Luận án tiến sĩ Nông nghiệp: Nghiên cứu tính đa dạng thực vật thân gỗ và đặc điểm cấu trúc của một số kiểu rừng chính tại Vườn Quốc gia Bù Gia Mập, tỉnh Bình Phước
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.82 MB, 193 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐẠO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT
VIỆN KHOA HỌC LÂM NGHIỆP VIỆT NAM
VƯƠNG ĐỨC HÒA
NGHIÊN CỨU TÍNH ĐA DẠNG THỰC VẬT THÂN GỖ VÀ
ĐẶC ĐIỂM CẤU TRÚC CỦA MỘT SỐ KIỂU RỪNG
TẠI VƯỜN QUỐC GIA BÙ GIA MẬP,
TỈNH BÌNH PHƯỚC
LUẬN ÁN TIẾN SĨ LÂM NGHIỆP
Hà Nội, tháng 01/ 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐẠO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT
VIỆN KHOA HỌC LÂM NGHIỆP VIỆT NAM
VƯƠNG ĐỨC HÒA
NGHIÊN CỨU TÍNH ĐA DẠNG THỰC VẬT THÂN GỖ VÀ
ĐẶC ĐIỂM CẤU TRÚC CỦA MỘT SỐ KIỂU RỪNG
TẠI VƯỜN QUỐC GIA BÙ GIA MẬP,
TỈNH BÌNH PHƯỚC
Chuyên ngành Lâm sinh
Mã số: 9620205
LUẬN ÁN TIẾN SĨ LÂM NGHIỆP
Hà Nội, tháng 01/ 2019
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả
nêu trong luận án là trung thực và chưa tưng đ
̀ ược ai công bố trong bất kỳ công
trình nào. Các hình và ảnh sử dụng trong công trình là của tác giả.
Các tài liệu trích dẫn trong luận án có chỉ rõ nguồn gốc.
Tác giả luân an
̣ ́
Vương Đức Hòa
ii
LỜI CẢM ƠN
Luận án được hoàn thành là kết quả của sự nỗ lực học tập của bản thân,
cùng với sự giúp đỡ của Ban Lãnh đạo Viện, tập thể các Cán bộ thuộc các Ban,
Viện chuyên môn của Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam và các nhà khoa
học, đồng nghiệp.
Nhân dịp này, tôi xin được chân thành cảm ơn PGS.TS. Viên Ngọc Nam,
Trường Đại học Nông Lâm, thành phố Hồ Chí Minh, giáo viên hướng dẫn khoa
học cho tôi trong quá trình thực hiện đề tài luận án.
Xin trân trọng cảm ơn sự hỗ trợ, giúp đỡ của Ban Giám đốc và Cán bộ
Vườn Quốc gia Bù Gia Mập, tỉnh Bình Phước trong hoạt động nghiên cứu, ngoại
nghiệp của nghiên cứu sinh.
Xin chân thành cảm ơn các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu Viện Sinh
thái học Miền Nam đã đến Vườn cùng với tác giả nghiên cứu về thực vật, giúp
tác giả định danh một số loài thực vật.
Xin được cảm ơn các bạn đồng nghiệp những người đi trước đã động
viên giúp đỡ tôi trong chuyên môn, cũng như một số chuyên ngành khác mà tôi
còn khiếm khuyết.
Cuối cùng, tôi xin được gửi lời cảm ơn tới những người thân trong gia đình,
đã động viên, chia sẻ, giúp đỡ tôi cả về tinh thần và vật chất để tôi yên tâm hoàn
thành luận án.
Một lần nữa tôi xin trân trọng cảm ơn tới tất cả những sự giúp đỡ quý báu
đó.
Hà Nội, ngày 25 tháng 1 năm 2019
Tác giả luận án
iii
MỤC LỤC
Nội dung Trang
LỜI CAM ĐOAN
.....................................................................................................
i
LỜI CẢM ƠN
.........................................................................................................
ii
MỤC LỤC
..............................................................................................................
iii
CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN
...........................................................
vii
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU
.......................................................................
viii
DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH
.........................................................................
xvii
PHẦN MỞ ĐẦU
.....................................................................................................
1
1. Tính cấp thiết của đề tài luận án
.....................................................................
1
2. Mục tiêu của nghiên cứu
....................................................................................
3
2.1. Về khoa học
..................................................................................................
3
2.2. Về thực tiễn
..................................................................................................
3
3. Phạm vi và giới hạn nghiên cứu
.....................................................................
3
4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
..........................................................................
5
4.1. Ý nghĩa khoa học
...........................................................................................
5
4.2. Ý nghĩa thực tiễn
..........................................................................................
5
5. Những đóng góp mới của luận án
....................................................................
5
6. Cấu trúc của luận án
.........................................................................................
5
Chương 1
.................................................................................................................
6
TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
...............................................................
6
1.1. Một số khái niệm dùng trong luận án
..........................................................
6
iv
1.1.1. Khái niệm về đa dang sinh học
................................................................
6
1.1.2. Khái niệm về cấu trúc rừng
...................................................................
7
1.1.3. Khái niệm về thực vật thân gỗ
...............................................................
7
1.2. Trên thế giới
....................................................................................................
7
1.2.1. Nghiên cứu về thảm thực vật rừng
........................................................
7
1.2.2. Nghiên cứu về đa dạng và các chỉ số đa dạng sinh học
......................
10
1.2.3. Nghiên cứu cấu trúc rừng
.......................................................................
16
1.3. Ở Việt Nam
....................................................................................................
19
1.3.1. Nghiên cứu về thảm thực vật rừng
......................................................
19
1.3.2. Nghiên cứu về đa dạng sinh học
............................................................
21
1.3.3. Nghiên cứu về cấu trúc rừng
.................................................................
25
1.3.4. Những nghiên cứu ở VQG Bù Gia Mập
................................................
29
1.4. Nhận xét và đánh giá chung
..........................................................................
30
Chương 2
...............................................................................................................
32
ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
..................
32
2.1. Đối tượng và địa điểm nghiên cứu
.............................................................
32
2.2. Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội khu vực nghiên cứu
........................
33
2.2.1. Điều kiện tự nhiên
..................................................................................
33
2.2.2. Điều kiện kinh tế xã hội
......................................................................
34
2.3. Nội dung nghiên cứu
......................................................................................
36
2.4. Phương pháp nghiên cứu
..............................................................................
36
2.4.1. Cách tiếp cận
...........................................................................................
36
2.4.2. Các phương pháp nghiên cứu
................................................................
38
Chương 3
...............................................................................................................
51
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
...............................................................................
51
3.1. Đánh giá tài nguyên và đa dạng sinh học ở VQG Bù Gia Mập
................
51
v
3.1.1. Thảm thực vật rừng VQG Bù Gia Mập
...............................................
51
3.1.2. Đa dạng các trạng thái rừng
..................................................................
57
3.2. Tính đa dạng thực vật thân gỗ của hai kiểu rừng
....................................
63
3.2.1. Tính đa dạng của kiểu rừng Rkx
..........................................................
63
3.2.2. Tính đa dạng của kiểu rừng Rkn
............................................................
75
3.2.3. So sánh tính đa dạng của kiểu rừng Rkx và Rkn
.................................
87
3.3. Đặc điểm cấu trúc của hai kiểu rừng Rkx và Rkn
...................................
96
3.3.1. Đặc điểm cấu trúc của kiểu rừng Rkx
.................................................
96
3.3.2. Đặc điểm cấu trúc của kiểu rừng Rkn
..............................................
109
3.3.3. Quan hệ giữa cấu trúc và đa dạng thực vật của hai kiểu rừng Rkx và
Rkn
........................................................................................................................
121
3.4. Phân tích một số nguyên nhân gây suy giảm tính đa dạng thực vật và đề
xuất các giải pháp bảo tồn đa dạng thực vật ở VQG Bù Gia Mập
.............
132
3.4.1. Một số nguyên nhân gây suy giảm đa dạng thực vật
........................
132
3.4.2. Đề xuất các giải pháp bảo tồn đa dạng thực vật ở VQG Bù Gia
Mập
......................................................................................................................
142
KẾT LUẬN KIẾN NGHỊ
..................................................................................
151
TÀI LIỆU THAM KHẢO
...................................................................................
153
vi
vii
CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN
Ký hiệu/
từ viết tắt
BTTN
CITES
CR
D1,3
ĐDSH
EN
G
HST
Hvn
IA
IIA
IUCN
Giải nghĩa đầy đủ
Bảo tồn Thiên nhiên
Công ước quốc tế về buôn bán động thực vật hoang dã nguy cấp
(Convention of International Trade of Endangered Species)
Loài rất nguy cấp
Đường kính ngang ngực
Đa dạng sinh học
Loài nguy cấp
Tiết diện ngang
Hệ sinh thái
Chiều cao vút ngọn
Loài thực vật nghiêm cấm khai thác và sử dụng vì mục đích thương
mại
Loài thực vật hạn chế khai thác và sử dụng vì mục đích thương mại
Tổ chức bảo tồn thiên nhiên quốc tế (International Union for the
KBT
LR
MAE
Conservation of Nature and Nature Resources).
Khu Bảo tồn
Loài ít nguy cấp
Sai lệch tuyệt đối trung bình.
MAPE
Sai lệch tuyệt đối trung bình theo phần trăm.
NĐ32
Nxb
OTCDV
QXTV
R2
Rkn
Rkx
SĐVN
SEE
SSR
TTV
VQG
VU
Nghị định 32/2006/NĐCP ngày 30 tháng 3 năm 2006 của Chính phủ
Nhà xuất bản
Ô tiêu chuẩn định vị
Quần xã thực vật
Hệ số xác định
Kiểu rừng kín nửa thường xanh ẩm nhiệt đới
Kiểu rừng kín thường xanh mưa nhiệt đới
Sách Đỏ Việt Nam
Sai số phương trình
Tổng độ lệch bình phương ngẫu nhiên
Thảm thực vật
Vườn Quốc Gia
Loài sẽ nguy cấp
WWF
Quỹ quốc tế về bảo tồn thiên nhiên (World Wild Fund for Nature)
viii
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU
Nội dung
Trang
LỜI CAM ĐOAN
.....................................................................................................
i
LỜI CẢM ƠN
.........................................................................................................
ii
ix
MỤC LỤC
..............................................................................................................
iii
CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN
...........................................................
vii
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU
.......................................................................
viii
DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH
.........................................................................
xvii
PHẦN MỞ ĐẦU
.....................................................................................................
1
1. Tính cấp thiết của đề tài luận án
.....................................................................
1
2. Mục tiêu của nghiên cứu
....................................................................................
3
2.1. Về khoa học
..................................................................................................
3
2.2. Về thực tiễn
..................................................................................................
3
3. Phạm vi và giới hạn nghiên cứu
.....................................................................
3
4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
..........................................................................
5
4.1. Ý nghĩa khoa học
...........................................................................................
5
4.2. Ý nghĩa thực tiễn
..........................................................................................
5
5. Những đóng góp mới của luận án
....................................................................
5
6. Cấu trúc của luận án
.........................................................................................
5
Chương 1
.................................................................................................................
6
TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
...............................................................
6
1.1. Một số khái niệm dùng trong luận án
..........................................................
6
1.1.1. Khái niệm về đa dang sinh học
................................................................
6
1.1.2. Khái niệm về cấu trúc rừng
...................................................................
7
1.1.3. Khái niệm về thực vật thân gỗ
...............................................................
7
1.2. Trên thế giới
....................................................................................................
7
1.2.1. Nghiên cứu về thảm thực vật rừng
........................................................
7
1.2.2. Nghiên cứu về đa dạng và các chỉ số đa dạng sinh học
......................
10
1.2.3. Nghiên cứu cấu trúc rừng
.......................................................................
16
1.3. Ở Việt Nam
....................................................................................................
19
x
1.3.1. Nghiên cứu về thảm thực vật rừng
......................................................
19
1.3.2. Nghiên cứu về đa dạng sinh học
............................................................
21
1.3.3. Nghiên cứu về cấu trúc rừng
.................................................................
25
1.3.4. Những nghiên cứu ở VQG Bù Gia Mập
................................................
29
1.4. Nhận xét và đánh giá chung
..........................................................................
30
Chương 2
...............................................................................................................
32
ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
..................
32
2.1. Đối tượng và địa điểm nghiên cứu
.............................................................
32
2.2. Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội khu vực nghiên cứu
........................
33
2.2.1. Điều kiện tự nhiên
..................................................................................
33
2.2.1.1. Vị trí địa lý, diện tích
.........................................................................
33
2.2.2.2. Đặc điểm khí hậu, thủy văn
.............................................................
33
2.2.2. Điều kiện kinh tế xã hội
......................................................................
34
Bảng 2.1: Đặc điểm dân số vùng đệm VQG Bù Gia Mập
..............................
35
2.3. Nội dung nghiên cứu
......................................................................................
36
2.4. Phương pháp nghiên cứu
..............................................................................
36
2.4.1. Cách tiếp cận
...........................................................................................
36
Hình 2.1: Sơ đồ tổng quát phương pháp nghiên cứu
.......................................
38
2.4.2. Các phương pháp nghiên cứu
................................................................
38
2.4.2.1. Phương pháp đánh giá tài nguyên đa dạng thực vật VQG Bù Gia
Mập
........................................................................................................................
38
2.4.2.2. Phương pháp nghiên cứu tính đa dạng thực vật thân gỗ của hai
kiểu rừng
...............................................................................................................
39
Bảng 2.2: Thông tin các OTC trong khu vực nghiên cứu
.................................
39
Hình 2.2: Bố trí các OTC trên bản đồ Google Earth
.......................................
40
Hình 2.3: Sơ đồ các ô thứ cấp trong OTCDV nghiên cứu
..............................
41
xi
2.4.2.3. Phương pháp nghiên cứu đặc điểm cấu trúc và xem xét mối quan
hệ giữa đa dạng và cấu trúc rừng
......................................................................
46
2.4.2.4. Phương pháp nghiên cứu những nguyên nhân và đề xuất các biện
pháp bảo tồn đa dạng thực vật VQG Bù Gia Mập
..........................................
49
Chương 3
...............................................................................................................
51
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
...............................................................................
51
3.1. Đánh giá tài nguyên và đa dạng sinh học ở VQG Bù Gia Mập
................
51
3.1.1. Thảm thực vật rừng VQG Bù Gia Mập
...............................................
51
3.1.1.1. Hiện trạng phân chia các kiểu thảm thực vật ở VQG Bù Gia
Mập
........................................................................................................................
51
3.1.1.2. Đặc điểm phân bố, cấu trúc, diện tích các xã hợp thực vật
53
.....
3.1.2. Đa dạng các trạng thái rừng
..................................................................
57
3.1.2.1. Diện tích các loại đất, loại rừng
.......................................................
57
Bảng 3.1: Hiện trạng rừng theo kiểu rừng ở VQG Bù Gia Mập
..................
58
Hình 3.2: Bản đồ hiện trạng rừng VQG Bù Gia Mập
....................................
59
3.1.2.2. Đặc điểm các trạng thái rừng
.............................................................
59
3.1.3. Đa dạng về thành phần loài thực vật
......................................................
61
Bảng 3.2: Đa dạng thực vật qua các nghiên cứu ở VQG Bù Gia Mập
..........
62
3
...............................................................................................................................
62
4
...............................................................................................................................
62
5
...............................................................................................................................
62
6
...............................................................................................................................
62
3.2. Tính đa dạng thực vật thân gỗ của hai kiểu rừng
....................................
63
3.2.1. Tính đa dạng của kiểu rừng Rkx
..........................................................
63
3.2.1.1. Thành phần loài thực vật kiểu rừng Rkx
.......................................
63
Hình 3.3: Phân bố số loài, số chi, họ thực vật của kiểu rừng Rkx
................
63
xii
Bảng 3.3: Chỉ số FIV các họ thực vật ưu thế của kiểu rừng Rkx
................
64
Hình 3.4: Quan hệ giữa các họ thuộc kiểu rừng Rkx
......................................
65
Bảng 3.4: Kết cấu đa dạng thành phần loài các QXTV của kiểu rừng Rkx 66
3.2.1.2. Các chỉ số đa dạng thực vật của kiểu rừng Rkx
..........................
66
Bảng 3.5: Chỉ số đa dạng thực vật ở các trạng thái rừng của kiểu Rkx
67
.....
Hình 3.5: Đường cong ưu thế KDominance của kiểu rừng Rkx
...................
68
Bảng 3.6: Chỉ số tương đồng SI giữa các QXTV của kiểu rừng Rkx
..........
69
.............................................................................................................................
69
3.2.1.3. Quan hệ giữa các loài thuộc kiểu rừng Rkx
..................................
69
Hình 3.6: Đồ thị thể hiện mối quan hệ giữa các loài của kiểu rừng Rkx
70
....
Hình 3.7: Mối quan hệ giữa các loài thuộc kiểu rừng Rkx
.............................
71
Hình 3.8: Đồ thị PCA thể hiện mối quan hệ giữa các loài của Rkx
..............
72
3.2.1.4. Mối quan hệ giữa các quần xã của kiểu rừng Rkx
......................
74
Hình 3.9: Mối quan hệ giữa các trạng thái rừng của kiểu rừng Rkx
...........
74
3.2.2. Tính đa dạng của kiểu rừng Rkn
............................................................
75
3.2.2.1. Thành phần loài thực vật kiểu rừng Rkn
........................................
75
Hình 3.10: Phân bố số loài, số chi của các họ thực vật của kiểu rừng Rkn 75
Bảng 3.7: Chỉ số FIV các họ thực vật ưu thế của kiểu rừng Rkn
................
76
Hình 3.11: Quan hệ giữa các họ thực vật thuộc kiểu rừng Rkn
...................
77
Bảng 3.8: Kết cấu đa dạng thành phần loài các QXTV của kiểu rừng Rkn 77
3.2.2.2. Các chỉ số đa dạng thực vật của kiểu rừng Rkn
.......................
78
Bảng 3.9: Chỉ số đa thực vật các trạng thái rừng của kiểu Rkn
...................
80
Hình 3.12: Đường cong ưu thế KDominance của kiểu rừng Rkn
.................
81
Bảng 3.10: Chỉ số tương đồng SI giữa các QXTV của kiểu rừng Rkn
........
82
3.2.2.3. Quan hệ giữa các loài của kiểu rừng Rkn
......................................
82
xiii
Hình 3.13: Đồ thị MDS thể hiện mối quan hệ giữa các loài của kiểu rừng
Rkn
.........................................................................................................................
83
Hình 3.14: Mối quan hệ giữa các loài thuộc kiểu rừng Rkn
...........................
84
Hình 3.15: Đồ thị PCA thể hiện mối quan hệ giữa các nhóm loài của Rkn . 85
3.2.2.4. Quan hệ giữa các QXTV của kiểu rừng Rkn
.................................
86
Hình 3.16: Mối quan hệ giữa các trạng thái rừng của kiểu Rkn
...................
87
3.2.3. So sánh tính đa dạng của kiểu rừng Rkx và Rkn
.................................
87
3.2.3.1. Thành phần loài thực vật thân gỗ
...................................................
87
Bảng 3.11: Tính đa dạng thực vật của hai kiểu rừng
.....................................
88
Hình 3.17: Đồ thị thành phần các họ, chi loài của hai kiểu rừng
...................
89
3.2.3.2. Các chỉ số đa dạng thực vật của hai kiểu rừng
...........................
89
Bảng 3.12: Các chỉ số đa dạng thực vật của 2 kiểu rừng
...............................
90
Hình 3.18: Đường cong ưu thế KDominance của các QXTV của hai kiểu
rừng
........................................................................................................................
91
3.2.3.3. Các loài thực vật thân gỗ quí, hiếm khu vực nghiên cứu
.............
92
Bảng 3.13: Danh sách các loài thực vật nguy cấp quí, hiếm
...........................
92
Bảng 3.14: Bảng so sánh số lượng loài nguy cấp quí, hiếm
............................
93
Bảng 3.15: Chỉ số hiếm trong khu vực nghiên cứu
..........................................
95
Bảng 3.16: Chỉ số tương đồng SI giữa hai kiểu rừng Rkx và Rkn
...............
96
3.3. Đặc điểm cấu trúc của hai kiểu rừng Rkx và Rkn
...................................
96
3.3.1. Đặc điểm cấu trúc của kiểu rừng Rkx
.................................................
96
3.3.1.1. Cấu trúc mật độ của kiểu rừng Rkx
..............................................
96
Bảng 3.17: Kết cấu mật độ, tiết diện ngang và trữ lượng gỗ theo nhóm
đường kính của QXTV RkxIIIA3OII
..............................................................
97
Bảng 3.18: Kết cấu mật độ, tiết diện ngang và trữ lượng gỗ theo nhóm
đường kính của QXTV RkxIIIA2OIII
.............................................................
98
xiv
Bảng 3.19: Kết cấu mật độ, tiết diện ngang và trữ lượng gỗ theo nhóm
đường kính của QXTV RkxIIIA2OIV
.............................................................
99
3.3.1.2. Cấu trúc tổ thành
..............................................................................
99
Bảng 3.20: Cấu trúc tổ thành rừng các QXTV của kiểu rừng Rkx
.............
100
3.3.1.3 Cấu trúc hình thái của kiểu rừng Rkx
...........................................
101
Bảng 3.21: Bảng phân bố cây theo cỡ kính của kiểu rừng Rkx
...................
102
Hình 3.19: Phân bố số cây theo cấp đường kính của kiểu rừng Rkx
..........
103
Bảng 3.22: Kết quả phân tích một số chỉ tiêu các hàm phân bố N%/D kiểu
Rkx
........................................................................................................................
103
Hình 3.20: Qui luật phân bố N%/D theo phân bố Weibull kiểu rừng Rkx
104
..
Bảng 3.23: Bảng phân bố số cây theo Hvn của kiểu rừng Rkx
....................
105
Hình 3.21: Phân bố số cây theo Hvn của kiểu rừng Rkx
...............................
106
Bảng 3.24: Kết quả phân tích các hàm phân bố N%/Hvn kiểu rừng Rkx . 107
.
Hinh 3.22: Phân bố N%/Hvn theo phân bố Weibull kiểu rừng Rkx
.............
107
Bảng 3.25: Kiểu phân bố loài cây gỗ ở các trạng thái rừng thuộc kiểu rừng
Rkx
........................................................................................................................
108
Hình 3.23: Tương quan giữa D1,3 và Hvn của kiểu rừng Rkx
.....................
109
3.3.2. Đặc điểm cấu trúc của kiểu rừng Rkn
..............................................
109
3.3.2.1. Cấu trúc mật độ
..............................................................................
109
Bảng 3.26: Kết cấu mật độ, tiết diện ngang và trữ lượng gỗ theo nhóm
đường kính của QXTV RknIIIA3OI
..............................................................
110
Bảng 3.27: Kết cấu mật độ, tiết diện ngang và trữ lượng gỗ theo nhóm
đường kính của QXTV RknIIIA1OV
............................................................
111
Bảng 3.28: Kết cấu mật độ, tiết diện ngang và trữ lượng gỗ theo nhóm
đường kính của QXTV RknIIIA1OVI
...........................................................
111
3.3.2.2. Cấu trúc tổ thành rừng
.....................................................................
113
xv
Bảng 3.29: Cấu trúc tổ thành rừng của kiểu rừng Rkn
...............................
113
3.3.2.3. Cấu trúc hình thái của kiểu rừng Rkn
............................................
114
Bảng 3.30: Bảng phân bố cây theo cấp kính của kiểu rừng Rkn
.................
114
Hình 3.24: Phân bố số cây N/D của kiểu rừng Rkn
.......................................
115
Bảng 3.31: Kết quả phân tích một số chỉ tiêu các hàm phân bố N%/D kiểu
Rkn
........................................................................................................................
117
Hình 3.25: Qui luật phân bố N%/D theo phân bố Weibull của kiểu rừng Rkn
117
...............................................................................................................................
Bảng 3.32: Bảng phân bố số cây theo Hvn của kiểu rừng Rkn
...................
118
Hình 3.26: Phân bố số cây theo Hvn của kiểu rừng Rkn
...............................
119
Bảng 3.33: Kết quả phân tích các hàm phân bố N%/Hvn kiểu rừng Rkn
119
..
Hình 3.27: Phân bố N%/Hvn theo hàm khoảng cách kiểu rừng Rkn
...........
120
Bảng 3.34: Kiểu phân bố loài cây gỗ ở các trạng thái rừng thuộc kiểu rừng
Rkn
........................................................................................................................
120
Hình 3.28: Tương quan giữa D1.3 và Hvn của kiểu rừng Rkn
.....................
121
3.3.3. Quan hệ giữa cấu trúc và đa dạng thực vật của hai kiểu rừng Rkx và
Rkn
........................................................................................................................
121
3.3.3.1. Quan hệ giữa cấu trúc và đa dạng thực vật của kiểu rừng Rkx 121
Bảng 3.35: Chỉ số đa dạng theo cấp kính của kiểu rừng Rkx
.....................
122
Hình 3.29: Các chỉ số đa dạng thực vật với các cấp D1,3 của kiểu Rkx
123
.....
Bảng 3.36: Quan hệ giữa cấp đường kính với số lượng loài của kiểu rừng
Rkx
........................................................................................................................
123
Hình 3.30: Quan hệ giữa các cấp kính D của kiểu rừng Rkx
.......................
125
Bảng 3.37: Chỉ số đa dạng theo cấp Hvn của kiểu rừng Rkx
......................
126
Hình 3.31: Quan hệ giữa đa dạng và cấp Hvn của kiểu Rkx
.......................
126
Bảng 3.38: Quan hệ giữa số lượng loài với Hvn của kiểu rừng Rkx
..........
127
xvi
Hình 3.32: Sơ đồ nhánh thể hiện mối quan hệ giữa các cấp Hvn của kiểu
Rkx
........................................................................................................................
128
3.3.3.2. Quan hệ giữa cấu trúc và đa dạng thực vật của kiểu rừng Rkn
129
....
Bảng 3.39: Chỉ số đa dạng theo cấp kính của kiểu rừng Rkn
....................
129
Hình 3.33: Quan hệ giữa đa dạng với cấp kính D của kiểu rừng Rkn
.......
130
Hình 3.34: Quan hệ giữa các cấp kính D của kiểu rừng Rkn
.......................
131
Hình 3.35: Quan hệ giữa các cấp Hvn của kiểu rừng Rkn
...........................
132
3.4. Phân tích một số nguyên nhân gây suy giảm tính đa dạng thực vật và đề
xuất các giải pháp bảo tồn đa dạng thực vật ở VQG Bù Gia Mập
.............
132
3.4.1. Một số nguyên nhân gây suy giảm đa dạng thực vật
........................
132
3.4.1.1. Nguyên nhân trực tiếp
.....................................................................
132
Bảng 3.40: Tổng hợp số liệu điều tra sử dụng gỗ trong vùng đệm
...........
135
VQG Bù Gia Mập
...............................................................................................
135
Bảng 3.41: Thống kê diện tích rừng tự nhiên chuyển đổi sang mục đích
khác
.......................................................................................................................
137
3.4.1.2. Nguyên nhân gián tiếp
.......................................................................
139
3.4.2. Đề xuất các giải pháp bảo tồn đa dạng thực vật ở VQG Bù Gia
Mập
......................................................................................................................
142
3.4.2.1. Giải pháp xây dựng và quản lý cơ sở dữ liệu
.............................
142
Xây dựng cơ sở dữ liệu trên phần mềm BioMon 32
...................................
142
Xây dựng, quản lý cơ sở dữ liệu trên phần mềm MapInfo 11.0
...............
143
Hình 3.36: Cơ sở dữ liệu được cập nhật trong MapInfo
..............................
144
Quản lý thông tin, chia sẻ dữ liệu bằng phần mềm Google Earth
............
144
Hình 3.37: Quản lý dữ liệu đa dạng thực vật bằng phần mềm Google Earth
145
...............................................................................................................................
Quản lý dữ liệu các loài thực vật quí, hiếm bằng phần mềm PRIMER
145
..
xvii
Hình 3.38: Quản lý dữ liệu loài bằng phần mềm PRIMER 6
......................
146
3.4.2.2. Giải pháp về khoa học và công nghệ
..................................................
146
3.4.2.3 Giải pháp về Kinh tế Xã hội
..........................................................
148
KẾT LUẬN KIẾN NGHỊ
..................................................................................
151
TÀI LIỆU THAM KHẢO
...................................................................................
153
DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH
Nội dung Trang
LỜI CAM ĐOAN
.....................................................................................................
i
LỜI CẢM ƠN
.........................................................................................................
ii
MỤC LỤC
..............................................................................................................
iii
CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN
...........................................................
vii
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU
.......................................................................
viii
DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH
.........................................................................
xvii
PHẦN MỞ ĐẦU
.....................................................................................................
1
1. Tính cấp thiết của đề tài luận án
.....................................................................
1
2. Mục tiêu của nghiên cứu
....................................................................................
3
2.1. Về khoa học
..................................................................................................
3
2.2. Về thực tiễn
..................................................................................................
3
3. Phạm vi và giới hạn nghiên cứu
.....................................................................
3
xviii
4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
..........................................................................
5
4.1. Ý nghĩa khoa học
...........................................................................................
5
4.2. Ý nghĩa thực tiễn
..........................................................................................
5
5. Những đóng góp mới của luận án
....................................................................
5
6. Cấu trúc của luận án
.........................................................................................
5
Chương 1
.................................................................................................................
6
TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
...............................................................
6
1.1. Một số khái niệm dùng trong luận án
..........................................................
6
1.1.1. Khái niệm về đa dang sinh học
................................................................
6
1.1.2. Khái niệm về cấu trúc rừng
...................................................................
7
1.1.3. Khái niệm về thực vật thân gỗ
...............................................................
7
1.2. Trên thế giới
....................................................................................................
7
1.2.1. Nghiên cứu về thảm thực vật rừng
........................................................
7
1.2.2. Nghiên cứu về đa dạng và các chỉ số đa dạng sinh học
......................
10
1.2.3. Nghiên cứu cấu trúc rừng
.......................................................................
16
1.3. Ở Việt Nam
....................................................................................................
19
1.3.1. Nghiên cứu về thảm thực vật rừng
......................................................
19
1.3.2. Nghiên cứu về đa dạng sinh học
............................................................
21
1.3.3. Nghiên cứu về cấu trúc rừng
.................................................................
25
1.3.4. Những nghiên cứu ở VQG Bù Gia Mập
................................................
29
1.4. Nhận xét và đánh giá chung
..........................................................................
30
Chương 2
...............................................................................................................
32
ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
..................
32
2.1. Đối tượng và địa điểm nghiên cứu
.............................................................
32
2.2. Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội khu vực nghiên cứu
........................
33
2.2.1. Điều kiện tự nhiên
..................................................................................
33
xix
2.2.1.1. Vị trí địa lý, diện tích
.........................................................................
33
2.2.2.2. Đặc điểm khí hậu, thủy văn
.............................................................
33
2.2.2. Điều kiện kinh tế xã hội
......................................................................
34
Bảng 2.1: Đặc điểm dân số vùng đệm VQG Bù Gia Mập
..............................
35
2.3. Nội dung nghiên cứu
......................................................................................
36
2.4. Phương pháp nghiên cứu
..............................................................................
36
2.4.1. Cách tiếp cận
...........................................................................................
36
Hình 2.1: Sơ đồ tổng quát phương pháp nghiên cứu
.......................................
38
2.4.2. Các phương pháp nghiên cứu
................................................................
38
2.4.2.1. Phương pháp đánh giá tài nguyên đa dạng thực vật VQG Bù Gia
Mập
........................................................................................................................
38
2.4.2.2. Phương pháp nghiên cứu tính đa dạng thực vật thân gỗ của hai
kiểu rừng
...............................................................................................................
39
Bảng 2.2: Thông tin các OTC trong khu vực nghiên cứu
.................................
39
Hình 2.2: Bố trí các OTC trên bản đồ Google Earth
.......................................
40
Hình 2.3: Sơ đồ các ô thứ cấp trong OTCDV nghiên cứu
..............................
41
2.4.2.3. Phương pháp nghiên cứu đặc điểm cấu trúc và xem xét mối quan
hệ giữa đa dạng và cấu trúc rừng
......................................................................
46
2.4.2.4. Phương pháp nghiên cứu những nguyên nhân và đề xuất các biện
pháp bảo tồn đa dạng thực vật VQG Bù Gia Mập
..........................................
49
Chương 3
...............................................................................................................
51
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
...............................................................................
51
3.1. Đánh giá tài nguyên và đa dạng sinh học ở VQG Bù Gia Mập
................
51
3.1.1. Thảm thực vật rừng VQG Bù Gia Mập
...............................................
51
3.1.1.1. Hiện trạng phân chia các kiểu thảm thực vật ở VQG Bù Gia
Mập
........................................................................................................................
51
xx
3.1.1.2. Đặc điểm phân bố, cấu trúc, diện tích các xã hợp thực vật
53
.....
3.1.2. Đa dạng các trạng thái rừng
..................................................................
57
3.1.2.1. Diện tích các loại đất, loại rừng
.......................................................
57
Bảng 3.1: Hiện trạng rừng theo kiểu rừng ở VQG Bù Gia Mập
..................
58
Hình 3.2: Bản đồ hiện trạng rừng VQG Bù Gia Mập
....................................
59
3.1.2.2. Đặc điểm các trạng thái rừng
.............................................................
59
3.1.3. Đa dạng về thành phần loài thực vật
......................................................
61
Bảng 3.2: Đa dạng thực vật qua các nghiên cứu ở VQG Bù Gia Mập
..........
62
3
...............................................................................................................................
62
4
...............................................................................................................................
62
5
...............................................................................................................................
62
6
...............................................................................................................................
62
3.2. Tính đa dạng thực vật thân gỗ của hai kiểu rừng
....................................
63
3.2.1. Tính đa dạng của kiểu rừng Rkx
..........................................................
63
3.2.1.1. Thành phần loài thực vật kiểu rừng Rkx
.......................................
63
Hình 3.3: Phân bố số loài, số chi, họ thực vật của kiểu rừng Rkx
................
63
Bảng 3.3: Chỉ số FIV các họ thực vật ưu thế của kiểu rừng Rkx
................
64
Hình 3.4: Quan hệ giữa các họ thuộc kiểu rừng Rkx
......................................
65
Bảng 3.4: Kết cấu đa dạng thành phần loài các QXTV của kiểu rừng Rkx 66
3.2.1.2. Các chỉ số đa dạng thực vật của kiểu rừng Rkx
..........................
66
Bảng 3.5: Chỉ số đa dạng thực vật ở các trạng thái rừng của kiểu Rkx
67
.....
Hình 3.5: Đường cong ưu thế KDominance của kiểu rừng Rkx
...................
68
Bảng 3.6: Chỉ số tương đồng SI giữa các QXTV của kiểu rừng Rkx
..........
69
.............................................................................................................................
69
3.2.1.3. Quan hệ giữa các loài thuộc kiểu rừng Rkx
..................................
69
Hình 3.6: Đồ thị thể hiện mối quan hệ giữa các loài của kiểu rừng Rkx
70
....
xxi
Hình 3.7: Mối quan hệ giữa các loài thuộc kiểu rừng Rkx
.............................
71
Hình 3.8: Đồ thị PCA thể hiện mối quan hệ giữa các loài của Rkx
..............
72
3.2.1.4. Mối quan hệ giữa các quần xã của kiểu rừng Rkx
......................
74
Hình 3.9: Mối quan hệ giữa các trạng thái rừng của kiểu rừng Rkx
...........
74
3.2.2. Tính đa dạng của kiểu rừng Rkn
............................................................
75
3.2.2.1. Thành phần loài thực vật kiểu rừng Rkn
........................................
75
Hình 3.10: Phân bố số loài, số chi của các họ thực vật của kiểu rừng Rkn 75
Bảng 3.7: Chỉ số FIV các họ thực vật ưu thế của kiểu rừng Rkn
................
76
Hình 3.11: Quan hệ giữa các họ thực vật thuộc kiểu rừng Rkn
...................
77
Bảng 3.8: Kết cấu đa dạng thành phần loài các QXTV của kiểu rừng Rkn 77
3.2.2.2. Các chỉ số đa dạng thực vật của kiểu rừng Rkn
.......................
78
Bảng 3.9: Chỉ số đa thực vật các trạng thái rừng của kiểu Rkn
...................
80
Hình 3.12: Đường cong ưu thế KDominance của kiểu rừng Rkn
.................
81
Bảng 3.10: Chỉ số tương đồng SI giữa các QXTV của kiểu rừng Rkn
........
82
3.2.2.3. Quan hệ giữa các loài của kiểu rừng Rkn
......................................
82
Hình 3.13: Đồ thị MDS thể hiện mối quan hệ giữa các loài của kiểu rừng
Rkn
.........................................................................................................................
83
Hình 3.14: Mối quan hệ giữa các loài thuộc kiểu rừng Rkn
...........................
84
Hình 3.15: Đồ thị PCA thể hiện mối quan hệ giữa các nhóm loài của Rkn . 85
3.2.2.4. Quan hệ giữa các QXTV của kiểu rừng Rkn
.................................
86
Hình 3.16: Mối quan hệ giữa các trạng thái rừng của kiểu Rkn
...................
87
3.2.3. So sánh tính đa dạng của kiểu rừng Rkx và Rkn
.................................
87
3.2.3.1. Thành phần loài thực vật thân gỗ
...................................................
87
Bảng 3.11: Tính đa dạng thực vật của hai kiểu rừng
.....................................
88
Hình 3.17: Đồ thị thành phần các họ, chi loài của hai kiểu rừng
...................
89
3.2.3.2. Các chỉ số đa dạng thực vật của hai kiểu rừng
...........................
89
xxii
Bảng 3.12: Các chỉ số đa dạng thực vật của 2 kiểu rừng
...............................
90
Hình 3.18: Đường cong ưu thế KDominance của các QXTV của hai kiểu
rừng
........................................................................................................................
91
3.2.3.3. Các loài thực vật thân gỗ quí, hiếm khu vực nghiên cứu
.............
92
Bảng 3.13: Danh sách các loài thực vật nguy cấp quí, hiếm
...........................
92
Bảng 3.14: Bảng so sánh số lượng loài nguy cấp quí, hiếm
............................
93
Bảng 3.15: Chỉ số hiếm trong khu vực nghiên cứu
..........................................
95
Bảng 3.16: Chỉ số tương đồng SI giữa hai kiểu rừng Rkx và Rkn
...............
96
3.3. Đặc điểm cấu trúc của hai kiểu rừng Rkx và Rkn
...................................
96
3.3.1. Đặc điểm cấu trúc của kiểu rừng Rkx
.................................................
96
3.3.1.1. Cấu trúc mật độ của kiểu rừng Rkx
..............................................
96
Bảng 3.17: Kết cấu mật độ, tiết diện ngang và trữ lượng gỗ theo nhóm
đường kính của QXTV RkxIIIA3OII
..............................................................
97
Bảng 3.18: Kết cấu mật độ, tiết diện ngang và trữ lượng gỗ theo nhóm
đường kính của QXTV RkxIIIA2OIII
.............................................................
98
Bảng 3.19: Kết cấu mật độ, tiết diện ngang và trữ lượng gỗ theo nhóm
đường kính của QXTV RkxIIIA2OIV
.............................................................
99
3.3.1.2. Cấu trúc tổ thành
..............................................................................
99
Bảng 3.20: Cấu trúc tổ thành rừng các QXTV của kiểu rừng Rkx
.............
100
3.3.1.3 Cấu trúc hình thái của kiểu rừng Rkx
...........................................
101
Bảng 3.21: Bảng phân bố cây theo cỡ kính của kiểu rừng Rkx
...................
102
Hình 3.19: Phân bố số cây theo cấp đường kính của kiểu rừng Rkx
..........
103
Bảng 3.22: Kết quả phân tích một số chỉ tiêu các hàm phân bố N%/D kiểu
Rkx
........................................................................................................................
103
Hình 3.20: Qui luật phân bố N%/D theo phân bố Weibull kiểu rừng Rkx
104
..
Bảng 3.23: Bảng phân bố số cây theo Hvn của kiểu rừng Rkx
....................
105
