Vai trò của giáo dục ý thức chính trị đối với sinh viên Việt Nam hiện nay

VJE

Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 7/2019, tr 278-280

VAI TRÒ CỦA GIÁO DỤC Ý THỨC CHÍNH TRỊ
ĐỐI VỚI SINH VIÊN VIỆT NAM HIỆN NAY
Nguyễn Văn Thuân - Trường Đại học Kinh tế quốc dân
Ngày nhận bài: 12/6/2019; ngày chỉnh sửa: 05/7/2019; ngày duyệt đăng: 23/7/2019.
Abstract: The article mentions the role of educating political consciousness for Vietnamese
students in the context of many changes in the country and the world. This is one of the important
tasks of universities and colleges, because, educating political consciousness contributes to
developing students comprehensively; educating political consciousness is the foundation for
students to strengthen their ideological, firm and self-adaptive stance in the current integration
process; educating political consciousness helps students to have pride, confidence, strong will and
deep awareness to overcome difficulties of life and before the enemy’s plans to sabotage,
defending his beautiful ideals, and educating political consciousness plays an important role in
developing students’ technical and professional qualifications and working competency.
Keywords: Political consciousness education, ideological stance, students.
1. Mở đầu
Sinh viên là lực lượng trí thức trẻ, là nguồn nhân lực
trong tương lai của đất nước. Với hành trang là những hiểu
biết khoa học về các lĩnh vực, họ sẽ góp một phần quan
trọng trong công cuộc CNH, HĐH đất nước, thực hiện các
nhiệm vụ, mục tiêu kinh tế, chính trị mà Đảng và Nhà nước
đề ra. Trong những năm qua, các trường đại học và cao đẳng
ở nước ta đã đào tạo được nhiều sinh viên có chuyên môn
giỏi, có phẩm chất chính trị, đạo đức tốt đáp ứng được
những yêu cầu của đất nước trong thời kì đổi mới. Song bên
cạnh đó, còn một bộ phận sinh viên cũng bộc lộ không ít
những hạn chế, yếu kém, trong đó có sự yếu kém về ý thức
chính trị (YTCT), ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả đào tạo

và sự phát triển nhân cách sinh viên. Vì vậy, việc giáo dục
YTCT cho sinh viên trong quá trình đào tạo tại các trường
đại học và cao đẳng là vấn đề hết sức quan trọng, cấp bách
và có ý nghĩa to lớn. Bài viết trình bày vai trò của giáo dục
YTCT đối với sinh viên Việt Nam trong bối cảnh tình hình
trong nước và thế giới có nhiều biến đổi như hiện nay.
2. Nội dung nghiên cứu
2.1. Ý thức chính trị
Chủ nghĩa Mác - Lênin cho rằng: “Ý thức là sự phản
ánh hiện thực khách quan vào trong bộ óc con người một
cách năng động và sáng tạo” [1; tr 200]. Ý thức là mặt tinh
thần của đời sống xã hội, bao gồm những quan điểm, tư
tưởng cùng những tình cảm, tâm trạng nảy sinh từ tồn tại xã
hội và phản ánh tồn tại xã hội trong những giai đoạn phát
triển nhất định. Ý thức mang bản chất xã hội - lịch sử. Nội
dung của ý thức bao gồm: tri thức, tình cảm, ý chí. Trong đó
tri thức là bộ phận đầu tiên, cơ bản của ý thức, là phương
thức tồn tại chủ yếu của ý thức.
Trong thực tế, “ý thức” thường được tồn tại với nhiều
hình thái khác nhau tuỳ từng lĩnh vực cụ thể, các hình thái ý

thức bao gồm: YTCT, ý thức pháp quyền, ý thức đạo đức,
ý thức khoa học, ý thức thẩm mĩ, ý thức tôn giáo. Trong các
hình thái ý thức ấy, YTCT đóng vai trò quan trọng nhất chi
phối các hình thái ý thức xã hội khác. YTCT là một hình
thái ý thức xã hội xuất hiện trong xã hội có giai cấp và nhà
nước. Nó phản ánh các quan hệ chính trị, kinh tế, xã hội giữa
các giai cấp, các dân tộc và các quốc gia cũng như thái độ
của các giai cấp đối với quyền lực nhà nước. Đặc trưng của
YTCT là thể hiện trực tiếp và tập trung nhất lợi ích giai cấp.

Do đó, có thể hiểu, YTCT là những tri thức kinh
nghiệm và quan điểm tư tưởng, những cảm xúc, tình cảm
của con người phản ánh quyền lợi, địa vị của giai cấp,
phản ánh các quan hệ chính trị, kinh tế, xã hội giữa các
giai cấp, dân tộc và các quốc gia.
2.2. Ý thức chính trị của sinh viên Việt Nam hiện nay
Sinh viên Việt Nam hiện nay là một bộ phận học sinh,
thanh niên được lớn lên và học tập trong hệ thống giáo dục
phổ thông của nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam
nên tất yếu có YTCT và ý thức đó tiếp tục phát triển trong
những năm học tiếp theo. YTCT của sinh viên là YTCT xã
hội chủ nghĩa của những thanh niên đang học tập, rèn luyện
tại các trường đại học và cao đẳng, là hạt nhân đời sống
chính trị tư tưởng của sinh viên, phản ánh chất lượng và giá
trị của sinh viên về mặt giác ngộ giai cấp công nhân, giác
ngộ dân tộc. YTCT của sinh viên Việt Nam được kế thừa
và phát triển từ những giá trị văn hoá quý báu của dân tộc,
được vận động và phát triển trong môi trường kinh tế, chính
trị của đất nước, của việc GD-ĐT của các trường đại học và
cao đẳng ở mỗi giai đoạn nhất định. Sự phát triển của ý thức
đó được thực hiện bởi hoạt động tích cực, chủ động của sinh
viên và bị chi phối bởi nội dung và phương pháp đào tạo
trong các trường cũng như các điều kiện khách quan khác.
Vì thế, có thể hiểu YTCT của sinh viên Việt Nam hiện nay

278

Email:

VJE

Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 7/2019, tr 278-280

là toàn bộ những tri thức, ý chí, tình cảm của sinh viên về
quyền lợi, địa vị của mình và các giai cấp tầng lớp khác
trong xã hội, về nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt
Nam xã hội chủ nghĩa, phản ánh sự giác ngộ lí luận chủ
nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm
đường lối của Đảng và Nhà nước; về nhiệm vụ của trường
và của mỗi sinh viên trong quá trình học tập, rèn luyện của
họ tại các trường đại học và cao đẳng.
YTCT của sinh viên Việt Nam hiện nay biểu hiện ở một
số nét cơ bản như sau:
Một là, ở hệ thống tri thức về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, đường lối chính sách của Đảng và Nhà
nước ta. Nói đến YTCT là nói đến tri thức, tình cảm, ý chí
của con người về quyền lợi, địa vị giai cấp, về xu hướng vận
động và phát triển của giai cấp, dân tộc. YTCT của sinh viên
Việt Nam hiện nay được phát triển thông qua quá trình học
tập, tích luỹ những tri thức của sinh viên tại các trường đại
học, cao đẳng. YTCT của sinh viên phải được biểu hiện
trước hết ở những tri thức của họ về quyền lợi, địa vị và quan
hệ giai cấp, dân tộc, quốc gia, những tri thức của sinh viên
về con đường cách mạng, về chế độ được Đảng và nhân dân
ta đang thực hiện. Ngày nay, trong sự nghiệp xây dựng chủ
nghĩa xã hội, Đảng ta khẳng định: “Lấy chủ nghĩa MácLênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, kim
chỉ nam cho hành động” [2; tr 84]. Vì vậy, biểu hiện YTCT
của sinh viên trước hết phải là: có tri thức sâu sắc về chủ
nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối chính

sách của Đảng và Nhà nước ta. YTCT trở thành công cụ có
hiệu quả trong nhận thức và cải tạo thế giới, giúp sinh viên
có thể giải quyết đúng đắn, chính xác, mau lẹ các tình huống
phức tạp, các vấn đề chính trị thực tiễn đặt ra.
Hai là, ở trình độ giác ngộ giai cấp, giác ngộ dân tộc,
sinh viên có niềm tin vào chế độ xã hội chủ nghĩa, vào con
đường cách mạng mà Đảng và nhân dân ta đang xây dựng.
Đây là một biểu hiện đặc trưng trong YTCT của sinh viên
Việt Nam. Nói tới YTCT của sinh viên ở nước ta là nói tới
tính giai cấp công nhân, tính đảng trong sinh viên thể hiện ở
sự tham gia của sinh viên vào các quá trình chính trị xã hội
trong học tập, rèn luyện và trong quá trình ấy, phải có niềm
tin vào chế độ xã hội chủ nghĩa, vào con đường cách mạng
xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Bởi vì sinh viên khi ra trường là
nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ cho sự nghiệp phát
triển kinh tế, CNH, HĐH đất nước. Nếu không có niềm tin,
không có sự vững vàng, kiên định sẽ dẫn tới bi quan, dao
động, lúng túng và mất phương hướng chính trị trong những
thời điểm khó khăn, gay go, phức tạp của các vấn đề chính
trị, xã hội trong nước và quốc tế, dễ bị kẻ thù lợi dụng để
tuyên truyền phản động.
Ba là, ở động cơ, thái độ học tập đúng đắn, có ý thức và
xu hướng nghề nghiệp rõ ràng, ham học, cầu tiến, không
dung hoà với những thói hư, tật xấu. Trong điều kiện hiện

nay, cách mạng khoa học và công nghệ đang phát triển như
vũ bão, tri thức khoa học đã xâm nhập vào mọi mặt của đời
sống xã hội và trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp; xu thế
mở cửa, hội nhập đang là một yêu cầu khách quan. Chính
trong điều kiện đó, đòi hỏi mỗi thanh niên, sinh viên muốn

hội nhập, thích ứng với thời cuộc phải có lập trường vững
vàng, kiến thức khoa học vững chắc và phải có sức khoẻ tốt
để phục vụ cho sự nghiệp phát triển KT-XH, góp phần xây
dựng và bảo vệ đất nước phồn vinh.
2.3. Vai trò của giáo dục ý thức chính trị đối với sinh viên
Việt Nam hiện nay
Hiện nay, tình hình quốc tế và trong nước đang có
những diễn biến phức tạp, chiến lược “diễn biến hoà bình”
và “tự diễn biến” đang diễn ra gay gắt, ảnh hưởng đến
YTCT, tư tưởng của thanh niên nói chung và sinh viên nói
riêng. Trong bối cảnh ấy, việc giáo dục YTCT của sinh viên
Việt Nam có vai trò to lớn, được thể hiện qua những điểm
sau:
- Giáo dục YTCT góp phần phát triển sinh viên một cách
toàn diện. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Muốn xây dựng
chủ nghĩa xã hội phải có con người xã hội chủ nghĩa” [3; tr
448]. Đức và tài là hai mặt của cùng một nhân cách con
người, là những nội dung không thể thiếu trong giáo dục con
người toàn diện. Mục đích cuối cùng của giáo dục toàn diện
nhằm tạo ra lớp người có năng lực và phẩm chất đáp ứng
yêu cầu thời đại. Hồ Chí Minh xác định: “Trong việc giáo
dục và học tập, phải chú trọng đủ các mặt: đạo đức cách
mạng, giác ngộ xã hội chủ nghĩa, văn hoá, kĩ thuật, lao động
và sản xuất” [4; tr 190]. Giáo dục YTCT cho sinh viên là
một trong những nội dung quan trọng trong công tác giáo
dục toàn diện của các trường đại học và cao đẳng, bởi ngoài
kiến thức chuyên môn, sinh viên rất cần được trau dồi tư
tưởng, đạo đức, lối sống, bồi dưỡng lòng yêu nước, sự quan
tâm tới cộng đồng... Nhờ đó, giúp họ dần tạo lập và kiên
định lập trường và bản lĩnh chính trị. Đây là một công tác

quan trọng, là tiền đề để chúng ta có thể đào tạo ra một thế
hệ cán bộ mới vừa giỏi chuyên môn, vừa vững vàng về lập
trường chính trị, có đạo đức cách mạng, từ đó đưa đất nước
phát triển lên tầm cao mới trong thời kì đẩy mạnh hội nhập
quốc tế.
- Phát triển YTCT là cơ sở giúp sinh viên củng cố lập
trường tư tưởng, vững vàng và tự thích ứng trong quá trình
hội nhập hiện nay. Trong những năm gần đây, tình hình KTXH đang có chiều hướng tăng trưởng và phát triển mạnh,
nhưng trong quá trình phát triển kinh tế thị trường và hội
nhập, bên cạnh những mặt tích cực và thuận lợi, có những
mặt trái, những yếu tố tiêu cực đã tác động làm ảnh hưởng
đến quá trình tu dưỡng, rèn luyện của một bộ phận sinh viên.
Những nhức nhối về mặt xã hội, nhất là nạn tham nhũng và
các hiện tượng tiêu cực, lối sống xa lạ du nhập vào nước ta
đã len lỏi, thường xuyên tác động làm ảnh hưởng đến việc

279


VJE

Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 7/2019, tr 278-280

rèn luyện học tập, sinh hoạt đời sống của sinh viên, làm xấu
đi quan hệ thầy trò - bạn bè, làm giảm hiệu quả hoạt động
của các tổ chức đảng và các tổ chức quần chúng trong nhà
trường. Các lực lượng thù địch đang ra sức thực hiện âm
mưu “diễn biến hoà bình”, tiến hành chiến tranh tâm lí phá
hoại trên mặt trận tư tưởng văn hoá, trong đó sinh viên là đối
tượng mà kẻ thù tập trung tác động với sự quan tâm đặc biệt

trên nhiều phương diện. Vì vậy, việc đào tạo chuyên môn
gắn liền với giáo dục và phát triển YTCT cho sinh viên có
một vai trò rất quan trọng, giúp sinh viên hiểu được rõ bản
chất của chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản, từ đó có lập
trường vững vàng, lạc quan, tin tưởng vào tiền đồ, vào tương
lai tươi sáng của chủ nghĩa xã hội, của cách mạng Việt Nam,
yên tâm trong học tập và nghiên cứu khoa học.
- Giáo dục YTCT cho sinh viên hiện nay giúp sinh viên
có được lòng tự hào, niềm tin, ý chí bản lĩnh kiên cường và
tầm nhận thức sâu rộng, vượt qua khó khăn của cuộc sống
và trước những âm mưu phá hoại của kẻ thù, bảo vệ lí tưởng
cao đẹp của mình. Trong giai đoạn hiện nay, Đảng và Nhà
nước ta chủ trương mở cửa hội nhập, tiếp thu những tinh
hoa tiên tiến của nhân loại nhưng vẫn giữ gìn bản sắc của
dân tộc Việt Nam. Vì vậy, phát triển YTCT cho sinh viên
không chỉ có vai trò giúp sinh viên kế thừa và phát huy
truyền thống của dân tộc mà còn tiếp thu tinh hoa của thời
đại, của bản chất quốc tế vô sản, hiểu về vấn đề thời sự, vấn
đề đấu tranh trên thế giới, từ đó giúp sinh viên có cái nhìn
tổng quát khi ra trường dù các em có làm việc trên cương vị
nào, ở nơi đâu vẫn luôn luôn tự hào về dân tộc Việt Nam,
về đất nước Việt Nam.
- Giáo dục YTCT cho sinh viên hiện nay có vai trò quan
trọng đối với phát triển trình độ chuyên môn kĩ thuật, năng
lực công tác của sinh viên. Con đường khoa học nói chung
không phải là con đường thẳng tắp mà đầy chông gai, đặc
biệt trong giai đoạn hiện nay khi khoa học kĩ thuật đang phát
triển mạnh mẽ. Thời gian học tập tại trường đòi hỏi sinh viên
phải tiếp thu một khối lượng kiến thức khá lớn, vì vậy học
tập rèn luyện để nâng cao trình độ, chuyên môn kĩ thuật,

năng lực công tác là nhiệm vụ trung tâm của mỗi sinh viên.
Mỗi sinh viên phải quán triệt sâu sắc nhiệm vụ ấy để xây
dựng động cơ, thái độ học tập đúng đắn. Động cơ ấy là biểu
hiện của ý thức và xu hướng nghề nghiệp, nó chi phối toàn
bộ nhận thức, tư tưởng và hành động cụ thể của mỗi sinh
viên. Ý thức về nghề nghiệp tương lai càng rõ ràng, sâu sắc,
càng thôi thúc sinh viên cố gắng vươn lên đạt thành tích tốt
trong học tập. Học tập, rèn luyện để nâng cao trình độ
chuyên môn, kĩ thuật, năng lực công tác của sinh viên là một
quá trình, trong đó yếu tố con người mà hạt nhân của nó là
YTCT luôn giữ vai trò quan trọng, có tác dụng định hướng
và điều chỉnh hành vi hoạt động của sinh viên, nó thể hiện ở
ý chí quyết tâm, lòng kiên trì vượt khó, đó cũng là sự độc
lập, sáng tạo, nhạy bén trong việc tìm ra những giải pháp tối

ưu để đạt kết quả học tập tốt cũng như các giải pháp cải tiến
hữu ích trong công tác.
3. Kết luận
Giáo dục YTCT cho sinh viên hiện nay là một nội dung
quan trọng trong chiến lược GD-ĐT của các trường đại học
và cao đẳng để đào tạo những người kế tục sự nghiệp xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa vừa
“hồng”, vừa “chuyên”, phục vụ tốt cho sự nghiệp phát triển
KT-XH của đất nước. Bởi vì, YTCT có vai trò rất quan
trọng đến sự phát triển nhân cách của sinh viên, nó định
hướng, chi phối mọi hoạt động của con người, biến thành
hành vi, hành động cách mạng, đảm bảo cho sinh viên luôn
vững vàng trước mọi biến động của cuộc sống, không
hoang mang, dao động, hoàn thành tốt nhiệm vụ học tập và
rèn luyện tại trường. Chính vì vậy, giáo dục YTCT cho sinh

viên Việt Nam hiện nay là tất yếu, cần thiết vừa là mục tiêu,
vừa là động lực nhằm nâng cao chất lượng GD-ĐT tại các
trường đại học và cao đẳng.
Tài liệu tham khảo
[1] Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh (1996).
Mấy vấn đề về chủ nghĩa Mác - Lênin trong giai
đoạn hiện nay. NXB Chính trị Quốc gia - Sự thật.
[2] Đảng Cộng sản Việt Nam (2001). Văn kiện Đại hội
đại biểu toàn quốc lần thứ IX. NXB Chính trị Quốc
gia - Sự thật.
[3] Ban Bí thư Trung ương Đảng (2000). Hồ Chí Minh
toàn tập (tập 9). NXB Chính trị Quốc gia - Sự thật.
[4] Ban Bí thư Trung ương Đảng (2000). Hồ Chí Minh
toàn tập (tập 10). NXB Chính trị Quốc gia - Sự thật.
[5] Đoàn Nam Đàn (2002). Tư tưởng Hồ Chí Minh về
giáo dục thanh niên. NXB Chính trị Quốc gia - Sự
thật.
[6] Phạm Đình Nghiệp (2000). Giáo dục tư tưởng cách
mạng cho thế hệ trẻ Việt Nam trong tình hình mới.
NXB Chính trị Quốc gia - Sự thật.
[7] Trần Quy Nhơn (2004). Tư tưởng Hồ Chí Minh về
vai trò thanh niên trong cách mạng Việt Nam. NXB
Thanh niên.
[8] Phạm Đình Khuê (2016). Ý thức chính trị của sinh
viên ở nước ta hiện nay - Thực trạng và những vấn
đề đặt ra. Luận án tiến sĩ Triết học, Học viện Khoa
học xã hội.
[9] Tạ Thu Huyền (2017). Giáo dục ý thức chính trị cho
sinh viên hiện nay - nội dung và phương pháp. Tạp
chí Giáo dục, số đặc biệt kì 3 tháng 8, tr 238-241;

234.
[10] Tạ Thùy Dương (2017). Nhận thức về nội dung và
hình thức cơ bản của việc giáo dục ý thức chính trị
cho sinh viên Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.
Tạp chí Giáo dục, số đặc biệt tháng 5, tr 129-131.

280