Luận án tiến sĩ Nghệ thuật: Nghệ thuật biểu diễn múa đương đại Việt Nam trong thời kỳ hội nhập

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO      BỘ VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SÂN KHẤU ­ ĐIỆN ẢNH HÀ NỘI

TRẦN VĂN HẢI

NGHỆ THUẬT BIỂU DIỄN MÚA ĐƯƠNG ĐẠI VIỆT NAM
TRONG THỜI KỲ HỘI NHẬP

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGHỆ THUẬT
Chuyên ngành: Lý luận và Lịch sử Sân khấu


Hà Nội ­ 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO     BỘ VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SÂN KHẤU ­ ĐIỆN ẢNH HÀ NỘI

TRẦN VĂN HẢI

NGHỆ THUẬT BIỂU DIỄN MÚA ĐƯƠNG ĐẠI VIỆT NAM
TRONG THỜI KỲ HỘI NHẬP
Chuyên ngành: Lý luận và Lịch sử Sân khấu
Mã số: 9 21 02 21

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGHỆ THUẬT

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Phạm Duy Khuê


Hà Nội ­ 2019

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Kết quả 
nghiên cứu của luận án là khách quan, khoa học.  Các số liệu, tư liệu được 
sử dụng trong luận án là trung thực, được trích dẫn và chú thích rõ ràng.
Tác giả luận án

Trần Văn Hải


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
 
MĐĐ 
MHĐ
MĐĐVN
NCS
NTBD
NTBDMĐĐ
NTĐĐ 
NTMĐĐ
NTTD
PPHTXHCN 
TPHCM
VHNT
VHNTVN
XHH

Múa đương đại
Múa hiện đại

Múa đương đại Việt Nam
Nghiên cứu sinh
Nghệ thuật biểu diễn
Nghệ thuật biểu diễn múa đương đại
Nghệ thuật đương đại
Nghệ thuật múa đương đại
Nghệ thuật trình diễn
Phương pháp hiện thực xã hội chủ nghĩa
Thành phố Hồ Chí Minh
Văn học nghệ thuật
Văn học nghệ thuật Việt Nam
Xã hội hóa


MỤC LỤC
 LỜI CAM ĐOAN                                                                                              
 
.............................................................................................
   
 4
 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT                                                                          
 
.........................................................................
   
 5
 MỤC LỤC                                                                                                          
 
.........................................................................................................
   
 6

 MỞ ĐẦU                                                                                                           
 
..........................................................................................................
   
 1
 1. Lý do chọn đề tài                                                                                       
 
......................................................................................
   
 1
 2. Mục đích nghiên cứu                                                                                 
 
................................................................................
   
 2
 3. Nhiệm vụ nghiên cứu                                                                                
 
...............................................................................
   
 2
 4. Đối tượng nghiên cứu                                                                               
 
..............................................................................
   
 3
 5. Phạm vi nghiên cứu                                                                                   
 
..................................................................................
   
 4

 6. Câu hỏi nghiên cứu                                                                                    
 
...................................................................................
   
 4
 7. Giả thuyết nghiên cứu                                                                               
 
..............................................................................
   
 5
 8. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu                                       
 
......................................
   
 5
 9. Tính mới của Luận án                                                                               
 
..............................................................................
   
 9
 10. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của kết quả nghiên cứu                      
 
.....................
    
 10
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 
 NGHỆ THUẬT BIỂU DIỄN MÚA ĐƯƠNG ĐẠI                                        
 
.......................................
    

 12
 1. Những nghiên cứu chung về nghệ thuật biểu diễn                               
 
..............................
    
 12
 2. Nghệ thuật biểu diễn múa đương đại Việt Nam thời kỳ hội nhập     
   12
....
    
 PHẦN NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU                                       
 
......................................
    
 38
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI 
                                                                                                                           38
.........................................................................................................................
    
 1.1. Giao lưu ­ tiếp biến                                                                              
 
.............................................................................
    
 38


1.2. Nghệ thuật hiện đại ­ Nghệ thuật biểu diễn ­ Nghệ thuật biểu diễn 
 hiện đại thế giới ­ Nghệ thuật múa hiện đại                                            
 

...........................................
    
 45
1.3. Nghệ thuật đương đại ­ Lý thuyết triết học đương đại ­ Nghệ thuật 
 biểu diễn đương đại ­ Nghệ thuật múa đương đại                                   
 
..................................
    
 55
 1.4. Các thành tố nghệ thuật biểu diễn múa đương đại                            
 
...........................
    
 73
1.5. Sự tương đồng, khác biệt giữa hai phương pháp nghệ thuật múa 
 hiện đại với múa đương đại                                                                       
 
......................................................................
    
 79
1.6. Những nguyên lý lý luận cơ bản của phương pháp nghệ thuật biểu 
 diễn múa đương đại                                                                                    
 
...................................................................................
    
 84
 Tiểu kết Chương 1                                                                                          
 
.........................................................................................
    

 88
Chương 2
THỰC TRẠNG NGHỆ THUẬT BIỂU DIỄN MÚA ĐƯƠNG ĐẠI VIỆT 
 NAM TIẾP NHẬN VÀ BIẾN ĐỔI TRONG THỜI KỲ HỘI NHẬP             
 
............
    
 90
 2.1. Đặc điểm văn học nghệ thuật Việt Nam sau đổi mới                       
 
......................
    
 90
2.2. Nghệ thuật múa đương đại Việt Nam tiếp nhận múa từ các nước 
 phát triển                                                                                                      
 
.....................................................................................................
    
 94
2.3. Những biến đổi giá trị nghệ thuật biểu diễn MĐĐVN trong thời kỳ 
 hội nhập                                                                                                     
 
....................................................................................................
    
 107
 2.4. Thực trạng nghệ thuật biểu diễn MĐĐVN                                      
 
.....................................
    
 120

 2.5. Biến đổi về bản sắc dân tộc                                                             
 
............................................................
    
 123
2.6. Kết quả đạt được của nghệ thuật biểu diễn MĐĐVN trong thời kỳ 
 hội nhập                                                                                                     
 
....................................................................................................
    
 125
 Tiểu kết Chương 2                                                                                        
 
.......................................................................................
    
 136
Chương 3
LUẬN BÀN VỀ PHÁT TRIỂN NGHỆ THUẬT BIỂU DIỄN MÚA 
 ĐƯƠNG ĐẠI VIỆT NAM TRONG THỜI KỲ HỘI NHẬP                       
 
......................
    
 142
 3.1. Luận bàn về bản sắc nội sinh và nhân tố ngoại sinh                       
 
......................
    
 142

 3.2. Tiếp thu tinh hoa nghệ thuật biểu diễn MĐĐ thế giới                    
 
...................
    
 152
3.3. Áp dụng kỹ năng, kỹ thuật nghệ thuật múa ngẫu hứng trong xây 
 dựng tác phẩm, NTBD múa đương đại Việt Nam hiện nay                   
 
..................
    
 158
 3.4. Luận bàn về nghệ thuật biểu diễn MĐĐ Việt Nam                        
 
.......................
    
 163
 3.5. Phát triển xu hướng sáng tác tác phẩm, thể loại múa đương đại    
   168
...
    
3.6. Một số giải pháp và kiến nghị để phát triển nghệ thuật biểu diễn 
 MĐĐVN trong thời kỳ hội nhập                                                              
 
.............................................................
    
 180
 Tiểu kết Chương 3                                                                                        
 
.......................................................................................
    

 192
 KẾT LUẬN                                                                                                    
 
...................................................................................................
    
 195
 TÀI LIỆU THAM KHẢO                                                                              
 
.............................................................................
    
 200
PHỤ LỤC


1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nghệ  thuật biểu diễn múa hiện đại ra đời, phát triển vào thập niên  
đầu của thế  kỷ  XX  ở  một số  nước có nền nghệ  thuật tiên tiến như  Mỹ,  
Pháp, Anh, Đức, Úc... đã xuất hiện nhiều trào lưu múa mới. Nhiều đề tài tác 
phẩm múa phản ánh cảm xúc, tâm lý, tình cảm, tư  duy, suy tưởng của con  
người trong xã hội hiện đại.
Khi mới ra đời, cấu trúc nghệ thuật biểu diễn múa hiện đại gồm ba 
thành phần cơ bản: Tác phẩm ­ diễn viên ­ khán giả.
Sự   tiếp   nối   nghệ   thuật   hiện   đại   là   nghệ   thuật   hậu   hiện   đại   và 
đương đại, ra đời năm 1960 [106], về  cấu trúc của nghệ  thuật biểu diễn  
đương đại trên sân khấu đã phát triển với năm thành phần cơ bản:
Tác phẩm ­ Nghệ thuật diễn viên ­ Ngôn ngữ của các loại hình biểu  
diễn múa, và các thể loại nghệ thuật phù trợ: âm nhạc, (thiết kế sân khấu: 
âm thanh, tiếng động, ánh sáng trang trí, đạo cụ, phục trang, hóa trang,  

video art), ­ không gian sân khấu ­ khán giả.
Về  nội dung tác phẩm nghệ  thuật biểu diễn nói chung, múa đương  
đại nói riêng, đã thoát khỏi những quan niệm có tính chất công thức, một  
chiều về  hình thức nghệ  thuật, về  tư  tưởng mỹ  học, về  đối tượng phản  
ánh. Nội dung tác phẩm múa tiếp cận với đời sống nội tâm của con người,  
nơi những suy cảm nổi sóng của con người trong xã hội và tự nhiên, nhiễm 
sâu sắc lý tưởng thẩm mỹ dân tộc và thời đại trong cái hiện thực đa nghĩa, 
có vẻ đẹp đa chiều.
Những tác phẩm nghệ  thuật múa đương đại, được diễn ra trong sự 
liên kết bởi một tư duy tổng hợp, tạo nên một tổng thể nghệ thuật đa tầng, 
hiện thân của sự  sáng tạo hình tượng tổng hợp... Và đó là động cơ  khiến 


2
NCS chọn đề  tài “Nghệ  thuật biểu diễn múa đương đại Việt Nam trong  
thời kỳ hội nhập” để nghiên cứu. Và dưới đây là những lý do căn bản của  
động cơ ấy:
Thứ nhất, múa đương đại được du nhập vào Việt Nam từ Mỹ và một 
số  nước phát triển; đã tạo ra nền nghệ  thuật múa đương đại Việt Nam  
trong thời kỳ hội nhập.
Thứ hai, nghệ thuật múa đương đại Việt Nam đã đổi mới NTBD với 
năm thành phần sáng tạo nghệ thuật để giao lưu, hội nhập đa dạng văn hóa 
thời kỳ hội nhập, toàn cầu hóa.
Thứ  ba, múa đương đại đã tạo ra sức mạnh văn hóa, lối sống của 
tinh thần con người mới trong nghệ  thuật múa đương đại Việt Nam, đáp 
ứng nhu cầu thẩm mỹ của nhân dân.
Với ý nghĩa trên, nghiên cứu sinh đã chọn đề  tài:   Nghệ  thuật biểu  
diễn múa đương đại Việt Nam trong thời kỳ hội nhập, làm đề  tài luận án 
tiến sĩ chuyên ngành lý luận và lịch sử sân khấu.
2. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu nghệ  thuật biểu diễn múa đương đại Việt Nam từ  năm  
1986 đến 2016, đề tài đã nghiên cứu về sự phát triển của nghệ thuật biểu  
diễn múa trong cơ chế nghệ thuật mới. Qua đó, hệ thống hóa cơ sở lý luận 
nghệ thuật biểu diễn MĐĐVN, đề xuất các giải pháp phát triển nghệ thuật 
biểu diễn múa trong thời kỳ  hội nhập, để  xây dựng nền nghệ  thuật múa  
Việt Nam tiên tiến, giàu bản sắc dân tộc và tính quốc tế.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
Luận án nghiên cứu thực tiễn phát triển nghệ  thuật biểu diễn múa 
đương đại Việt Nam trong thời kỳ hội nhập. Từ nghệ thuật biểu diễn múa 
đương đại để  hệ  thống hóa cơ  sở  lý luận của đề  tài nghiên cứu, hiển thị 


3
các thành phần sáng tạo trong nghệ  thuật biểu diễn múa đương đại; hiện 
thân sức biểu cảm và suy tưởng của mỗi thành phần sáng tạo nên tác phẩm 
ấy nơi người diễn viên diễn xuất trên sân khấu múa đương đại Việt Nam.
Từ  đó,  rút ra những nguyên lý cơ  bản của sáng tạo diễn xuất diễn  
viên trong sự kết hợp với các thành phần nghệ thuật và các nhân tố kỹ thuật  
công nghệ cùng tham gia sáng tạo, xây dựng tác phẩm múa. Với bốn nhiệm  
vụ sau:
1. Nghiên cứu cơ sở lý luận nghệ thuật biểu diễn MĐĐVN
2. Khái quát sự phát triển múa đương đại Việt Nam
3. Đánh giá thực trạng nghệ thuật biểu diễn MĐĐVN hiện nay
4. Luận bàn về sự phát triển nghệ thuật biểu diễn MĐĐVN trong thời 
kỳ hội nhập, toàn cầu hóa.
Qua đó, luận án làm sáng tỏ  nội hàm của năm thành tố  cơ  bản cấu 
thành nghệ thuật biểu diễn múa đương đại: Về tính chân thực biểu cảm của  
hình thái biểu diễn múa; về  tính dân tộc nhuần nhuyễn, điêu luyện, tinh tế 
và chuyên nghiệp của kỹ thuật biểu diễn múa; về tính ngẫu hứng trong diễn  
xuất của diễn viên múa đương đại; về  quá trình Việt hóa tư  duy động tác  

múa, cấu trúc hình thức tác phẩm múa ngoại sinh; bằng những giải pháp  
phát triển kỹ thuật múa hình thể diễn viên thấm nhuần vào tư duy bản sắc  
múa dân tộc vào động tác, hình thành ngôn ngữ, tiết tấu, nhịp điệu múa  
đương đại Việt Nam.
4. Đối tượng nghiên cứu
Luận án nghiên cứu quá trình phát triển trên thực tiễn lý luận của Nghệ 
thuật biểu diễn múa đương đại Việt Nam, trải qua suốt quá trình Việt hóa 
tiếp nhận và biến đổi ngôn ngữ múa ngoại sinh thành nội sinh trong thời kỳ 
hội nhập, toàn cầu hóa.


4
Luận án nghiên cứu về năm thành tố cơ bản của nghệ thuật biểu diễn 
múa đương đại Việt Nam, bao gồm: tác phẩm ­ diễn viên ­ không gian sân 
khấu ­ âm nhạc, âm thanh, ánh sáng, đạo cụ, video art ­ khán giả, để xây dựng 
hoàn thiện tác phẩm nghệ thuật biểu diễn múa đương đại .
5. Phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu nghệ  thuật biểu diễn múa chuyên nghiệp tại Hà Nội, 
thành phố Hồ Chí Minh.
Luận án nghiên cứu không gian nghệ thuật biểu diễn múa đương đại 
Việt Nam trong thời kỳ  hội nhập, dựa trên cơ  sở  đối tượng phản ánh là 
cảm xúc hiện thực cùng với sự tiếp nhận, biến đổi đa dạng hóa ngôn ngữ 
múa, làm phong phú các hình thức tác phẩm múa, và tăng cường kỹ  thuật 
nghệ  thuật biểu diễn múa. Đặc biệt chú trọng đổi mới phương pháp thể 
hiện tác phẩm múa trước công chúng một cách đồng bộ và toàn diện, trong 
đó nhấn mạnh các khâu: ngôn ngữ  múa mới, âm nhạc, diễn xuất và nghệ 
thuật múa ngẫu hứng trong tác phẩm múa đương đại.
Về  thời gian, luận án nghiên cứu nghệ  thuật múa từ  năm 1986 đến 
năm 2016. Lý do NCS chọn mốc thời gian từ năm 1986 làm phạm vi nghiên 
cứu, vì đây là thời gian đất nước đổi mới toàn diện từ cơ cấu kinh tế, chính  

trị, xã hội đến văn hóa nghệ thuật. Thời gian từ 1986 đến 2016 là tính chất  
tiêu biểu điển hình của sự  hình thành, ra đời và phát triển nền nghệ thuật  
múa đương đại Việt Nam theo phương pháp, phong cách nghệ  thuật trong 
sáng tác, biểu diễn mới, có nhiều điểm phải nghiên cứu, luận bàn về  văn  
hóa nghệ thuật trong thời kỳ đổi mới và hội nhập ­ đa dạng văn hóa.
6. Câu hỏi nghiên cứu
6.1.  Những trào lưu múa  ở  các nước phát triển có nền nghệ  thuật  
tiên tiến đã ảnh hưởng vào múa đương đại Việt Nam như thế nào?


5
6.2. Tại sao múa đương đại Việt Nam thời kỳ đầu mới hội nhập lại  
phát triển xa lạ với truyền thống múa hiện đại Việt Nam ?
6.3. Cần có những giải pháp nào để phát triển nghệ thuật biểu diễn  
múa đương đại Việt Nam về  múa ngẫu hứng mang tính dân tộc và quốc  
tế ?
7. Giả thuyết nghiên cứu
7.1. Giả thuyết thứ nhất
Do chính sách mở  cửa của Nhà nước đã hội nhập văn hóa, nghệ 
thuật, trong đó có nghệ  thuật biểu diễn múa đương đại từ  các nước phát 
triển trên thế giới  ảnh hưởng vảo nghệ thuật múa ở  trong nước, đã tạo ra 
nền nghệ thuật múa đương đại Việt Nam tiên tiến, giàu bản sắc dân tộc và 
quốc tế.
7.2. Giả thuyết thứ hai
Nghệ thuật múa ngẫu hứng ­ ứng tác, ứng diễn của diễn viên với các 
thành phần tham gia sáng tạo, xây dựng tác phẩm nghệ thuật múa là cơ sở 
để  phát triển nghệ  thuật biểu diễn múa đương đại Việt Nam. Thời gian 
đầu nhiều tác phẩm biểu diễn múa đương đại còn xa lạ  với lối xem múa 
hiện đại của công chúng, nhưng sau đó đã tạo ra lớp khán giả  mới, họ  đã 
hưởng  ứng múa đương đại. Do đó, cần có giải pháp để  phát triển nghệ 

thuật biểu diễn MĐĐVN vì một nền nghệ thuật toàn dân mang tính dân tộc 
và quốc tế.
8. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
8.1. Phương pháp luận
Luận án vận dụng phương pháp luận của chủ  nghĩa duy vật biện  
chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, theo đó:


6
Luận án vận dụng nguyên lý về  sự  phát triển của phép biện chứng 
duy vật để quy chiếu hệ biến đổi văn hóa nghệ thuật vào nghệ  thuật múa 
đương đại Việt Nam.
Luận án vận dụng quan điểm của chủ nghĩa duy vật lịch sử  về mối 
quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng để  nhận 
xét, đánh giá lý luận, thực tiễn nghệ thuật biểu diễn múa đương đại Việt 
Nam trong thời kỳ  hội nhập, phát triển nghệ  thuật múa, đáp  ứng thị  hiếu 
của công chúng thời đại mới.
Luận án đã sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật lịch sử 
để đánh giá tổng quan các luận điểm về nghệ thuật biểu diễn múa đương 
đại Việt Nam, qua tác giả, tác phẩm múa những năm đầu thế kỷ XXI. Đặt  
đối tượng nghiên cứu nghệ thuật biểu diễn múa đương đại Việt Nam qua 
quá trình phát triển, tiếp nhận và biến đổi nghệ thuật biểu diễn múa đương 
đại, từ năm 1986 đến năm 2016 trong mối quan hệ bản sắc nghệ thuật dân 
tộc và tính quốc tế. Sự  tiếp nhận múa thế  giới và tiếp biến văn hóa nghệ 
thuật múa đương đại Việt Nam, để giải quyết lý luận nghiên cứu khoa học 
của đề tài về nghệ thuật biểu diễn MĐĐVN trong thời kỳ hội nhập.
8.2. Phương pháp nghiên cứu
8.2.1. Nguồn tư liệu nghiên cứu
Nguồn nghiên cứu thứ  nhất, tư  liệu  ở  trong nước: các mục tư  liệu 
tổng hợp văn bản học sách xuất bản, luận văn, luận án, chuyên luận viết 

nghiên cứu về múa và nghệ thuật biểu diễn ở trong nước, gồm cả clip biểu 
diễn và xem múa trên sân khấu biểu diễn.
 Nguồn thứ hai, tư liệu viết về sự hình thành, ra đời múa đương đại,  
sự ảnh hưởng tiếp nhận múa đương đại thế giới, phát triển vào nghệ thuật 
múa Việt Nam. Đó là các luận văn, luận án, công trình nghiên cứu của nhiều  


7
tác giả  trong nước, tiểu luận chuyên đề  về  múa đương đại Việt Nam, cả 
những chuyên luận, luận án về giáo dục đào tạo nguồn lực cho đất nước có 
liên quan đến đề tài trong thời kỳ hội nhập, quốc tế hóa.
Nguồn tư liệu thứ ba, những cuốn sách công bố về  nghệ  thuật biểu  
diễn sân khấu: kịch nói, tuồng, chèo, kịch dân ca... và một số  chuyên luận  
đề cập đến biểu diễn múa dân gian, múa đương đại.
8.2.2. Tư liệu nghiên cứu ở nước ngoài
Nghiên cứu văn bản học những bài nghiên cứu, sách dịch từ  các công 
trình nghiên cứu của nhiều tác giả  người nước ngoài đã nghiên cứu về: múa 
hiện đại, múa đương đại, múa hậu hiện đại. Thông qua những cuốn sách giới  
thiệu, nghiên cứu múa đương đại thế  giới phát triển các trào lưu, khuynh 
hướng sáng tác của tác giả, nội dung, đề tài tác phẩm múa đương đại của nước 
ngoài họ đã giải quyết các vấn đề: Khuynh hướng sáng tác, trường phái múa 
đương đại về  nội dung phản ánh, khai thác đề  tài cuộc sống, kỹ  thuật múa  
đương đại... Trước xu thế quốc tế hóa, Mỹ và nhiều quốc gia phát triển thực 
hiện chính sách “xuất khẩu” văn hóa nghệ thuật đại chúng”. Các trào lưu múa  
đương đại Mỹ có sức ảnh hưởng, lan tỏa ở các nước phát triển châu Âu và trên 
toàn cầu, đây là cơ hội khi Nhà nước mở cửa, hội nhập, múa đương đại Mỹ và  
châu Âu đã tràn vào Việt Nam để tạo ra nền nghệ thuật múa mới.
Về lý thuyết “xuất khẩu” (đây là đề tài công bố của Thomas L. Friedman 
do Đại sứ  quán Hoa Kỳ  công bố  năm 2006) về  “nhập khẩu” văn hóa nghệ 
thuật Mỹ  vào các nước đang phát triển trên toàn cầu. Sự  thật về  lý thuyết 

“xuất khẩu”, “nhập khấu” văn hóa nghệ thuật của Mỹ không còn là của riêng 
các nghệ sĩ Mỹ, mà nó là của các nước trên toàn cầu; tất cả các nước đều trao 
đổi văn hóa nghệ thuật để giao lưu, học hỏi lẫn nhau và “xuất khẩu” những 
tinh hoa nghệ thuật của mỗi nước sang nước thứ hai.


8
Nghệ thuật múa trên toàn cầu, đa số ở các nước đang phát triển bị tác 
động  ảnh hưởng múa đương đại Mỹ, nghệ  thuật múa theo xu thế: Múa 
đương đại, múa hậu hiện đại, phát triển nhiều thể loại, nội dung phong phú 
với nhiều hình thức biểu diễn kết hợp công nghệ đa phương tiện để hấp dẫn  
công chúng, mỹ lệ hóa sân khấu nhằm nâng cao khả năng biểu cảm tác phẩm 
múa đương đại.
8.2.3. Khảo sát thực tiễn múa đương đại
Nghiên cứu sinh khảo sát trực tiếp các buổi biểu diễn múa đương 
đại nước ngoài trên sân khấu múa Việt Nam, hoặc qua một số  băng, đĩa, 
video, internet, liên hoan múa Á­Âu... xem trực tiếp nhiều tiết mục biểu  
diễn múa tại các hội thi, hội diễn múa chuyên nghiệp toàn quốc hàng năm,  
hoặc định kỳ (2 năm, 3 năm, 5 năm một lần).
8.2.4. Phương pháp phân tích tổng hợp
Phân tích nghệ thuật biểu diễn múa đương đại, qua những tác phẩm 
múa đạt giải thưởng cao, hoặc những tác phẩm đã công diễn để  lại  ấn 
tượng văn hóa nghệ  thuật mà công chúng nồng nhiệt hâm mộ. Phân tích 
quá trình phát triển nghệ thuật biểu diễn múa đương đại về cấu trúc ngôn 
ngữ động tác, cấu trúc hình thức tác phẩm, nội dung tác phẩm và giá trị đổi  
mới nghệ thuật múa đương đại Việt Nam những năm đầu thế kỷ XXI.
Nghiên cứu thực địa các cơ sở nghệ thuật biểu diễn múa đương đại  
trên sân khấu biểu diễn tại thành phố  Hồ  Chí Minh, Hà Nội, hoặc xem  
video biểu diễn múa... Nghiên cứu sinh vận dụng phân tích, mô tả các hoạt  
động nghệ  thuật múa về  những  ảnh hưởng của nhiều trào lưu múa nước 

ngoài vào Việt Nam; đề cập đến những đoàn múa hoạt động biểu diễn nổi  
bật, phát triển nhiều tác phẩm múa trước công chúng trong cơ chế kinh tế, 
nghệ  thuật thị  trường. Qua đó, tổng hợp, đánh giá những thành công, hạn  


9
chế  múa đương đại hiện nay, để  phát triển nghệ  thuật biểu diễn múa vì 
công chúng.
8.2.5. Phương pháp nghiên cứu liên ngành
Đề  tài nghiên cứu nghệ  thuật biểu diễn múa đương đại bao gồm 
nhiều vấn đề liên quan, đòi hỏi tiếp cận liên ngành khoa học. Nghiên cứu 
ngôn ngữ  nghệ  thuật học, lịch sử, mỹ học, sân khấu biểu diễn... để  nhận 
định, đề  xuất các giải pháp phát triển nghệ  thuật biểu diễn đảm bảo tính  
khách quan, khoa học vì sự  phát triển nghệ  thuật múa trong cơ  chế  nghệ 
thuật thị trường thời kỳ hội nhập, toàn cầu hóa.
8.2.6. Phương pháp nghiên cứu so sánh
Nghiên cứu đánh giá, so sánh qua các văn bản từ luận án, luận văn đến 
các chuyên luận khoa học về  nghệ  thuật biểu diễn múa đương đại Việt 
Nam. So sánh làm rõ cơ sở lý luận nghệ thuật biểu diễn múa đương đại, làm 
rõ các thành tố  cơ  bản của nghệ  thuật biểu diễn và tính hiệu quả  của nó  
trước công chúng.
9. Tính mới của Luận án
Những đóng góp mới mà Luận án đưa ra có tính khoa học, thực tiễn, 
khả  thi cao, nó được áp dụng vào sự  phát triển nghệ  thuật biểu diễn múa 
đương đại Việt Nam trong thời kỳ hội nhập, toàn cầu hóa. Đó là thực tiễn 
khoa học:
Thứ   nhất,  mới   về   đề   tài   nghiên   cứu   nghệ   thuật   biểu   diễn   múa 
đương đại trong thời kỳ hội nhập, bước đầu hệ thống hóa cơ sở lý luận về 
nghệ  thuật biểu diễn MĐĐVN với năm thành phần cơ  bản sáng tạo của  
sân khấu nghệ thuật múa.

10
Thứ  hai, xây dựng cơ sở lý luận múa ngẫu hứng mang tính khoa học  
và thực tiễn để  hoàn thiện tác phẩm múa đương đại có giá trị  khoa học, 
nghệ thuật của thời đại mới.
Thứ  ba, áp dụng lý thuyết tiếp nhận và biến đổi: Nhất thể  văn hóa, 
tiếp biến nhân tố nghệ thuật ngoại sinh để làm giàu bản sắc dân tộc, múa  
đương đại Việt Nam là một quy luật của sự phát triển nghệ  thuật để  phù 
hợp với ý thức xã hội của từng thời đại.
Thứ tư, luận án đã chứng minh những khác biệt giữa hai phương pháp 
nghệ thuật xây dựng tác phẩm, nghệ thuật biểu diễn múa hiện đại với múa 
đương đại, để  nó trở  thành tiêu chí lý luận phân loại trong việc thẩm định 
tác phẩm nghệ thuật và múa hiện nay.
Nhiệm vụ của luận án là nghiên cứu nghệ thuật biểu diễn MĐĐVN 
để rút ra những nguyên lý cơ bản trong sáng tạo nghệ thuật diễn xuất của  
người diễn viên; theo đó, luận án làm sáng tỏ nội hàm năm thành tố cơ bản  
của nghệ  thuật biểu diễn múa đương đại Việt Nam trong mối quan hệ 
đồng sáng tạo cảm xúc để hoàn thiện tác phẩm nghệ thuật múa đương đại.
10. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của kết quả nghiên cứu
10.1. Ý nghĩa khoa học
­ Dựa trên cơ  sở  tiếp thu tinh hoa múa dân tộc và nghệ  thuật múa  
đương đại nước ngoài, luận án đã hệ  thống hóa cơ  sở  lý luận nghệ  thuật 
biểu diễn múa đương đại trong thời kỳ  đổi mới, hội nhập từ  1986 đến 
2016. Qua đó, đưa ra các giải pháp phát triển nghệ  thuật biểu diễn múa 
đương đại như sau:
­ Giải pháp phát triển nghệ  thuật biểu diễn múa trong thời kỳ  hội  
nhập.

11
­ Giải pháp tiếp nhận và biến đổi các nhân tố  kỹ  thuật múa ngoại  
sinh, Việt hóa thành nhân tố múa nội sinh.
­ Giải pháp phát triển nghệ  thuật biểu diễn múa đương đại Việt  
Nam với cấu trúc kỹ thuật công nghệ, công nghiệp biểu diễn để hội nhập.
10.2. Ý nghĩa thực tiễn
­ Tạo động lực mới để  phát triển nghệ  thuật múa đương đại Việt 
Nam.
­ Xây dựng nền nghệ thuật biểu diễn múa Việt Nam tiên tiến, giàu 
bản sắc dân tộc và tính quốc tế.
­ Luận án sẽ  làm tài liệu tham khảo cho những nhà nghiên cứu, các 
trường đại học, cao đẳng, các cơ sở đào tạo nghiên cứu nghệ thuật múa nói 
chung và múa đương đại Việt Nam nói riêng trong thời kỳ  hội nhập, toàn 
cầu hóa.


12
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 
NGHỆ THUẬT BIỂU DIỄN MÚA ĐƯƠNG ĐẠI
1. Những nghiên cứu chung về nghệ thuật biểu diễn
Nghệ  thuật biểu diễn trong thời kỳ  hội nhập  đã đổi mới phương 
pháp nghệ thuật biểu diễn sân khấu, ngôn ngữ diễn viên trong mối quan hệ 
hành động biểu cảm đồng diễn, đồng sáng tạo với nhiều loại hình nghệ 
thuật mới, điều mà trước đổi mới năm 1986 chưa từng xuất hiện trên sân  
khấu biểu diễn nghệ thuật múa hiện đại.
Sau đổi mới, hội nhập, nghệ  thuật biểu diễn phát triển mạnh các 
hình thức, thể  loại: Từ đổi mới tác phẩm, nghệ  thuật biểu diễn đã có cơ 
hội thể  hiện theo phương thức nghệ  thuật mới trên sân khấu trước công  
chúng trong thời kỳ hội nhập, toàn cầu hóa.
2. Nghệ  thuật biểu diễn múa đương đại Việt Nam thời kỳ  hội  

nhập
Nghệ thuật biểu diễn múa đương đại Việt Nam đã đổi mới kỹ thuật, 
kiến trúc sân khấu, nghệ thuật kỹ thuật diễn viên và biên đạo múa. Về kỹ 
thuật múa thay đổi từ bắt chước, mô phỏng, tái tạo hiện thực, mô tả, tự sự 
trữ  tình, phản ánh hiện thực... của múa hiện đại đã trở  thành một phương  
pháp nghệ  thuật của riêng múa hiện đại, múa đương đại bắt đầu bằng 
những thủ pháp kỹ thuật, ngôn ngữ, nhịp điệu múa mới:
Thứ  nhất, về  ngôn ngữ, nhịp điệu, luật động, tuyến múa: Ngôn ngữ 
hành động múa ngẫu hứng, vận động theo lực đàn hồi con lắc (nghĩa là lực  
cân bằng),  ứng dụng vào mọi hành động, hành vi trong đời sống của con  
người thành múa. Hoặc múa hóa các hành động đời sống của con người đã 
khái quát hóa thành động tác, ngôn ngữ múa đương đại trong sáng tạo cấu 
trúc thành tác phẩm múa để phục vụ công chúng.


13
Thứ hai, mở rộng không gian sân khấu, thể hiện kỹ thuật, nhịp điệu 
âm nhạc, nhịp điệu múa mang tính dân tộc và tính quốc tế.
Thứ ba, sân khấu giàu tính kỹ thuật ­ khoa học công nghệ, đa phương 
tiện nghệ  thuật, đồng sáng tạo ngôn ngữ  tác phẩm, đồng biểu cảm với 
người diễn viên mang hiệu quả  thẩm mỹ  về  cái đẹp của hình tượng tác  
phẩm nghệ  thuật múa, làm cho nó trở  nên lung linh đa sắc màu văn hóa 
trong thế giới cảm xúc nghệ thuật của tác phẩm múa đương đại.
Những thay đổi trong phương pháp nghệ  thuật biểu diễn tác phẩm 
múa sau đổi mới, hội nhập, nghệ thuật mang tính đại chúng, phục vụ  đắc 
lực cho đời sống của con người trong xã hội văn hóa, văn minh của thời đại  
mới. Nghệ  thuật biểu diễn múa giàu bản sắc dân tộc và tính quốc tế, thể 
hiện sống động tác phẩm múa thực và  ảo, đề  cao đa sắc màu văn hóa dân 
tộc. Dưới đây là những nghiên cứu chung về nghệ thuật biểu diễn.
2.1. Nhóm các công trình nghiên cứu múa nước ngoài

NCS đã nghiên cứu nhiều luận án, luận văn, hoặc các chuyên luận 
múa đương đại ở trong nước và nước ngoài cho thấy có hai nhóm chính:
Nhóm thứ nhất: Nghiên cứu múa đương đại thế giới
Nhóm thứ hai: Nghiên cứu múa đương đại Việt Nam
a) Sách chuyên khảo
Sách chuyên khảo về  múa thế  giới do còn hạn chế  thông tin NCS 
chưa sưu tầm được đầy đủ, nhưng có thể  thống kê những cuốn sách tiêu 
biểu đã công bố của một số nhà xuất bản ở nước ngoài gồm các cuốn sách  
như:
The first wave of postmodern dance  của Sally Banes  (Làn sóng đầu  
tiên của múa hậu hiện đại).  Nơi xb: New York: Limelight Editions, năm 
1986. Conton, Writings on Dance (Vũ đạo của Conton). Nơi xb: Luân Đôn, 


14
năm 1975. Flitch, J.E. Crawford, Modern Dancing and Dancers (Múa và vũ  
công hiện  đại  của Flitch,  J.E. Crawford)­  Nơi xb: Luân  Đôn  năm 1912. 
Vigman,   Mary,  The   Language   of   Dance   (Ngôn   ngữ   của   điệu   nhảy  của 
Vigman, Mary) ­ Nơi xb: Đại học Báo chí Wesleyan, năm 1966. Live, And,  
Contemporary   dance   (Múa   đương   đại)  ­   Nơi   xb:   New   York,   năm   1978. 
Jordan, New contemporary and dance (Bước tiến mới của múa đương đại) ­ 
Nơi  xb:  Luân Đôn:  Dance Books, tháng 12­1980. Deborah Jowitt,  Dance 
Resize the drama review (Phê bình những vở kịch múa ­ Nơi xb: Luân Đôn: 
Dance Books, năm 1980.  Contemporary imitation choreography (Tác giả,  
tác phẩm múa đương đại)  [106];  Portrait of the United States (Chân dung  
nước   Mỹ)  [104];  Xã   hội   và   các   giá   trị   của   Mỹ   (Society   and   values  
American) [64]....
Đây là những sách chuyên khảo về  múa, các tác giả  đã giới thiệu nét 
khái quát tiêu biểu về  hoàn cảnh ra đời của múa hiện đại từ  bà  Isadora 
Duncan, xuất hiện vào năm 1913, đến các tác giả Merce Cuningham, Graham, 

Limon, Release (Giải phóng cơ thể) của Emile Jacques... Các diễn viên, biên 
đạo đã từng bước phát triển múa hiện đại tiến lên múa đương đại.
Sau đó, vào năm 1970 [68],  ở New York nổi lên khuynh hướng mới, 
gọi là “sự  nổi loạn” của múa diễn ra dưới sự  bảo trợ của Nhà hát Judson 
Dance, do các tác giả  biên đạo múa “thông minh, và bất kính”, họ  muốn  
biểu cảm ngôn ngữ  múa bằng nghệ  thuật hậu hiện đại. Đó là các tác giả:  
Yvonne Rainer, Trisha Brown, Steve Paxton, David Gordon, Lucinda Childs, 
Elaine Summers, Robert Rauschenberg, Alex Hay, Deborah, Simone Forti...
Nhóm tác giả  biên đạo này đã tạo thành những làn sóng nghệ  thuật 
múa hậu hiện đại đầu tiên trên đất nước Hoa Kỳ và làm đổi mới nền nghệ 
thuật múa đương đại, sang đến những năm đầu thế  kỷ  XXI được coi là  


15
chuẩn mực của thời đại công nghệ, công nghiệp văn hóa trong nghệ thuật 
biểu cảm thông tin ký hiệu học.
Tuy vậy, khi mới ra đời múa hậu hiện đại bị không ít nhà lý luận lên  
tiếng như một số công trình dưới đây:
Gordon Gow:  Contemporary Dance and Actor in Survival in England 
in 1972 (Múa đương đại và diễn viên trong sự  sống còn  ở  Anh năm 1972) 
của   Gordon   Gow  ­   năm  1972.   Manipulation:  Motion,   năm   1981(chuyển  
động)  của Manipulation, năm 1981.  New Dance (Múa mới)  của Arctic los 
Kathy Elgin, năm 1984.... Về các luận án, NCS không có điều kiện tiếp cận  
thông tin, nên chưa thể sưu tầm, khai thác được nhất là những đề  tài luận 
án mới về  múa đương đại của Anh, Mỹ  và nhiều nước trên toàn cầu vào  
những năm đầu thế kỷ XXI.
Nhưng những cuốn sách nghiên cứu, hoặc bàn về  lịch sử  múa của 
Ann Cooper Albright: Choreographing Difference: The Body and Identity in  
Contemporary Dance,  năm 1977  (Những khác biệt trong biên đạo múa và  
cơ  thể  trong bản sắc múa đương đại), Philippe (nhà lý luận người Pháp): 

Talk about Contemporary Dance, năm 2011 (Nói về  múa đáng kinh ngạc, 
năm 2011), Nelei Hulu ika Wiki: The Language of The mock Dance in 2009 
(Ngôn ngữ  những điệu nhảy trong múa, năm 2009). Các lớp học về  ballet  
cổ  điển,  một cuốn sách cho giáo viên và công ty công cộng  của Ba Chin 
Xkai A, Nhảy múa và các bài hát nhảy xung quanh, NXB Moscow , năm 1980 
của Gayle Kassing. Danielle M.Jay,  Phương pháp giảng dạy múa và thiết  
kế chương trình giảng dạy, của lớp K12 Dance giáo dục, Gruber­R.r.Gruber 
múa cổ  điển, Mikhail Epstein:  Những điệu nhảy châu Phi, bởi Macmillan 
Publishing Company...


16
Những cuốn sách trên là những công trình nghiên cứu về  múa của 
giới lý luận: Đức, Mỹ, Anh, Nga (người Nga ở Mỹ) đã giới thiệu khái quát  
về sự phát triển múa đương đại, múa hậu hiện đại. Qua đó, cho thấy sự ra  
đời, phát triển múa hậu hiện đại trải qua nhiều biến cố của dư luận trong 
giới phê bình nghệ thuật, sau đó mới được công nhận là một bước tiến mới  
của nghệ thuật múa đương đại, múa hậu hiện đại đã mở ra trào lưu và nền  
nghệ thuật múa hậu hiện đại ­ Nó là nghệ thuật của thế kỷ XXI.
Qua đó, các nhà lý luận đã chỉ ra một tầm nhìn tổng quan các xu thế 
múa   đương   đại,   múa   hậu   hiện   đại   tại   các   nước:   Anh,   Mỹ,   Nhật   Bản,  
Australia..., có tác phẩm thành công, có trào lưu tác phẩm chưa đạt, bởi nó 
chỉ mang tính hình thức sáo rỗng... không được công nhận trong giới nghiên 
cứu và công chúng ở các nước phát triển.
Dù lượng thông tin thu được chưa bám sát thực tiễn múa mấy năm 
gần đây, nhưng qua những công trình trên, NCS đã đánh giá được cụ  thể 
các khuynh hướng múa hiện đại, múa đương đại, múa hậu hiện đại đang 
phát triển ở Mỹ cùng các nước phương Tây và châu Âu... Những cuốn sách 
chuyên luận đó đã giúp cho NCS có cái nhìn tổng quan về nghệ thuật múa  
của thế  giới đang thịnh hành  ở  nhiều nước và mang tầm  ảnh hưởng trên 

toàn cầu với các trường phái nghệ thuật múa đương đại, múa hậu hiện đại,  
phát triển ấn tượng và sôi động trên thế giới...
Phần kỷ yếu hội thảo ở Mỹ và nhiều nước chưa thể khai thác được,  
vì họ rất hiếm khi hội thảo nghệ thuật, thường tổ chức trao đổi các chuyên  
đề hẹp, nên khó thấy các tư liệu hội thảo. Theo tư liệu mà NCS hiện có thì  
duy nhất một lần các biên đạo múa tổ  chức hội thảo lần đầu tiên tại Mỹ,  
do biên đạo múa Anna Halprin và Doris Humphrey tổ  chức với tiêu đề:  
Mobile Scotland Ballet (Di động của Scotland Ballet), cuộc hội thảo diễn ra 


17
vào ngày 16­9­1974, họ không in kỷ yếu như ở nước ta [106, tr.87], còn lại 
thường tổ  chức trao đổi hội thảo, không in thành sách tư  liệu. Các nước 
phát triển thường tổ  chức các seminar về  nghiên cứu, họ  cho đây là một 
báo cáo chuyên đề tuyệt vời để  trao đổi, hội thảo, mọi người trao đổi sâu 
sắc về  một chuyên đề  khoa học mang lại hiệu quả  cao khi nhận định về 
các trào lưu, hay một hình thức múa mới ra đời. Qua trao đổi học thuật khoa 
học sâu sắc về  một vấn đề  như  múa hiện đại, múa hậu hiện đại… trong  
seminar đó ai cũng được bày tỏ quan điểm với các ý kiến tiếp cận đa chiều 
để  tiếp tục hay ngừng không nên phát triển một trào lưu nghệ  thuật múa. 
Thường ở Mỹ sau cuộc hội thảo trao đổi như thế có những trào lưu múa bị 
ngừng tiếp tục, vì nó đã không được sự  đồng thuận của giới chuyên môn 
nên lan tỏa vào công chúng và không có đất để tồn tại. Sau đây là những tác 
phẩm múa hiện đại Mỹ đã được giới lý luận và công chúng đón nhận.
b) Một số tác phẩm múa hiện đại tiêu biểu của Mỹ
Trên thế  giới hiện nay có khoảng 500 nhà biên đạo múa được công  
chúng biết đến [106], nên chỉ  có thể  kể  ra một số  tác phẩm múa tiêu biểu 
của những tác giả về sự sáng tạo nghệ thuật trong một giai đoạn lịch sử của 
các khuynh hướng nghệ thuật như những vở múa hiện đại, múa đương đại 
và múa hậu hiện đại.

Các tác phẩm múa hiện đại mang tinh thần sáng tạo nghệ thuật của 
thời đại kinh tế công nghiệp nặng:
Epssive Dance (Điệu múa biểu cảm), hoặc Vũ điệu biểu cảm, năm 
1913 của Isadora Duncan,  Revival (Hồi sinh)  của Cunningham, năm 1953, 
Museum Event No.1 (Sự kiện số 1) của Cunningham, năm 1964...
c) Những tác phẩm mở đầu múa đương đại tiêu biểu của Mỹ, Pháp,  
Đức, Ý…