Báo cáo thực tập tốt nghiệp: Nghiên cứu một số đặc điểm sinh học và bệnh giun xoăn trên đàn ngựa bạch nuôi tại tỉnh Bắc Kạn

LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình học tập và thực tập tốt nghiệp em luôn được 
sự  quan tâm, hướng dẫn và giúp đỡ  tận tình của các thầy, cô giáo trong 
Khoa Chăn nuôi ­ Thú y cùng với sự động viên giúp đỡ của bạn bè đồng 
nghiệp. 
Lời đầu tiên em xin được bày tỏ  lòng biết  ơn sâu sắc đến Ban  
giám hiệu Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, Ban chủ nhiệm khoa 
Chăn   nuôi   Thú   y   đã   tận   tình   giúp   đỡ   cho   em   suốt   thời   gian   học   tại  
trường.
Đặc biệt em xin bày tỏ  lòng biết  ơn chân thành sâu sắc tới thầy  
giáo TS. Nguyễn Hưng Quang đã trực tiếp giúp đỡ, hướng dẫn em hoàn 
thành khoá luận này.
Nhân dịp này em xin được bày tỏ lòng biết ơn đến các cô, các chú, 
các bác đang sống và công tác tại xã Hà Hiệu đã giúp đỡ và tạo điều kiên  
giúp đỡ em trong suốt thời gian thực tập.
Em cũng xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến gia đình, người thân,  
bạn bè và đồng nghiệp đã giúp đỡ động viên em hoàn thiện khoá luận tốt 
nghiệp này.
Em xin trân trọng cảm ơn!
Thái Nguyên, tháng 03 năm 2011
Sinh viên

                             

Mai Quang Tuân


LỜI NÓI ĐẦU
  
Trong   quá   trình   dạy   và   học,   Trường   Đại   học   Nông   Lâm   Thái 
Nguyên luôn tạo điều kiện cho sinh viên được học tập trong môi trường  

tốt nhất để nắm vững được kiến thức và nâng cao được chất lượng giáo 
dục. Với phương châm “học đi đôi với hành”  sau những thời gian trên 
giảng đường, thì sinh viên còn được thực hành ngoài môi trường, ngoài 
xã hội, nhằm nắm chắc và củng cố kiến thức đã được học. Do vậy thực  
tập tốt nghiệp giữ vai trò quan trọng trong chương trình học tập tại các 
trường đại học. Vì giai đoạn thực tập tốt nghiệp chính là cơ hội để sinh  
viên được củng cố và hệ  thống lại toàn bộ  kiến thức đã học, đồng thời  
giúp sinh viên làm quen với thực tiễn sản suất, đức rút kinh nghiệm trong 
sản suất, nâng cao trình độ  chuyên môn tay nghề  để  sau khi ra trường  
tránh khỏi những bỡ ngỡ ban đầu và tự tin với công việc.
Với mục tiêu đó, được sự nhất trí của nhà trường, Ban chủ nhiệm  
khoa Chăn nuôi ­ Thú y, và sự tiếp nhận của cơ sở, em đã được thực tập  
tại tỉnh Bắc Kạn với đề tài: “Nghiên cứu một số đặc điểm sinh học và  
bệnh giun xoăn trên đàn ngựa bạch nuôi tại tỉnh  Bắc Kạn”.
Do bước đầu làm quen với công tác nghiên cứu nên em không tránh  
khỏi những thiếu sót và hạn chế  trong quá trình thực tập và trong bản 
khoá luận tốt nghiệp. Vậy em kính mong nhận được sự đóng góp quý báu 
của các thầy cô giáo, bạn bè đồng nghiệp để  bản khoá luận được hoàn 
thiện hơn.
Em xin trân trọng cảm ơn!


DANH MỤC CÁC BẢNG TRONG KHOÁ LUẬN
Trang
Bảng 1.1: Diện tích các loại đất ở Bắc Kạn....................................................3
Bảng 1.2: Kết quả công tác phục vụ sản suất...............................................11
Bảng 2.1: Sự phân tính trạng mầu sắc của ngựa ở đời con...........................16
Bảng 2.2: Mức tiêu hoá protein và tinh bột ở các bộ phận của ngựa.............21
Bảng 4.1: Tổng hợp mầu sắc các bộ phân trên cơ thể ngựa.........................37
Bảng 4.2: Kích thước chiều đo của ngựa bạch dưới 6 tháng tuổi ................38

Bảng 4.3: Kích thước chiều đo của ngựa bạch từ 6 tháng ­ 3 năm tuổi........39
Bảng 4.4: Kích thước chiều đo của ngựa bạch từ 3 ­ 10 năm tuổi................40
Bảng 4.5: Khối lượng ngựa bạch ở các giai đoạn..........................................41
Bảng 4.6: Một số chỉ tiêu sinh lý ngựa bạch..................................................42
Bảng 4.7: Tỷ lệ nhiễm giun xoăn trên đàn ngựa bạch...................................42
Bảng 4.8: Bảng cường độ nhiễm giun xoăn...................................................43
Bảng 4.9: Hiệu lực tẩy giun xoăn trên ngựa bạch của thuốc Levasol 7,5% . 44
Bảng   4.10:   Một   số   chỉ   số   sinh   lý   của   ngựa   bạch   sau   khi  
dùng thuốc Levamisol 7,5 %..................................................................45


MỤC LỤC
Trang
DANH MỤC CÁC BẢNG TRONG KHOÁ LUẬN...........................................1
Trang 1
MỤC LỤC..........................................................................................................2
PHẦN 1..............................................................................................................1
CÔNG TÁC PHỤC VỤ SẢN SUẤT..................................................................1
1.1. Điều tra cơ bản...........................................................................................1
1.1.1. Điều tra cơ bản........................................................................................1
1.1.1.1. Vị trí địa lý.............................................................................................1
1.1.1.2. Địa hình, đất đai....................................................................................2
1.1.1.3. Điều kiện thuỷ văn...............................................................................3
1.1.1.4. Giao thông và kết cấu hạ tầng.............................................................4
1.1.2. Điều kiện văn hoá xã hội.........................................................................5
1.1.2.1. Tình hình kinh tế ­ văn hóa xã hội .......................................................5
1.1.2.2. Công nghiệp..........................................................................................5
1.1.2.3. Nông ­ Lâm nghiệp...............................................................................6
1.1.2.4. Du lịch...................................................................................................7
1.1.3. Đánh giá chung.........................................................................................7

1.2. Nội dung, phương pháp và kết quả phục vụ sản xuất..............................9
1.2.1. Nội dung công tác phục vụ sản xuất.......................................................9
1.2.2. Phương pháp tiến hành............................................................................9
1.2.3. Kết quả công tác phục vụ sản xuất........................................................9
1.3. Kết luận và đề nghị..................................................................................11
1.3.1. Kết luận.................................................................................................11
1.3.2 Đề nghị....................................................................................................12
PHẦN 2............................................................................................................13
CHUYÊN ĐỀ NGHIÊN CỨU.........................................................................13


2.1. Mở đầu......................................................................................................13
2.1.1. Đặt vấn đề.............................................................................................13
2.1.2. Mục đích nghiên cứu .............................................................................14
2.1.3. Mục tiêu của đề tài ...............................................................................14
2.2. Tổng quan tài liệu.....................................................................................15
2.2.1. Cơ sở khoa học......................................................................................15
2.2.1.1. Quy luật di truyền ..............................................................................15
2.2.1.2. Một số đặc điểm sinh lý của ngựa.....................................................17
1.2.1.3. Đặc điểm sinh lý tiêu hoá ngựa .........................................................19
2.2.1.4. Tác hại của giun ký sinh.....................................................................21
2.2.1.5. Những tìm hiểu về bệnh giun xoăn....................................................23
2.2.1.6 Những hiểu biêt v
́ ề thuốc levasol 7,5 %..............................................30
2.2.1.7 Những chú ý khi sử dụng thuốc kháng sinh cho ngựa.........................31
2.2.2. Tình hình nghiên cứu trong nước và nước ngoài ..................................31
2.2.2.1. Tình hình nghiên cứu trong nước........................................................31
2.2.2.2 Tình hình nghiên cứu ngoài nước........................................................32
2.3. Đối tượng, nội dung và phương pháp nghiên cứu ..................................33
2.3.1. Đối tượng nghiên cứu ...........................................................................33

2.3.2. Địa điểm tiến hành.................................................................................33
2.3.3. Vật dụng nghiên cứu.............................................................................33
2.3.4. Nội dung nghiên cứu và các chỉ tiêu theo dõi........................................33
2.3.4.1. Đặc điểm sinh học của ngựa bạch.....................................................33
2.3.4.2 Bệnh giun xoăn và biện pháp phòng trị...............................................34
2.3.5. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................34
2.3.5.1. Phương pháp nghiên cứu của chỉ tiêu sinh lý ....................................34
2.3.5.2 Phương pháp lấy mẫu phân.................................................................35
2.3.5.3 Phương pháp xét nghiệm mẫu.............................................................35
2.3.5.4. Phương pháp đánh giá độ an toàn của thuốc .....................................36


2.3.6. Phương pháp tính toán và sử lý số liệu.................................................36
2.4. Kết quả nghiên cứu thảo luận.................................................................37
2.4.1. Một số đặc điểm sinh học của ngựa bạch...........................................37
2.4.2. Bệnh giun xoăn ở ngựa bạch và kết quả điều trị.................................42
2.5. Kết luận, tồn tại và đề nghị ....................................................................46
2.5.1. Kết luận.................................................................................................46
2.5.2. Tồn tại....................................................................................................47
2.5.3. Đề nghị ..................................................................................................47
TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................49
I. TIẾNG VIỆT.................................................................................................49
II. Tiếng Anh....................................................................................................50
PHỤ LỤC...........................................................................................................1


1

PHẦN 1
CÔNG TÁC PHỤC VỤ SẢN SUẤT

1.1. Điều tra cơ bản
1.1.1. Điều tra cơ bản
1.1.1.1. Vị trí địa lý
 Bắc Kạn là tỉnh nằm trên quốc lộ 3 đi từ  Hà N
 
ội  lên 
   Cao B
 
ằng  ­ tr
  ục  
quốc lộ  quan trọng của vùng Đông Bắc, đồng thời nằm giữa các tỉnh có  
tiềm năng phát triển kinh tế  lớn. Chính quốc lộ  3 chia lãnh thổ  thành 2 
phần bằng nhau theo hướng Nam ­ Bắc, là vị  trí thuận lợi để  Bắc Kạn có 
thể dễ dàng giao lưu với tỉnh Cao Bằng và các tỉnh của Trung Quốc ở phía  
Bắc, với tỉnh Thái Nguyên, Hà Nội cũng như các tỉnh của vùng Đồng bằng 
sông Hồng ở phía Nam.
Vị  trí của tỉnh có địa hình núi cao, lại  ở  sâu trong nội địa nên gặp 
nhiều khó khăn trong việc trao đổi hàng hoá với các trung tâm kinh tế  lớn  
cũng như  các cảng biển. Mạng lưới giao thông chủ  yếu trong tỉnh chỉ  là 
đường bộ  nhưng chất lượng đường lại kém. Chính vị  trí địa lí cũng như 
những khó khăn về  địa hình đã  ảnh hưởng không nhỏ  đến việc phát triển 
kinh tế xã hội của toàn tỉnh.
+ Phía Bắc giáp tỉnh Cao Bằng
+ Phía Đông giáp tỉnh Lạng Sơn 
+ Phía Nam giáp tỉnh Thái Nguyên 
+ Phía Tây giáp tỉnh Tuyên Quang
 Bắc Kạn có thể phân thành 3 vùng như sau:
Vùng phía Tây và Tây ­ Bắc: bao gồm các mạch núi thuộc khu vực 
huyện Chợ  Đồn, Pắc Nậm, Ba Bể  chạy theo hướng vòng cung tây bắc ­ 
đông nam, định ra hướng của hệ thống dòng chảy lưu vực sông Cầu.

2

Vùng phía  Đông và Đông ­ Bắc: hệ  thống núi thuộc cánh cung 
Ngân Sơn chạy theo hướng Bắc ­ Nam, mở rộng thung lũng về  phía đông 
bắc.
Vùng trung tâm: vùng địa hình thấp, kẹp giữa một bên là dãy núi 
cao thuộc cánh cung sông Gâm  ở  phía tây, với một bên là cánh cung Ngân  
Sơn ở phía đông.
1.1.1.2. Địa hình, đất đai
* Địa hình
Bắc Kạn có địa hình phân dị  lớn do điều kiện tự  nhiên tạo bởi cánh  
cung Ngân Sơn ­ Yên Lạc ở phía Đông Bắc và cánh cung sông Gâm ở phía 
Tây Nam nên hình thành các vùng khác biệt về khí hậu. Toàn tỉnh có độ cao 
giảm dần từ  Tây Bắc xuống Đông Nam, cao nhất có đỉnh 1.640 m thuộc 
dãy Nam Khiếu Thượng. Độ  cao bình quân toàn tỉnh từ  500 ­ 600 m, nơi  
thấp nhất 40 m thuộc khu vực xã Quảng Chu (Chợ  Mới). Vùng núi đá vôi 
lớn của tỉnh ở huyện Ba Bể và huyện Na Rì còn tiềm ẩn nhiều nguồn gen  
động vật quý hiếm và nhiều hang động để phát triển du lịch. Hệ thống núi  
phía Đông là phần cuối của cánh cung Ngân Sơn ­ Yên Lạc, địa hình hiểm  
trở, dân cư  thưa thớt, không có những thung lũng phù sa rộng, phát triển 
nông nghiệp khó khăn.
* Đất đai
Bắc Kạn có tổng diện tích tự nhiên là 4.857,2 km2. Bắc Kạn có nhiều 
loại đất khác nhau. Nhiều vùng có tầng đất khá dầy, hàm lượng mùn tương  
đối cao, đặc biệt một số loại đất là sản phẩm phong hoá từ đá vôi, thuận lợi 
cho việc phát triển cây công nghiệp, cây ăn quả. Nói chung, cùng với khí 
hậu, điều kiện đất đai  ở  đây thích hợp cho nhiều loại cây trồng, vật nuôi.  
Chính vì vậy nguồn tài nguyên đất đai trong tỉnh là cơ sở quan trọng để phát 

triển Nông ­ Lâm nghiệp. Về cơ cấu sử dụng đất, diện tích được khai thác 
hiện chiếm hơn 60%, trong đó chủ  yếu là đất lâm nghiệp. Hiện diện tích 
chưa sử dụng còn khá lớn.
Kết quả điều tra cho thấy Bắc Kạn có những loại đất chính sau: đất 
feralit màu vàng nhạt trên núi trung bình (FH) chiếm 13,38% diện tích. Phân 


3

bố trên tất cả các đỉnh núi cao trên 700 m, trên nền đá mắcma axit kết tinh  
chua, đá trầm tích và biến chất. Tầng đất mỏng, đá nổi nhiều, đất ẩm và  
có tầng thảm mục khá dày. Đất feralit điển hình vùng đồi núi và núi thấp 
(Ff ­ Fk): chiếm 71,62% diện tích, phân bố  tập trung  ở  Ba Bể, bắc Chợ 
Đồn và Na Rì (Khu vực Kim Hỷ)… Khu vực núi đá vôi thường rất ít đất 
trong các hang hốc, tầng đất mỏng màu đen, đất rất tốt. 
Đất nông nghiệp có 30.509 ha, chiếm 6,28% diện tích tự nhiên Đất lâm 
nghiệp có rừng 301.722 ha, chiếm 62,12% công nghiệp, đất cây ăn quả  có  
10.000 ha chiếm 2,05 % diện tích tự nhiên. Nhiều nơi tầng đất day, đ
̀ ất đồi 
núi có lượng mùn cao thuận tiện cho sản xuất lương thực, trồng cây phục hồi 
rừng.
Bảng 1.1: Diện tích các loại đất ở Bắc Kạn
Loại đất

Diện tích (ha)

Tỷ lệ (%)

Tổng diện tích đất tự 
nhiên

485.720

100,00

Đất nông nghiệp

30.509

6,28

Đất lâm nghiệp

301.722

62,12

Đất ở & đất chưa sử dụng

153.489

31,60

1.1.1.3. Điều kiện thuỷ văn
Bắc Kạn có khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa nhưng có sự phân hoá theo  
độ cao của địa hình và hướng núi. Với chế độ nhiệt đới gió mùa, một năm 
ở Bắc Kạn có hai mùa rõ rệt: mùa mưa nóng  ẩm từ  tháng 5 đến tháng 10, 
chiếm 70 ­ 80% lượng mưa cả năm; mùa khô từ tháng 11 đến tháng 4 năm 
sau, lượng mưa chỉ  chiếm khoảng 20 ­ 25% tổng lượng mưa trong năm, 
tháng mưa ít nhất là tháng 12.

Nhiệt độ trung bình hàng năm từ 20 ­ 22 0C, nhiệt độ thấp tuyệt đối ­ 
0,10C ở thị xã Bắc Kạn và ­ 0,60C ở Ba Bể, ­ 20C ở Ngân Sơn, gây băng giá 
ảnh hưởng lớn đến cây trồng, vật nuôi.
Số giờ nắng trung bình của tỉnh là 1400 ­ 1600 giờ. Lượng mưa trung 
bình năm  ở  mức 1400 ­ 1600 mm và tập trung nhiều vào mùa hạ. Độ   ẩm 


4

trung bình trên toàn tỉnh là 84%. Bắc Kạn có lượng mưa thấp so với các 
tỉnh Đông Bắc do bị che chắn bởi cánh cung Ngân Sơn ở phía Đông Bắc và  
cánh cung Sông Gâm ở phía Tây Nam.
Khí hậu Bắc Kạn có sự phân hoá theo mùa. Mùa hạ nhiệt độ cao, mưa 
nhiều. Mùa đông nhiệt độ thấp, mưa ít và chịu ảnh hưởng của gió mùa Đông 
Bắc. Nhìn chung, khí hậu của tỉnh có nhiều thuận lợi cho việc phát triển nông, 
lâm nghiệp cũng như phát triển một số cây nông phẩm cận nhiệt và ôn đới.
Bên cạnh những thuận lợi, Bắc Kạn cũng có nhiều khó khăn do khí 
hậu khắc nghiệt như  sương muối, mưa đá, lốc... làm  ảnh hưởng đến đời  
sống và hoạt động kinh tế trong tỉnh.
1.1.1.4. Giao thông và kết cấu hạ tầng
  Trước đây Giao thông chủ  yếu là đường bộ  nhưng đến nay được  
thay bằng những đường nhựa, đường bê tông để liên thông giữa các huyện,  
xã. Các tuyến đường liên tục được mở rộng và sửa chữa. Qua tỉnh có Quốc 
lộ 3 nối từ Hà Nội đến cửa khẩu Tà Lùng tỉnh Cao Bằng hiện đã được cải 
tạo nâng cấp và khá thuận lợi cho việc vận chuyển hàng hoá. Khoảng cách  
từ tỉnh Bắc Kạn đến cửa khẩu Quốc tế Hữu Nghị và cửa khẩu Tân Thanh ­ 
Lạng Sơn khoảng 200 km. Đường bộ  từ thị xã Bắc Kạn đến Sân bay Nội 
Bài 150 km và Cảng Hải phòng chỉ trên 200 km. Như vậy có thể thấy việc  
giao lưu thông thương hàng hoá từ  Bắc Kạn đến các cửa khẩu của Cao  
Bằng, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Hải Phòng và Hà Nội là khá thuận tiện.

 Hệ thống điện lưới quốc gia và hệ thống thông tin liên lạc đã được đầu  
tư đến tất cả  các xã, các trung tâm thị  trấn, thị  xã đã phủ  sóng điện thoại di  
động.


5

1.1.2. Điều kiện văn hoá xã hội
1.1.2.1. Tình hình kinh tế ­ văn hóa xã hội 
 Tình hình kinh tế văn hoá xã hội Bắc Kạn những năm qua không ngừng 
phát triển, đời sống nhân dân từng bước được cải thiện; xã hội ổn định quốc  
phòng an ninh giữ vững, tốc độ tăng trưởng kinh tế trong 5 năm (2005 ­ 2009) là  
11,18%, (năm 2005 ­ 14,0%, 2006 ­ 9,6%, 2007 ­ 12,5%, 2008 ­ 9,51%, 2009 ­ 
10,08) năm 2009 bình quân đầu người đạt 8,04 triệu đồng/người/năm.   Tỷ 
trọng GDP nông lâm nghiệp là 45,0%; công nghiệp xây dựng cơ  bản là  
18,56%; thương mại dich vụ là 36,44% ; lương thực có hạt là 152.238 tấn, 
và tốc độ tăng trưởng ngày càng tăng.
1.1.2.2. Công nghiệp
Bắc Kạn có tiềm năng phát triển công nghiệp khai thác và chế  biến  
khoáng sản, vật liệu xây dựng. Trên địa bàn tỉnh có 165 mỏ và điểm quặng, 
các loại khoáng sản có trữ  lượng lớn là: Chì kẽm 70 mỏ  và điểm quặng,  
trữ lượng khoảng 4 triệu tấn; sắt có 13 mỏ và điểm mỏ, trữ lượng khoảng 
22 triệu tấn; vàng có 17 mỏ  và điểm quặng, trữ  lượng khoảng 39 tấn; đá  
vôi xi măng 150 triệu m3; đá trắng, thạch anh khoảng 460 triệu m3; sét xi 
măng trên 10 triệu m3, ngoài ra còn có antimon, titan, Kaolin, Silic.....
Với trữ lượng khoáng sản như trên, Bắc Kạn có triển vọng đầu tư chế 
biến sâu ở quy mô vừa và nhỏ để nâng giá trị các loại khoáng sản lên cao hơn 
và tốt hơn phục vụ  cho các ngành công nghiệp trong nước và tiến đến xuất 
khẩu.
Đặc biệt là ngành sản xuất vật liệu xây dựng như: xi măng, đá ốp lát, 

bột đá công nghiệp, rất có triển vọng ở Bắc Kạn.
Ngoài ra, trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn còn có nhiều hệ  suối là đầu  
nguồn sông Đáy, sông Gâm, sông Chu… lưu vực nhỏ và độ dốc dòng chảy 
lớn, lòng hẹp và có nhiều thác ghềnh thuận tiện cho việc đầu tư  các công  
trình thuỷ điện nhỏ.
Tỉnh   Bắc   Kạn   có   Khu  công   nghiệp  Thanh   Bình  thuộc   địa  bàn   xã  
Thanh Bình huyện Chợ Mới, nằm dọc trên trục đường QL3 cách trung tâm 
Hà Nội 130 km. Đây là nơi đáp ứng nhu cầu của các nhà đầu tư đầu tư vào  


6

khu vực, tạo điều kiện phát triển sản xuất công nghiệp. Tổng diện tích  
chiếm đất của Khu công nghiệp là 153,8 ha.
1.1.2.3. Nông ­ Lâm nghiệp
Bắc Kạn có tổng diện tích rừng lâm nghiệp là 420.990,5 ha, trong đó: 
Đất   có   rừng   là   263.503,9   ha;   rừng   tự   nhiên   224.151,4   ha,   rừng   trồng 
39.352,5 ha, đất chưa có rừng là 157.484,6 ha. Sản lượng gỗ khai thác hàng 
năm trên 63.000 m3.
Điều kiện tự nhiên của Bắc Kạn rất thuận lợi cho việc phát triển các 
loại cây trồng như Ngô, Khoai, Sắn... Tỉnh đang ứng dụng tiến bộ khoa học 
kỹ  thuật trồng các loại cây cao sản như: Cà chua, dưa hấu, các loại rau 
sạch  ở  thị  xã Bắc Kạn, huyện Bạch Thông và trồng hoa xuất khẩu  ở Đồn 
Đèn ­ Hồ Ba Bể. Ngoài ra diện tích đất đồi rừng đã giao cho nông dân có thể 
trồng các loại cỏ làm thức ăn chăn nuôi.
Về  lĩnh vực chăn nuôi, mặc dù tổng đàn trâu, bò giảm nhưng tổng 
đàn lợn, đàn gia cầm tăng so với 2008, trong khi đó các mô hình chăn nuôi 
thủy sản cho hiệu quả khá và có nhiều triển vọng phát triển. Hiện nay tỉnh 
đang thực hiện đề  án lớn về  phát triển chăn nuôi trâu, bò giai đoạn 2006 ­ 
2010. Việc thực hiện Đề án phát triển đàn trâu, bò đã được nhân dân nhiệt  

tình ủng hộ và đã hình thành Chợ mua bán gia súc (Chợ Bò xã Nghiên Loan 
huyện Pắc Nậm). Ngoài ra tỉnh Bắc Kạn có thể  phát triển mạnh ngành 
chăn nuôi lợn, gia cầm, dê... và nuôi cá Hồi phục vụ tiêu thụ nội địa và xuất  
khẩu. 
Năm 2009, mặc dù gặp nhiều khó khăn nhưng tốc độ  tăng trưởng 
kinh tế của ngành vẫn đạt 7,44% tiếp tục chiếm tỉ trọng cao trong nền kinh  
tế  của tỉnh với 45,48%. Trong sản xuất nông nghiệp, toàn tỉnh thực hiện  
được 47.547 ha đạt 105%, đưa tổng sản lượng lương thực có hạt cả  năm  
lên 151.852 tấn.
 Về  xây dựng các công trình thuỷ lợi, kè chống xói lở  tiếp tục được  
quan tâm triển khai thực hiện. Trong công tác thuỷ  lợi, ngành đã tích cực 
phối hợp với các cơ quan liên quan kiểm tra, giám sát, thẩm định các dự án 
thuỷ  lợi theo phân cấp. Các hoạt động hỗ  trợ  và phục vụ  sản xuất được  
cung ứng đầy đủ  phục vụ tích cực cho sản xuất của bà con nông dân. Các  


7

chương trình khuyến nông, khuyến lâm, khuyến ngư  thực hiện đảm bảo 
yêu cầu kĩ thuật đúng chính sách của Đảng va Nhà n
̀
ước góp phần chuyển 
giao tiến bộ khoa học, công nghệ cho nông dân trên địa bàn tỉnh.
1.1.2.4. Du lịch
Tỉnh Bắc Kạn được thiên nhiên ban tặng cho một danh lam thắng cảnh  
là Hồ Ba Bể. Hồ Ba Bể là một trong 20 hồ nước ngọt tự nhiên lớn nhất thế 
giới. Hồ có diện tích rộng 500 ha, nằm trong khu vực Vườn quốc gia Ba Bể, có  
hệ thống rừng nguyên sinh trên núi đá vôi với 417 loài thực vật, 299 loài động  
vật có xương sống, trong hồ có 49 loài cá nước ngọt. Hiện nay tỉnh đang trình  
UNESCO công nhận vườn quốc gia Ba Bể là di sản thiên nhiên thế giới. 

Ngoài ra gần khu vực thị xã Bắc Kạn còn có 02 địa điểm có thể đầu 
tư xây dựng khu du lịch sinh thái và hệ thống vui chơi giải trí khá lý tưởng 
là Khu du lịch sinh thái Thác Bạc và Khu du lịch sinh thái Nặm Cắt, cách thị 
xã Bắc Kạn chỉ khoảng chừng trên 10 km.
Bắc Kạn có nhiều di tích lịch sử  được xếp hạng, đặc biệt là các di  
tích cách mạng trong thời kỳ  kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ  như: 
khu ATK Chợ Đồn, Khu di tích Nà Tu, Cẩm Giàng, Phủ Thông, Đèo Giàng.
1.1.3. Đánh giá chung
* Thuận lợi
 ­ Bắc Kạn là một tỉnh miềm núi vùng cao nằm trong ở trung tâm núi  
rừng Việt Bắc. Đất đai rộng lớn cùng với khí hậu thích hợp cho nhiều loại  
cây trồng, vật nuôi, đất đai trong tỉnh còn khá tốt và là cơ sở quan trọng để 
phát triển nông ­ lâm nghiệp.
 ­ Là một tỉnh có có nhiều khoáng sản và nhiều điểm du lịch lý tưởng  
nên rất có tiền năng để phát triển công nghiệp và dịch vụ.
 ­ Bắc Kạn đang có một nguồn lao động trẻ dồi dào (hiện khoảng có  
200.000 lao động). Đây là nguồn lao động có thể  cung  ứng đủ  nhu cầu về 
lao động cho các doanh nghiệp có dự  án đầu tư  tại tỉnh Bắc Kạn với giá 
thuê nhân công rẻ hơn các nơi khác.


8

 ­ Bắc Kạn là một trong những tỉnh được nhà nước chú trọng quan  
tâm, dành được  nhiều chính sách hộ  trợ, chính sách phát triển và được 
nhiều dự án phát triển nông ­ lâm nghiệp nhằm thúc đẩy kinh tế và lợi ích  
của người dân.
* Khó khăn
 ­ Với một diện tích rộng nhưng 80 % là đồi núi, dân cư  chủ yếu là 
các dân tộc thiểu số, sống không tập trung, học vấn vẫn còn thấp nên: 

+ Khó khăn trong việc đưa tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất, khó có thể 
công nghiệp hoá nông nghiệp.
+ Giao thông đi lại rất khó khăn, việc thông thương buôn bán gặp trở 
ngại.
  ­ Đời sống nhân dân còn thấp, tỷ  lệ  hộ  nghèo cao, nông dân thiếu 
vốn, thiếu kỹ thuật sản xuất, cơ sở hạ tầng thấp thấp kém, nông dẫn vẫn 
canh tác theo phương pháp cổ truyền nên năng suất thấp.
  ­ Ngành công nghiệp không phát triển, kinh tế  trên lệch giữa các 
vùng miền một cách rõ rệt.


9

1.2. Nội dung, phương pháp và kết quả phục vụ sản xuất
1.2.1. Nội dung công tác phục vụ sản xuất
Thời gian thực tập tốt nghiệp là thời gian rất quý báu vì là bước đầu 
tiên sinh viên được va chạm với thực tế, được trực tiếp rèn luyện tay nghề 
áp dụng những gì đã học vào phục vụ sản xuất, qua đó giúp sinh viêm nâng 
cao thêm kiến thức chuyên môn và tay nghề. Được sự  giúp đỡ  của thầy 
giáo hướng dẫn và người dân tôi đã đề ra nội dung phục vụ sản xuất:
  ­ Điều tra và theo dõi một số  đặc điểm sinh học ngựa bạch tại ba  
huyện có số lượng nhiều ngựa bạch chủ yếu (Ba Bể, Na Rì, Pắc Nậm) của  
tỉnh Bắc Kạn.
 ­ Chuẩn đoán và điều trị  bệnh cho đàn ngựa nuôi tại xã Hà Hiệu ­  
huyện Ba Bể tỉnh Bắc Kạn.
1.2.2. Phương pháp tiến hành
 ­ Để đạt những mục đích đề ra trong đợt thực tập, mong muốn thực  
tập thu được nhiều kết quả  cao tôi đã đề  ra một số  giải pháp thực hiện  
như sau:
+ Phải tuân thủ  mọi quy định pháp luật mà nhà nước đề  ra và mọi  

yêu cầu của nhà trường, khoa và giảng viên hướng dẫn.
+ Phải xây dựng cho mình một thời gian biểu hợp lý trong thời gian  
mình thực tập.
+ Không ngại khó, ngại khổ, tích cực bán sát địa bàn, quyết tâm phải 
đến từng nhà lắng nghe nguyện vọng của các hộ chăn nuôi.
+ Tích cực học hỏi những kinh nghiệm của những người đã có kinh 
nghiệm, đồng thời tích cực truyền đạt những gì đã học với các hộ  chăn 
nuôi và tôi luôn không ngừng tham khảo những tài liệu chuyên môn.
1.2.3. Kết quả công tác phục vụ sản xuất
* Công tác điều tra nghiên cứu 
 ­ Muốn biết được tình hình và thực trạng nuôi ngựa bạch của tỉnh 
chúng tôi cần tiến hành đến từng hộ chăn nuôi ngựa bạch tại 3 huyện có số 
đầu ngựa bạch nhiều nhất trong tỉnh để  tìm hiểu, thu thập số  liệu qua 06  
mẫu phiếu và thấy rằng:


10

+ Kết quả điều tra ba huyện (Na Rì, Ba Bể, Pắc Nậm của tỉnh Bắc  
Kạn) chúng tôi thấy rằng ngựa bạch hiện nay còn rất ít hộ  gia đình nuôi. 
Cả ba huyện mới có 47 hộ nuôi ngựa bạch, với 159 con ngựa bạch.
+ Quy mô chăn nuôi chủ yếu 2 ­ 3 con/hộ.  Tuy nhiên cũng có hộ nuôi 
trên 10 con.
+ Thức ăn chăn nuôi cho ngựa là các giống cỏ  tự  nhiên, cỏ  trồng và  
bổ sung thêm thức ăn tinh như thóc, ngô và cám gạo.
* Công tác thú y và điều trị bệnh
Việc chuẩn đoán sớm để  điều trị  kịp thời có ý nghĩa rất lớn với 
ngành chăn nuôi. Chuẩn đoán chính xác và sớm các bệnh sẽ  làm giảm tối 
đa tỷ lệ chết, giảm thời gian dùng thuốc con vật nhanh chóng phục hồi đem 
lại hiệu quả  kinh tế  cao. Qua thời gian thực tập, tôi đã gặp một số  bệnh 

trên ngựa và trực tiếp chuẩn đoán và điều trị:
 ­ Bệnh tiêu chay ng
̉
ựa:
 + Triệu trứng: Thấy phân của chúng không thành viên, phân bị nhão, 
ngựa  có biểu hiện  mệt mỏi không linh hoạt, kém ăn, mấy ngày sau thấy 
ngựa ỉa chảy, ỉa vọt cần câu, ngựa gầy nhanh, sù lông và ốm yếu.
+ Điều trị: Chuẩn đoán đúng bệnh, ngựa đã bị tiêu chảy nên tôi dùng 
Hamcoli ­ S 1ml/10 kg p, tiêm bắp thịt, tiêm liên tục 4 ngày. Tiêm thêm 
thuốc bổ là: B.Complex: 5ml/con/ngày, tiêm bắp
+ Hộ lý: Ngựa được nhốt vào chuồng riêng không thả lên rừng va cho
̀  
chúng ăn uống đầy đủ.
 ­ Bệnh viêm phổi ngựa:
 + Triệu chứng: Thấy ngựa có nước mũi, nước mắt chảy, nước mũi 
lúc đầu còn loãng sau đặc dần, kèm theo thấy ho nhiều về ban đêm và sáng 
sớm hay khi đuổi về  nhanh, ngựa bị kéo dài trong một tuần mới phát hiện  
ra.
+ Điều trị: Dùng thuốc HanGen ­ Tylo 15ml/100 kg P/lần. Ngày tiêm 
hai lần và tiêm liên tục 6 ngày. 
Tiêm thêm thuốc bổ là: B.Complex: 5ml/con/ngày


11

+ Hộ lý: Chủ  động nhốt riêng ngựa bị  bệnh vào chuồng vào nơi yên  
tĩnh thoáng mát chăm sóc dinh dưỡng đầy đủ.
+ Triệu trứng: Ngựa thường gầy còm, lông xù, ngựa cũng có khi bị ỉa 
chảy, thường kém ăn.
+ Điều trị: Dùng thuốc Levasol 7,5 %;  0,7 ­ 1 ml/10kg P tiêm dưới da.

Bảng 1.2: Kết quả công tác phục vụ sản suất
TT

Nội dung

Số lượng

Kết quả

Tỷ lệ  (%)

1

1. Công tác điều trị 

2

­ Bệnh viêm phổi ngựa

3

3

100,00

3

­ Bệnh tiêu chảy ngựa 

2

2

100,00

4

­ Bệnh giun xoăn

24

22

91,66

5

2. Công tác khác

6

Chăn nuôi ngựa

159

30

 18,87

7

3. Công tác điều tra

8

Ba Bể ­ bắc kạn

43

43

100,00

9

Pắc Nậm ­ Bắc Kạn

37

37

100,00

10

Na Rì ­ Bắc Kạn

79

79

100,00

1.3. Kết luận và đề nghị
1.3.1. Kết luận
Thời gian thực tập giáo trình là khoảng thời gian được tiếp xúc với 
thực tế, áp dụng những gì đã học vào thực tiễn sản xuất. Được sự giúp đỡ 
tận tình của thầy giáo hướng dẫn và các cán bộ nhà nước tại cơ sở cùng sự 
cố găng h
́ ọc hỏi và rèn luyện của bản thân. Qua đó tôi học được nhiều bài 
học bổ ích và thêm nhiều kinh về chuyên môn như:


12

+ Nắm bắt được một số  đặc điểm sinh học của ngựa bạch nuôi tại  
các huyện vùng cao của Bắc Kạn.
+ Nâng cao hiểu biết và nhiều kinh nghiệm trong chăn nuôi ngựa  
bạch tại nông hộ.
+  Được  nâng cao, bồi bổ  kiến thức  thú y qua quá trình  trực tiếp 
chuẩn đoán và điều trị một số bệnh gặp trên ngựa bạch.
+ Quá trình học hỏi và làm việc với người dân đã giúp tôi mạnh dạn 
hơn với công việc, tự tin vào tay nghề của mình, củng cố vững chắc những 
gì đã được học trong Nhà trường.
1.3.2 Đề nghị
* Qua thời gian thực tập tại cơ  sở  tôi thấy còn một số  tồn tại cần  
khắc phục trong chăn nuôi tại địa phương. Để  nâng cao hiệu quả  kinh tế 
của người dân cần xem xét đến một số vấn đề sau:
  ­ Cần phải mở  thêm nhiều lớp tập huấn về  chăn nuôi nhằm cho 
người nông dân được tiếp cận nhiều với khoa học kỹ thuật.

 ­ Mở rộng tuyên truyền đến từng hộ gia đình về công tác phòng và trị 
bệnh trong chăn nuôi ngựa bạch nói riêng và chăn nuôi nói chung.
 ­ Cần có những chính sách hỗ  trợ  cho người dân về  vốn, kỹ  thuật  
nhằm cho người dân phát triển kinh tế.


13

PHẦN 2
CHUYÊN ĐỀ NGHIÊN CỨU
Tên đề  tài: “Nghiên cứu một số  đặc điểm sinh học và bệnh giun  
xoăn trên đàn ngựa bạch nuôi tại tỉnh Bắc Kạn”.
2.1. Mở đầu
2.1.1. Đặt vấn đề
Nước ta là một nước gắn liền với nền nông nghiệp từ  lâu đời. Xu 
hướng hiện nay chúng ta đang từng bước chuyển đổi cơ  cấu kinh tế  sang  
các ngành công nghiệp, dịch vụ và các ngành nghề khác. Tuy nhiên vẫn có 
khoảng 75% ­ 80% dân số  sống bằng nghề  nông và nền móng của nền  
nông nghiệp chính là chăn nuôi và trồng trọt. Nhưng chăn nuôi ngày càng 
được người dân quan tâm và phát triển vì nó mang lại lợi ích kinh tế  cao.  
Với điều kiện hiện nay việc trồng cây gì và nuôi con gì vẫn còn đang là  
một vấn đề nan giải. Gần đây một số tỉnh miền núi phía Bắc nước ta đang 
phổ  biến một cách làm rất hay đó là nuôi ngựa. Nuôi ngựa mang lại hiệu  
quả kinh tế cao, hơn nữa con ngựa gắn bó với người dân từ lâu đời và điệu  
kiện của nước ta cũng rất phù hợp để cho đàn ngựa có thể sinh trưởng và 
phát triển tốt. Ai cũng đã từng nghe về  vai trò của ngựa cũng như  trâu, bò  
gắn bó với người nông dân rất mật thiết từ xa xưa. Ngựa phục vụ người  
nông dân cung cấp sức kéo, chia sẻ  công việc đồng áng, cung cấp nguồn 
thực phẩm….
Ngày nay ngựa không chỉ  đơn thuần phục vụ  cho nhà nông, nhưng

̃  
công việc đồng áng nữa mà nó còn mang lại nguồn thu nhập lớn cho đồng 
bào các dân tộc nhờ sự  phát triển ngành chăn nuôi. Một trong những giống 
ngựa quý được người dân quan tâm và nuôi rất nhiều đó là Ngựa Bạch.  
Ngựa Bạch mang lại giá trị lớn cho các nhà chăn nuôi. Ngoài việc cung cấp 
nguồn thực phẩm giá trị cao và an toàn ngựa bạch còn có nhiều giá trị khác  
trong y học. Cao ngựa bạch được coi là dược liệu quý hiếm (hay còn gọi là  
thần dược) dùng vào việc bồi bổ  nâng cao thể  lực, chữa trị  một số  chứng 
bệnh nan y ở người.


14

Chính vì nhận ra được vai trò và lợi ích của việc chăn nuôi ngựa nên  
ngành chăn nuôi ngựa đã và đang phát triển rất nhanh và mạnh. Tuy nhiên 
bên cạnh những lợi ích đó trong quá trình chăn nuôi những nhà chăn nuôi 
gặp rất nhiều khó khăn khi kĩ thuật khoa học còn yếu kém và các loại bệnh  
trên ngựa chưa được hiểu biết đúng đắn nên nhiều khi đã gây ra nhiều mất 
mát lớn cho người dân. Bệnh giun xoăn trên đàn ngựa ngày càng được quan  
tâm vì tác hại của nó gây  ảnh hưởng không nhỏ  cho sự  phát triển và bảo  
tồn đàn ngựa nên tôi đã thực hiện nghiên cứu này. Để  có một cơ  sở  khoa 
học vững chắc giúp nhân dân khắc phục phần nào khó khăn trong chăn nuôi 
và bảo tồn đặc điểm, nguồn gen quý giá của ngựa bạch. Nhận thấy rõ điều 
này tôi đã tiến hành thực hiện đề tài: “Nghiên cứu một số đặc điểm sinh  
học và bệnh giun xoăn trên đàn ngựa bạch nuôi tại tỉnh Bắc Kạn”.
2.1.2. Mục đích nghiên cứu 
Tìm hiểu một số đặc điểm sinh trưởng phát triển cũng như phòng trị 
bệnh giun xoăn trên ngựa bạch.  Kết quả  nhằm bổ  sung thêm nguồn tư 
liệu  để  góp phần bảo tồn và phát triển  đàn ngựa  bạch nuôi tại Bắc  
Kạn.

2.1.3. Mục tiêu của đề tài 
  ­ Tìm hi ểu một s ố  đặ c điể m sinh h ọc c ủa đàn ngựa bạ ch nuôi 
tại t ỉnh B ắc K ạn.
 ­ Đánh giá được tình hình cảm nhiễm bệnh giun xoăn của đàn ngựa  
bạch nuôi tại Bắc Kạn.
 ­ Đánh giá được hiệu lực điều trị thuốc Levasol 0,75% 


15

2.2. Tổng quan tài liệu
2.2.1. Cơ sở khoa học
2.2.1.1. Quy luật di truyền 
Có rất nhiều nhà khoa học đã nghiên cứu về đặc điểm mầu sắc của 
ngựa theo nhiều phương  pháp khác nhau. Họ   đều có  những quan  điểm 
chung và cũng có ý kiến khác nhau. Theo tác giả Trần Đình Miên (2008) [9] 
cho rằng: thiên nhiên đã tạo trên da động vật những sắc tố da. Còn với các 
nghiên cứu về  tổ  chức, hoá học và enzyme của tác giả  Wright (1917) thì 
cho rằng mầu sắc thuộc tác động giữa các chromo gene không mầu có sẵn 
ở tế bào chất với các enzyme ở nhân tế bào. Dưới tác động của các tổ chức 
nói  trên mầu  sắc  tố   alanine  và tuỳ  theo  từng  loài,  từng  chủng mà  mỗi 
enzyme quy định một mầu sắc hay hỗn hợp khác nhau. Dưới đây là một mô 
hinh ví d
̀
ụ:
Enzyme I tạo mầu vàng đậm (nâu)
Enzyme I +I tạo mầu đen 
Enzyme I yếu + II tạo đen nhạt 
Enzyme I +II yếu tạo tạo mầu sôcôla
Enzyme I yếu +II yếu tạo mầu sôcôla nhạt 

Enzyme I yếu +II và các gen khác tạo mầu trắng (trắng bạch tạng,  
trắng tuyền, trắng xám, lang trắng trắng bạch kim ­ trắng vàng óng ánh)
Nói chung con ngựa có bốn màu sắc chính:
­ Ngựa đen (ngựa ô): đen đậm, đen nhạt, đen lang.
­ Ngựa hồng: tía, vàng đậm, nâu nhạt, hạt dẻ, sôcôla, sôcôla nhạt.
­ Ngựa xám: xám đậm, xám nhạt, xám trắng. Mầu xám có thể  đổi 
thành mầu trắng khi con vật về già.
Với một kết quả nghiên cứu khác của các nhà khoa học Mỹ thì ngựa 
bạch đã được nghiên cứu từ  năm 1953 và được khẳng định lại vào năm 
1969. Các nhà nghiên cứu đã kết luận ngựa có mang gen gây chết và khi 
gen gây chết gặp nhau con sinh ra sẽ  bị  chết thai hoặc chết l ưu. Cá thể 
ngựa có gen này được gọi là ngựa bạch tạng (lông trắng toàn thân với da 
mầu hồng, mắt mầu hồng) những ngựa còn sống đều được các nhà khoa 


16

học kết luận là ngựa bạch. Tất cả đặc điểm mầu da lông, các lỗ  tự nhiên 
giống ngựa bạch tạng nhưng riêng mầu mắt xanh hoặc nâu, những ngựa  
này không phải là ngựa bạch tạng theo đúng nghĩa của nó.
Mầu   trắng   tuyền   trong   hỗn   hợp   mầu   sắc   là   trội   nhưng   đặc   biệt 
không tồn tại dưới dạng đồng hợp (WW) mà thường xuất hiện dưới dạng  
dị hợp Ww. Trong thực tế có thể kiểm tra hiện tượng này vi không có ng
̀
ựa  
nào trắng hoàn toàn, hoàn hảo vì xen lẫn với các lông trắng bao giờ cũng có 
một ít lông mầu khác  ở  bụng,  ở  bờm,  ở  đuôi,  ở  mang tai… . càng thấy rõ 
hơn gen mầu trắng của ngựa không những là gen di hợp (trong đó gen W là 
trội) trong một bộ  gen hỗn hợp tác động qua lại mà còn chịa  ảnh hưởng 
của hai đột biến không có lợi (Trần Đình Miên (2008) [9]).

1. Đột biến gây chết hay nửa gây chết nên con trắng có thể gây chết  
khi còn là bào thai.
2. Đột biến gây bạch tạng có mầu trắng tuyền nhưng  ở  bẹn va ̀ ở 
bụng thường phớt hồng và con mắt, mi thường đỏ  con vật có vẻ  không 
chịu được ánh nắng gay gắt.
  Một thí nghiệm của Castle và King năm1951 (Hội các trại giống  
ngựa của Mỹ) dưới đây chứng tỏ  mầu sắc (trắng) của ngựa phân ly theo 
định luật 2 về phân ly của Menden.
Bảng 2.1: Sự phân tính trạng mầu sắc của ngựa ở đời con
Đời con

Tỷ lệ đời 
mầu sắc đời 
con

Bạch 
tạng

Palomino

Nâu

1. Bạch tạng x nâu

0:1:0

0:1:0

0

0

2. Palomino x nâu

0:1:1

0:1:1

0

60

3. Palomino x palomino

1:2:1

1:2:1

17

21

4. Bạch tạng x 
palomino

1:1:0

1:1:0

11

0

Bố ­ mẹ

Sơ đồ lai ngựa bạch


17

W

w

w

Ww

Ww

w
W

w

W

WW

Ww

w

Ww

ww

ww

ww

  

 Ta thấy rằng tỷ lệ ngựa mầu trong thực tế thường cao hơn rất nhiều  
so với ngựa trắng. Nhưng cũng có ở những vùng núi hẻo lánh nơi có đường 
xá không thuân l
̣ ợi, giao lưu chưa rộng rãi, nên tỷ lệ ngựa mầu sắc trắng có  
thể  cao hơn; vì sinh vật đó có thể  là do nguyên nhân giao phối cận huyết  
lâu dài của một quần thể ít được chọn lọc.
Những đặc điểm ngoại hình ngựa bạch cũng dễ  bị  nhầm lẫn với 
mầu sắc 2 loại ngựa là ngựa mầu xám trắng (do gen G quy định) ngựa nay 
chỉ khác ngựa bạch là ở miệng, mũi, mắt ,   có   mầu   đen.   Ngựa   có   mầu 
trắng sữa (creame gen) khác ngựa bạch là chúng có mầu mắt xanh và lông  
da vẫn tông tại mầu vàng nhạt, mầu này dễ nhầm với mầu trắng.
2.2.1.2. Một số đặc điểm sinh lý của ngựa
* Tần số hô hấp
  Hô hấp là một quá trình trao đôi khí liên t
̉
ục giữa cơ  thể  với môi 
trường bên ngoài thông qua quá trình hô hấp mà cơ thể thải ra môi trường 

bên ngoài khí CO2 và lấy vào môi trường khí O2 để  cung cấp cho sự  sống  
của cơ  thể. Một cơ  thể sống, trừ một số vi khuẩn yếm khí chỉ  tồn tại và 
phát triển khi nó thường xuyên được cung cấp năng lượng qua sự  oxy hoá  
các chất dinh dưỡng. Cả  O2  và dinh dưỡng đều được lấy từ  môi trường 
xung quanh, kết quả của quá trình oxy hoá lại thải ra khí CO2 và H2O ở môi 
trường bên trong cơ thể (Cao Văn và cs, 2003 [16]).


18

Tần là số lần hô hấp trong một phút thường đếm số lần hô hấp trong 
2 ­ 3 phút rồi lấy bình quân. Tần số  hô hấp thay đổi theo con đực hay con 
cái, giống gia súc, tuổi, trạng thái dinh dưỡng, thời tiết khi hậu. Thường  
con đực thở  chậm hơn con cái, gia súc có vóc nhỏ  thở  nhanh hơn gia suć  
vóc lớn, con non thở nhanh hơn con già, mùa nóng thở nhanh hơn mùa khô, 
buổi trưa nóng thở nhanh hơn ban đêm mát.
Tần số  hô hấp bình thường của ngựa là 8 ­ 16 lần/phút (Trần Minh 
Châu (2001) [1], Cao Văn và cs (2003) [16] ; Hồ  Văn Nam và cs (1997)  
[11].) 
* Tần số mạch
Theo Cao Văn và cs (2003) [16], tim co bóp đẩy vào mạch quản, mạch 
quản căng rộng sau đó mạch quản co dồn máu đi tiếp tục tạo thành thành 
mạch. Tần số mạch là số lần mạch đập trong 1 phút, nhưng con vật không 
đứng yên thì ta tính trong 3 ­ 4 phút rồi lấy bình quân.
Các yếu tố ngoại cảnh như chế độ làm việc, thức ăn, thuốc uống, khi  
hậu, nước uống, giống gia súc, thể  vóc gia súc, tính biệt đều  ảnh hưởng  
đến tần số  mạch đập, gia súc có thể  vóc nhỏ  mạch đập nhanh, tần số 
mạch đập của con đực ít hơn con cái, con già ít hơn con non.
Mạch đập là do tim đập, nhưng tần số mạch đập có lúc không phải là 
tần số tim: ví dụ trong trường hợp ngoại tâm thu do lưc của tim yếu nên mạch  

khuyết. Mạch đập liên tục chặt chẽ  đến phổi tân s
̀ ố  mạch đập tỷ  lệ  với  
tần số hô hấp. ở ngựa khoẻ tần số hô hấp khoảng 14, mạch đập 42, tỷ lệ 
là 1 và 3, nếu tỷ lệ thay đổi nhiều là triệu trứng bệnh.
Vị trí bắt mạch của ngựa là động mạch đuôi, để ngựa đứng yên trong 
gióng, dùng ngón tay trỏ và ngón giữa đè lên động mạch lần qua lại để tìm, 
mạch của ngựa là 24 ­ 42 lần/phút (Cao Văn và cs, 2003) [16]
* Thân nhiệt
Theo Cao Văn và cs (2003) [16], động vật có vú, gia cầm nói chung, ở 
ngựa nói riêng thì thân nhiệt ổn định cả trong những điều kiện sống thay đổi. 
Trong điều kiện chăn nuôi giống nhau thân nhiệt gia súc non cao hơn gia súc  


19

trưởng thành, gia súc già ở con cái cao hơn con đực, trong một ngày đêm thì 
thân nhiệt thấp vào lúc sáng sớm (1 ­ 5h) và cao nhất vào buổi chiều (16 ­  
18h). Thân nhiệt giao động trong vòng 10C thì nằm trong vòng phạm vi sinh lý, 
nếu dao động quá 10C kéo dài thì sẽ ảnh hưởng đến hoạt động sống của cơ 
thể. 
Vị  trí và cách đo thân nhiệt của ngựa: dùng nhiệt kế  có khắc độ  C  
theo cột thuỷ tinh khắc từ 35 ­ 42 0C, trước khi dùng vẩy mạnh cho cột thuỷ 
tinh xuống dưới vạch 350C. Đo thân nhiệt ngựa từ  trực tràng, con cai khi
́
 
cần có thể đo ở âm đạo, nhiệt độ trực có thấp hơn nhiệt độ máu 0,5 ­ 10C, 
ở  âm đạo thấp hơn trực tràng 0,2 ­ 0,50C nhưng lúc có chửa lại cao hơn 
0,50C. 
Trong một ngày đo thân nhiệt buổi sáng lúc 7 ­ 9h, buổi chiều lúc 16 ­ 
18h. Khi đo thân nhiệt cho ngựa cần phải cẩn thận vì ngựa rất mẫn và đá  

về  phía sau, vì vậy khi đo ta cần chú ý: cho ngựa vào giong c
́ ố định cẩn thận, 
người đứng bên trái gia súc, tay trái cầm đuôi bít quay về phía phải và giữ lại  
trên xương khum, tay phải cho nhiệt kế vào trực tràng hơi nghiêng về phía trên  
một chút, ấn nhẹ nhiệt kế về phía trện một tý, ấn nhẹ nhiệt kế về phía trước.
Theo Cao Văn và cs (2003) [16], Hồ Văn Nam và cs (1997) [11], nhiệt  
độ bình thường của ngựa nằm trong khoảng 37,5 ­ 38,50C.
1.2.1.3. Đặc điểm sinh lý tiêu hoá ngựa 
Theo Đặng Quang Nam và cs (2002) [10] thì bộ  máy tiêu hoá ngựa 
được mô tả như sau: Ngựa thuộc loài ăn cỏ dạ dày đơn bộ máy tiêu hoá sử 
dụng thức ăn thực vật, lá, quả và thức ăn tinh như thóc, ngô, cám.
Ngựa chủ yếu nhờ môi trên và răng để  lấy thức ăn, ngựa có hai môi 
dài, mỏng, mềm cử  động dễ  dàng để  lấy thức ăn. Môi trên rất mẫm cảm  
linh hoạt. Nhờ  những động tác kéo dật  ở  đầu ma ng
̀ ựa có thể  làm đứt 
những cọng cỏ  không thể  cắt được. Khi cho ăn trong chuồng ngựa dùng 
môi nhặt cỏ, hạt với sự tham gia của lưỡi, môi ngựa cơ động và nhạy cảm  
cao có thể phân biệt phần thức ăn ăn được và phần thức ăn không ăn được.