Lết quả cắt cực trên thận đôi bằng dao siêu âm harmonic scalpel

Nghiên cứu Y học 

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 3 * 2013

KẾT QUẢ CẮT CỰC TRÊN THẬN ĐÔI  
BẰNG DAO SIÊU ÂM HARMONIC SCALPEL 
Phạm Ngọc Thạch*, Lê Tấn Sơn* 

TÓM TẮT 
Mục  tiêu:  Chúng  tôi  giới  thiệu  phương  pháp  cắt  cực  trên  thận  đôi  mất  chức  nặng  bằng  dao  siêu  âm 
Harmonic Scalpel. 
Phương  pháp  nghiên  cứu: Tiền cứu từ tháng 3/2011 đến tháng 3/2013 chúng tôi có 26 bệnh nhi gồm 6 
nam và 20 nữ đã được cắt cực trên thận đôi mất chức nặng bằng dao siêu âm Harmonic scalpel. Kỹ thuật: Xác 
định niệu quản cực trên và cực dưới, cắt niệu quản cực trên, xẻ niệu quản cực trên vào thẳng bể và chủ mô thận 
cực trên bằng dao Harmonic scalpel, xác định ranh giới và cắt chủ mô cực trên, lột phần niệu mạc còn sót lại của 
cực trên. 
Kết quả: Không có trường hợp nào phải truyền máu, không có biến chứng trong mổ và sau mổ. Thời gian 
mổ trung bình 97 phút. Thời gian nằm viện trung bình từ 2 ‐ 4 ngày. 
Kết luận: Sử dụng dao cắt đốt siêu âm Harmonic Scalpel giúp việc cắt cực trên trở nên dễ dàng thuận lợi, 
an toàn hơn và giúp bảo tồn tối đa tránh tổn thương cực dưới. 
Từ khóa: Dao siêu âm Harmonic scalpel, cắt cực trên thận đôi. 

ABSTRACT 
UPPER POLE HEMINEPHRECTOMY FOR DUPLEX KIDNEY USING HARMONIC SCALPEL 
Pham Ngoc Thach, Le Tan Son * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17 ‐ Supplement of No 3 ‐ 2013: 113 ‐ 115 
Objectives:  We  present  a  technique  using  Harmonic  Scalpel  of  upper  pole  heminephrectomy  in  cases  of 
duplex kidney. 
Methods:  26 childrens have been treated using Harmonic Scalpel of upper pole heminephrectomy for non 
functionning upper moieties of duplicated kidney. 
Results: There was no complications. Hospitalization from 2 ‐ 4 days. 
Conclusions:  This  technique  enables  reliable  and  safe  excision  of  upper  pole  renal  tissue  with  maximal 

preservation of lower pole kidney. Shorter operative times, and improved outcomes. 
Key words: Harmonic scalpel, heminephrectomy. 

ĐẶT VẤN ĐỀ 

cực dưới. 

Giải pháp cắt cực trên trong thận niệu quản 
đôi có cực trên mất chức năng là duy nhất, dị tật 
này thường kèm theo niệu quản cắm lạc chỗ hay 
có  nang  niệu  quản.  Mục  đích  của  kỹ  thuật  cắt 
cực  trên  là  loại  bỏ  hoàn  toàn  phần  chủ  mô  cực 
trên mất chức năng, bảo tồn tối đa chủ mô cực 
dưới, không phạm vào bó mạch cực dưới cũng 
như  ảnh  hưởng  các  mạch  máu  nuôi  niệu  quản 

Kỹ  thuật  thường  được  áp  dụng  là  tiếp  cận 
rốn  thận  phẫu  tích  cuống  mạch  máu  cực  trên 
trước  rồi  mới  tiến  hành  cắt  cực  trên.  Kỹ  thuật 
này  thuận  lợi  là  khi  kẹp  cuống  mạch  máu  cực 
trên  cho  phép  ta  thấy  rõ  ranh  giới  của  chủ  mô 
hai  cực  thận  hỗ  trợ  việc  cắt  cực  trên  nhưng 
không  phạm  chủ  mô  cực  dưới(1,2).  Tuy  nhiên 
trong  thực  tế  lâm  sàng,  nhiều  trường  hợp  khó 
khăn  khi  tiếp  cận  cuống  mạch  thận,  giải  phẫu 

* Bệnh viện Nhi Đồng 2 
Tác giả liên lạc: PGS TS Bs Lê Tấn Sơn 

114

 ĐT: 0902.964.446 

 Email:  

Chuyên Đề Ngoại Nhi  


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 3 * 2013 
này thực sự  không lúc nào cũng rõ ràng nhất là 
khi có tình trạng viêm nhiễm khi cực trên đang 
bị nhiễm khuẩn, khi bóc tách bắt đầu  chảy máu, 
cuống  mạch  phân  đôi  không  phân  biệt  được 
mốc  giải  phẫu  gây  khó  khăn  cho  phẫu  thuật 
viên, do đó nguy cơ làm tổn thương cực dưới là 
rất dễ xảy ra(3).  
Chúng  tôi  giởi  thiệu  kỹ  thuật  cắt  cực  trên 
ngược  dòng  bằng  dao  siêu  âm  Harmonic 
scalpel. Với kỹ thuật này chúng tôi không quan 
tâm đến bó mạch cực trên, chỉ cắt phần chủ mô 
và niệu quản cực trên(3). 

Mục tiêu nghiên cứu 
Chúng  tôi  giới  thiệu  phương  pháp  cắt  cực 
trên thận đôi mất chức nặng bằng dao siêu âm 
Harmonic Scalpel. 

ĐỐI TƯỢNG ‐ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 
Tiền  cứu  từ  tháng  3/2011  đến  tháng  3/2013 
chúng tôi có 26 bệnh nhi gồm 6 nam và 20 nữ đã 

được cắt cực trên thận đôi mất chức nặng bằng 
dao siêu âm Harmonic scalpel tại bệnh viện Nhi 
Đồng 2. Chỉ định phẫu thuật dựa vào UIV, siêu 
âm và xạ hình thận DMSA, quyết định bảo tồn 
hay  cắt  thận  là  dựa  vào  chức  năng  còn  lại  của 
cực trên ở xạ hình DMSA. 
Kỹ thuật mổ: Bệnh nhân nằm nghiên 60 độ 
về phía đối diện thận cần được can thiệp, chân 
nằm dưới co và chân trên thẳng. Rạch da từ đầu 
sườn  12  hướng  về  rốn  (nếu  là  nữ  có  thể  đi 
đường ngang). Cắt cơ chéo lớn, chéo bé, tách cơ 
ngang  và  cắt  cơ  Gerota.  Bóc  tách  thận  khỏi  mô 
mỡ xung quanh và đưa thận ra ngoài. Xác định 
niệu  quản  cực  dưới  và  cô  lập.  Xác  định  niệu 
quản  cực  trên,  cắt  niệu  quản  cực  trên  và  luồn 
đầu  trên  sau  bó  mạch  thận  và  kéo  ra  ngoài  lên 
trên.  Xẻ  niệu  quản  cực  trên  thẳng  vào  chủ  mô 
thận bằng dao siêu âm Harmonic Scalpel, dùng 
ngón tay trỏ luồn vào bể thận cực trên để hướng 
dẫn  giúp  tránh  tổn  thương  cực  dưới.  Với  dao 
siêu  âm  chúng  tôi  không  cần  khâu  tăng  cường 
chủ mô thận, không quan tâm đến bó mạch cực 
trên, sau khi cắt chủ mô cực trên, chúng tôi tiến 
hành lột phần niệu mạc còn sót lại. Tiến hành cắt 

Chuyên Đề Ngoại Nhi 

Nghiên cứu Y học

đoạn  xa  niệu  quản  cực  trên,  nếu  không  trào 

ngược có thể để mở. 

KẾT QUẢ 
Thời  gian  mổ  trung  bình  97  phút  (min:  64 
phút; max: 109 phút). 
Thời gian nằm viện trung bình từ 2‐ 4 ngày. 
Không có trường hợp nào phải truyền máu. 
Có  4  bệnh  nhi  sốt  sau  mổ,  đáp  ứng  với 
kháng sinh. 
Tái  khám  1  tháng,  3  tháng  sau  mổ  siêu  âm 
không tụ dịch cực trên, cực dưới không teo. 

BÀN LUẬN 
Giải pháp cắt cực trên trong thận niệu quản 
đôi có cực trên mất chức năng là duy nhất, dị tật 
này thường kèm theo niệu quản cắm lạc chỗ hay 
có  nang  niệu  quản.  Mục  đích  của  kỹ  thuật  cắt 
cực  trên  là  loại  bỏ  hoàn  toàn  phần  chủ  mô  cực 
trên mất chức năng, bảo tồn tối đa chủ mô cực 
dưới, không phạm vào bó mạch cực dưới cũng 
như  ảnh  hưởng  các  mạch  máu  nuôi  niệu  quản 
cực dưới (3).  
Hầu  như  mọi  kỹ  thuật  hiện  nay  để  cắt  cực 
trên đều tiếp cận rốn thận trước tiên, phẫu tích 
và  cột  cắt  bó  mạch  máu  cực  trên.  Tuy  nhiên 
trong  thực  tế  lâm  sàng,  nhiều  trường  hợp  khó 
khăn  khi  tiếp  cận  cuống  mạch  thận,    giải  phẫu 
này thực sự  không lúc nào cũng rõ ràng nhất là 
khi có tình trạng viêm nhiễm khi cực trên đang 
bị nhiễm trùng, khi bóc tách bắt đầu chảy máu, 

cuống  mạch  phân  đôi  không  phân  biệt  được 
mốc  giải  phẫu  gây  khó  khăn  cho  phẫu  thuật 
viên, do đó nguy cơ làm tổn thương cực dưới là 
rất  dễ  xảy  ra.  Một  nguy  cơ  đáng  sợ  nhất  đó  là 
phẫu  tích  bó  mạch  cực  trên  và  làm  tổn  thương 
bó mạch cực dưới và dẫn đến teo cực dưới. Theo 
Culp,  Belman  tỉ  lệ  teo  cực  dưới  là  5%  (1,2),  bên 
cạnh  đó  các  biến  chứng  khác  có  thể  xảy  ra  khi 
tiếp  cận  rốn  thận  ngay  từ  đầu  là  làm  thủng  bể 
thận cực dưới, thủng niệu quản cực dưới và tổn 
thương mạch máu niệu quản.  
Kỹ thuật của chúng tôi là tiếp cận niệu quản 
cực  trên  ngay  từ  đầu,  niệu  quản  cực  trên  dễ 
nhận  dạng  do  luôn  dãn  to  ứ  nước.  Đi  lần  theo 
niệu quản cực trên vào bể thận cực trên và tiến 

115


Nghiên cứu Y học 

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 3 * 2013

hành cắt chủ mô cực trên, ngón trỏ hỗ trợ giúp 
phân biệt ranh giới giữa  hai cực. Dùng dao siêu 
âm  tiến  hành  cắt  chủ  mô  thận,  dao  hoạt  động 
theo  cơ  chế  xung  động  ở  đầu  dao  với  tần  số 
55.500 lần/giây với biên độ 50 ‐ 100 micron. Dưới 
xung  động  này  các  kết  cấu  protein  hydrogen 
trong  mô  bị  phá  hủy  và  protein  được  giải 

phóng. Các protein được giải phóng này  sẽ  kết 
dính lại với nhau ở các mạch máu làm cầm máu. 
Sự  di  chuyển  protein  này  không  phải  do  nhiệt 
do đó hoàn toàn không làm tổn thương mô bên 
cạnh. 
Với dao siêu âm Harmonic Scalpel, việc chảy 
máu mô thận khi cắt không xảy ra, phẫu trường 
sạch sẽ, rõ ràng giúp phẫu thuật diễn ra dễ dàng 
và nhanh chóng (4). 
Chúng tôi có 4 bệnh nhân sau mổ sốt, đây là 
những bệnh nhân ứ mủ cực trên, khi tiếp cận rất 
viêm  nhiễm  và  sơ  dính.  Theo  chúng  tôi,  yếu 
điểm duy nhất của phương pháp này là phải xẻ 
bung niệu quản và bể thận để  tiếp cận chủ mô 
thận. Những trường hợp ứ mủ dễ dàng phát tán 
 

116

vi  khuẩn  ra  ngoài.  Chúng  tôi  luôn  cấy  kháng 
sinh đồ, những trường hợp sốt sau mổ đổi theo 
kháng sinh đồ đều đáp ứng tốt. 

KẾT LUẬN 
Sử  dụng  dao  cắt  đốt  siêu  âm  Harmonic 
Scalpel  giúp  việc  cắt  cực  trên  trở  nên  dễ  dàng 
thuận  lợi,  an  toàn  hơn  và  giúp  bảo  tồn  tối  đa 
tránh tổn thương cực dưới. 

TÀI LIỆU THAM KHẢO 

1.
2.
3.

Belman  AB,  Filmer  RB  (1974).  Surgical  management  of 
duplication of collecting system. J urol 112: pp 316. 
Culp OS, (1960). Heminephroureterectomy: Comparision of one 
stage or two stage operations. J urol 83: pp 369. 
Lê Tấn Sơn, Lê Thanh Hùng (2004). Cắt cực trên trong thận và 
niệu quản đôi: một kỹ thuật đơn giản. Tạp chí Y Học TPHCM. 
Phụ bản số 1, tập 8: tr 217‐219. 

 
Ngày nhận bài  

 

 

 08/07/2013. 

Ngày phản biện nhận xét bài báo 

 22/07/2013. 

Ngày bài báo được đăng: 

15–09‐2013 

 

 

Chuyên Đề Ngoại Nhi