Tiểu luận: Tìm hiểu chất độc đioxin

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TP.HCM
KHOA MÔI TRƯỜNG VÀ TÀI NGUYÊN



BÀI TIỂU LUẬN
Độc chất học môi trường
  

Đề tài:  TÌM HIỂU CHẤT ĐỘC ĐIOXIN
GVHD:  PGS.TS Lê Quốc Tuấn

STT
1
2
3
4
5
6
7

HỌ VÀ TÊN
Nguyễn Thị Yến Vi (NT)
Nguyễn Minh Đặng
Trịnh Đức Huy
Trần Minh Công
Trần Thị Kim Tri
Kiêm Thị Ngọc Sương
Tạ Quang Trầm Hương Quý

MSSV
13149493
13149084
13149155
13149036
13149434
13149607
13149606



MỤC LỤC 
      MỞ ĐẦU
I. TỔNG QUAN VỀ DIOXIN
1. Định Nghĩa....................................................................................................4
2. Cấu Trúc Và Tính Chất Của Dioxin............................................................4 

II. NGUỒN GỐC PHÁT SINH CỦA DIOXIN
1. Nguồn gốc tự nhiên......................................................................................8 
2. Nguồn gốc nhân tạo.....................................................................................8
III.

ẢNH HƯỞNG CỦA DIOXIN LÊN CƠ THỂ CON NGƯỜI VÀ 
MÔI TRƯỜNG

1. Tác hại của dioxin đối với cơ thể người và động vật................................12
2. Tác hại đối với môi trường..........................................................................14
IV. LAN TRUYỀN ĐỘC CHẤT TRONG MÔI TRƯỜNG

Lan truyền độc chất trong môi trường không khí............................................ 14       

Lan truyền trong môi trường nước.................................................................. 15      
Lan truyền của dioxin trong môi trường đất ....................................................15
V. PHƯƠNG THỨC XÂM NHẬP    
1. Xâm nhập vào cơ thể qua con đường hấp thụ............................................16
2. Đioxin phân bố trong cơ thể........................................................................17
3. Chuyển hóa Dioxin trong cơ thể..................................................................19

Page 3


VI. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1. Kết luận.......................................................................................................20

2. Kiến Nghị.....................................................................................................20

TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................................      21

Page 4


MỞ ĐẦU
Khi nhắc đến Dioxin không ai không kinh hoàng về hậu quả của nó đã gây ra 
đối với đat nước Việt Nam. Hậu quả của nó để lại không một ai không khiếp sợ. 
Hàng ngàn gia đình nạn nhân chỉ sống với thực tại đầy khó khăn. Những tổn thất về 
vật chất và tinh thần đó không thể nào tính không chỉ tính được bằng tiền. Cuộc chiến 
tranh hóa học trong lịch sử việt nam đã đi vào lịch sử nhân loại như một vết thương 
khó lành. Việc làm thế nào để có một môi trường trong sạch và hạn chế đến mưc tối 
thiểu “ những nổi đau do chất độc màu da cam (Dioxin ) mang lại” là một bài toán khó 
chưa tìm ra lời giải không những đối với các Nhà Môi Trường Việt Nam mà còn là của 
toàn dân tộc và của cả nhân loại.

Vì vậy nhóm quyết định chọn đề tài về Dioxin, với mong muốn giúp mọi người 
hiểu được phần nào tác hại của Dioxin để có thể phòng tránh, nghiên cứu để tìm ra 
những biện pháp xử lý có hiệu quả, bên cạnh đó để mọi người hiểu được phần nào 
nỗi đau mà chiến tranh hóa học gây ra.

Page 5


TỔNG QUAN VỀ ĐIOXIN

I.

1. Định Nghĩa

Đioxin là tên gọi chung của một nhóm hàng trăm các hợp chất hóa học tồn tại 
bền vững trong môi trường cũng như trong cá thể con người và các sinh vật khác. 
Chúng có hợp chất thơm polychlorin có đặc tính vật lý, hóa học và cấu trúc tương tự 
nhau.
2. Cấu Trúc Và Tính Chất Của Dioxin 

2.1. Cấu Trúc 
 

Tùy theo số nguyên tử Cl và vị trí không gian của những nguyên tử này, dioxine 

có 75 đồng phân PCDD (poly­chloro­dibenzo­dioxines) và 135 đồng phân PCDF (poly­
chloro­dibenzo­furanes) với độc tính khác nhau. Đioxin còn bao gồm nhóm các PCB 
(poly­chloro­biphényles), là các chất tương tự dioxine, bao gồm 419 chất hóa học trong 
đó có 29 chất đặc biệt nguy hiểm. 
Để so sánh mức độ gây độc của các chất, tổ chức Y tế thế giới  (WHO) dùng 

chỉ số TEFs (toxic equivalance factors) để đánh giá. Hiện nay 2,3,7,8 tetrachlorodibenzo­
p­dioxin (tên gọi tắt là TCCD) được đánh giá mức độ gây độc cao nhất trong tất cả 
các chất trên.
Trong chiến dịch khai quang, Mỹ đã rãi 15 loại độc chất xuống lãnh thổ Việt 
Nam như: CĐMDC (agent orange – chiếm 64%), chất độc màu trắng (Agentwhite – 
chiếm 27%), chất độc màu xanh (Agent blue, green – chiếm 8,7%), chất độc màu tím 
(Agent pink – chiếm 0,6%).
Nói đến độc dioxin, nhiều người thường đồng hóa nó với CĐMDC (Agent 
orange), lầm tưởng hai chất trên là một . Nhưng thực ra, dioxin chỉ là một thành phần 
hóa học chính trong CĐMDC. Dioxin được các nhà nghiêng cứu đánh giá là một trong 
những độc chất nguy hiểm nhất mà con người tạo ra và biết đến, nó có thể làm cây 
Page 6


cối cháy trụi lá, làm con người phơi nhiễm bị ung thư phổi, ung thư máu, có tính chất 
di truyền từ bố mẹ sang con, gây dị thai, thai chết lưu trong bụng mẹ và dị dạng bẩm 
sinh…

Công thức cấu tạo của các đồng loại của dioxin/furan như sau:

Một số chất trong nhóm PCDD

2,3,7,8­tetrachlorodibenzo­p­dioxin

Hình 1. Công thức cấu tạo chung của các chất đồng loại dioxin/furan
Số  lượng các đồng phân và công thức phân tử  của các chất dioxin/furan được  
chỉ ra ở bảng 1:
Số lượng 

Số lượng các đồng phân

nguyên tử clo 

Dibenzo­p­

trong các đồng 

dioxin

Viết tắt

Dibenzofuran
(PCDF)

loại
Page 7

Viết tắt


(PCDD)
Monochloro­

2

Cl1DD

4

Cl1DF

Dichloro­

10

Cl2DD

16

Cl2DF

Trichloro­

14

Cl3DD

28

Cl3DF

Tetrachloro­

22

Cl4DD

38

Cl4DF

Pentachloro­

14

Cl5DD

28

Cl5DF

Hexachloro­

10

Cl6DD

16

Cl6DF

Heptachloro­

2

Cl7DD

4

Cl7DF

Octachloro­

1

Cl8DD

1

Cl8DF

Total

75

135

Bảng 1: Số luợng các đồng phân trong nhóm các chất cùng loại PCDD và PCDF
2.2. Tính chất 
Dioxin là chất có số lượng đồng phân rất lớn nên có đặc tính hóa lý rất rõ 
ràng.Tính chất lý học của Dioxin phụ thuộc chủ yếu vào số lượng và vị trí nguyên tử 
Halogen trong phân tử. Vì vậy Dioxin không chỉ là một hệ phức tạp mà còn là một hệ 
luôn thay đổi theo không gian và theo thời gian làm ô nhiễm môi trường sống và không 
sống. Đặc tính của Dioxin cũng luôn thay đổi theo các biến đổi hóa học của phân tử 
theo cả hai hướng tăng lên và giảm đi với số lượng halogen và thay đổi vị trí của nó 
trong phân tử.
Ở điều kiện thường, Dioxin đều là những chất rắn, có nhiệt độ nóng chảy khá  
cao, áp suất hơi rất thấp và rất ít tan trong nước. Nhiệt độ sôi của 2,3,7,8­TCDD, chất  
độc nhất trong các dioxin, được đánh giá vào khoảng 412,2oC.

Page 8


Dioxin có nhiệt độ nóng chảy khá cao 305oC, nhiệt độ sôi của 2,3,7,8­TCDD lên 
tới 412oC, các quá trình cháy tạo dioxin cũng xảy ra ở khoảng nhiệt độ khá cao. Nhiệt 
độ  750­900oC vẫn là vùng tạo thành 2,3,7,8­TCDD, ngay cả   ở  nhiệt độ  1200 oC, quá 
trình phân hủy dioxin vẫn là quá trình thuận nghịch, dioxin chỉ bị phân hủy hoàn toàn ở 
trong khoảng nhiệt độ 1200­1400oC và cao hơn.
Dioxin ái mỡ và hầu như kị nước: Đặc tính ái mỡ (lipophilic) và kị nước 
(hydrophobic) của dioxin liên quan chặt chẽ với độ bền vững của chúng trong cơ thể 
sống cũng như trong tự nhiên và sự phân bố của chúng trong các cơ quan của cơ thể.
 Dioxin rất bền vững về mặt hóa học, không bị phân hủy dưới tác dụng của các 
axit mạnh, kiềm mạnh, các chất oxy hóa mạnh khi không có chất xúc tác ngay cả ở 
nhiệt độ cao.
Dioxin có thể bị phân hủy dần dưới ánh mặt trời, ước tính là 50% trong vòng 
vài tháng dưới ánh sáng mặt trời, nhưng nó lại tồn đọng rất lâu trong đất. Dioxin bị 
chôn sâu trong lòng đất trước khi thoái biến sẽ bị hủy hoại sau nhiều thập niên, thì sẽ 
có tồn dư và vì vậy là một mối lo ngại.
Các nhà khoa học thế giới đã có nhiều công trình nghiên cứu về độ bền vững 
của dioxin. Độ bền vững đã được xác định theo chu kỳ bán hủy (thời gian dioxin tự 
phân hủy một nửa khối lượng). Chu kỳ bán hủy của dioxin trong đất là rất lâu, trải 
qua 10 năm chúng mới bán rã(chỉ cần 2 phần tỉ gram dioxin cũng có thể gây đột biến tế 
bào ở người).Theo D.Pautenbach (1992) và R.Puri (1989, 1990) thời gian phân hủy của 
Dioxin trên lớp đất bề mặt dao động từ 9 đến 25 năm, còn ở các lớp đất sâu hơn: 25­
100 năm.
Dioxin là chất có thể hòa tan trong mỡ, khó bay hơi, ít tan trong nước. Nó có thể hòa 
tan vào các dung môi hữu cơ như dầu hỏa, diezen,...
TCDD có áp suất bay hơi rất thấp, chỉ bằng 1,7.10­6mmHg ở 250C, điểm  nóng 
chảy cao ở 305ºC và khả năng tan trong nước chỉ 0,2μg/lit. Hợp chất này ổn định nhiệt 
đến khoảng 750ºC, độ ổn định hóa học cao.

Page 9


II.

NGUỒN GỐC PHÁT SINH CỦA DIOXIN

Dioxin là một hợp chất siêu độc, có nguồn gốc rất đa dạng và có thể tổng quan 
như sau:
­

Nhóm PCDD và nhóm PCDF thường là sản phẩm biến đổi các chất khi con 
người đốt chất thải công nghiệp hay nông nghiệp, cháy rừng, sử dụng khí đốt,
…Trong khi nhóm PCB lại thường được sản xuất có chủ định, sử dụng vào 
nhiều mục đích khác nhau.

1. Nguồn gốc tự nhiên 

Từ hiện tượng núi lửa phun ,cháy rừng
2. Nguồn gốc nhân tạo

Dioxin là sản phẩm phụ ( khi điều kiện hình thành có các chất hữu cơ , có hợp 
chất clo,..)và bằng nhiều kết quả nghiên cứu người ta đã tìm thấy Dioxin và những 
chất giống Dioxin không những từ những chất diệt cỏ 2,4,5­T mà còn từ việc đốt rác 
dô thị, đốt rác bệnh viện có chất phế thải là chất dẻo tổng hợp , từ việc sản xuất 
giấy, bột giấy  hay dung dịch clo để tẩy trắng, từ công nghiệp luyện kim, từ các lò 
nấu thép, nhôm, magie,niken, từ công nghiệp lọc hóa dầu, hoặc từ các chất thải của 
nhà máy hóa chất, từ khói xe chạy bằng xăng pha chì, khói của các lò đốt than.

Page 10

Hình 2: Tồn lưu Dioxin chưa bị phân hủy trong quá trình đốt

Hình 3: Nguồn gốc phát sinh của Dioxin
Do sản xuất và sử dụng các hợp chất hữu cơ clo, đặc biệt là các loại hợp chất 
nông dược (Pesticides) như: các chất diệt cỏ (Herbicides), thuốc trừ sâu (Insecticides), 
thuốc trừ nấm (Fungicids) thuốc xát trùng (Bectericides), chất làm rụng lá cây 
(Defoliants), chất làm khô(Desicants) và các chất kích thích tăng trưởng (Relulator).
Cứ sản xuất và sử dụng một triệu tấn các sản phẩm chứa clo thì lượng Dioxin thải 
vào môi trường khoảng 1000kg. Do xây dựng các nhà máy và các lò đốt rác, hiện nay 
trên thế giới có khỏng 2500 nhà máy và các lò đốt rác, hàng năm thải ra môi trường 
toàn cầu khoảng 1000kg dioxin. Khi đốt cháy 1kg PVC (nhựa tổng hợp ) sẽ tạo thành 
50  dioxin.    

Page 11


Do quá trình tổng hợp giấy bằng clo và các chất oxi hoá khác chứa clo. Cứ tẩy 
trắng một tấn giấy ,lượng dioxin được tạo thành là khoảng 1g. Sản xuất và sử dụng 
các hợp chất hữu cơ chứa clo: thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sâu , sát trùng...sảnxuất 1106  
tấn thì thải ra 1 tấn dioxin.
 Ví dụ: Thông báo gần đây của Tổng cục Môi trường Nhật Bản cho biết lượng 
Dioxin ô nhiễm trên nước Nhật vượt mức cao nhất trong các nước công nghiệp phát 
triển, hằng năm đạt đến 5­7kg dioxin, phát sinh từ nhiều nguồn (nhà máy xử lý rác, 
chế biến nhựa, cao su, thực phẩm, xi măng, gang thép, luyện than...). 
Các quá trình chế biến 
sản xuất công nghiệp
Lò luyện kim, sắt thép
Lò nấu chảy quặng đồng

Lò chế biến kim loại thứ 
cấp để luyện thép, nhôm, 
chì, kẽm, đồng, mangan
Sản xuất than cốc và hóa 
học carbon
Lò luyện xi măng
Chế biến khoáng (gôm sứ, 
thủy tinh, gạch, vôi)
Đốt rác đô thị, hỏa táng
Đốt chất thải công nghiệp
Đốt các chất thải bệnh 
viện
Nhà hỏa táng và lò thiêu 
xác
Đốt bếp gas khí biogas
Đốt than đá
Khí thải động cơ đốt trong
Hỏa hoạn, cháy nhà, cháy 
rừng

Đặc điểm công nghệ của quá 
Chất gây ô nhiễm 
trình chế biến
bền với nhiệt độ cao
Tro bay ra, tuần hoàn
PCDD/Fs
PCDD/Fs
Đốt cháy dây dẫn điện,  cáp kim 
PCDD/Fs, PCB
loại thu hôi, kim loại phế thải

Sử dụng than đá, than bùn, than 
PCDD/Fs, PCB, HCB
non
Sử dụng chất thải nguy hại, 
nguồn nhiêu liệu đốt có chứa 
PCDD/Fs, PCB, HCB
nguyên tố halogen độc hại như: 
Cl, Br, Cr
Quy mô nhỏ, thiếu kiểm soát

PCDD/Fs

Thiếu kiểm tra ô nhiễm khí thải
Thiếu trang bị chống ô nhiễm
Thiếu trang bị kiểm soát ô 
nhiễm khí thải
Thiếu trang bị kiểm soát ô 
nhiễm khí thải
Thiếu trang bị kiểm soát ô 
nhiễm khí thải
Than nâu/than non
Xăng,diesel pha chì

PCDD/Fs
PCDD/Fs

Tổ hợp công nghiệp, kho, nhà ở

PCDD/Fs, PCB

Page 12

PCDD/Fs
PCDD/Fs
PCDD/Fs
PCB
PCDD/Fs, PCB


Đốt chất dẻo, cao su, dây 
điện, 

Chấy dẻo chứa kim loại 
halogen (Cl, Cr, Br, F)

PCDD/Fs, PCB

Bảng 2: Nguồn phát sinh dioxin từ hoạt động sản xuất công nghiệp

Theo   nghiên   cứu   của   Kai   Hsien   Chi   (1999)   về   kiểm   kê   nguồn   phát   thải  
PCDD/Fs ở Đài Loan được thể hiện qua biểu đồ sau:

Hình 4 : Tỷ lệ % sự phát thải dioxin từ các quá trình công nghiệp và dân  
sinh
Theo nghiên cứu (Qua β U và cộng sự , 1999) về kiểm kê nguồn phát thải dioxin 
ở châu Âu được thể hiện qua bảng 5:
Bảng 5: Nguồn phát thải Dioxin vào không khí ở châu Âu
Loại nguồn 
Lò MSW
Nhà máy thiêu kết 

tái chế
Đốt gỗ

PCDD/Fs g I­
TEQ/năm
1437 – 174

Phát thải
Xu hướng giảm

Trung bình/thấp

1015 – 115
945

Độ không đảm bảo 
(EF/AR)
Thấp/thấp

Mức độ gỗ ô nhiễm 
được sử dụng 
Trung bình /cao
không chắc chắn
Page 13


Đốt rác thải bệnh 
viện

816

Bảo quản gỗ

381

Cháy
Kim loại màu

380
136

Giao thông

111

Tổng

Cao/cao
Xử lý PCP 
(pentaclophenol
Cu, Al, Zn
Nhiên liệu pha chì, 
xu hướng giảm

Cao/cao
Cao/cao
Trung bình/thấp
Thấp/thấp

5545

ẢNH   HƯỞNG   CỦA   DIOXIN   LÊN   CƠ   THỂ   CON   NGƯỜI   VÀ   MÔI  

III.

TRƯỜNG
1. Tác hại của dioxin đối với cơ thể người và động vật

Liều lượng
0,3.10­3mg/g
1µg/g
1mg/g
1ppt
5ppt
50­70 ppb

Tác hại
Kích thích da, chóng mặt, đau đầu ,buồn nôn
Ngộ độc cấp tính nếu đưa vào cơ thể
Tử vong nếu đưa vào cơ thể
Tác động đến thai nghén
Có thể gây ung thư
Có thể gây ung thư
Bảng 6: tác hại của Dioxin theo liều lượng

Nhiễm độc cấp tính: sau khi nhiễm vào cơ thể qua da, niêm mạc, ăn 
uống,..Dioxin đi vào máu và tích tụ ở gan, tủy não, cơ quan sinh sản. tại gan nội tạng 
quan trọng nhất của chu trình chuyển hóa, nồng độ cao của Dioxin có thể gây nên cơn 
suy gan cấp khiến nạn nhân bị choáng với các biểu hiện nhiễm độc như nôn mữa, sốt 
cao, vã mồ hôi, chân tay lạnh,..

Nhiễm độc bán cấp: Thường xảy ra sau khi bị nhiễm Dioxin từ một tuần đến 
hàng tháng sau với những biểu hiện nhẹ hơn, tập trung vào rối loạn chức năng gan, 
thận.
Page 14


Nhiễm độc mãn tính: đây là dạng nhiễm độc thường được biết đến với những 
hình ảnh dị tật khủng khiếp của thế hệ sau. Dioxin có ái tính với các receptor của 
enzym tham gia kiểm soát quá trình sao chép vật liệu di truyền (AND). Sự rối loạn 
xảy ra ở đây sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng tế bào sinh dục ( trứng và tinh 
trùng) dẫn đến sản phẩm thụ thai bị biến dạng nghiêm trọng vì vật liệu di truyền đã 
biến đổi.
Chính các báo cáo của EPA đã công nhận Dioxin là một chất gây ung thư cho 
con người. Năm 1997, Tổ chức quốc tế về nghiên cứu ung thư (IARC) thuộc WHO đã 
công bố 2,3,7,8­TC DD là chất gây ung thư nhóm 1 (nghĩa là nhóm đã được công nhận 
là gây ung thư). Đồng thời, tháng 1 năm 2001, chương trình Độc học Quốc gia Hoa Kỳ 
đã chuyển dioxin vào nhóm "các chất gây ung thư cho người". Cuối cùng, trong một 
nghiên cứu kiểm định năm 2003, các nhà khoa học cũng khẳng định không có một liều 
lượng nào là an toàn hoặc ngưỡng dioxin mà dưới nó thì không gây ung thư .Điều này 
có thể hiểu là nếu một người phơi nhiễm dioxin dù lượng nhỏ nhất thì đã mang trong 
mình hiểm họa ung thư.
Ngoài ung thư, dioxin còn có thể liên quan đến một số bệnh nguy hiểm khác 
như bệnh rám da, bệnh đái tháo đường, bệnh ung thư trực tràng không Hodgkin, thiểu 
năng sinh dục cho cả nam và nữ,...v.v
Trong một đánh giá về rủi ro và nghiên cứu các vấn đề chính sách được đưa ra 
trong Hội nghị Quốc tế về Dioxin tổ chức tại Berlin, 2004, nhóm tác giả đến từ Cục 
Môi trường Liên bang Đức(Federal environmental agency) đã đưa ra kiến nghị không 
có mức phơi nhiễm dioxin tối thiểu nào có độ an toàn cho phép  (theo WHO 2002 thì 
mức phơi nhiễm dioxin cho phép qua thức ăn của mỗi người là 1­10 pg đương lượng 
độc (TEQ)/ngày).

Bác sĩ Linda Birnbaum, Giám đốc Viện Khoa Học Quốc gia Về Liên Hệ Giữa 
Môi trường và Sức khỏe, và là một chuyên gia hàng đầu về chất dioxin, nói: “Tôi 
Page 15


chưa từng thấy một hệ thống hormone nào mà chất dioxin không thể phá vỡ. Nó có 
ảnh hưởng lan rộng trong hầu hết các chủng loài có xương sống, trong hầu hết mọi 
giai đoạn cơ thể phát triển".
Các nghiên cứu động vật cho thấy rằng dioxin có thể ảnh hưởng đến sinh sản 
bằng cách làm hư hỏng tinh trùng và làm rối loạn hormon điều tiết sự phát triển của 
bào thai. Ở cấp độ phân tử, dioxin gây đột biến trên chuỗi nhiễm sắc thể, những đột 
biến này sẽ gây ảnh hưởng đến thông tin di truyền ở tế bào sinh sản (tinh trùng, 
trứng) do cơ chế sao chép nhân đôi và rồi sẽ truyền sang thế hệ con cháu.
2. Tác hại đối với môi trường:

Theo các nhà khoa học, việc phun các chất diệt cỏ trong chiến tranh gây ra các 
hậu quả lâu dài đối với môi trương thiên nhiên. Các chất độc hóa học rải trên quy mô 
lớn với nồng độ cao sẽ làm thay đổi thành phần của đất, tiêu hủy các vi sinh vật có 
ích, làm cho đất khô cằn, chỉ còn tồn tại một số loại cây cỏ thứ sinh không có giá trị 
kinh tế, các loại gặm nhấm, trung gian truyền các dịch bệnh; chứng tích còn lại từ các 
rừng nhiệt đới xanh tươi um tùm rậm rạp, sinh học đa dạng phong phú thành đồi núi 
trơ tụi hoặc đất phèn chua cằn cỗi, ngoài ra còn làm thay đổi về khí hậu do mất cân 
bằng sinh thái của thiên nhiên. 
Sự tồn lưu của Dioxin trong thiên nhiên rất bền vững, chu kỳ bán hủy khoảng 15 
đến 20 năm và có thể hơn nữa. Việc khôi phục đất trồng và rừng cần phải hàng chục 
năm , thậm chí hàng thế kỷ và tốn kém khá nhiều tiền của. Với số lượng lớn chất độc 
đã rải, lặp đi lặp lại nhiều lần trong khoảng thời gian dài với nồng độ cao, không 
những đã làm chết cây cối, động vật mà còn gây ô nhiễm môi trường trong thời gian 
dài làm đảo lộn các hệ sinh thái.

Page 16


IV.

LAN TRUYỀN ĐỘC CHẤT TRONG MÔI TRƯỜNG

1. Lan truyền độc chất trong môi trường không khí:       

  

Dioxin do các sản phẩm trong các lò đốt chất thải bằng nhựa dẻo chứa clo,khí 

thải từ các phưong tiện giao thông vận tải, nhà máy giấy lan truyền nhờ gió theo 
những hạt bụi nhỏ lan truyền ra xa nguồn phát thải, bám vào cácthảm thực vật rồi 
theo mưa đi vào sông suối rồi xuống đất tiếp đó qua các chuỗi thức ăn đi vào cơ thể 
sống
2. Lan truyền trong môi trường nước:      

Chủ yếu do quá trình rửa trôi trong đất và không khí đi vào các nguồn tiếp nhận, như 
sông, xuối, ao, hồ...do không  tan trong nước nên dioxin được tích tụ lại và đi vào 
chuỗi thức ăn , đi vào cơ thể người. Dioxin không hoà tan trong nước nhưng hoà tan 
trong chất béo chúng  gắn với chất hữu cơ và chất cặn trong môi trường và hấp thụ 
vào mô mỡ động vật hoặc người. Ngoài ra, do không bị vi khuẩn làm thối rữa nên 
chúng tồn lưu và tích tụ sinh học trong dây chuyền thực phẩm. Một khi Dioxin lọt vào 
môi trường, chúng sẽ tích tụ trong mô mỡ của người và động vật 
Các sinh vật phù du trong nước                cá nhỏ             cá lớn              chim ăn cá     
                                                                                                 
Cơ thể con người.      
Dioxin có trong nước thải từ các cơ sở xí nghiệp sản xuất có sử dụng  hoá chất 

clo, sản xuất thuốc bảo vệ thực vật...thải vào các  nguồn tiếp nhận sau đó qua chuỗi  
thức ăn đi vào cơ thể.
3. Lan truyền của dioxin trong môi trường đất 

Page 17


Dioxin  một khi xâm nhập vào mặt đất sẽ bị phân hủy, ước tính là 50% trong vòng 
vài tháng dưới ánh sáng mặt trời. Dioxins bị chôn sâu trong lòng đất sẽ bị hủy hoại sau 
nhiều thập niên sau đó. Dioxin từ các môi trường nước, không khí qua quá trình trao 
đổi đi vào môi trường đất. Dioxin từ việc sử dụng thuôc bảo vệ thực vật tồn dư lại, 
lan truyền vào trong môi trường  đất sau đó qua chuỗi thức ăn đi vào cơ thể.   

Dioxin trong đất                động vật bậc 1            

động vật cao cấp    

Cơ thể con người
V.

PHƯƠNG THỨC XÂM NHẬP     
Phân tử dioxin có khả năng bám dính rất cao trên bề mặt và có hệ số phân bố 

cao trong hệ octanol­ nước. Hai đặc tính này quyết định sự luân chuyển hay tồn lưu 
của dioxin trong môi trường, khả năng xâm nhập của chúng vào cơ thể cũng như quá 
trình đào thải từ cơ thể sống . Dioxin không những có độc tính cao mà nó còn tác động 
tích luỹ vì vậy chúng gây ra hậu quả lâu dài đối với con người và thiên nhiên.Ngoài ra 
dioxin còn là chất ái mỡ,có khả năng  gây độc rộng khắp ở cả cấp độ tế bào và gen 
khi xâm nhập vào cơ thể.
1. Xâm nhập vào cơ thể qua con đường hấp thụ:

Những thuộc tính độc hại của nó được tăng cường bởi thực tế là nó có thể xâm 
nhập vào thân thể xuyên qua da, phổi, hoặc qua miệng. Một khi đã vào trong cơ thể, 
dioxin nhanh chóng gắn với những phân tử Protein trong màng tế bào đượcgọi là thụ 
thể (hấp thụ): công việc của những thụ thể này là chuyển tải các chất vào trong tế 
bào. Sau khi kết nối với những thụ thể này, dioxin nhanh chóng được di chuyển vào 

Page 18


trong bào tương và nhân tế bào, tại đó nó gây ra tàn phá trong nhiều năm tiếp theo 
Dioxin hấp thụ theo đường tiêu hoá đi cào cơ thể  là 90%. 
 Thực phẩm              

miệng              

dạ dày            

máu 

(theo máu đi đến các cơ quan chức năng, các bộ phận khác trong cơ thể).
Dioxin đi vào trong cơ thể qua con đường hô hấp: Chủ yếu do hít bụi và khói 
chứa dioxin từ các nhà máy  từ các nhà máy nhiệt điện, chế biến gỗ,từ các lò đốt rác 
thải,...
Tiếp xúc qua da: Dioxin xâm nhập qua da thường ít bị ngộ độc hơn, do đioxin 
dễ tan trong mỡ. 
Dioxin gây nhiễm độc qua đường hô hấp, tiêu hóa với các triệu chứng: da và 

 

niêm mạc mắt bị kích thích, nhức đầu, nôn mửa, tổn thương gan, phổi, hệ tim mạch, 
cơ thể suy nhược; trên những người bị nhiễm độc phát hiện thấy các biến loạn thể 
nhiễm sắc, tăng tỉ lệ ung thư gan nguyên phát và dị tật ở con cái, đẻ non,sẩy thai. Tùy 
theo ước tính của từng cơ quan hay quốc gia, định mức chấp nhận hấp thụ hàng ngày 
(tolerable daily intake – TDI) của dioxins được thay đổi và được ước tính bằng pg (hay 
10­12).
2. Đioxin phân bố trong cơ thể 

 

Dioxin có thể có trong đất, nước, không khí, các mô bào động thực vật và con 

người.
  

Thời gian bán phân huỷ của Dioxin trong cơ thể động vật là 7 năm hoặc có thể 

lâu hơn.Do dễ tan trong mỡ dioxin đi vào thành  ruột       máu      đi đến các cơ quan và 
tích tụ lại trong cơ thể sau đó chuyển đến gan tại đây chúng gây ra một số bệnh vê 
gan.

Page 19


Khi vào cơ thể động vật và người, Dioxin tích tụ nhiều trong mô mỡ, mô 
cơ,sữa. Thời gian để cơ thể chúng ta thải trừ được một nửa lượng dioxin phải mất 10 
năm. 
3. Chuyển hóa Dioxin trong cơ thể

Thông thường, Dioxin gây độc tế bào thông qua một thụ thể chuyên biệt cho 

các hydratcarbon thơm có tên là AhR (Aryl hydrocarbon Receptor). Phức hợpDioxin 
Translocator) để xâm nhập vào trong nhân tế bào. Tại đây Dioxin sẽ gâyđóng mở một 
số gene giải độc quan trọng của tế bào như Cyp1A, Cyp1B,...Đồng thời, một số thí 
nghiệm trên chuột cho thấy Dioxin làm tăng nồng độ các gốc ion tự do trong tế bào. 
Điều này, có thể là làm phá huỷ các cấu trúc tế bào,các protein quan trọng và nó có thể 
gây đột biến trên phân tử DNA. Liên kết với estrongen (tế bào nội tiết) gây rối loạn 
chức năng sinh sản,làm tăng khả năng ưng thư buồng trứng, ung thư vú, ung thư  tử 
cung...Suy giảm hệ miễn dịch của cơ thể, tăng khả năng nhiễm virut vi khuẩn của cơ 
thểnếu sau tác động giữa Dioxin và AHR càng bền thì khả năng tác động sau chuyển 
hoá càng lớn, càng gây nguy hiểm tính độc càng cao.
VI.

BIỆN PHÁP PHÒNG NGỪA VÀ XỬ LÝ 

1. Biện pháp xử lý bằng hóa lý

Dùng công nghệ  nhiệt độ  thấp dưới 1700C để  thay thế  công nghệ  nhiệt độ  cao 
trên 220oc trong quá trình sản xuất polychlorobezen, polychlorophenol.
Giảm mức phát thải dioxin trong khói thải: lắp đặt các thiết bị lọc­ hấp thụ khói 
bụi có chứa dioxin, furanclo hóa và phân hủy chúng thành chất ít độc hoặc không độc.  
thây thế điện cực anot làm bằng cacbon hoặc graphit trong quá trình sản xuất clo, xút 
(NaOH) bằng các điện phân muối ăn (NaCl).
Trong năm 1985, nước mỹ  đã dỡ  bỏ  300 lò đốt rác và không một lò đốt rác mới  
nào được xây dựng theo công nghệ  cũ.  Ở  Pháp, 7.700 lò đốt rác đã thải ra lượng  
Page 20


Dioxin gấp 70­100 lần so với các nước Bắc Âu. Năm 2002, Pháp đã xây dựng lại hơn  
150 điểm xử lý rác thải sử dụng công nghệ mới. Nhật Bản đã liệt kê Dioxin vào danh  
sách các chất độc hóa học từ lâu và tăng cường kiểm soát theo Luật Môi Trường, cho  

phép các nhà chức trách cấp tỉnh được ngưng hoạt động các lò hoạt động đốt rác đã 
xuống cấp nghiêm trọng. Năm 1988, Chính Phủ Nhật bản đã chi 23 triệu USD để  cải 
tiến lò đốt rác nhằm giảm mức phát thải Dioxin trong khói thải gần 30 nhà máy. Một 
trong những cải tiến đó là thiết đặt các thiết bị lọc – hấp thụ khói bụi có chứa Dioxin , 
furan clo hóa và phân hủy chúng thành những chất ít hoặc không độc. Thay thế  điện 
cực anot làm bằng cacbon hoặc graphit trong quá trình sản xuất clo, NaOH, bằng cách  
điện phân muối ăn (NaCl).
Nghiên cứu thay thế clo bằng ozon hoặc chất oxy hóa khác để  khử  khuẩn trong 
nước hoặc các giai đoạn tẩy trắng giấy­xenlulozo.

2. Biện pháp ngăn chặn dioxin phát tán ra môi trường

Trồng rừng  ở  những khu vực đã bị  phân rãi chất diệt cỏ  da cam/dioxin  
nhằm tránh xói mòn đất mang theo dioxin ra khỏi nơi tích tụ ban đầu.
Sử dụng vật liệu lọc­ hấp phụ( zeolit, than hoạt tính) đặt ở vị trí thích hợp 
trong việc chuyển động của dòng khí, dòng chảy nhiễm dioxin­furan clo 
hóa để  lọc và hấp phụ  chúng. Ký thuật này đã được áp dụng để  xử  lý 
dioxin tại các sân bay “khai quang” Biên Hòa,Đà Nẵng…ở nước ta

3. Phân hủy dioxin,furan clo hóa thành chất ít độc hoặc không độc

Phân hủy hóa học:  ở  nhiệt độ  khoảng 250oC, dioxin và furan clo hóa bị 
axit vô cơ  có tính oxy hóa mạnh phân hủy hoàn toàn thành những chất 
Page 21


không độc. Dưới tái dụng của kiềm đặc, nhiệt độ  và áp suất cao, các 
nguyên tử  clo bị  thay thế  từng phần bằng các nhóm hydroxyl để  thành  
các chất ít độc.

Phân hủy bằng ánh sáng mặt trời: ánh sáng mặt trời và tia tử  ngoại phân 
hủy dioxin theo hướng ‘’đề’’ clo hóa, sinh ra các sản phẩm thế clo thấp 
hơn hoặc không có clo.

phân hủy bằng vi sinh vật: vi sinh vật phân hủy dioxin tốc độ  chậm. 
những vi sinh vật nào sản sinh ra hidro mới có khả  năng phân hủy hết  
dioxin. Người ta tiến hành thí nghiệm với 3 liều lượng 1,78­3,56­17,80  
ppm TCDD chứa cacbon đồng vị  14C trên hai lô đất của Mỹ. sau một  
năm lượng dioxin trong đất còn lại 52,8%. Phương pháp này cũng được 
áp dụng tại sân bay Đà Nẵng và seveso.

phương pháp phóng xạ: cơ  quan bảo vệ  môi trường (FPA), Mỹ  đã sử 
dụng bức xạ gamma của coban 60 (60Co) để phân hủy dioxin, khi cường  
độ  chùm tia phóng xạ  lớn hơn 800KGy thì có tới 90% TCDD bị  phân  
hủy.( thực chất đây cũng là phương pháp đề clo hóa)
VII.

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

1. Kết luận

Dù chiến tranh qua đi nhưng hàng triệu người Việt Nam và những thế hệ sau vẫn 
đang phải gánh chịu hậu quả của chất độc da cam.

Page 22


Hình ảnh những trẻ em dị tật, bị mù, câm, điếc, tâm thần hoặc có hình hài dị dạng 
tại các vùng bị nhiễm chất độc và trong các gia đình cựu chiến đang trở thành nỗi đau 
và gánh nặng to lớn.Những trái tim sắt đá nhất chắc chắn sẽ không khỏi bàng hoàng 

khi nhìn những bức ảnh chân thực nhất về các nạn nhân chất độc da cam qua ống kính 
của các nhiếp ảnh gia trên thế giới.Thấy được  những tác hại mà Dioxin mang lại 
chúng ta nên có  những biện pháp phòng tránh cũng như giảm thiểu các tác động từ 
chúng một cách thấp nhất. 
2. Kiến Nghị

Để  hạn chế sự   ảnh hưởng của Dioxin đến sức khỏe con người cùng như  môi 
trường cần:
­

Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục sức khỏe, nâng cao nhận thức, kiến  
thức của gười lao động, cộng đồng về tác hại của Dioxin và các biện pháp dự 
phòng.

­

Tăng cường công tác quản lý, thanh tra, kiểm tra các nguồn gây ô nhiễm môi 
trường,…

­

Đầu tư  cho nghiên cứu khoa học việc các giải pháp phòng, điều trị, phục hồi 
chức năng đối với các bệnh do Dioxin gây ra.

­

Tăng cường hợp tác trong nước  và  quốc  tế  giải quyết vấn  đề  tác hại của 
Dioxin và triển khai thực hiện các giải pháp phòng ngừa.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

/>Page 23


/>dioxin.htm
/>dat­vung­ma­da­tinh­binh­phuoc­45647/
/>
Page 24