Vai trò của siêu âm trong bệnh lý u dạ dày

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011

Nghiên cứu Y học

VAI TRÒ CỦA SIÊU ÂM TRONG BỆNH LÝ U DẠ DÀY
Lê Thanh Toàn*, Trần Anh Tuấn*, Trần Thanh Thông*, Lê Thị Hồng Nhung*, Bạch Thanh An**

TÓM TẮT
Mục tiêu: Đặc điểm lâm sàng của những bệnh nhân u dạ dày. Đánh giá vai trò của Siêu âm thông qua độ
nhạy và độ đặc hiệu của siêu âm qua ngả bụng trong phát hiện u dạ dày.
Phương pháp nghiên cứu: mô tả cắt ngang, tiến cứu.
Kết quả: Từ tháng 03/2010 tới tháng 08/2010, có 257 bệnh nhân được đưa vào nghiên cứu. Kết quả siêu
âm u dạ dày: 43 bệnh nhân, kết quả nội soi dạ dày tá tràng u dạ dày: 44 bệnh nhân. Trong 44 bệnh nhân u dạ
dày: bệnh nhân nam chiếm 31 ca, 27 bệnh nhân trên 60 tuổi.
Kết luận: U dạ dày thường gặp ở bệnh nhân nam, trên 60 tuổi. Hình ảnh siêu âm thường gặp là vách dạ
dày mất cấu trúc lớp, dầy trên 10 mm. Siêu âm qua ngả bụng phát hiện u dạ dày với độ nhạy 88,6%; độ đặc hiệu
98,1%. Siêu âm có vai trò tầm soát bệnh lý u dạ dày.
Từ khóa: Siêu âm, u dạ dày.

ABSTRACT
THE ROLE OF ULTRASOUND IN FINDING THE GASTRIC TUMORS
Le Thanh Toan, Tran Anh Tuan, Tran Thanh Thong, Le Thi Hong Nhung, Bach Thanh An
* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 4 – 2011: 149 - 153
Obiectives: The authors presented Clinical characteristics of patients with gastric tumors, sensitivity and
specificity of ultrasound in detecting gastric tumors.
Methods: Cross-sectional
Results: From March to August 2010, 257 patients entered the study. Abdomianl ultrasound of 43 patients
with gastric tumors, duodenal endoscoply: 44 patients with gatric tumors.
Conclusions: Pathological gastric tumors were most common in male patients, aged over 60. Ultrasound
imaes was offen over 10 mm gastric wall, missing layers structures. Abdominal ultrasound diagnosis of gatric
tumors with 88.6% sensitivity and specificity of 98.1%.

Key words: Ultrasound, gastric tumors.

ĐẶT VẤN ĐỀ
Bệnh lý dạ dày nói chung và u dạ dày nói
riêng ngày càng tăng.
Để chẩn đoán bệnh lý dạ dày, các bác sĩ
thường dựa vào bệnh sử, các triệu chứng lâm
sàng, kết quả nội soi, kết quả giải phẫu bệnh.
Từ khi ra đời Siêu âm đã góp phần chẩn
đoán nhiều bệnh lý. Tuy nhiên, trước đây do
hạn chế bởi độ phân giải, tần số của đầu dò,…

siêu âm chưa có những đóng góp tích cực trong
chẩn đoán bệnh lý u dạ dày. Ngày nay, với
những máy siêu âm thế hệ mới có độ phân giải
cao hơn, đầu dò có tần số cao, kỹ năng của các
bác sĩ chuyên về siêu âm cũng không ngừng cải
thiện, có thể xác định rõ cấu trúc vách dạ dày. Vì
vậy siêu âm đã có những đóng góp tích cực
trong chẩn đoán các bệnh lý ống tiêu hóa trong
đó có bệnh lý u dạ dày.

*Khoa Siêu âm-Thăm dò chức năng, Bệnh viện Chợ Rẫy
** Điều dưỡng Khoa Nội soi, Bệnh Viện Chợ Rẫy
Tác giả liên lạc: Bs. Lê Thanh Toàn, ĐT: 0913735345.

email:

Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2011

149


Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011
- Các bước tiến hành:

Mục tiêu chung
Đánh giá vai trò của siêu âm trong bệnh lý u
dạ dày.

Mục tiêu chuyên biệt
1. Một vài đặc điểm về lâm sàng của những
bệnh nhân có chẩn đoán là u dạ dày.
2. Đánh giá độ nhạy, độ đặc hiệu của siêu
âm trong phát hiện U dạ dày.

ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tượng
Bệnh nhân có dấu hiệu lâm sàng về bệnh lý
dạ dày tới khám tại Khoa Khám bệnh, Bệnh viện
Chợ Rẫy.
Bệnh nhân được khám lâm sàng, có chỉ định:
Siêu âm bụng + Nội soi dạ dày tá tràng.

Phương pháp
-Tiến cứu-mô tả cắt ngang.
-Thời gian: từ tháng 03 tới tháng 08 năm
2010.

-Máy siêu âm: Máy siêu âm SIMENS model
SONOLINE G 50 hoặc GE có 2 đầu dò Convex
3,5 MHz và Linear 7,5 Mhz.

Hình 1: Hình ảnh siêu âm vách dạ dày bình thường

150

Bước 1: Chọn bệnh. Những bệnh nhân có
biểu hiện lâm sàng nghĩ tới bệnh lý dạ dày, có
chỉ định siêu âm bụng và nội soi dạ dày. Không
đưa vào nghiên cứu các trường hợp cấp cứu
hoặc đã có kết quả siêu âm + nội soi của tuyến
trước.
Bước 2: Siêu âm qua ngả bụng. Các bác sĩ
trong nhóm nghiên cứu tiến hành siêu âm bụng
cho bệnh nhân, phát hiện U dạ dày và các bệnh
lý kèm theo.
Tiêu chuẩn chẩn đoán u dạ dày: Vách dạ
dày d>10mm và mất cấu trúc lớp.
Bước 3: Nội soi dạ dày. Bệnh nhân được nội
soi dạ dày tại khoa Nội soi, Bệnh viện Chợ Rẫy.
Sinh thiết dạ dày qua nội soi được thực hiện khi
có chỉ định.
Bước 4: So sánh đánh giá. Từ kết quả siêu
âm bụng, bệnh nhân được chia thành 2 nhóm:
u dạ dày và không u dạ dày. So sánh với kết
quả nội soi dạ dày, để đánh giá độ nhạy, độ
đặc hiệu... của siêu âm trong việc phát hiện
bệnh lý U dạ dày.

Hình 2: Hình ảnh siêu âm vách dạy dày 17mm mất
cấu trúc lớp

Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2011


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011

Nghiên cứu Y học

-Độ đặc hiệu: 209/213 = 98,1%
-Giá trị tiên đoán dương: 39/43 = 90,7%
-Giá trị tiên đoán âm: 209/214 = 97,6%
*Kết quả siêu âm cho thấy ngoài việc phát
hiện U dạ dày, siêu âm còn giúp phát hiện các
bệnh lý khác.
Bảng 2: Kết quả siêu âm phát hiện các bệnh lý khác
trên 257 bệnh nhân

Hình 3. Hình ảnh siêu âm hạch mạc treo d# 6,1 6,8mm

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Trong thời gian nghiên cứu từ tháng 3 tới
tháng 8 năm 2010, có 257 bệnh nhân được đưa
vào nghiên cứu.
*Tuổi trung bình: 45,54 tuổi (từ 18 tới 88 tuổi)
*Tỷ lệ nam/nữ: 116 / 257
*Sau khi có kết quả siêu âm bụng, bệnh nhân
được chia thành 2 nhóm.

Số BN

Tỷ Lệ%

Dịch ổ bụng

6

2,4

Hạch ổ bụng

3

1,2

Sỏi túi mật gan

4

1,6

Bệnh gan

22

(gnm-vg-xg-nang)

(13+3+5+1)

Dãn omc

3

1,2

Nang thận

1

0,4

8,8

Vòng t sai vị trí

2

0,8

(+)

41

16.1

* Phân tích một số đặc điểm lâm sàng nhóm
44 bệnh nhân có kết quả nội soi là u dạ dày.
Tuổi trung bình 58,4 tuổi, nhỏ nhất là 33 tuổi

và cao nhất là 84 tuổi.
Bảng 3: Phân bố tuổi, giới của nhóm 44 bệnh nhân có
kết quả nội soi là u dạ dày
Tuổi

Nhóm 1-Kết quả Siêu âm bụng là U dạ dày:
43 bệnh nhân.

NAM
N

Nhóm 2-Kết quả Siêu âm bụng là Không U
dạ dày: 214 bệnh nhân.
*Kết quả Nội soi dạ dày tá tràng:
-U dạ dày: 44 bệnh nhân.

NỮ

%

N

TỔNG CỘNG
%

N

%

<40

1

3,22

0

0

1

2,27

40-60

11

35,48

5

38,46

16

36,36

>60

19

61,29

8

61,54

27

61,36

TỔNG

31

70,45

13

29,55

44

100

*Nhận xét:

-Không U dạ dày: 213 bệnh nhân.
*So sánh kết quả siêu âm và kết quả nội soi
dạ dày ta có bảng sau.

Bảng 1: Đối chiếu kết quả Siêu âm và Nội soi
KQ NS

Kết quả siêu âm

U dạ dày Không U dạ dày

Cộng

KQ SA
U dạ dày

39

4

43

Không U dạ dày

5

209

214

Cộng

44

213

257

Bệnh nhân nam chiếm tỷ lệ cao: 31/13
khoảng 70,45%.
Độ tuổi của bệnh nhân > 60 chiếm tỷ lệ cao
tới 61,36%.
*Kết quả siêu âm: phát hiện các tổn thương
khác trên nhóm 44 bệnh nhân u dạ dày.
Bảng 4: Các tổn thương khác được siêu âm phát hiện
trong nhóm 44 bệnh nhân u dạ dày

* Từ bảng “2x2” ở trên, ta có thể tính được
một số giá trị như sau:

Kết quả siêu âm

Số bn

Tỷ Lệ%

Dịch ổ bụng

5

11,35

Hạch ổ bụng

3

6,81

-Độ nhạy: 39/44 = 88,6%.

Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2011

151


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011

Nghiên cứu Y học
Kết quả siêu âm

Số bn

Tỷ Lệ%

Sỏi túi mật

1

2,27

(+)

9

20,43

*Hình ảnh siêu âm của nhóm 43 bệnh nhân
có kết luận U dạ dày.
Bảng 5: Hình ảnh siêu âm vách dạ dày trong nhóm
43 bệnh nhân Siêu âm KL: u dạ dày
Triệu Chứng

SỐ BN

TỶ LỆ%

dày vách > 10 mm

43

100

mất cấu trúc lớp

40

93,02

không mất cấu trúc lớp

3

6,98

đối xứng

35

81,40

mất đối xứng

8

18,60

*Nhận xét: Vách dạ dày có kích thước >10
mm chiếm tỷ lệ tuyệt đối 100%
Các lớp của vách bị xóa nhòa, mất ranh giới
chiếm 93,02%

BÀN LUẬN
Đặc điểm lâm sàng
Nhân xét về tỷ lệ nam/nữ và về độ tuổi của
bệnh nhân u dạ dày
Kết quả nghiên cứu của chúng tôi: Bệnh
nhân nam chiếm tỷ lệ cao: 31/44 (70,45%) hay là
2,4 lần, độ tuổi của bệnh nhân > 60 chiếm tỷ lệ
cao tới 61,36%
Theo báo cáo của tác giả Đỗ Trọng Quyết và
cộng sự(5), Kết quả điều trị phẫu thuật ung thư
dạ dày tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Thái Bình,
nghiên cứu có 105 bệnh nhân: tỷ lệ nam/nữ là
2,5 và tuổi mắc bệnh trung bình là 58,2 +/- 9,2.

Theo báo cáo của tác giả Nguyễn Thị Lan
Hương(6) trong 29 ca chẩn đoán ung thư dạ dày
thì nam chiếm 25 bệnh nhân, nữ chiếm 4 bệnh
nhân, tỷ lệ nam/nữ là 6,25. và trong 37 ca chẩn
đoán ung thư ống tiêu hóa thì độ tuổi trên 60
chiếm 78,38%.

Siêu âm
*Vách dạ dày bình thường, trên siêu âm
chúng ta sẽ thấy có độ dày vào khoảng 4-6mm,
có cấu trúc 5 lớp. Với hình ảnh siêu âm là 3 lớp
echo dày, xen kẽ 2 lớp echo kém (hình 1)(3,8,7,6).

152

Trong bệnh lý u dạ dày, do sự phát triển của
khối u vách dạ dày sẽ gia tăng kích thước. Theo
các tài liệu về siêu âm, người ta chọn con số trên
10 mm thì được gọi là dày vách dạ dày do u.
Vách dạ dày ở trong khoảng 7-10 mm, người ta
cho rằng đó là do tổn thương viêm.
Khi u dạ dày, khối u phát triển làm phá vỡ
cấu trúc lớp. Toàn bộ vách dạ dày trở thành một
lớp duy nhất, thường là echo kém không đồng
nhất hoặc echo hỗn hợp. (hình 2)(3,8,7,6).
Ngoài ra, u dạ dày thường gặp là ung thư dạ
dày. Khi làm siêu âm chúng ta có thể phát hiện
các cấu trúc hạch quanh dạ dày, thường có dạng
echo kém.(hình 3).
*Độ nhạy, độ đặc hiệu của siêu âm trong

phát hiện u dạ dày trong nghiên cứu của
chúng tôi khá cao. Độ nhạy của chúng tôi là
88,6% và độ đặc hiệu 98,1%. Theo báo cáo của
tác giả Nguyễn Thiện Hùng(7), thì độ nhạy lên
tới 97,5%, báo cáo của tác giả Nguyễn Thị Lan
Hương(6) là 91,67%.
Có tỷ lệ cao như vậy là do các bác sĩ làm siêu
âm đã được huấn luyện tốt, các máy siêu âm
ngày càng có nhiều cải tiến để có chất lượng
hình ảnh tốt.
Do đó hiện nay siêu âm có thể được dùng
làm phương tiện tầm soát u dạ dày, vì ưu thế
của siêu âm là không xâm lấn, không độc hại.

KẾT LUẬN
Qua quá trình nghiên cứu 257 bệnh nhân,
chúng tôi nhận thấy:
-Bệnh lý u dạ dày thường gặp ở bệnh nhân
nam, lứa tuổi trên 60.
-Hình ảnh siêu âm thường gặp của u dạ dày
là vách trên 10mm, mất cấu trúc các lớp.
-Siêu âm qua ngả bụng phát hiện bệnh lý u
dạ dày với độ nhạy 88,6%, độ đặc hiệu 98,1%.
-Siêu âm cũng góp phần phát hiện các tổn
thương phối hợp với tỷ lệ 16,1%.
Do đó Siêu âm có vai trò tầm soát khối u dạ
dày.

Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2011

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.
2.

3.

Carolyn T.C, Kerry W, (2004) Sonography Examination
Guidelines, Society of Diagnostic Medical Sonographt.
Đỗ Trọng Quyết, Đỗ Đức Vân, Trịnh Hồng Sơn, (2009), Kết
quả điều trị phẫu thuật ung thư dạ dày tại Bệnh viện đa khoa tỉnh
Thánh Bình từ tháng 1/2006 đến 7/2008. Y học thực hành số 669
trang 32-37.
Bệnh viện Chợ Rẫy Hướng dẫn thực hành siêu âm bụng tổng
quát.

4.
5.
6.

7.
8.

Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2011

Nghiên cứu Y học

Jane A.B, (2004) Abdominal Utrasound, Churchill Livingstone.
Nguyễn Phước Bảo Quân, (2008) Siêu âm bụng tổng quát, Nhà

xuất bản Thuận hóa.
Nguyễn Thị Lan Hương, Nguyễn Tiến Lĩnh (2003), Siêu âm
khảo sát ung thư ống tiêu hóa, Kỷ yếu các công trình nghiên
cứu khoa học Bệnh viện Thống Nhất, trang 459-466.
Nguyễn Thiện Hùng (1997), Siêu âm phát hiện khối u ống
tiêu hóa. Tạp chí Siêu âm ngày nay số 10 trang 12-15
Võ Tấn Đức, Nguyễn Quang Thái Dương, (2004) Siêu âm chẩn
đoán, Nhà xuất bản Y học.

153