Nghiên cứu rối loạn chức năng thận ở người bệnh suy tim cấp

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012

Nghiên cứu Y học

NGHIÊN CỨU RỐI LOẠN CHỨC NĂNG THẬN
Ở NGƯỜI BỆNH SUY TIM CẤP
Nguyễn Hoàng Minh Phương*

TÓM TẮT
Mở đầu: Suy giảm chức năng thận ở người bệnh suy tim cấp (hội chứng tim thận cấp) là vấn đề cần
quan tâm trong tiếp cận suy tim cấp.
Mục tiêu: (1) Tỷ lệ suy giảm chức năng thận cấp ở bệnh nhân suy tim cấp (hội chứng tim thận cấp),
(2) một số đặc điểm bệnh nhân có hội chứng tim thận cấp.
Đối tượng – Phương pháp nghiên cứu: Cắt ngang mô tả. Người bệnh suy tim cấp điều trị tại Khoa
Hồi sức Cấp cứu, BV Tim mạch An Giang từ 03/2011 đến 08/2011.
Kết quả: 63 người bệnh suy tim cấp được nghiên cứu, trong đó có 55,5% kèm suy thận mức độ vừa,
nặng. 31,7% người bệnh có tình trạng suy giảm chức năng thận. Người bệnh suy giảm chức năng thận có
tuổi cao hơn (79,3 so với 71,7, p<0,01) và liều furosemid trong 48 giờ đầu cao hơn (153,0 mg so với 88,3
mg, p<0,01). Không ghi nhận sự khác biệt giữa người bệnh có và không có suy giảm chức năng thận về
giới, bệnh đi kèm, NT – proBNP, phân suất tống máu thất trái, thời gian nằm viện.
Kết luận: Có 31,7% người bệnh suy tim cấp có suy giảm chức năng thận trong thời gian điều trị (hội
chứng tim thận cấp). Người bệnh suy giảm chức năng thận có tuổi và liều furosemid trong 48 giờ đầu cao hơn.
Từ khóa: suy tim cấp, hội chứng tim thận cấp, suy giảm chức năng thận

ABSTRACT
RESEARCH ON WORSENING RENAL FUNCTION IN ACUTE HEART FAILURE PATIENTS
Nguyen Hoang Minh Phuong
* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 1 - 2012: 101 - 105
Background: Worsening renal function in acute heart failure patients (acute cardiorenal syndrome) is
a problem in acute heart failure management.
Objective: (1) frequency of worsening renal function in acute heart failure patients, (2) some of their

characteristics.
Method: Cross – sectional study of acute heart failure patients in ICU department, An Giang
Cardiology Hospital, from 03/2011 to 08/2011.
Results: There were 63 patients, 55.5% with moderate/severe renal impairment. 31.7% patients had
worsening renal function during hospitalization. Patients with WRF were older (79.3 vs 71.7, p<0.01),
higher furosemide dose/48h (153.0mg vs 88.3mg, p<0.01) than patients without WRF. No significant
different of: gender, concomitant disease, NT- proBNP, LVEF,hospitalization time.
Conclusion: There were 31.7% acute heart failure patients had worsening renal function. Compare
with patients without WRF, patients with WRF were older and higher furosemid dose/ first 48 hour.
Keywords: acute heart failure, acute cardiorenal syndrome, worsening renal function.
*: Khoa Tim mạch, Bệnh viện An Giang
Tác giả liên lạc: BS Nguyễn Hoàng Minh Phương . ĐT: 0913130873,

Chuyên Đề Nội Khoa I

Email:

101


Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012

ĐẶT VẤN ĐỀ
Suy tim cấp là một trong những bệnh
thường gặp tại Hồi sức Cấp cứu, đặc biệt
trong cấp cứu tim mạch(5). Hội chứng tim thận
(CRS: Cardiorenal syndrome) là tình trạng rối
loạn điều hòa giữa tim và thận, gồm các điều

kiện cấp hay mạn, mà tổn thương ban đầu có
thể cả tim hay thận(9). Hội chứng tim thận chia
làm 5 loại. Trong đó, hội chứng tim thận cấp
(CRS 1) được định nghĩa là tình trạng suy giảm
nhanh chức năng tim, dẫn đến suy thận cấp(9).
Trong những người bệnh suy tim cấp
nhập viện, suy thận mức độ vừa và nặng theo
nhiều nghiên cứu có thể tới 30%(11,9,2). Tình
trạng suy giảm chức năng thận làm kéo dài
thời gian điều trị cũng như tiên lượng của
điều trị suy tim cấp(7,9). Nghiên cứu ADHERE
ghi nhận tỷ lệ tử vong trong viện tăng từ 1,9%
ở người bệnh có chức năng thận bình thường
đến 7,6% ở người có rối loạn chức năng thận
nặng (p<0,0001)(6).
Tại Việt Nam, vấn đề này còn tương đối
mới, chưa được quan tâm nhiều. Đó là lý do
chúng tôi tiến hành nghiên cứu này.
Nghiên cứu của chúng tôi nhằm xác
định:(1) tỷ lệ suy giảm chức năng thận cấp ở
bệnh nhân suy tim cấp (hội chứng tim thận
cấp)(2) một số đặc điểm bệnh nhân có hội
chứng tim thận cấp.

ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Phương pháp nghiên cứu
Tiến cứu, cắt ngang mô tả.

liều furosemid trong 48 giờ đầu, thời gian
nằm viện của người bệnh.

Một số tiêu chuẩn chẩn đoán:
Suy tim cấp: được định nghĩa là mới khởi
phát hay nặng hơn nhanh chóng dấu hiệu và
dấu chứng của suy tim cần điều trị khẩn
cấp(5).
Độ thanh thải creatinin: tính theo công
thức Cockcroft – Gault.
Tình trạng suy giảm chức năng thận
(WRF: Worsening renal function, còn được gọi
tổn thương thận cấp – AKI) được định nghĩa khi
creatinin tăng trên 0,3mg% hay 25% so với ban
đầu(3).

Xử lý số liệu thống kê
Nhập số liệu và xử lý thống kê bằng phần
mềm SPSS 19.0.
Biến số định lượng trình bày bằng số
trung bình ± độ lệch chuẩn. Sử dụng phép
kiểm Student (t-test), ANOVA một chiều để
kiểm định cho các biến số định lượng có phân
phối chuẩn. Phép kiểm phi tham số cho các
biến số định lượng không có phân phối
chuẩn. Biến số định tính trình bày bằng tỷ lệ
phần trăm. Sử dụng phép kiểm chi bình
phương
để
kiểm định.
Mức sai biệt có ý nghĩa thống kê khi p < 0,05.

KẾT QUẢ

Trong thời gian từ 01/03/2011 đến
31/08/2011, có 63 người bệnh suy tim cấp
được đưa vào nghiên cứu của chúng tôi.

Đối tượng nghiên cứu

Đặc điểm chung

Người bệnh suy tim cấp nhập viện tại
khoa Cấp cứu – Hồi Sức tích cực và chống
độc, Bệnh viện Tim mạch An Giang trong thời
gian từ tháng 03/2011 đến tháng 08/2011.

Bảng 1: Đặc điểm chung

Tiến hành: người bệnh đủ tiêu chuẩn đưa
vào nghiên cứu theo dõi ure, creatinin máu,
và một số yếu tố liên quan (bệnh đi kèm, NT –
pro BNP, phân suất tống máu thất trái) ở thời
điểm nhập viện, sau 48 giờ. Ghi nhận thêm:

102

Đặc điểm
Tuổi (trung bình ± độ lệch chuẩn)
Giới nữ n (%)
Tăng huyết áp n (%)
Bệnh mạch vành cấp n (%)
Đợt cấp mất bù suy tim mạn n (%)
Choáng tim n (%)

Đái tháo đường típ 2 n (%)

Kết quả
74,1± 12,3
34 (54,0)
48 (76,2)
14 (22,2)
33 (52,4)
4 (6,3)
22 (34,9)

Chuyên Đề Nội Khoa I


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012
Các mức độ thanh thải creatinin khi mới
vào viện:
Bảng 2: Độ thanh thải creatinin ở thời điểm vào viện
Độ thanh thải creatinin
60 – 90 mg/phút/1,73m²
30 – 60 mg/phút/1,73m²
15 – 30 mg/phút/1,73m²
< 15 mg/phút/1,73m²

Giá trị (n)
3
25
23
12

Tỷ lệ %
4,8
39,7
36,5
19,0

Tỷ lệ suy giảm chức năng thận ở người bệnh
suy tim cấp
Tỷ lệ người bệnh có tình trạng suy giảm
chức năng thận: 20 trường hợp chiếm tỷ lệ
31,7%.

Đặc điểm người bệnh có suy giảm chức
năng thận
Bảng 3: Đặc điểm người bệnh có suy giảm chức
năng thận
Đặc điểm

Tuổi (trung bình)

Suy giảm
chức năng
thận
79,3±7,8

Không suy
giảm chức
năng thận
71,7±13,3

0,007

Giới nữ n (%)

11 (55,0)

23 (53,4)

0,911

Tăng huyết áp n
(%)

17 (85,0)

31 (72,0)

0,263

Đợt cấp mất bù
suy tim mạn n (%)

10 (50,0)

23 (53,5)

0,796

Bệnh mạch vành
cấp n (%)

4 (20,0)

10 (23,3)

0,772

Đái tháo đường típ
2 n (%)

8 (40,0)

10 (32,5)

0,564

Độ thanh thải
creatinin (mL/phút)
lúc vào

32,6±20,0

29,7±16,2

0,543

NT – pro BNP
(pg/mL)
LVEF (%)

5768,0±3477,3 5399,4±3149,0 0,677
46,5±4,2

Liều furosemid/48 153,0±106,5
giờ (mg)
Ngày điều trị
(trung bình)

P

10,2±4,3

48,6±6,3

0,175

88,3±68,0

0,005

8,9±5,0

0,309

Chúng tôi ghi nhận sự khác biệt có ý
nghĩa thống kê về tuổi, liều furosemid trong
48 giờ đầu giữa người bệnh có và không có
suy giảm chức năng thận.
Các đặc điểm: giới nữ, tăng huyết áp, đái
tháo đường típ 2, bệnh mạch vành cấp, ngày

điều trị trung bình nhóm bệnh có suy giảm

Chuyên Đề Nội Khoa I

Nghiên cứu Y học

chức năng thận có cao hơn nhóm không suy
giảm chức năng thận nhưng không có ý nghĩa
thống kê.

BÀN LUẬN
Đặc điểm chung
Nghiên cứu của chúng tôi có 54% người
bệnh nữ, tỷ lệ đợt mất bù suy tim mạn chiếm
52,4%. Tương tự nghiên cứu Belziti (nữ 43%,
đợt cấp mất bù suy tim mạn 47%)(2), nghiên
cứu ADHERE (nữ 52%, bệnh đi kèm tăng
huyết áp 73%, đái tháo đường 44%)(1).
Chúng tôi ghi nhận tỷ lệ người bệnh có độ
lọc cầu thận 30 – 60 ml/phút/1,73m², 15 – 30
ml/phút/1,73m² và < 15 ml/phút/1,73m² lần
lượt là 39,7%, 36,5%, và 19%.
Nghiên cứu của Belziti ước tính độ lọc cầu
thận theo công thức MDRD ghi nhận các mức
độ GFR < 60 ml/phút/1,73m² chiếm 55%(2).
Nghiên cứu ADHERE (Acute decompensated
heart failure national registry) ước tính độ lọc
cầu thận theo thức MDRD báo cáo có 43,5%
người bệnh rối loạn chức năng thận vừa (GFR
30 – 59 ml/phút/1,73m²), 13,1% rối chức năng

thận nặng (GFR 15 – 29 ml/phút/1,73m²) và 7%
có suy thận (GFR < 15 ml/phút/1,73m²)(6).

Tỷ lệ suy giảm chức năng thận ở người bệnh
suy tim cấp
Chúng tôi ghi nhận tỷ lệ suy giảm chức
năng thận là 31,7%.
Belziti ghi nhận tỷ lệ có tình trạng suy
giảm chức năng thận là 23%(2).
Trong báo cáo tổng hợp, Ronco ước tính
nguy cơ hội chứng tim thận cấp khoảng 19 –
45%. Tỷ lệ này thay đổi tùy thuộc vào nguyên
nhân suy tim cấp, thời điểm đánh giá, tiêu
chuẩn đánh giá(10). Nghiên cứu chúng tôi đánh
giá ở thời điểm 48 giờ đầu nhập viện, và ở
mọi người bệnh suy tim cấp.

Đặc điểm người bệnh có suy giảm chức
năng thận
Chúng tôi ghi nhận có sự khác biệt có ý
nghĩa về tuổi và liều furosemid trong 48 giờ

103


Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012

đầu giữa người bệnh có và không có suy giảm

chức năng thận.

liều cao hay kết hợp thuốc cũng có thể gây
tổn thương thận cấp(9).

Các tác giả khác ghi nhận người bệnh suy
giảm chức năng thận thường: lớn tuổi, tiền
căn đái tháo đường, suy thận, tăng huyết áp(7).

Chúng tôi ghi nhận thời gian điều trị của
nhóm bệnh có suy giảm chức năng thận dài hơn
nhóm còn lại, nhưng không có ý nghĩa thống kê.
Các tác giả khác cho rằng thay đổi creatinin liên
quan với kéo dài thời gian nằm viện, tăng tử
vong ngắn hạn cũng như dài hạn(3,4,7).

Belziti ghi nhận tuổi ở người bệnh có suy
giảm chức năng thận cao hơn nhóm không
suy giảm (81 so với 71, p < 0,001), nguy cơ suy
giảm chức năng thận tăng theo tuổi(2).
Chúng tôi không ghi nhận sự khác biệt về
độ thanh thải creatinin lúc vào giữa 2 nhóm
có và không có suy giảm chức năng thận.
Belziti cho rằng nhóm bệnh GFR < 60
mL/phút/ 1,73m² có nguy cơ suy giảm chức
năng thận gấp đôi nhóm còn lại(2). Nghiên cứu
ESCAPE ở người bệnh suy tim mất bù, không ghi
nhận sự khác biệt creatinin, EGFR lúc vào ở người
có và không có suy giảm chức năng thận(8).
Chúng tôi không ghi nhận sự khác biệt NT

– proBNP giữa hai nhóm bệnh. Theo Ronco và
cộng sự, BNP, NT – proBNP có vai trò trong
chẩn đoán suy tim cấp nhưng mối liên hệ với
chức năng thận và độ nặng của suy tim không
rõ ràng. Do đó, NT – proBNP không được xem
là dấu ấn sinh học cho hội chứng tim thận
cấp(10).
Chúng tôi không ghi nhận sự khác biệt
giữa hai nhóm bệnh về phân suất tống máu
thất trái tương tự Belziti. Các tác giả khác cũng
ghi nhận hội chứng tim thận tương đương nhau
ở bệnh suy tim tâm thu và tâm trương(11,4).
Người bệnh có hội chứng tim thận cấp
thường giảm đáp ứng lợi tiểu. Belziti cũng ghi
nhận người bệnh có suy giảm chức năng thận
phải dùng liều lợi tiểu cao hơn trong thời gian
nằm viện (700mg so với 400mg, p <0,01)(2).
Chúng tôi khảo sát liều furosemid trong 48
giờ đầu cũng ghi nhận nhóm có suy giảm
chức năng thận phải dùng liều cao hơn (153,0
mg so với 88,3 mg, p < 0,01). Tình trạng giảm
đáp ứng lợi tiểu quan trọng trong hội chứng
tim thận típ 1. Giảm đáp ứng lợi tiểu có thể do
đáp ứng sinh lý. Ngoài ra, việc cho lợi tiểu

104

Một số hạn chế: do cỡ mẫu còn ít, thời
gian nghiên cứu còn ngắn chưa đánh giá được
ý nghĩa tiên lượng của tình trạng suy giảm

chức năng thận ở người bệnh suy tim cấp.

KẾT LUẬN
Qua nghiên cứu trên 63 người bệnh suy
tim cấp nhập viện, chúng tôi ghi nhận có
55,5% người bệnh có kèm suy thận mức độ
vừa, nặng. Trong quá trình điều trị có 31,7%
người bệnh có tình trạng suy giảm chức năng
thận(hội chứng tim thận cấp).
So với người bệnh không có hội chứng tim
thận cấp, người bệnh có hội chứng tim thận
cấp: lớn tuổi hơn (79,3 so với 71,7, p < 0,01),
liều furosemid trong 48 giờ đầu cao hơn
(153,0 mg so với 88,3 mg, p < 0,01). Không ghi
nhận sự khác biệt về: bệnh đi kèm, phân suất
tống máu, thời gian điều trị.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.

2.

3.

4.

5.
6.

Adams, K, Fonarow G., et al. (2005). "Characteristics and

outcomes of patients hospitalized for heart failure in the
United States: rationale, design, and preliminary
observations from the first 100,000 cases in the Acute
Decompensated
Heart
Failure
National
Registry
(ADHERE)." Am Heart J 149(2): 209 - 216.
Belziti, C., Bagnati R., et al. (2010). "Worsening Renal
Function in Patients Admitted With Acute Decompensated
Heart Failure: Incidence, Risk Factors and Prognostic
Implications." Rev Esp Cardiol 63(3): 294 - 302.
Damman, K., Navis G., et al. (2007). "Worsening Renal
Function and Prognosis in Heart Failure: Systematic Review
and Meta - Analysis." J Card Fail 13: 599 - 608.
Forman, D., Butler J., et al. (2004). "Incidence, predictors at
admission, and impact of worseing renal function among
patients hospitalized with heart failure." J Am Coll Cardiol
43: 61 - 67.
Gheorghiade, M. and Pang P. (2009). "Acute Heart Failure
Syndromes." J Am Coll Cardiol 53: 557 - 573.
Heywood, J., Fonarow G., et al. (2007). "High prevalence of
renal dysfunction and its impact on outcome in 118,465
patients hospitalized with acute decompensated heart

Chuyên Đề Nội Khoa I


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012

7.

8.

failure: a report from the ADHERE database." J Card Fail 13:
422 - 430.
Liang, KV, Williams AW, et al. (2008). "Acute
decompensated heart failure and the cardiorenal syndrome."
Crit Care Med 36(1 Suppl): S75-88.
Nohria A., Hasselblad V, et al. (2008). "CArdiorenal
Interactions: Insight from the ESCAPE Trial." J Am Coll
Cardiol 51(13): 1268 - 1274.

Chuyên Đề Nội Khoa I

9.
10.

11.

Nghiên cứu Y học

Ronco C., Haapio M., et al. (2008). "Cardiorenal syndrome."
J Am Coll Cardiol 52: 1527 - 1539.
Ronco C, McCullough P et al. (2010). "Cardiorenal
syndromes: report from the consensus conference of the Acute
Dialysis Quality Initiative." Eur Heart J 31: 703 - 711.
Smith GL., Lichtman JH., et al. (2006). "Renal impairment
and outcomes in heart failure: systematic review and metaanalysis." J Am Coll Cardiol 47(10): 1987-96.

105