Khảo sát đặc điểm HS CRP và các cytokine trong huyết tương của bệnh nhân suy tim mạn

Nghiên cứu Y học 

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Số 6 * 2013

KHẢO SÁT ĐẶC ĐIỂM HS CRP VÀ CÁC CYTOKINE  
TRONG HUYẾT TƯƠNG CỦA BỆNH NHÂN SUY TIM MẠN 
Lê Thị Thu Hương*Châu Ngọc Hoa** 

TÓM TẮT 
Đặt vấn đề: Viêm toàn thân với sự gia tăng nồng độ CRP và các cytokine trong máu đóng vai trò trong cơ 
chế bệnh sinh, tiên lượng và đánh giá điều trị của bệnh nhân suy tim đã được đề cập trong những nghiên cứu 
gần đây. Tại Việt Nam, cho đến nay chưa có nghiên cứu về viêm toàn thân ở bệnh nhân suy tim mạn.  
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả, cắt ngang trên bệnh nhân suy tim mạn 
được chẩn đoán theo tiêu chuẩn Hội Tim mạch châu Âu, tại phòng khám tim mạch bệnh viện Nhân Dân Gia 
Định. Bệnh nhân được khảo sát nồng độ hs CRP, IL‐6, IL‐8, TNF‐α trong máu, phân độ suy tim NYHA và 
đánh giá phân suất tống máu thất trái. Mối tương quan giữa nồng độ hs CRP, IL‐6, IL‐8, TNF‐α với phân 
suất tống máu thất trái hoặc phân độ suy tim NYHA được khảo sát bằng hệ số tương quan Spearman. Kiểm 
định khác biệt về nồng độ của hs CRP, IL‐6, IL‐8, TNF‐α giữa nhóm suy tim NYHA nhẹ và nặng bằng phép 
kiểm Mann‐Whitney U.   
Kết quả: Trong thời gian từ tháng 8 năm 2010 đến tháng 8 năm 2013,  116 bệnh nhân suy tim mạn được 
đưa vào nghiên cứu, tuổi trung bình của bệnh nhân là 69,4 ± 11,2, nam chiếm 55,2%. Tỷ lệ bệnh nhân có nồng 
độ hs CRP, IL‐6, IL‐8, TNF‐α trong máu tăng cao lần lượt là: 68,1%; 87,1%; 4,3% và 3,4%. Không có tương 
quan có ý nghĩa thống kê giữa nồng độ hs CRP, IL‐6, IL8, TNF‐α với phân suất tống máu thất trái. Tương quan 
thuận có ý nghĩa thống kê giữa TNF‐α và phân độ suy tim NYHA (rho=0,29; p=0,002). Không có sự khác biệt có 
ý nghĩa thống kê của nồng độ hs CRP và các cytokine khác giữa 2 nhóm suy tim NYHA I, II và NYHA III, IV. 
Kết  luận: 87,1% và 68,1% bệnh nhân suy tim mạn trong nghiên cứu có tăng nồng độ IL‐6 và hs CRP 
trong máu theo thứ tự. Nồng độ IL‐8, TNF‐α của bệnh nhân thường trong giới hạn bình thường. Chỉ có TNF‐α 
tương quan thuận có ý nghĩa thống kê với phân độ suy tim NYHA. 
Từ khóa: Viêm toàn thân, protein phản ứng C độ nhạy cao, interleukine, cytokine, suy tim mạn.  

ABTRACT 

THE SERUM CONCENTRATION OF HS CRP AND CYTOKINES IN PATIENTS  
WITH CHRONIC HEART FAILURE 
Le Thi Thu Huong,Chau Ngoc Hoa * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17 ‐ No 6 ‐ 2013: 94 ‐ 100 
Background: Systemic inflammation with elevated serum concentration of CRP and cytokines plays a 
potential role in pathogenesis, prognosis and treatment of patients with heart failure and has been discussed 
in  recent  studies.  In  Vietnam,  there  has  been  no  research  on  the  characteristics  of  systemic  inflammation  in 
patients with chronic heart failure so far. 
Materials and Methods:A cross‐sectional descriptive study was conducted in patients with chronic heart 
failure at the cardiovascular outpatient clinic of Gia Dinh Peopleʹs hospital. The diagnosis of heart failure was 
made under the European Society of Cardiology guideline criteria. The serum concentration of hs CRP, IL‐6, IL‐
8,  TNF‐α;  left  ventricular  ejection  fraction  (LVEF)  and  heart  failure  severity  (New  York  Heart  Association 
[NYHA]  classification)  were  assessed.  The  associations  of  hs  CRP,  IL‐6,  IL‐8,  TNF‐α  with  LVEF  or  NYHA 
* Khoa Nội hô hấp - Bệnh viện Nhân Dân Gia Định
Tác giả liên lạc: BS. Lê Thị Thu Hương, ĐT 0909 398 324, Email : 

94

Hội Nghị Khoa Học Công Nghệ BV. Nhân Dân Gia Định năm 2013  


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Số 6 * 2013 

Nghiên cứu Y học

severity were assessed using the Spearman correlation coefficient. The concentration of hs CRP, IL‐6, IL‐8, TNF‐
α in patients with NYHAI, II was compared with that of in patients with NYHAIII, IV by the Mann‐ Whitney 
U test. 
Results: 116 patients (mean age: 69±11.2 years; 55.2% male) with chronic heart failure were recruited from 
08/2010 to 08/2011. The rates of the patients with abnormally elevated serum concentration of hs CRP, IL‐6, IL‐
8, and TNF‐α were 68.1%, 87.1 %, 4.3%, and 3.4%, respectively. No significant correlation was found between 

serum concentration of hs CRP, cytokines and LVEF. There was significantly positive association between TNF‐
α and NYHA severity (rh0=0.29, p=0.002). The serum concentrations of hs CRP and other cytokines were not 
significantly different between patients with NYHAI, II and those with NYHA III, IV. 
Conclusions: The serum concentration of IL‐6 and hs CRP increased in 87.1% and 68.1% of the patients 
with  chronic  heart  failure  respectively.  Meanwhile,  the  concentration  of  IL‐8  and  TNF‐α  in  almost  all  of  the 
patients was in normal range. TNF‐α was the factor associated with NYHA severity. 
Keywords:  Systemic inflammation, high sensitive C‐reactive protein, interleukine, cytokine, chronic heart 
failure 
Abbreviations:  Hs CRP: high sensitive C‐reactive protein, NYHA: New York Heart Association,TNF‐α: 
tumor necrosis factor α  , IL: interleukine. 
người Việt Nam. 
ĐẶT VẤN ĐỀ: 
Suy tim mạn là một hội chứng phức tạp rất 
thường  gặp  trong  thực  hành  lâm  sàng,  là  một 
trong  những  nguyên  nhân  hàng  đầu  gây  tàn 
phế  và  tử  vong  trên  thế  giới.  Mặc  dù  có  nhiều 
tiến  bộ  trong  chẩn  đoán  và  điều  trị  suy  tim,  tử 
vong do suy tim vẫn không ngừng gia tăng. Lý 
do  là  sinh  bệnh  học  của  suy  tim  rất  phức  tạp. 
Nguyên nhân gây suy tim không chỉ do quá tải 
hay tổn thương tim mà còn do tác động qua lại 
giữa  yếu  tố  di  truyền,  thần  kinh‐thể  dịch,  thay 
đổi hoá sinh và quá trình viêm tác động lên tim.  
Vai  trò  của  viêm  trong  suy  tim  đã  được  đề 
cập đến trong những nghiên cứu gần  đây giúp 
làm  sáng  tỏ  hơn  về  cơ  chế  bệnh  sinh  và  góp 
phần vào nỗ lực tìm kiếm các biện pháp điều trị 
mới  theo  sinh  bệnh  học  nhằm  cải  thiện  tiên 
lượng  của  bệnh  nhân  suy  tim.  Nghiên  cứu  cho 
thấy sự gia tăng của các dấu ấn viêm toàn thân 

như CRP và các cytokine  có  liên  quan  với  mức 
độ  suy  tim  và  các  kết  cục  lâm  sàng  bất  lợi  của 
bệnh nhân suy tim.  
Tại Việt Nam, chưa nghiên cứu về đặc điểm 
viêm  toàn  thân  ở  bệnh  nhân  suy  tim  mạn.  Do 
đó,  chúng  tôi  thực  hiện  nghiên  cứu  này  nhằm 
tìm hiểu đặc điểm viêm toàn thân thể hiện qua 
CRP và các cytokine ở bệnh nhân suy tim mạn 

Mục tiêu 
Mục tiêu tổng quát 
Khảo  sát  đặc  điểm  hs  CRP  và  các  cytokine 
IL‐6, IL‐8, TNF‐α ở bệnh nhân suy tim mạn. 
Mục tiêu cụ thể. 
‐Xác  định  tỷ  lệ  bệnh  nhân  suy  tim  mạn  có 
nồng độ hs CRP, IL‐6, IL‐8, TNF‐α tăng cao bất 
thường. 
‐ Khảo sát sự tương quan giữa nồng độ hs 
CRP,  IL‐6,  IL‐8,  TNF‐α  với  độ  nặng  của  suy 
tim theo phân độ suy tim NYHA và phân suất 
tống máu. 

ĐỐI  TƯỢNG ‐ PHƯƠNG  PHÁP: 
Đối tượng nghiên cứu. 
Bệnh  nhân  suy  tim  mạn,  khám  tại  phòng 
khám ngoại trú Tim mạch bệnh viện Nhân Dân 
Gia  Định  trong  thời  gian  từ  tháng  8  năm  2010 
đến tháng 8 năm 2013.  

Tiêu chuẩn chọn: 

‐Bệnh  nhân  được  chẩn  đoán  suy  tim  theo 
tiêu  chuẩn  hội  Tim  mạch  châu  Âu  (European 
Society of Cardiology). 
‐Tuổi ≥ 40. 
‐Suy tim ổn định. 

Hội Nghị Khoa Học Công Nghệ BV. Nhân Dân Gia Định năm 2013  

95


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Số 6 * 2013

Nghiên cứu Y học 
‐Đồng ý tham gia nghiên cứu.  

Tiêu chuẩn loại trừ: 
Nếu có bất kỳ ≥ 1 tiêu chuẩn sau: 
‐ Viêm khớp dạng thấp, bệnh mô liên kết và 
các bệnh viêm mạn tính đã biết. 
‐  Bệnh  nhiễm  trùng  như  lao  phổi,  viêm 
đường  hô  hấp,  nhiễm  trùng  tiểu,  nhiễm  trùng 
tiêu hoá trong thời gian 4 tuần vừa qua.  

theo  hướng  dẫn  của  hiệp  hội  siêu  âm  tim  Hoa 
Kỳ, đánh giá phân suất tống máu bằng phương 
pháp Teicholz.   
‐Mức  độ  suy  tim  từ  I  đến  IV  theo  NYHA. 
Nhóm suy tim nhẹ gồm NYHA I, II; nhóm suy 
tim nặng gồm NYHA III, IV. 

Quá trình nghiên cứu: 
116  bệnh  nhân  thỏa  tiêu  chuẩn  nghiên  cứu 
được chọn liên tiếp, khám lâm sàng, đo nồng độ 
hs  CRP,  IL‐6,  IL‐8,  TNF‐α  trong  máu,  siêu  âm 
tim, đánh giá mức độ suy tim NYHA.  

‐ Đang điều trị các thuốc tác động lên viêm 
như ức chế leukotriene, corticosteroid toàn thân, 
kháng  viêm  non‐steroid,  thuốc  độc  tế  bào, 
hormon thay thế trong 4 tuần vừa qua. 

Phân tích thống kê: 

‐  Ghép  tạng,  sau  phẫu  thuật,  chấn  thương, 
phỏng. 

Xử lý thống kê. 
Dùng phần mềm SPSS phiên bản 16.  

‐  Nhập  viện  vì  đợt  suy  tim  tiến  triển  nặng, 
nhồi  máu  cơ  tim  cấp,  đột  quỵ,  tái  lưu  thông 
mạch vành, trong thời gian 4 tuần vừa qua. 

Mô tả đặc điểm cơ bản của bệnh nhân bằng 
trung bình ± độ lệch chuẩn cho biến số liên tục 
có phân phối bình thường, trung vị [tứ phân vị: 
25th‐75th  ]  cho  biến  số  liên  tục  không  có  phân 
phối bình thường, tỷ lệ % cho các biến số phân 
loại. 

‐ Bệnh ác tính đã biết.  

Phương pháp nghiên cứu: 
Thiết kế nghiên cứu: 
Mô tả, cắt ngang    

Tính  hệ  số  tương  quan  Spearman  giữa  hs 
CRP hoặc các cytokine với phân suất tống máu 
thất trái. 

Biến số nghiên cứu 
‐Dấu ấn viêm 
hs CRP: được thực hiện trên máy sinh hóa tự 
động Olympus AU640, Hoa kỳ, theo hướng dẫn 
của Viện Hàn Lâm Quốc Gia  về  Sinh  Hóa  Hoa 
kỳ.  Mẫu  máu  có  thể  bảo  quản  trong  vòng  2 
tháng ở 2‐80C hoặc 11 ngày ở 15‐ 250C. Phương 
pháp phân tích: Immuno‐turbidimetric. Tầm đo 
của máy: 0,08‐80 mg/L.  
IL‐6,  IL‐8,  TNF‐α:  máy  Evidence 
Investigator,  hãng  RANDOX  của  Anh,  khoa 
sinh hoá bệnh viện Chợ Rẫy. Lấy 2ml máu ngoại 
biên,  máu  đông  được  dự  trữ  ở  nhiệt  độ  ‐  200C 
cho  đến  khi  được  phân  tích,  phân  tích  bằng 
phương  pháp  dàn  trải  vi  mạch  sinh  học  phát 
hoá  quang  tự  động  (fully  automated 
chemiluminescent  biochip  array).  Độ  nhạy 
0,2pg/  mL  đối  với  IL‐6  và  0‐1,5  pg/  mL  đối  với 
IL‐8; độ nhạy là 0,6 pg/ mL đối với TNF‐α. 

‐Siêu  âm  tim:  máy  Phillips  HD7,  Thụy  Sĩ, 

96

Kiểm định sự khác biệt về nồng độ hs CRP, 
các  cytokine  giữa  2  nhóm  suy  tim  NYHA  nhẹ  
và nặng bằng Mann‐Whitney U test.   
Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với p < 0,05. 

KẾT QUẢ 
Trong  thời  gian  từ  08/2010  đến  08/2013,  có 
116  bệnh  nhân  suy  tim  mạn  điều  trị  tại  phòng 
khám ngoại trú tim mạch bệnh viện Nhân Dân 
Gia Định được đưa vào nghiên cứu, với các đặc 
điểm sau: 

Đặc  điểm  chung  của  bệnh  nhân  nghiên 
cứu 
Bảng 1: Đặc điểm chung của bệnh nhân nghiên cứu 
Đặc điểm
Tuổi (năm)
Giới nam, n (%)
Chỉ số khối cơ thể (kg/m2)
Thời gian được chẩn đoán suy tim (tháng)
Hút thuốc lá (gói-năm)

N= 116
69,4 ± 11,2
64 (55,2)
22,6 ± 4,9

33 [5,7 - 72]
13,1 ± 20,1

Hội Nghị Khoa Học Công Nghệ BV. Nhân Dân Gia Định năm 2013  


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Số 6 * 2013 
Đặc điểm
Tăng huyết áp
Bệnh tim thiếu máu cục bộ
Rối loạn chuyển hóa lipid
Đái tháo đường
Bệnh van tim
Phân độ suy tim NYHA I, II
Phân độ suy tim NYHA III, IV
Phân suất tống máu EF (%)

N= 116
81
87,1
29,3
25,8
17,2
72,4
27,5
48,59 ± 13,6

Các biến số được biểu diễn bằng trung bình 
± độ lệch chuẩn, trung vị [25th‐75th],  
hoặc %. 

Bảng 2: Đặc điểm về nồng độ hs CRP và các cytokine 
trong máu bệnh nhân suy tim mạn 
Khoảng tứ 
CYTOKINE  Trung 
phân vị 
(N = 116) 
vị 
25th  75th 
Hs CRP (mg/L)  2,53 
1 
7,12 
IL‐6 (pg/ml) 
2,30  1,48  3,90 
IL‐8 (pg/ml) 
9,03  6,68  14,51 
TNF‐α (pg/ml)  2,66  1,64  3,75 

N
116
116
116
116

n
79
101
5
4

Tỷ lệ %

68,1
87,1
4,3
3,4

Bảng 4: Tương quan giữa CRP, cytokine và độ nặng 
suy tim theo NYHA: 
Hệ số tương quan Spearman 
0,159 
0,092 
‐0,063 
0,29 

Phân độ suy tim theo NYHA

P (MannWhitney U
NYHA I, II (N=84) NYHA III/IV (N=32)
test)
hsCRP
2,31 [0,94-5,23]
(mg/l)
IL-6
2,14 [1,35-3,45]
(pg/ml)
IL-8
9,35 [6,34-14,51]
(pg/ml)
TNF-α
2,14 [1,3-3,41]
(pg/ml)

2,71 [1,29-12,53]

0,148

2,55 [1,59-4,77]

0,183

8,37 [6,87-15,08]

0,926

3,45 [2,58-4,17]

0,005

Bảng 6: Tương quan giữa hs CRP, cytokine và phân 
suất tống máu thất trái: 
Cytokine 
hs CRP (mg/l) 
IL‐6 (pg/ml) 
IL‐8 (pg/ml) 
TNF‐α (pg/ml) 

Hệ số tương quan Spearman 
0,038 
0,047 
‐0,043 
‐0,024 

p 
0,703
0,618
0,652
0,802

BÀN LUẬN 

Nhận xét: Đa số bệnh nhân có tăng nồng độ 
hs CRP và  IL‐6  trong  máu,  các  cytokine  còn  lại 
thường  trong  giới  hạn  bình  thường  của  phòng 
xét nghiệm.  

Cytokine 
hs CRP (mg/l) 
IL‐6 (pg/ml) 
IL‐8 (pg/ml) 
TNF‐α (pg/ml) 

Bảng 5: So sánh nồng độ hs CRP, cytokine giữa 2 
nhóm bệnh nhân NYHA I, II và NYHA III, IV. 

Trong nghiên cứu này, chúng tôi không thấy 
tương  quan  giữa  từng  cytokine  với  phân  suất 
tống máu thất trái.  

Bảng 3: Tỷ lệ bệnh nhân có nồng độ hs CRP và 
cytokine tăng cao  
CYTOKINE

CRP hs (mg/L)
IL-6 (pg/mL)
IL-8 (pg/mL)
TNF-α(pg/mL)

Nghiên cứu Y học

p 
0,128
0,353
0,527
0,002

Nhận xét:  Chỉ  có  TNF‐α  có  tương  quan  với 
độ nặng suy tim theo NYHA  
Nồng độ hs CRP, IL‐6, IL‐8, và TNF‐α được 
trình bày là trung vị [tứ phân vị 25th ‐75th]. Khác 
biệt có ý nghĩa thống kê về nồng độ TNF‐α giữa 
nhóm suy tim nhẹ NYHA I, II và nhóm suy tim 
nặng NYHA III, IV.  

Đặc  điểm  chung  của  bệnh  nhân  trong 
nghiên  cứu  (bảng  1)Tuổi  trung  bình  là  69,4  ± 
11,2 là phù hợp với đặc điểm chung của suy tim 
thường  gặp  ở  người  lớn  tuổi.  Giới  nam  chiếm 
ưu  thế  hơn  nữ:  64  nam  (55,2%)  so  với  52  nữ 
(44,8%) phù hợp đặc điểm về giới trong dân số 
suy  tim  chung.  Đa  số  bệnh  nhân  có  các  bệnh 
đồng  mắc,  đồng  thời  là  yếu  tố  nguy  cơ  hay 
nguyên nhân suy tim như tăng huyết áp (81%), 

bệnh  tim  thiếu  máu  cục  bộ  (87,1%),  trong  khi 
nguyên nhân trước đây thường gây suy tim như 
bệnh van tim (17,2%) hiện nay đã không còn là 
nguyên nhân chủ yếu.   

Nồng độ hs CRP và các cytokine. 
Nghiên  cứu  chúng  tôi,  trung  vị  nồng  độ  hs 
CRP  là  2,53  mg/L  [1‐7,12],  cao  hơn  giá  trị  bình 
thường của phòng xét nghiệm. Nghiên cứu của 
Jug B trên 201 bệnh nhân suy tim, trung vị nồng 
độ  hs  CRP  là  2,84  mmol/l  [1,32‐6,9](9).  Nghiên 
cứu  của  Nymo  ở  1464  bệnh  nhân  trên  60  tuổi, 
suy tim mạn do bệnh tim thiếu máu, có trung vị 
nồng  độ  hs  CRP  là  3,7  mg/dl  [1,6‐7,7](11).  Có  tới 

Hội Nghị Khoa Học Công Nghệ BV. Nhân Dân Gia Định năm 2013  

97


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Số 6 * 2013

Nghiên cứu Y học 
79  trong  116  bệnh  nhân  của  chúng  tôi  có  tăng 
nồng độ CRP, chiếm tỷ lệ 68,1%, kết quả này là 
phù  hợp  với  các  tác  giả  khác.  Gần  đây,  CRP 
được biết đến như là yếu tố  nguy  cơ  tim  mạch 
mới,  có  vai  trò  trong  chẩn  đoán  và  tiên  lượng 
của bệnh tim thiếu máu và hội chứng vành cấp(3) 
. Trong suy tim, các nghiên cứu của tác giả nước 

ngoài  đã  chứng  minh  tăng  nồng  độ  CRP  trong 
máu ở đa số bệnh nhân suy tim cũng như có vai 
trò trong tiên lượng của bệnh nhân(3). IL‐6: trong 
nghiên  cứu  chúng  tôi,  trung  vị  nồng  độ  IL‐6  là 
2,3  pg/mL,  tăng  so  với  giá  trị  bình  thường  của 
phòng  xét  nghiệm.  Nghiên  cứu  của  Jug  B  trên 
201 bệnh nhân suy tim, trung vị nồng độ của IL‐
6 là 5,1 pg/ml [2,2 ‐ 7,8](9). Đa số bệnh nhân trong 
nghiên cứu của chúng tôi có tăng nồng độ IL‐6 
trong máu, chiếm tỷ lệ 87,1%.  
Theo  giả  thuyết  về  cytokine  trong  suy  tim, 
các  cytokine  tiền  viêm  như  IL‐6,  IL‐1,  IL‐18, 
TNF‐α,  được  sinh  ra  do  quá  trình  phá  hủy  cơ 
tim; sản phẩm này được gia tăng do  kích  thích 
hệ  thần  kinh  giao  cảm.  Cơ  tim  bị  tổn  thương, 
cũng  như  cơ  xương  bị  giảm  tưới  máu  do  giảm 
lưu  lượng  tim  sẽ  hoạt  hoá  tế  bào  đơn  nhân  để 
sinh  ra  các  cytokine  tương  tự,  mà  tác  động  và 
làm  tổn  thương  hơn  nữa  chức  năng  cơ  tim. 
Cytokine từ những nguồn này được phóng thích 
vào trong dòng máu làm tăng nồng độ cytokine 
trong máu(4). 
‐IL‐8:  nồng  độ  trung  vị  IL‐8  là  9,03  pg/ml 
[6,68‐14,51]. Chỉ 5 trong số 116 bệnh nhân trong 
nghiên cứu chúng tôi có tăng nồng độ IL‐8 trong 
máu  so  với  giá  trị  bình  thường  của  phòng  xét 
nghiệm, chiếm tỷ lệ 4,3%.  
Trên thế giới, rất ít nghiên cứu khảo sát IL‐8 
ở bệnh nhân suy tim. Dixon nghiên cứu 30 bệnh 
nhân  suy  tim  mạn  và  21  người  đối  chứng,  cho 

thấy trung vị nồng độ IL‐8 là 6 [1‐21], trong khi 
của nhóm đối chứng là 4 [1‐12], không có khác 
biệt về nồng độ IL‐8 giữa bệnh nhân suy tim và 
nhóm đối chứng, p=0,7(7).  
‐  TNF‐α:  nghiên  cứu  chúng  tôi,  trung  vị 
nồng  độ  của  TNF‐α  là  2,66  pg/ml  [1,64‐3,75] 
pg/ml). Giá trị này tuyệt đối không khác biệt so 

98

với nghiên cứu của Dunlay với trung vị nồng độ 
TNF‐α là 2,1 pg/mL [1,5–3,1](8). 
Trong  nghiên  cứu  chúng  tôi,  chỉ  4  bệnh 
nhân, chiếm tỷ lệ 3,4 %, có tăng nồng TNF‐α hơn 
so với giá trị bình thường của phòng xét nghiệm. 
Trong khi nghiên cứu của Dunlay cho thấy tăng 
TNF‐α  (hơn  giá  trị  bình  thường  phòng  xét 
nghiệm là 2,8 pg/mL) ở 143 bệnh nhân suy tim, 
chiếm tỷ lệ 29%(8).  
Tuy nhiên, sự so sánh này chỉ tương đối, do 
hai  nghiên  cứu  sử  dụng  phương  pháp  xét 
nghiệm  khác  nhau.  Dunlay  phân  tích  cytokine 
bằng  phương  pháp  xét  nghiệm  miễn  dịch  liên 
kết enzyme với giá trị tham khảo của phòng xét 
nghiệm  là  0,55  đến  2,816  pg/mL.  Trong  khi 
nghiên  cứu  chúng  tôi  sử  dụng  phương  pháp 
dàn  trải  vi  mạch  sinh  học  phát  hoá  quang  tự 
động với giá trị tham khảo bình thường là < 11 
pg/ml.  Nghiên  cứu  sẽ  có  tính  thuyết  phục  hơn 
khi so sánh nồng độ TNF‐α của bệnh nhân với 

nồng  độ  TNF‐α  của  nhóm  đối  chứng  có  chung 
một số đặc điểm tương đồng như nhân trắc học 
chẳng hạn, hơn là đơn thuần so sánh với giá trị 
tham khảo của phòng xét nghiệm. Tuy nhiên, vì 
một  số  khó  khăn  trong  tìm  kiếm  nhóm  đối 
chứng,  nên  chúng  tôi  đã  dùng  giá  trị  bình 
thường  của  phòng  xét  nghiệm  làm  trị  số  tham 
chiếu.    

Tương quan giữa hs CRP, cytokine và phân 
độ suy tim NYHA. 
Trong các cytokine được khảo sát, chỉ TNF‐α 
có nồng độ tương quan thuận có ý nghĩa thống 
kê  với  phân  độ  suy  tim  NYHA,  (rho=0,29; 
p=0,002) (bảng 4). Nồng độ TNF‐α ở bệnh nhân 
có mức độ suy tim nặng (NYHA III, IV) cao hơn 
có  ý  nghĩa  thống  kê  so  với  của  bệnh  nhân  suy 
tim nhẹ (NYHA I, II), với p= 0,005 (bảng 5). 
Kết quả của chúng tôi phù hợp với kết quả 
của  các  tác  giả  khác.  Phân  tích  từ  thử  nghiệm 
VEST  cho  thấy  nồng  độ  TNF‐α  liên  quan  trực 
tiếp  với  độ  nặng  suy  tim  theo  NYHA(6).  Theo 
Chrysochoou và cộng sự, ở bệnh nhân mới mắc 
suy  tim,  tăng  nồng  độ  TNF‐α  có  liên  quan  rối 
loạn chức năng nhĩ trái và mức độ tiến triển của 

Hội Nghị Khoa Học Công Nghệ BV. Nhân Dân Gia Định năm 2013  


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Số 6 * 2013 

rối loạn chức năng tâm  trương  và  tâm  thu  thất 
trái(5).  TNF‐α  đã  được  chứng  minh  tác  động  có 
hại trực tiếp trên cơ tim và liên quan đến rối loạn 
chức  năng  thất  trái,  tái  cấu  trúc,  chết  theo 
chương  trình  của  tế  bào  cơ,  chức  năng  nội  mô, 
kích  hoạt  các  dạng  cảm  ứng  của  enzym  tổng 
hợp nitric oxide(14). 

Tương  quan  giữa  hs  CRP,  cytokine  và 
phân suất tống máu thất trái 
Nghiên  cứu  của  chúng  tôi  không  tìm  thấy 
tương  quan  giữa  hs  CRP,  IL‐6,  IL‐8,  TNF‐α  và 
phân  suất  tống  máu  thất  trái  (bảng  6).  Kết  quả 
này phù hợp với y văn. 
Các  nghiên  cứu  trước  đây  khảo  sát  tương 
quan  của  nồng  độ  CRP,  cytokine  và  phân  suất 
tống  máu  thất  hoặc  không  tìm  thấy  sự  tương 
quan, hoặc có tương quan nhưng mức độ tương 
quan khá yếu. 
Nghiên  cứu  của  Dunlay,  không  có  tương 
quan  giữa  TNF‐α  và  phân  suất  tống  máu  thất 
trái(8).  Trong  khi  đó,  Savic  Rodojevic  tìm  hiểu 
liên  quan  giữa  dấu  ấn  viêm  như  TNF‐α, 
VCAM1,  ICAM1,  hs  CRP  và  phân  suất  tống 
máu  của  120  bệnh  nhân  suy  tim,  thì  chỉ  có  hs 
CRP tương quan có ý nghĩa thống kê với phân 
suất tống máu (r =‐0,189; P=0,039)(13) , tuy nhiên, 
mức độ tương quan là rất yếu.  
Một số nghiên cứu trước đây không tìm thấy 
tương  quan  có  ý  nghĩa  thống  kê  giữa  CRP  và 

phân suất tống máu thất trái(1,15)trong khi những 
nghiên  cứu  khác  phát  hiện  có  tương  quan. 
Nghiên  cứu  của  Anand  ở  4204  bệnh  nhân  suy 
tim mạn, người có nồng độ hs CRP cao trên mức 
trung vị 3,23 mg/L nhiều khả năng có phân suất 
tống  máu  thất  trái  thấp(2).  Nghiên  cứu  của 
Lubrano trên 166 bệnh nhân suy tim và 48 người 
khỏe mạnh đối chứng, cho thấy có tương quan 
nghịch  giữa  IL‐6  và  phân  suất  tống  máu  (r  =  ‐
0,23,  p  <0,01);  và  tương  quan  rất  yếu  giữa  CRP 
và phân suất tống máu (r = 0,19; p <0,05)(10). 

Điểm mạnh và hạn chế của đề tài. 
Đây là nghiên cứu đầu tiên cho thấy một số 
đặc điểm viêm toàn thân trên bệnh nhân suy tim 

Nghiên cứu Y học
người  Việt  nam.  Tuy  nhiên,  các  kết  quả  của  hs 
CRP và cytokine và chỉ được so sánh với giá trị 
bình  thường  của  phòng  xét  nghiệm,  không  có 
nhóm đối chứng nên đã làm hạn chế tính thuyết 
phục của nghiên cứu. 

KẾT LUẬN 
87,1%  và  68,1%  bệnh  nhân  suy  tim  mạn 
trong  nghiên  cứu  có  tăng  nồng  độ  IL‐6  và  hs 
CRP trong máu theo thứ tự. Nồng độ IL‐8, TNF‐
α  của  bệnh  nhân  thường  trong  giới  hạn  bình 
thường của phòng xét nghiệm. Chỉ có TNF‐α có 
nồng độ tương quan thuận có ý nghĩa thống kê 

với phân độ suy tim NYHA (rho=0,29; p=0,002). 
Không có tương quan của hs CRP, các cytokine 
với phân suất tống máu.  

TÀI LIỆU THAM KHẢO: 
1.

2.

3.
4.
5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

Alonso‐Martinez  JL  et  al.  (2002).  C‐reactive  protein  as  a 

predictor of improvement and readmission in heart failure. Eur 
J Heart Fail, 4: 331‐6. 
Anand  IS  et  al.  (2005).  C‐reactive  protein  in  heart  failure: 
prognostic  value  and  the  effect  of  valsartan.  Circulation,  112: 
1428‐34. 
Bozkurt  B,  Mann  DL,  and  Deswal  A  (2010).  Biomarkers  of 
inflammation in heart failure. Heart Fail Rev, 15: 331‐41. 
Braunwald,  E.  (2008).  Biomarkers in heart failure.  N  Engl  J  Med, 
358: 2148‐59. 
Chrysohoou  C  et  al  (2009).  Chronic  systemic  inflammation 
accompanies  impaired  ventricular  diastolic  function,  detected 
by Doppler imaging, in patients with newly diagnosed systolic 
heart failure (Hellenic Heart Failure Study). Heart Vessels,  24: 
22‐6. 
Deswal  A  et  al.  (2001).  Cytokines  and  cytokine  receptors  in 
advanced  heart  failure:  an  analysis  of  the  cytokine  database 
from the Vesnarinone trial (VEST). Circulation, 103: 2055‐9. 
Dixon  DL,  et  al.  (2011).  Systemic  inflammation  and  cell 
activation reflects morbidity in chronic heart failure. Cytokine, 
56: 593‐9. 
Dunlay  SM  et  al.  (2008).  Tumor  necrosis  factor‐alpha  and 
mortality in heart failure: a community study. Circulation, 118: 
625‐31. 
Jug  B  et  al.  (2009).  Interleukin‐6  is  a  stronger  prognostic 
predictor than high‐sensitive C‐reactive protein in patients with 
chronic stable heart failure. Heart Vessels, 24: 271‐6. 
Lubrano V et al. (2010). Relationship between triiodothyronine 
and proinflammatory cytokines in chronic heart failure. Biomed 
Pharmacother,  64: 165‐9. 
Nymo SH et al. (2013). Inflammatory cytokines in chronic heart 

failure:  interleukin‐8  is  associated  with  adverse  outcome. 
Results from CORONA. Eur J Heart Fail. 
Phan  Thị  Danh  (2006).  Sử  dụng  kỹ  thuật  Biochip  trong  xét 
nghiệm và ứng dụng lâm sàng cytokines. Y học thành phố Hồ 
Chí Minh, 10: 385‐389. 
Savic‐Radojevic, A, et al. (2013). The role of serum VCAM‐1 and 
TNF‐alpha as predictors of mortality and morbidity in patients 

Hội Nghị Khoa Học Công Nghệ BV. Nhân Dân Gia Định năm 2013  

99


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Số 6 * 2013

Nghiên cứu Y học 
with chronic heart failure. J Clin Lab Anal, 27: 105‐12. 
14. Von Haehling S, Jankowska EA, and Anker SD (2004). Tumour 
necrosis  factor‐alpha  and  the  failing  heart‐‐pathophysiology 
and therapeutic implications. Basic Res Cardiol, 99: 18‐28. 
15. Yin WH, et al. (2004). Independent prognostic value of elevated 
high‐sensitivity C‐reactive protein in chronic heart failure. Am 
Heart J, 147: 931‐8. 
 

100

 

Ngày nhận bài báo: 15/8/2013 

Ngày phản biện nhận xét bài báo:01/10/2013 
Ngày bài báo được đăng: 10/12/2013 

Hội Nghị Khoa Học Công Nghệ BV. Nhân Dân Gia Định năm 2013