dục có thể thay đổi từ việc sờ mó bộ phận sinh dục của
trẻ, thủ dâm, tiếp xúc miệng với bộ phận sinh dục, giao hợp bằng ngón tay,
giao hợp qua đường sinh dục hoặc hậu môn [32]. XHTD trẻ em không chỉ
giới hạn vào các tiếp xúc cơ thể mà còn bao gồm cả những hành vi không tiếp
xúc như khoe bộ phận sinh dục cho trẻ thấy, kể cho trẻ nghe về tình dục, cho
xem phim, truyện khiêu dâm, tìm cách hướng dẫn, kích thích tình dục trẻ, rình
xem trộm hoặc sử dụng hình ảnh khiêu dâm trẻ em. Nói cách khác, xâm hại
trẻ em là bất cứ hành động (hoặc không nhất thiết là hành động) có chủ ý và
làm tổn thương hoặc gây nguy hại cho trẻ. Có 4 hình thức chính của xâm hại
trẻ em là xâm hại về thể chất, tinh thần, tình dục và xao nhãng. XHTD trẻ em
bao gồm các hành vi khác nhau như hiếp dâm, cưỡng dâm, giao cấu và dâm ô
với trẻ em. Theo Bộ Luật Hình sự 2015, hiếp dâm người dưới 16 tuổi là người
nào dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc lợi dụng tình trạng không thể tự vệ
được của nạn nhân hoặc thủ đoạn khác giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan
hệ tình dục khác trái với ý muốn của nạn nhân; Cưỡng dâm người từ đủ 13
tuổi đến dưới 16 tuổi là người nào dùng mọi thủ đoạn khiến người lệ thuộc
mình hoặc người đang ở trong tình trạng quẫn bách phải miễn cưỡng giao cấu
hoặc miễn cưỡng thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác; Giao cấu hoặc
thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16

8


tuổi là người nào đủ 18 tuổi trở lên mà giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan
hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi, nếu không thuộc
trường hợp quy định tại Điều 142 và Điều 144 của Bộ luật Hình sự năm 2015;
Dâm ô đối với người dưới 16 tuổi là người nào đủ 18 tuổi trở lên mà có hành
vi dâm ô đối với người dưới 16 tuổi không nhằm mục đích giao cấu hoặc

không nhằm thực hiện các hành vi quan hệ tình dục khác, XHTD trẻ em là
hành vi vi phạm pháp luật, đạo đức xã hội nhằm thỏa mãn những mong muốn,
nhu cầu và sự hài lòng về tình dục của một người đối với trẻ em. Hành vi đó
là hành vi sử dụng quyền lực và sức mạnh có thể là vật chất, tiền bạc, lòng tin,
sự ngây thơ của trẻ để ép buộc trẻ em tham gia thực hiện vào hành vi tình dục,
xâm phạm đến thân thể, sự phát triển lành mạnh về thể chất, tinh thần và tâm
lý của trẻ. Hay lợi dụng trẻ em để khai thác tình dục trong hoạt động thương
mại là mại dâm, khiêu dâm hoặc mua bán trẻ. Đối tượng XHTD trẻ em chủ
yếu là nam giới, là những người thân quen, họ hàng thậm chí anh, chị, em
ruột hoặc cha của trẻ em. Theo Điều 4, Luật Trẻ em năm 2016:
Xâm hại tình dục trẻ em là việc dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực,
ép buộc, lôi kéo, dụ dỗ trẻ em tham gia vào các hành vi liên quan
đến tình dục, bao gồm hiếp dâm, cưỡng dâm, giao cấu, dâm ô với
trẻ em và sử dụng trẻ em vào mục đích mại dâm, khiêu dâm dưới
mọi hình thức [21].
Trong nghiên cứu của đề tài, Luận văn sử dụng khái niệm xâm hại tình
dục theo Điều 4, Luật Trẻ em năm 2016 nêu trên.
Xâm hại tình dục nói chung và XHTD trẻ em nói riêng được coi là
trọng tội, là hành vi vi phạm pháp luật đặc biệt nghiêm trọng, ảnh hưởng trực
tiếp đến thể chất và tâm sinh lý của trẻ em. Do đó, trẻ em cần được bảo vệ
một cách toàn diện bằng mọi hình thức. Bởi, trước hết trẻ em là một con
người được hưởng mọi quyền tự do mà không bị bất cứ một sự xâm phạm hay

9


phân biệt đối xử nào. Trẻ em cũng là những người chưa trưởng thành nên có
quyền được sống, được phát triển, được bày tỏ ý kiến và đặc biệt là được bảo
vệ trước tất cả những hành vi xâm hại đến trẻ em.
- Khái niệm thực hiện pháp luật về phòng, chống xâm hại tình dục

trẻ em
Thực hiện pháp luật về phòng, chống XHTD trẻ em là việc các chủ thể
có nghĩa vụ sử dụng tổng hợp các biện pháp nhằm phát huy vai trò, hiệu lực
của pháp luật trong việc phòng ngừa, ngăn chặn và trừng phạt các hành vi
XHTD trẻ em. Đây là quá trình huy động sự tham gia rộng rãi của tất cả các
lực lượng trong xã hội như cá nhân, gia đình, cơ quan, tổ chức, nhà trường,
quần chúng nhân dân tham gia phòng, ngừa tệ nạn xâm hại tình dục trẻ em,
tuyên truyền, giáo dục về phòng, chống xâm hại tình dục trẻ em nhằm xóa bỏ
những hiện tượng tiêu cực được xác định là nguyên nhân, điều kiện của tội
phạm, đồng thời nâng cao nhận thức, xây dựng môi trường sống an toàn, lành
mạnh cho trẻ em, giảm thiểu nguy cơ trẻ em bị xâm hại tình dục hoặc rơi vào
hoàn cảnh đặc biệt.
Thực hiện pháp luật về phòng, chống xâm hại tình dục trẻ em là sự
tham gia trực tiếp của các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội, gia đình và mỗi
cá nhân vào việc bảo vệ các quyền cơ bản của trẻ em được quy định trong các
văn bản pháp luật quốc tế và quốc gia; trong đó chú trọng những nguyên tắc
cần thiết nhằm đảm bảo an toàn tuyệt đối cho trẻ em, đặc biệt là những trẻ em
đã bị xâm hại tình dục, không để trẻ bị xâm hại lần thứ hai. Việc thực hiện
pháp luật phòng, chống xâm hại tình dục trẻ em phải được tiến hành một cách
chủ động, tích cực, thường xuyên và theo đúng các bước về trình tự thủ tục
nhằm bảo vệ an toàn tuyệt đối cho trẻ. Hiến pháp Việt Nam 2013 đã có những
quy định dựa trên quyền, công nhận quyền con người là quyền tự nhiên vốn
có. Các vấn đề về quyền trẻ em đã được lồng ghép trong hệ thống chính sách

10


và pháp luật. Bên cạnh hệ thống quản lý nhà nước là các tổ chức chính trị - xã
hội, các tổ chức xã hội và xã hội nghề nghiệp, khu vực tư nhân, kể cả các cơ
quan của Liên hợp quốc và các tổ chức quốc tế khác cùng tham gia trong lĩnh

vực bảo vệ trẻ em, trong đó đã áp dụng và thực hiện linh hoạt pháp luật quốc
tế, pháp luật Việt Nam để bảo vệ quyền trẻ em bị xâm hại tình dục. Trong
những năm gần đây, nước ta đã có rất nhiều nỗ lực sửa đổi, điều chỉnh và ban
hành các chính sách pháp luật phù hợp với Luật quốc tế về bảo vệ trẻ em đặc
biệt là trẻ em bị xâm hại tình dục.
Có thể khẳng định rằng đây là biện pháp phòng ngừa mang tính quần
chúng, phổ biến rộng rãi, được tiến hành bằng các biện pháp kết hợp với
nhau để xây dựng môi trường xã hội lành mạnh. Quá trình này cần tạo ra
những tiền đề về vật chất, tư tưởng, tinh thần nhằm xoá bỏ những nguyên
nhân, điều kiện làm nảy sinh tội phạm. Mọi thành viên trong xã hội đều có
quyền và nghĩa vụ tham gia công tác phòng ngừa xã hội với tội phạm xâm
hại tình dục trẻ em.
1.1.2. Vai trò của thực hiện pháp luật về phòng, chống xâm hại tình
dục trẻ em
Một là, bảo vệ các quyền trẻ em. Quyền trẻ em là tất cả những gì trẻ em
cần có để được sống và phát triển một cách lành mạnh và an toàn. Quyền trẻ
em nhằm đảm bảo cho trẻ em không chỉ là người tiếp nhận thụ động lòng
nhân từ của người lớn, mà các em là những thành viên tham gia tích cực vào
quá trình phát triển. Tại Đại hội Đảng lần thứ IX, lần đầu tiên từ “quyền trẻ
em” được dùng trong các văn kiện của Đảng. Qua Hiến pháp 1959, 1980,
1992, 2013 các quyền trẻ em ngày càng được bổ sung, hoàn thiện, phát triển
và được công nhận là một bộ phận quan trọng của quyền con người.
Hai là, thực hiện pháp luật về phòng, chống xâm hại tình dục trẻ em
góp phần tạo nên môi trường lành mạnh, bảo vệ cuộc sống bình yên, hạnh

11


phúc của mọi gia đình, đảm bảo trật tự và an toàn xã hội. Bởi trẻ em là những
người đang trong độ tuổi phát triển, cả về thể chất và tinh thần đều chưa hoàn

thiện. Do đó, việc bị xâm hại tình dục có thể gây nên những cú sốc, những
sang chấn tâm lý lâu dài gây nên những hậu quả tiêu cực cho bản thân, cho
gia đình có trẻ bị xâm hại tình dục và cộng đồng xã hội. Do đó việc thực hiện
pháp luật phòng, chống xâm hại tình dục trẻ em là một việc hết sức cấp thiết,
là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn dân để đấu tranh, ngăn chặn, loại trừ nguyên
nhân, điều kiện của những hành vi xâm hại tình dục trẻ em của tội phạm. Hạn
chế đến mức thấp nhất hậu quả, tác hại do tội phạm gây ra, đảm bảo sự an
toàn cho trẻ em nói chung và xã hội nói riêng.
Ba là, tuân thủ cơ sở pháp lý trong phòng, chống xâm hại tình dục trẻ
em. Pháp luật về bảo vệ trẻ em và phòng, chống XHTD trẻ em được quy định
trong Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự, Luật Hôn nhân và gia đình,
Luật Phòng, chống bạo lực gia đình, Luật Phòng, chống mua bán người, đặc
biệt là Luật Trẻ em năm 2016. Bên cạnh đó, nhiều chính sách về bảo vệ trẻ
em và phòng, chống XHTD trẻ em cũng đã được quan tâm triển khai như
Chương trình Quốc gia bảo vệ trẻ em giai đoạn 2011 - 2015 và giai đoạn 2016
- 2020 với mục tiêu mọi trẻ em đều được bảo vệ để giảm nguy cơ rơi vào
hoàn cảnh đặc biệt, trong đó, chú trọng không để trẻ em bị xâm hại và trẻ em
có hoàn cảnh đặc biệt được trợ giúp, chăm sóc để phục hồi, hòa nhập cộng
đồng và có cơ hội để phát triển.
Bốn là, thực hiện pháp luật về phòng, chống xâm hại tình dục ở trẻ em
góp phần thực hiện mục tiêu cải cách tư pháp của Đảng và Nhà nước. Tại Văn
kiện đại hội Đảng lần thứ XII đã khẳng định:
Tiếp tục đẩy mạnh việc thực hiện Chiến lược cải cách tư pháp,
xây dựng nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm
minh, từng bước hiện đại, bảo vệ pháp luật, công lý, quyền con

12


người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, lợi ích

của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức và
cá nhân [13, tr.245].
Như vậy, để công cuộc cải cách tư pháp đạt được kết quả cao thì có thể
khẳng định, một trong những mục tiêu quan trọng của công cuộc cải cách tư
pháp này là hướng tới việc bảo vệ con người, quyền công dân trong đó có trẻ
em. Nhằm bảo đảm ngày càng tốt hơn quyền con người, hạn chế, tiến tới
tuyệt đối triệt tiêu những hành vi xâm hại quyền con người nói chung và trẻ
em nói riêng từ bất cứ cơ quan, tổ chức kể cả cơ quan tổ chức mang quyền lực
Nhà nước hay cá nhân nào. Do đó, các cơ quan Quản lý nhà nước, tổ chức, cá
nhân khác nhằm đảm bảo quyền con người, quyền trẻ em, đều mang những ý
nghĩa nhất định, mang lại những tín hiệu tích cực và hiệu quả cao của công
cuộc cải cách tư pháp ở nước ta hiện nay.
Năm là, chủ động hội nhập quốc tế về bảo vệ trẻ em. Việt Nam đã là
thành viên của nhiều điều ước quốc tế đa phương, đã tham gia nhiều điều ước
quốc tế và khu vực. Tuy nhiên, vẫn còn một số vấn đề mang tính nguyên tắc
và hình thức, chưa được thực hiện cụ thể. Hơn nữa, cùng với quá trình hội
nhập quốc tế, nước ta cũng phải đối mặt với nhiều khó khăn cả về hành động
thực tiễn lẫn cơ sở pháp lý. Các văn bản pháp luật quốc gia về quyền con
người cần phải được rà soát nhằm loại bỏ các văn bản mâu thuẫn, chồng chéo
hoặc không còn phù hợp với thực tế; bảo đảm tính hợp hiến, tính thống nhất,
tính khả thi, công khai, minh bạch, dễ tiếp cận và thực hiện. Trên cơ sở rà soát
tiến tới hệ thống hóa, pháp điển hóa để từ đó kế thừa, phát triển và xây dựng
mới các văn bản quy phạm pháp luật. Trong quá trình rà soát cũng cần quan
tâm đến sự phù hợp giữa pháp luật quốc gia và các điều ước quốc tế mà Việt
Nam là thành viên. Bên cạnh đó cũng cần tiến hành sửa đổi, bổ sung các văn
bản quy phạm pháp luật nhằm nâng cao năng lực thể chế, mối quan hệ giữa

13

trách nhiệm của Nhà nước nói chung, của cơ quan và của các cá nhân theo
hướng đảm bảo các biện pháp an toàn cho trẻ em, tạo điều kiện cho trẻ em
được sống lành mạnh, hội nhập quốc tế và thực hiện đầy đủ các quyền con
người, quyền công dân trên tất cả các lĩnh vực. Do đó việc thực hiện pháp luật
phòng, chống xâm hại tình dục trẻ em để hội nhập quốc tế là một nhiệm vụ rất
cần thiết để trẻ em được bảo vệ một cách toàn diện nhất hiện nay.
1.2. NỘI DUNG, ĐẶC ĐIỂM VÀ CÁC HÌNH THỨC THỰC HIỆN
PHÁP LUẬT VỀ PHÒNG, CHỐNG XÂM HẠI TÌNH DỤC TRẺ EM
1.2.1. Nội dung thực hiện pháp luật về phòng, chống xâm hại tình
dục trẻ em
Mọi trẻ em đều được bảo vệ khỏi các hình thức xâm hại, bảo vệ trẻ em
là trách nhiệm của Đảng, nhà nước, gia đình, mọi công dân và toàn thể xã hội.
Bảo vệ trẻ em còn hướng tới việc can thiệp khẩn cấp và giúp đỡ trực tiếp các
đối tượng trẻ em đang có nguy cơ hoặc đã bị xâm hại tình dục và nhằm ngăn
chặn, giúp phục hồi và tái hòa nhập cho trẻ em. Pháp luật về bảo vệ trẻ em
bao gồm các quy định về bảo vệ trẻ em khỏi các hình thức bị phân biệt đối
xử; bị bóc lột, lạm dụng về thể xác và tinh thần, bị sao nhãng, lơ là hoặc bị bỏ
rơi; các quy định về bảo vệ trẻ em trong tình huống khẩn cấp, đặc biệt như
mất môi trường gia đình, trong hoàn cảnh chiến tranh hoặc thiên tai; các quy
định về điều kiện chăm sóc đầy đủ hoặc phục hồi cho trẻ em trong những
trường hợp cần thiết; các quy định về chính sách, hình thức và biện pháp trợ
giúp trẻ em, tạo cho các em được hưởng các quyền cơ bản, có cơ hội để phát
triển toàn diện bản thân...
Thực hiện pháp luật phòng ngừa xâm hại tình dục trẻ em chính là việc
phát hiện, khắc phục những nguyên nhân, điều kiện của tình trạng phạm tội
nhằm ngăn chặn, hạn chế và tiến tới loại trừ tội phạm xâm hại tình dục trẻ em
ra khỏi đời sống xã hội.

14

Theo định nghĩa của luật Mỹ, chỉ cần "chạm vào nơi nhạy cảm hoặc
vào vùng vải vóc, quần áo che bên trên nơi nhạy cảm" là đã đủ để xác định
hành vi dâm ô trẻ em. Tùy theo các cấp độ phạm tội, kẻ xâm hại trẻ em sẽ bị
xử phạt nghiêm minh theo quy định của pháp luật. Trong đó, hình phạt chung
thân là mức cao nhất. Hiện nay, một số bang ở Mỹ đã đề xuất nâng mức phạt
cho tội phạm tấn công tình dục trẻ em lên mức tử hình. Mỹ cũng quy định
nhiều đạo luật liên quan đến việc lưu lại thông tin, kiểm soát hành vi, công
khai danh tính của kẻ phạm tội để các cộng đồng dân cư biết được và đề
phòng. Trường hợp chính cha mẹ lạm dụng con cái thì sẽ bị tước quyền nuôi
con. Ngoài các hình thức bị phạt tiền và phạt tù thì người bị kết án còn phải
chịu sự giám sát thường xuyên của cơ quan quản lý địa phương.
Ở Mỹ, có gần 30 tổ chức của chính phủ về bảo vệ quyền lợi trẻ em.
Trong đó có hơn 10 tổ chức bảo vệ trẻ khỏi nạn xâm hại tình dục với đường
dây nóng hoạt động 24/24. Có thể kể đến tổ chức Giúp đỡ trẻ em, Liên hiệp
Sức khỏe trẻ em Mỹ, Cổng thông tin Sức khỏe trẻ em... Đường dây nóng của
các tổ chức này tư vấn cho trẻ và gia đình trẻ bị xâm hại, cách nhận biết trẻ bị
xâm hại, trò chuyện với trẻ như thế nào, hỗ trợ về mặt y tế ra sao, thủ tục trình
báo kẻ xâm hại,... Nhiều tổ chức khác chuyên về điều trị tâm lý và thể xác cho
trẻ em bị xâm hại. Điển hình như Viện hàn lâm Nhi khoa Mỹ - tổ chức bao
gồm nhiều chuyên gia trong lĩnh vực nhi khoa - chuyên về hỗ trợ các gia đình
có con cái bị xâm hại tìm đến sự trợ giúp về y tế.
Tại Anh, trẻ em và gia đình của trẻ em bị xâm hại được khuyến khích liên
hệ ngay lập tức với các tổ chức bảo vệ quyền lợi trẻ em như Hiệp hội quốc gia
dành cho trẻ em bị xâm hại, Cộng đồng Bảo vệ trẻ em quốc gia,... để được trợ
giúp, tránh xảy ra tình trạng giấu diếm hoặc bao che cho kẻ xâm hại. Ngoài trẻ
em và gia đình, đối tượng lạm dụng tình dục trẻ em hoặc có ý định lạm dụng tình
dục trẻ em cũng được quan tâm hỗ trợ để ngăn chặn hành vi phạm tội.

15