Bài giảng Hệ bài tiết và bệnh sỏi thận

HỆ BÀI TIẾT VÀ
BỆNH SỎI THẬN


NỘI DUNG
! 
! 
! 
! 

Sơ lược về hệ bài tiết
Cấu tạo của thận
Tổng quan về sỏi thận
Các phương pháp điều trị sỏi thận


Sơ lược về hệ bài tiết
! 

! 
! 
! 

! 
! 
! 

Cơ quan tham gia chức năng bài tiết : da, phổi, gan, ruột
già, hạch lympho, lách và thận.
Da: mồ hôi ¨ nhiệt, nước và các muối.
Phổi: CO2,nước, như một phần nhiệt.

Lách và hạch bạch huyết: lọc sạch máu và bạch huyết
(thực bào các vi khuẩn, hồng cầu lỏng).
Gan: khử độc và bài tiết các chất.
Ruột già: phân và nước.
Thận là cơ quan thực hiện chức năng đặc thù


Hệ bài tiết
! 

Thận, niệu quản, bàng quang và niệu đạo tạo nên
hệ tiết niệu: bài tiết nước tiểu và cân bằng nội
môi.


Thận
Thận: có hình hạt đậu lớn, nằm hai bên xương
sống, phía dưới là xương sườn.
!  Mỗi quả thận dài khoảng 4-5 inch và dày khoảng
2-2.5 inch.
!  Thận lọc máu, loại bỏ phần nước dư thừa và các
chất thải từ máu và biến nó thành nước tiểu.
!  Giúp duy trì tình trạng cân bằng thông thường của
các hoá chất khác trong máu.
! 



Cấu tạo của thận

Cấu tạo của thận
! 
! 
! 
! 

! 

Lớp vỏ ở ngoài có màu đỏ sẫm
Lớp tuỷ phía trong có màu nhạt hơn.
Trong cùng là vùng bể thận có màu trắng.
Mỗi thận của người được cấu tạo từ hơn một
triệu nguyên thận - đơn vị thận (nephron).
Nephron phân bố trong lớp vỏ và lớp tuỷ của
thận.
Hệ mao mạch



Cấu tạo đơn vị thận (nephron)
!  Một

cái ống phức tạp nằm trong vùng
lớp vỏ và lớp tuỷ của thận.
!  Gồm hai thành phần:
! 

! 

Cầu thận
Ống thận



Cầu thận
! 
! 

Gồm nang Bowman và tiểu cầu Malpighi.
Nang Bowman:
! 
! 

! 

Khoang rỗng bao bọc tiểu cầu Malpighi.
Thành của nang gồm một lớp tế bào biểu mô có chân, các
tế bào này có các lỗ nhỏ.

Tiểu cầu Malpighi
! 

Có khoảng 50 mao mạch, nằm song song với nhau và tạo
thành khối cầu nằm gọn trong lòng của nang Bowman.


Cầu thận
Màng lọc: nơi tiếp xúc của nang Bowman và các
mao mạch của tiểu cầu Malpighi

!  Có 3 lớp:
! 

Lớp tế bào nội mạc của thành mao mạch, khe hở có
đường kính 160 A0
!  Màng đáy, khe hở có đường kính 110 A0 .
!  Lớp tế bào biểu mô của thành nang Bowman, khe
hở có đường kính 70A0
! 

! 

Chức năng: cho phép các chất có kích thước nhỏ
hơn lỗ lọc đi từ lòng mạch máu vào trong khoang
của nang Bowman.


Ống thận
Bao gồm ống lượn gần, quai Henle và ống lượn
xa.
!  Thành của ống thận chỉ có một lớp tế bào biểu
mô
!  Ống lượn gần nối tiếp nang Bowman và nằm ở
vùng vỏ thận
!  Quai Henle nối thông với ống lượng gần và đi
sâu vào vùng tuỷ thận.
!  Ống lượn xa nối tiếp với nhánh lên của quai
Henlé và nằm ở vùng vỏ thận.
! 

Ống lượn gần
Tế bào biểu mô có dạng diềm bàn chải ở cực phía
lòng ống, có tác dụng làm tăng diện tiếp xúc với
chất dịch lọc
!  Chứa nhiều ty thể và Na+- K+- ATPase. Là chất
tải (chất mang), enzyme phân giải ATP để cung
cấp năng lượng cho quá trình trao đổi chất.
! 



Quai Henle
Có 2 nhánh: nhánh xuống(hướng vào tuỷ thận);
nhánh lên (từ tuỷ thận quay ra vùng vỏ thận )
!  Tế bào biểu mô của nhánh xuống dẹt nên thành
nhánh xuống mỏng.
!  Thành nhánh lên gồm hai loại tế bào: tế bào phần
đầu nhánh lên cũng dẹt như tế bào nhánh xuống;
tế bào phần sau nhánh lên dày hơn và trong tế bào
chất có nhiều ty thể.
!  Chức năng: tái hấp thu nước và các chất.
! 


Ống lượn xa
! 

! 

Tế bào biểu mô của ống lượn xa hình lập phương
không có diềm bàn chải, nhưng trong tế bào chất
cũng có khá nhiều ty thể.
Chức năng: tái hấp thu nước, các ion,…


Hệ mao mạch
! 

Động mạch (ĐM) thận
! 

! 

! 
! 

động mạch đến (hay động mạch hướng tâm): ĐM
thận đi đến các đơn vị thận
động mạch đi (hay động mạch ly tâm): ĐM thận phân
nhỏ thành các mao mạch đến quản cầu, các mao mạch
nay tập hợp lại.

Tĩnh mạch thận
Tĩnh mạch chủ dưới


Chức năng của thận
! 

Loại bỏ các chất độc hại trong máu

! 

Điều tiết lượng nước trong cơ thể

! 

Cân bằng nước tiểu và huyết áp

! 

Điều hoà tạo hồng cầu và vitamin D

! 

Điều hoà nồng độ các chất điện ly và độ pH


Sự hình thành và bài tiết nước
tiểu
! 

Được thực hiện bởi 3 quá trình :

(1)lọc qua quản cầu
(2) tái hấp thu từ ống thận
(3) bài tiết qua ống.

Sự lọc quản cầu
! 

! 

! 

! 

Máu khi chảy qua quản cầu sẽ được chọn lọc qua thành
mao mạch vào bao Bowman.
Một lượng dịch lỏng của máu (có chứa H2O, ure, các ion,
các chất dinh dưỡng và cả các protein phân tử bé) thấm
qua thành mao mạch quản cầu vào bao Bowman.
Các tế bào máu, các protein lớn không qua được thành
mạch sẽ được giữ lại trong máu.
Không đòi hỏi tế bào thận phải tiêu phí năng lượng


Tái hấp thu từ ống thận
Gồm tái hấp thu H2O, các chất dinh dưỡng và
các ion qua ống
!  Có đến 99% các chất được tái hấp thu từ dịch lọc
vào máu của mạng lưới mao mạch bao quanh ống
!  Xảy ra ở cả 3 vùng ống và cả ở phần ống góp
!  H2O được tái hấp thu do thẩm thấu
!  ure tái hấp thu theo khuếch tán.
!  Các chất dinh dưỡng như glucoz, các acid amin
được tái hấp thu nhờ hoạt tải.
! 

Bài tiết qua ống
Các chất độc, chất lạ và cả các các ion và các chất
thừa thãi được bài xuất từ máu vào các phần ống
qua hệ mạng lưới mao mạch bao quanh ống.
!  Các chất này được đưa vào dòng nước tiểu do
dịch lọc tạo nên để bài tiết ra ngoài.
!  Sự tái hấp thu nước và muối từ phần ống được
kiểm soát bởi hai hormon alđosteron và hormon
chống bài niệu (antidiuretic hormon - ADH).
! 


Sự bài xuất nước tiểu
Nước tiểu từ bể thận sẽ đi theo hai niệu quản đổ
vào tích trữ tại bàng quang và được bài suất ra
ngoài qua niệu đạo.
!  Khi bàng quang (hay bọng đái) tích luỹ khoảng
250 ml nước tiểu sẽ gây kích thích lên các thụ
quan cảm giác định vị trong thành bàng quang ¨
tuỷ sống và não bộ ¨phản xạ đi tiểu một cách tự
động không theo ý muốn.
!