Khảo sát thay đổi nồng độ b type natriuretic peptide (BNP) huyết tương ở bệnh nhân suy tim do tăng huyết áp

TCNCYH 26 (6) - 2003
Khảo sát thay đổi nồng độ B-type natriuretic
peptide huyết tơng ở bệnh nhân suy tim
do tăng huyết áp

Nguyễn Thị Dụ
Bộ môn Hồi sức Cấp cứu, Đại học Y Hà Nội

Khảo sát nồng độ B-type natriuretic peptide (BNP) trong huyết tơng bệnh nhân suy
tim do tăng huyết áp (STTHA) và không suy tim trên 42 bệnh nhân (BN) điều trị tại Viện
Tim mạch quốc gia và Viện Lão khoa bao gồm: 32 BN STTHA (19 nam, 13 nữ tuổi
60,3710,25) và 10 BN (5 nam, 5 nữ) không suy tim độ tuổi TB 69,4 1,2 sử dụng que
thử BNP của hãng Biosite (USA) và máy xách tay Triage meter (USA) cho kết quả sau:
BNP huyết tơng ở nhóm STTHA là 568,02 473,86pg/ml
BNP ở nhóm không STTHA là 13,61 13,60pg/ml
Đối với BN STTHA độ I-IV: Độ nhạy 78%, độ đặc hiệu 100%
Đối với BN STTHA độ II-IV: Độ nhạy 92%, độ đặc hiệu 100%
Nồng độ BNP tăng tơng xứng theo phân độ NYHA. Độ I: 99,35 84,5pg/ml (gấp 6-8
lần ngời không suy tim), độ II: 279,31 101,76pg/ml (gấp 20-25 lần ngời không suy
tim), độ III: 702,87 237,58pg/ml (gấp 50-80 lần ngời không suy tim), độ IV: 1295
15,43pg/ml (gấp 100-150 lần ngời không suy tim).

i. Đặt vấn đề
BNP là hormon thần kinh đợc phát
hiện đầu tiên ở não lợn. ở ngời, BNP có
chủ yếu ở tâm thất, mặc dù BNP còn đợc
chứng minh có mặt trong tâm nhĩ. BNP
đợc tăng tiết liên tục nhằm đáp ứng với sự
tăng thể tích và áp lực trong tâm thất. BNP
làm tăng đào thải Natri và nớc thông qua
việc tăng độ lọc ở cầu thận và ức chế tái

hấp thu Na ở thận, nó còn làm giảm tiết
aldosterone và renin gây giãn mạch, giảm
huyết áp và giảm thể tích ngoại bào, độ
thanh thải nhanh, nửa đời sống là 22 phút.
BNP tăng trong các trờng hợp sau:
- Suy tim, đặc biệt suy tim tăng huyết
áp (STTHA) có suy tim tâm thu và tâm
trơng.
- Dày và phì đại thất trái.
- Viêm cơ tim (myocarditis).
- Tăng áp lực động mạch phổi tiên
phát.
- Xơ gan, suy thận.
Nhiều công trình nớc ngoài nghiên cứu
cho thấy giới hạn của BNP trong huyết
tơng từ 0 tới 3500pg/ml. Nếu BNP >
100pg/ml có thể gợi ý chẩn đoán suy tim,
mức độ tăng của BNP tỉ lệ thuận với độ
nặng của suy tim.

33
TCNCYH 26 (6) - 2003
Để hỗ trợ chẩn đoán STTHS nhiều
nghiên cứu của nớc ngoài các tác giả
Alan, Alex Harrison đã cho thấy sự gia
tăng đáng kể nồng độ BNP trong huyết
tơng. Bớc đầu đánh giá sự thay đổi nồng
độ BNP ở bệnh nhân STTHA ở Việt Nam,
một tình trạng bệnh lý khá phổ biến ở nớc
ta, chúng tôi thực hiện đề tài này nhằm

mục tiêu:
- Khảo sát nồng độ BNP trong huyết
tơng ở bệnh nhân suy tim tăng huyết áp
vô căn.
- So sánh với BNP ở những ngời bình
thờng cùng lứa tuổi.
ii. Đối tợng và phơng pháp
nghiên cứu
1. Đối tợng
Tổng số 42 bệnh nhân (BN), tuổi trung
bình 68,4 tuổi, bao gồm:
- Nhóm STTHA của Khoa Hồi sức
cấp cứu và Viện Tim mạch bao gồm 32 BN
19 nam (59,4%), 13 nữ (40,6%).
Tăng huyết áp và suy tim chẩn đoán và
phân độ nặng nhẹ theo tiêu chuẩn của
Framingham và Hội tim mạch Việt Nam.
- Nhóm không STTHA là BN của
Viện Lão khoa: 10 BN, 5 nam (50%), 5 nữ
(50%)
Không có triệu chứng của suy tim trên
lâm sàng, điện tim và trên siêu âm.
- Loại trừ STTHA có suy thận hoặc
nhồi máu cơ tim và suy tim do bệnh van
tim hoặc bệnh nhân dùng liên tục thuốc
chẹn , furosemid, ức chế men chuyển.

2. Phơng pháp nghiên cứu
- Sử dụng phơng pháp cắt ngang mô
tả tiến cứu
- Lấy máu xét nghiệm định lợng BPN
cho tất cả bệnh nhân trớc khi điều trị,
đợc chống đông máu bằng EDTA
- Các xét nghiệm để chọn đối tợng
nghiên cứu:
o Loại trừ BN có nhồi máu cơ tim và
tổn thơng gan: Điện tâm đồ (Q, ST
chênh, T âm), emzym (CK, CK-MB,
AST/ALT). Siêu âm tim: EF>50% (bình
thờng), EF<40% (giảm nhiều), E/A <1 suy
chức năng tâm trơng
o Loại trừ bệnh lý phổi kèm theo: XQ
phổi
o Loại trừ bệnh thận và đái tháo
đờng: ure, creatinin, đờng máu, đờng
niệu
- Đánh giá độ dày thất trái bằng chỉ
số Cornell: Ravl + SV3 > 28mm (nam),
>20mm (nữ)
- Xử lý số liệu theo phơng pháp
thống kê y học.
Cách đo BNP trong huyết tơng:
Sử dụng máy Triage Meter (USA) và
que thử BNP Biosite (USA) theo nguyên
tắc miễn dịch huỳnh quang đo trên máy
Lấy 2ml máu của bệnh nhân/2mg
EDTA, nhỏ máu vào que thử BNP rồi đa

que thử vào máy Triage Meter. Đọc kết
quả sau 15 - 20phút. Nồng độ BNP đợc
tính theo pg/ml máu toàn phần.


34
TCNCYH 26 (6) - 2003
iii. Kết quả
Bảng 1. Đặc tính đối tợng nghiên cứu
Đặc tính đối tợng nghiên cứu STTHA (n=32) Không suy tim (n=10)
Tuổi trung bình
67,37 10,25 69,4 10,2
Nam/Nữ 19 (59,4%)/13 (40,6%) 2 (28,50%)/5 (71,50%)
Chỉ số HATT (JNC VI)
Bình thờng
Nhẹ + vừa
Cao

3 (9,4%)
21 (65,6%)
8 (25%)

9 (90%)
1 (10%)
0
Chỉ số HATTr (JNC VI)
Bình thờng
Nhẹ + vừa
Cao

5 (15,6%)
20 (62,5%)
7 (21,9%)

9 (90%)
1 (10%)
0
Phân độ suy tim
Độ I
Độ II
Độ III
Độ IV

7 (21,9%)
10 (31,2%)
8 (25%)
7 (21,9%)

0
Xét nghiệm sinh hóa máu: ure,
đờng, creatinin, AST, ALT,
CKMB
Bình thờng

Bình thờng
Chỉ số tim ngực >1/2 24 (75%) 3 (30%)
Dày thất trái trên ECG 23 (71,9%) 0
EF (n=32)
EF bình thờng
EF<50%

7 (22%)
25 (78%)


Bảng 2. Độ nhạy, độ đặc hiệu của test BNP trên tổng số bệnh nhân chung
Bệnh
Kết quả xét nghiệm
STTHA
(n=32)
Không STTHA
(n=10)
Tổng
BNP (+) 25 (a) 0 (b) 25
BNP (-) 07 (c) 10 (d) 17
Tổng số 32 (a+c) 10 (b+d) 42
Nhận xét:
- BNP (+): 100pg/ml (cutoff của FDA)
- Độ nhạy =

35
)(%78100
32
25
ca
a
x
+
==
TCNCYH 26 (6) - 2003

)(%100100
10
10
bd
d
x
+
==
- Độ đặc hiệu =

Bảng 3. Độ nhạy và độ đặc hiệu của test BNP trên bệnh nhân STTHA độ II - IV
Bệnh
KQ xét nghiệm
STTHA từ
độ II IV
Không STTHA Tổng
BNP (+) 23 0 23
BNP (-) 02 10 12
Tổng số 25 10 35

Nhận xét: Độ nhạy: 23/25=92%
Độ đặc hiệu: 10/10=100%
Bảng 4. So sánh với kết quả của tác giả khác
Peter A.
MacCullough
(2002)
Dao Q.
(2001)
Maisel

(2002)
Alex Harison
(2002)
Chúng tôi
(2003)
Độ nhạy 73% 94% 82,4% 82% 78%
Độ đặc hiệu 90% 94% >95% 95% 100%

3. Sự thay đổi nồng độ BNP huyết tơng ở mỗi nhóm STTHA hay không STTHA








.
.
STTH
A
Khôn
g
STTH
A

Pg/ml

13.60
568

13.61
1041.86
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

Biểu đồ 1. Thể hiện giá trị BNP tập trung của cá thể 2 nhóm không STTHA và
STTHA
Nhận xét:
- BNP tăng rõ rệt trong nhóm STTHA 568 473,86pg/ml
- Còn nhóm không STTHA 13,61 13,60 (pg/ml)

36
TCNCYH 26 (6) - 2003
4. Sự thay đổi nồng độ BNP huyết tơng theo phân độ STTHA

Biểu đồ 2. Phân độ STTHA thể hiện qua độ tập trung của BNP
Nhận xét: gia tăng rõ rệt theo phân độ STTHA
Độ 1: 99,35 84,5pg/ml
Độ 2: 279,31 279,31pg/ml
Độ 3: 702,87 237,58pg/ml
Độ 4: 1295 15,43pg/ml
Bảng 5. Kết quả của các tác giả nớc ngoài nh:
BNP (pg/ml)
Alan Maisel
(2002)
Frank Peacock
(2003)
Biosite. Co
(2003)
Chúng tôi
(2003)
Độ I
244 286
95,4
152 16 99 84
Độ II
389 374
221,5
332 25 279 181
Độ III

640 447
459,1
590 31 702 237
Độ IV
817 435
1006,3
960 34 1295 15

iv. Bàn luận
1. Độ nhạy, độ đặc hiệu của kỹ thuật
ở nghiên cứu của chúng tôi test BNP có
giá trị chẩn đoán STTHA với độ nhạy 78%
và độ đặc hiệu là 100%, đối với 32 BN
STTHA nói chung và độ nhạy 92%, độ đặc
hiệu là 100% đối với nhóm 25 BN STTHA
từ độ II tới độ IV.
- Maiseil: Độ nhạy đối với suy tim độ III
trở lên là 99%
- Chúng tôi: Độ nhạy đối với suy tim độ
II trở lên là 92%
Chúng tôi thấy độ nhạy và độ đặc hiệu
trong nghiên cứu của chúng tôi là tơng
đơng với các tác giả nớc ngoài. Điều
này nói lên test BNP có giá trị cao trong
chẩn đoán STTHA, đặc biệt là từ độ II đến
IV, nghĩa là STTHA có triệu chứng khó thở
rõ ràng. Còn suy tim độ I thì giá trị chẩn
đoán còn hạn chế nhất định. Điều này
cũng phù hợp với cơ chế bù trừ của cơ tim
STTH

A
Pg/ml

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
1041.86

.
.
.
.
.
.
Đ
ộ IV
568
Đ
ộ III
Đ
ộ II
Đ
ộ I
13.60
Khôn
g
STTH
A

13.61

37
TCNCYH 26 (6) - 2003
trong STTHA, cũng nh sự sinh tổng hợp
và bài tiết của BNP.
Sự tăng đáng kể nồng độ BNP huyết
tơng ở ngời STTHA 588,02473,58pg/ml
so với ngời không suy tim là 13,61
13,60pg/ml (gấp > 40 lần).
Các nghiên cứu của Omland (1996),
Luchner (2000) cũng cho thấy những kết
quả tơng tự.
Sự gia tăng nồng độ BNP tơng xứng
với phân độ STTHA (phân độ theo NYHA
và Hội tim mạch Việt Nam) với độ I là
99,35 84,5pg/ml; độ II 279,31 101,76
pg/ml; độ III: 702,87 237,58pg/ml; độ IV:
1295 14,43pg/ml.
2. Sự thay đổi nồng độ BNP huyết
tơng ở bệnh nhân STTHA
ở biểu đồ 1 cho thấy nồng độ BNP ở
nhóm STTHA là 568,02473,58pg/ml và ở
nhóm không suy tim 13,6113,60pg/ml. Rõ
ràng nồng độ BNP tăng vọt trong nhóm
STTHA, ở nhóm không suy tim nồng độ rất
thấp, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê. Sự
thay đổi này chứng tỏ BNP đóng vai trò
hữu ích trong chẩn đoán và chẩn đoán
phân biệt STTHA với các nhóm bệnh khác

không có suy tim.
Tài liệu tham khảo
1. Hội đồng khoa học Hội Tim mạch
quốc gia Việt Nam, Phân độ suy tim,
Khuyến cáo xử trí các bệnh tim mạch chủ
yếu, Nhà xuất bản Y học, tr. 70-79.
2. Alan Maisel, Richard (2002),
Rapid measurement of B.type natriuretic
peptide in the emergency diagnosis of
heart failure, The New England Journal of
medicine, Vol. 347., No 3, pp. 161-167
Kết quả của chúng tôi phù hợp với
Frank Peacock hơn. Tuy nhiên, khi so
sánh với các tác giả khác kết quả nghiên
cứu của chúng tôi chỉ có sự khác biệt ở suy
tim độ I, còn độ II, độ III sự khác biệt không
có ý nghĩa thống kê. ở suy tim độ IV nồng
độ BNP huyết tơng tăng cao hơn của
Maisel và Biosite, có lẽ do bệnh nhân của
chúng tôi có thời gian tăng huyết áp lâu
năm, nhng không đợc điều trị thờng
xuyên hoặc chỉ đợc phát hiện lần đầu,
điều này có thể dẫn đến tình trạng phì đại
thất trái trầm trọng do đó sản xuất BNP
nhiều hơn.
3.
Alex Harrison, Marget M. Redfield,
Judd E. Hollander et al. (2002), B-type
natriuretic peptide predicts future cardiac
events in patients presenting to the

Emergency department with dyspnea,
Annals of Emergency medicine, pp. 131-
137
4. Frank Peacock IV, MD. (2002),
The B.type natriuretic peptide assay: a
rapid test for heart failure, Cleveland clinic
Journal of medicine, Vol.69, No3, pp.243-
250.
v. Kết luận
Test BNP có độ nhạy 78% cho STTHA
nói chung và 92% cho STTHA độ II đến độ
IV; độ đặc hiệu 100% ở 32 BN STTHA và
10 BN không STTHA dựa theo tiêu chuẩn
chẩn đoán của hội tim mạch Việt Nam và
đợc tiến hành xét nghiệm xác định nồng
độ BNP huyết tơng bằng que thử của
hãng Biosite (USA) trên máy Triage Meter,
chúng tôi nhận thấy:
5. Kirkwood F.Adams, Jr. Mdet, David
A. Morrow et al. (2003), B-type natriuretic
peptide: From bench to bed side, Am.
Heart Journal, 145, pp. 534-546
6. Mariell Jessup, Carl E. Bartecchi,
Costello Boerringter et al. (2003), Heart
Failure, The New England Journal of
medicine, 348, pp.2007-2018.

38
TCNCYH 26 (6) - 2003
7. Peter A. Mac Cullough, Richard M.

Nowak, James McCordb et al. (2002), “B-
type natriuretic peptide and clinical
judgment in emergency diagnosis of heart
failure-Analysis from breathing not properly
(BNP) multinational study”, Circulation,
106, pp.416-422.
8. Ronald Zolty (2003), “B-type
natriuretic peptide, a new tool for
managing congestive heart failure:,
Primary care case reviews, Vol.6, No 1,
pp.21-27.

Summary
B-type natriuretic peptide levels in the patients
with hypertensive heart failure (HHF)
We followed 32 patients with HHF classified by NYHA criteria into class I to IV as study
group and 10 patients with non-HF as control group. All of the patients were measured
BNP levels immediately after hospitalization used the BNP kit of Biosite-Co USA (Exp.
4/2004) & Biosite Triage meter.
Results: The mean of BNP levels in HHF patients was 568.02 ± 473.86 pg/ml and was
significantly higher than those in the non-HF patients (13.61 ± 13.60 pg/ml). The
sensitivity and specificity of the test are 78% and 100% in all NYHA classes, and are 92%
and 100%, respectively, in the patients with NYHA class II to IV. The plasma BNP levels
increased proportionally with the NYHA classes: class 1: 99.35 ± 84.5pg/ml, class 2:
279.31 ± 101.76pg/ml, class 3: 702.87 ± 237.58pg/ml, and class 4: 1295 ± 15.43pg/ml.
Conclusions: The plasma BNP levels were highly elevated in patients admitted with
HHF, and were proportionally increased with NYHA classes.


39