Đặc điểm nhiễm nấm candida huyết ở trẻ sơ sinh tại Bệnh viện Nhi Đồng 2 từ tháng 10/2004 đến tháng 12/2005

Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 11 * Phụ bản Số 1* 2007

ĐẶC ĐIỂM NHIỄM NẤM CANDIDA HUYẾT Ở TRẺ SƠ SINH
TẠI BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2 TỪ THÁNG 10 / 2004 ĐẾN THÁNG 12 / 2005
Dương Tấn Hải *, Nguyễn Thò Thanh Lan **, Huỳnh Thò Duy Hương.**

TÓM TẮT
Đặt vấn đề: nhiễm nấm Candida huyết ở trẻ sơ sinh (NNCHTSS) chiếm tỷ lệ 1,2%. Tỷ lệ này còn cao
hơn ở các trẻ rất và cực nhẹ cân. Triệu chứng lâm sàng thường nghèo nàn và trùng lấp với nhiễm trùng
huyết do các tác nhân khác. Tiêu chuẩn vàng chẩn đoán (cấy máu) có độ nhạy thấp.
Mục tiêu: xác đònh tỷ lệ các đặc điểm dòch tễ, lâm sàng, cận lâm sàng và điều trò của nhiễm nấm
Candida huyết tại Bệnh viện Nhi Đồng 2 từ 10/2004 – 12/2005.
Đối tượng và phương pháp: tiền cứu, mô tả hàng loạt ca sơ sinh nhiễm nấm Candida huyết.
Kết quả: có 22 trẻ sơ sinh nhiễm nấm Candida huyết trong thời gian nghiên cứu. Tỷ lệ NNCHTSS trẻ sơ
sinh nhập viện là 1,02%. Tỷ lệ nam:nữ = 1,75:1. Non tháng chiếm 54,5%. Triệu chứng lâm sàng và cận
lâm sàng thường gặp là giảm trương lực cơ, phản xạ yếu, sốt và giảm hoặc đứng cân; tăng CRP và giảm
tiểu cầu. Candida albican chiếm 50%. Tất cả các trẻ được điều trò với Amphotericin B. Thời gian điều trò
trung bình 23,11 ± 4,17 ngày. Tỷ lệ tử vong thô 27,2%. Tỷ lệ tử vong do nấm Candida 13,6%.
Kết luận: sơ sinh nhiễm nấm Candida huyết thường có các yếu tố nguy cơ như sử dụng kháng sinh, nuôi
ăn tónh mạch, thời gian nằm viện kéo dài và phẫu thuật. Triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng không đặc
hiệu. Tỷ lệ tử vong còn cao.

SUMMARY
NEONATAL CANDIDEMIA AT CHILDREN HOSPITAL No. 2 FROM OCTOBER 2004 TO DECEMBER
2005
Duong Tan Hai, Nguyen Thi Thanh Lan, Huynh Thi Duy Huong
* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 11 – Supplement of No 1 – 2007: 93 – 97
Background: The incidence of candidemia was 1.2% among all infants surviving for more than 3 days
and this incidence is higher in very low birth weight infants and extremely low birth weight infants. The

clinical symptoms are not specific. The gold standard for diagnosis has low sensitivity.
Objective: to define the incidence, clinical features, laboratory findings, treatment, and outcome of
neonatal candidemia at children hospital no. 2 from the october 2004 to the december 2005.
Patients and methods: A prospective descriptive study about neonatal candidemia
Results: There were 22 neonatal candidemia cases. The incidence of candidemia was 1.02%.
Male:Female = 1.75:1. Preterm infant was 54.5%. The most often clinical features and laboratory findings
were hypotonia, weak reflexes, fever, not increasing weight, high CRP and thrombocytopenia. All of them
were treated with Amphotericin B. The mean period for treatment was 23.11 ± 4.17 days. The crude
mortality rate was 27.2%. Candidemia mortality rate was 13.6%.
Conclusions: The neonatal Candidemia cases often had prolonged duration of antibiotic exposure,
parenteral nutrition, length of stay and operation. Non-specific clinical features and laboratory findings.
The mortality rate was still high.

* Bệnh viện Nhi Đồng 1 TP. Hồ Chí Minh.
** Bộ môn Nhi Đại học Y dược Tp. Hồ Chí Minh

Nhi Khoa

93


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 11 * Phụ bản Số 1* 2007
ĐẶT VẤN ĐỀ
Hiện nay, nhiễm nấm Candida huyết đã trở

Nghiên cứu Y học

ĐỐI TƯNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN
CỨU

thành nguyên nhân chính gây nhiễm trùng ở các

Thiết kế nghiên cứu

khoa hồi sức sơ sinh(3), chiếm tỷ lệ từ 10% -16%
tất cả các trường hợp nhiễm trùng huyết tại các

Dân số chọn mẫu

(3)

nơi này . Đặc biệt đối với trẻ rất nhẹ cân thì
nhiễm nấm Candida huyết đứng hàng thứ 3 trong
nhiễm trùng sơ sinh muộn(10). Hầu hết nhiễm nấm
ở trẻ sơ sinh thường do C. albicans và C.
parapsilosis, gần đây có sự gia tăng của C.
tropicalis(3).
Trên thế giới cho đến nay đã có khá nhiều
công trình nghiên cứu về nhiễm Candida huyết ở
trẻ sơ sinh. Ở Việt Nam, có một số nghiên cứu
nhiễm nấm Candida huyết ở trẻ em của một số
tác giả như: Nguyễn Thò Diệu Huyền về đặc điểm
nhiễm nấm Candida spp huyết và kết quả điều trò
bằng Amphotericin B tại khoa hồi sức bệnh viện
nhi đồng 2 năm 2000 –2003(1). Tuy nhiên, chưa có
nghiên cứu đi sâu về nhiễm nấm Candida huyết ở
lứa tuổi sơ sinh là đối tượng có tỷ lệ mắc bệnh cao
và chẩn đoán thường gặp khó khăn do triệu chứng
lâm sàng nghèo nàn, do đó can thiệp điều trò
thường muộn.

Chúng tôi thực hiện nghiên cứu này nhằm đưa
ra một số nhận đònh tổng quát về đặc điểm nhiễm
nấm Candida huyết ở trẻ sơ sinh tại Bệnh viện
Nhi Đồng 2, nhằm góp phần vào việc chẩn đoán
và điều trò sớm bệnh lý này ở sơ sinh.

Mục tiêu nghiên cứu
Xác đònh tỷ lệ các đặc điểm dòch tễ học, lâm
sàng, cận lâm sàng và điều trò của nhiễm nấm
Candida huyết ở trẻ sơ sinh tại BV Nhi Đồng 2 từ
tháng 10 năm 2004 đến tháng 12 năm 2005.

Tiền cứu, mô tả hàng loạt ca.
Những trẻ sơ sinh nhập Bệnh viện Nhi Đồng 2
từ 10/2004 đến 12/2005 được chẩn đoán nhiễm
nấm Candida huyết. Tất cả được điều trò bằng
Amphotericin B.

Tiêu chí chọn mẫu
Chọn vào các ca sơ sinh có kết quả cấy máu
(+) một lần với Candida. Loại ra nếu mẫu cấy
máu lần 2 (-).

Phân tích thống kê
Phần mềm SPSS 12.0.

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Tỷ lệ NNCHTSS trên các trẻ sơ sinh nhập
viện là: 1,02% (22/2143) sơ sinh nhập viện.

Đặc điểm dòch tễ học
n = 22
Tỷ lệ nam:nữ

Nam = 14; Nữ = 8

1,75:1

Non tháng

12

54,5%

Dò tật bẩm sinh

11

50%

Dò tật hệ tiêu hóa

6

54,54%

Phẫu thuật

9

40,9%

Thở máy

13

59,1%

Thời gian nằm viện đến
khi cấy máu (+)

16,09 ± 9,47
ngày

Sử dụng kháng sinh > 7
ngày

21

95,45%

Nuôi ăn tónh mạch > 5
ngày

22

100%

Đặc điểm lâm sàng
Triệu chứng lâm sàng

n = 22

Tỷ lệ

Sốt

16

72,7%

Giảm hoặc đứng cân

16

72.7%

Phản xạ yếu

19

86,4%

Cường cơ giảm

18

81,8%

Đặc điểm cận lâm sàng

Triệu chứng cận lâm sàng

94

n = 22

Tỷ lệ

Chuyên Đề Sức Khỏe Bà Mẹ – Trẻ Em


Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 11 * Phụ bản Số 1* 2007

Triệu chứng cận lâm sàng

n = 22

Tỷ lệ

Thiếu máu

13

59,1%

Giảm bạch cầu

4

18,2%

Giảm tiểu cầu

15

68,2%

Tăng CRP

20

90,9%

Candida albican

11

50%

Đặc điểm điều trò
Tất cả các trẻ trong lô nghiên cứu được điều
trò với Amphotericin B (Fungizone).
Thời gian từ lúc lấy mẫu máu đầu tiên đến khi
bắt đầu điều trò trung bình là 5,95 2,85 ngày.
Liều khởi đầu điều trò:
Khởi đầu với liều thử thuốc (< 0,5mg/kg):5
4,54% (12/22)
Khởi đầu bằng liều điều trò (# 0,5mg/kg):4

5,46% (10/22)
Thời gian đạt đến liều điều trò:
Trong ngày đầu tiên:

81% (18/22)

Trong ngày thứ 2: 9,5% (2/22)
Trong ngày thứ 3: 9,5% (2/22)
Thời gian trung bình để đạt đến liều điều trò
là 0,76 0,99 ngày.
Thời gian trung bình cấy máu (-) là 4,62
4,01 ngày.
Thời gian điều trò trung bình là 23,11 4,17
ngày (thấp nhất là 16 ngày, cao nhất là 30 ngày).

Tỷ lệ tử vong
Tỷ lệ tử vong thô: 27,2% (6/22)
Tỷ lệ tử vong do nhiễm nấm Candida huyết:
13,6% (3/22).

BÀN LUẬN
Tỷ lệ nhiễm nấm Candida huyết trẻ sơ sinh
Tỷ lệ nhiễm nấm Candida huyết ở trẻ sơ sinh
trên các trẻ nhập viện là 1,02% (22/2143) hay
10,2/1000 trẻ sơ sinh nhập viện. Kết quả này thấp
hơn của 2 nghiên cứu của 2 tác giả Kossoff
(1,2%)(5) và Saiman L (1,2%)(9). Sự khác biệt này
có thể do thời gian nghiên cứu của chúng tôi chưa
đủ dài, hoặc do khác biệt về dân số nghiên cứu,

Nhi Khoa

hay do tiêu chuẩn chẩn đoán của chúng tôi đặt ra
là phải có hai mẫu cấy máu dương tính với
Candida spp mới chẩn đoán xác đònh, trong khi
các nghiên cứu trên chỉ cần một mẫu cấy máu
dương tính với Candida spp.

Đặc điểm dòch tễ học
Kết quả nghiên cứu của chúng tôi không khác
biệt nhiều so với các tác giả Nguyễn Thò Diệu
Huyền, Saiman L(9), Bayley JE(2). Hầu hết các trẻ
sơ sinh này đều được nuôi ăn tónh mạch kéo dài,
sử dụng kháng sinh kéo dài, có can thiệp phẫu
thuật, thở máy, nằm viện kéo dài. Các yếu tố này
đã được chứng minh là yếu tố nguy cơ nhiễm nấm
Candida huyết sơ sinh qua nhiều nghiên cứu(6,9).

Đặc điểm lâm sàng
Triệu chứng lâm sàng không đặc hiệu. Các
triệu chứng thường gặp là cường cơ giảm, phản xạ
yếu, giảm hoặc đứng cân và sốt.

Đặc điểm cận lâm sàng
Nghiên cứu của chúng tôi tăng CRP chiếm tỷ
lệ cao nhất 90,9%. Kết quả này cao hơn của tác
giả Nguyễn Thò Diệu Huyền (76,9%)(6). Trò số
trung bình của CRP rất cao vào thời điểm cấy
máu dương tính 72,7 51,61 mg/l. Kết quả này
cũng gần với kết quả của tác giả Nguyễn Thò

Diệu Huyền (82,27 50,91 mg/L)(6). Chúng tôi
nhận thấy CRP có giá trò rất lớn trong việc phát
hiện nhiễm nấm Candida huyết, đặc biệt là CRP
vẫn tồn tại cao trong khi đã dùng rất nhiều kháng
sinh phổ rộng trước đó. Mặt khác, CRP cũng có
giá trò trong việc theo dõi đáp ứng điều trò kháng
nấm như các nhiễm trùng khác. Tiểu cầu giảm
được ghi nhận chiếm 68,2% trong nghiên cứu của
chúng tôi. Kết quả này tương tự với kết qủa của
tác giả Nguyễn Thò Diệu Huyền (56,4%)(6). Kết
quả này cũng không khác biệt nhiều so với tác giả
Kossoff EH (50%)(5). Triệu chứng tiểu cầu giảm
cũng là 1 triệu chứng quan trọng được sử dụng
trong nghiên cứu của Daniel K và cộng sự làm
tiêu chuẩn để giúp điều trò theo kinh nghiệm

95


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 11 * Phụ bản Số 1* 2007

Nghiên cứu Y học

nhiễm nấm Candida huyết ở trẻ sơ sinh khi chưa
có kết quả cấy máu, với OR = 3,56; P = 0,0001.

AS là Amphotericin B dung nạp tốt ở trẻ sơ sinh
hơn ở người lớn(4).

Đặc điểm điều trò

Tỷ lệ tử vong

Thời gian trung bình đạt đến liều điều trò
là 0,76 0,99 ngày. Kết quả này giống với xu
hướng hiện nay, cụ thể là tại khoa hồi sức sơ sinh
Holden, trường đại học Y Michigan, trước 1985
điều trò bằng cách tăng dần liều, sau 3 - 4 ngày
mới đạt được liều điều trò. Sau 1985, hầu hết các
trẻ được điều trò tăng liều ngay, sau 1 - 2 ngày đạt
được liều điều trò(7).

Thời gian điều trò thuốc kháng nấm
trung bình là 23,11 4,17 ngày (thấp nhất là
16 ngày, cao nhất là 30 ngày). Kết quả này không
khác biệt nhiều lắm so với tác giả Nguyễn Thò
Diệu Huyền (19,28
7,61 ngày)(6), và tác giả
Kossoff là 21 ngày (từ 10 đến 45 ngày)(5).

Thời gian cấy máu (-)
4,62 4,01 ngày. Kết quả này gần giống với
kết quả của Kossoff là 4,5 ngày(5). Chúng tôi ghi
nhận có 2 trường hợp cấy máu dương tính kéo dài,
đến 14 ngày mới âm tính. Tương tự nghiên cứu
của Kossof, ghi nhận có trường hợp cấy máu
dương kính kéo dài đến 28 ngày. Điều này một
lần nữa khẳng đònh không thể qui đònh là phải
điều trò nhiễm nấm Candida huyết bao nhiêu
ngày một cách máy móc, mà số ngày điều trò tùy

thuộc vào từng bệnh cảnh, từng bệnh nhân.

Tác dụng phụ
Ghi nhận 2 trường hợp (9,52%) độc cho gan,
nhưng tình trạng viêm gan không tiến triển thêm
nên hai trường hợp này vẫn hoàn tất quá trình
điều trò và kết quả là sống. Một trường hợp rối
loạn điện giải là hạ Kali máu nhẹ, chỉ kéo dài 1
ngày sau đó được điều chỉnh, do đó khó có thể kết
luận là tác dụng phụ của thuốc kháng nấm. Các
trường hợp khác đều dung nạp tốt với thuốc kháng
nấm. Điều này phù hợp với nhận đònh của Kao

96

Tỷ lệ tử vong thô trong nghiên cứu của chúng
tôi là 27,2%, tỷ lệ tử vong do Candida là 13,6%.
Kết quả này gần giống với kết quả nghiên cứu
của Kossoff, lệ tử vong thô là 27%(5), tỷ lệ tử vong
do Candida là 14%(5) và gần với kết quả của
Rodriguez, Dolors với tỷ lệ tử vong thô là 21%(8).
So sánh với kết quả của tác giả Nguyễn Thò Diệu
Huyền chúng tôi thấy tỷ lệ tử vong thô của chúng
tôi thấp hơn tác giả này (46,2%), còn tỷ lệ tử vong
do Candida thì không thấp hơn nhiều so với của
tác giả này, 13,6% so với 15,4%(1). Sự khác biệt
này có thể giải thích do dân số nghiên cứu của tác
giả này chỉ tập trung tại khoa hồi sức, do đó ngoài
nhiễm nấm Candida huyết ra thì các bệnh nhân
này có thể kèm các bệnh nền nặng hay can thiệp

điều trò nặng nề.

KẾT LUẬN
Nghiên cứu 22 trường hợp NNCHTSS tại
bệnh viện Nhi đồng 2 từ tháng 10/2004 đến tháng
12/2005, chúng tôi rút ra được các kết luận sau:
- Tỷ lệ NNCHTSS / sơ sinh nhập viện là
1,02%.
- Đặc điểm dòch tễ học của nhiễm nấm
Candida huyết ở trẻ sơ sinh:
- Nam chiếm tỷ lệ nhiều hơn nữ: nam: nữ = 1,75:1.
- Một nửa các trẻ trong lô nghiên cứu có các
dò tật bẩm sinh, đa số là dò tật đường tiêu hóa, cần
phải phẫu thuật cấp cứu.
- Thời gian nằm viện kéo dài (trung bình 16,09
ngày), 100% nuôi ăn tónh mạch kéo dài (trung bình
16,09 ngày), sử dụng nhiều loại kháng sinh (trung
bình 4,77 loại kháng sinh), 95,45% dùng kháng sinh
kéo dài > 7 ngày, hơn phân nửa các trẻ trong lô

Chuyên Đề Sức Khỏe Bà Mẹ – Trẻ Em


Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 11 * Phụ bản Số 1* 2007

nghiên cứu được đặt NKQ và thở máy, thời gian lưu
NKQ trung bình là 3,14 4,46 ngày.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.

Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng
- Triệu chứng lâm sàng gặp nhiều nhất là

2.

phản xạ yếu và cường cơ giảm (86,4% và 81,8%),
sốt (72,7%), giảm hoặc đứng cân (72,7%) và ứ
dòch dạ dày (72,7%).

3.

- Triệu chứng cận lâm sàng thường gặp nhất
là tăng CRP (90,9%), giá trò trung bình của CRP

4.

là 72,2 mg/L và giảm tiểu cầu (68,2%). Kết quả
cấy máu 50% dương tính với Candida albican và

5.

50% Candida spp).

Đặc điểm điều trò
Các trẻ đều được điều trò với Amphotericin B.
- 81% các trẻ đạt đến liều điều trò trong vòng 24
giờ.

6.

7.

8.

- Thời gian điều trò trung bình là 23,11 4,17 ngày.
- Thời gian trung bình cấy máu (-) sau điều trò
là 4,62

4,01 ngày.

- Hầu hết trẻ sơ sinh đều dung nạp tốt với
thuốc kháng nấm.
- Tỷ lệ tử vong thô là 27,2%. Tỷ lệ tử vong do

9.

10.

Bayley JE, Kliegman RM, Fanaroff AA, (1984),
"Disseminated fungal infections in very low-birth-weight
infants: clinical manifestations and epidemiology," Pediatrics,
73: pp. 144-152.
Leibovitz E, et al, (2002), "Neonatal candidosis: clinical
picture, management controversies and consensus, and new
therapeutic options," Journal of Antimicrobial Chemotherapy,
49(suppl. S1): pp. 69-73.
Kao AS, Brandt ME, Pruitt WR et al., (1999), "The

epidemiology of candidemia in two United States cities:
results of a population-based active surveillance," Clin Infect
Dis, 29: pp. 1164-1170.
Kossoff EH, Bueshcer ES, Karlowicz MG, (1998),
"Candidemia in a neonatal intensive care unit: trends during
fifteen years and clinical features of 111 cases," Pediatr Infect
Dis J, 17: pp. 504-508.
Makhoul IR, Kassis I, Smolkin T et al, (2001), "Review of 49
neonates
with
acquired
fungal
sepsis:
further
characterization," Pediatrics, 107: pp. 61-66.
Nguyễn Thò Diệu Huyền (2003), “Đặc điểm nhiễm nấm
Candida spp huyết tại khoa hồi sức Bệnh viện Nhi Đồng 2”,
Luận văn thạc só y học, ĐHYD TP. Hồ Chí Minh.
Rachel L. Chapman, Roger G. Faix, (2000), "Persistently
positive cultures and outcome in invasive neonatal
candidiasis," Pediatr Infect Dis J, 19: pp. 822-7.
Rodriguez, Dolors, Almirante et al, (2006), "Candidemia in
Neonatal Intensive Care Units: Barcelona, Spain," Pediatr
Infect Dis J, 25(3): pp. 224-229.
Saiman L, Ludington E, Pfaller M et al, (2000), "Risk factors
for candidemia in neonatal intensive care unit patients,"
Pediatr Infect Dis J, 19: pp. 319-24.
Stoll BJ, Hansen N, Fanaroff AA, et al., (2002), "Late-onset
sepsis in very low birth weight neonates: the experience of
the National Institute of Child Health and Human

Development Neonatal Research Network," Pediatrics, 110:
pp. 285-291.

nấm Candida là 13,6%.

Nhi Khoa

97