So sánh hiệu quả của việc rửa da bằng dung dịch sát khuẩn với cạo lông khi chuẩn bị người bệnh trước mổ

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011

Nghiên cứu Y học

SO SÁNH HIỆU QUẢ CỦA VIỆC RỬA DA BẰNG DUNG DỊCH
SÁT KHUẨN VỚI CẠO LÔNG KHI CHUẨN BỊ NGƯỜI BỆNH TRƯỚC MỔ
Nguyễn Thị Ngọc Sương*

TÓM TẮT
Mục đích Nghiên cứu này nhằm so sánh tính hiệu quả trong việc chuẩn bị người bệnh trước mổ với việc rửa
da bằng dung dịch sát khuẩn thay thế cho việc cạo lông.
Phương pháp Nghiên cứu tiền cứu. Mẫu khảo sát là 100 mẫu gồm 50 mẫu cạo lông, 50 mẫu sử dụng dung
dịch sát khuẩn.
Kết quả: Về an toàn, sau khi cạo lông thì vẫn còn 76% sự hiện diện của vi khuẩn trên bề mặt da trong khi sử
dụng dung dịch sát khuẩn để rửa da thì có 9 ca chiếm 18% có sự hiện diện của vi khuẩn với p<0,001, độ tin cậy
95%. Về chi phí, phương pháp sử dụng dung dịch sát khuẩn có sự khác biệt với phương pháp cạo lông là 2.546,3
(± 188,6) với p<0,001. Về ý kiến của điều dưỡng có 23/40 người chiếm 57,5% và có 25/40 ý kiến của phẫu thuật
viên chiếm 62,5% đồng ý với phương pháp sử dụng dung dịch sát khuẩn.
Kết luận Nghiên cứu này là một cải tiến trong việc chuẩn bị da người bệnh trước mổ. Việc chuyển từ cạo
lông sang sử dụng dung dịch sát khuẩn khi chuẩn bị vệ sinh da người bệnh trước mổ trong nghiên cứu này nhằm
chứng minh dung dịch sát khuẩn đạt hiệu quả về an toàn cho người bệnh, hiệu quả về chi phí cũng như được sự
đồng lòng của điều dưỡng và phẫu thuật viên.
Từ khóa Rửa da, dung dịch sát khuẩn, cạo lông.

ABSTRACT
COMPARISON BETWEEN THE EFFECTIVENESS OF SHAVING AND USING ANTISEPTIC
SOLUTION IN CLEANING PATIENTS’ SKIN FOR PRE-OPERATION
Nguyen Thi Ngoc Suong
* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 4 - 2011: 245 - 249
Purpose The study aim to compare the effectiveness between using antiseptic solution and shaving in
cleaning patients’ skin for Pre-operation.

Methods Prospective research. There were total 100 specimens, which divided into two groups. Group 1: 50
shaving specimens. Group 2: 50 antiseptic specimens.
Results: Safety, there was 76% that bacteria are present on the patient’s skin after shaving while there was
only 18% in 9 cases that used antiseptic solution, p<0.001 with the reliability of 95%. The cost, the difference
between using antiseptic solution and shaving was 2,546.3 (± 188.6), p<0.001. Medical staffs’ opinions, there
were 23 nurses out of 40 (57.5%) and 25 doctors out of 40 (62.5%), agreed with the antiseptic solution method.
Conclusions This study was an improvement in patients’ skin care for pre- operation. The act of changing
shaving to using antiseptic solution in patient skin care for pre-operation in this study, aimed to prove the
effectiveness of using antiseptic solution for the patients in an economical way and was widely accepted by nurses

* Bệnh viện Đại học Y Dược TP. HCM
Tác giả liên lạc: CN. Nguyễn Thị Ngọc Sương

ĐT: 0936037093

Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học

Email:

245


Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011

and surgeons.
Key words Skin Hygene, Antiseptic solution, Shaving.

ĐẶT VẤN ĐỀ

ĐỐI TƯỢNG-PHƯƠNGPHÁP NGHIÊNCỨU

Hiện nay các bệnh viện vẫn chưa thống nhất
cách chuẩn bị da trước mổ là có nên hay không
nên cạo lông trước mổ. Một số phẫu thuật viên
đồng ý phương pháp cạo lông trước mổ, một số
phẫu thuật viên khác thì áp dụng phương pháp
không cạo lông. Với một số phẫu thuật vùng
sinh dục thì hầu như các điều dưỡng đều cạo
lông bộ phận sinh dục.

Đối tượng nghiên cứu

Qua tham khảo nhiều nghiên cứu khác nhau
trong y văn thì việc sử dụng dung dịch sát
khuẩn để rửa da có thể thay thế cho việc cạo
lông trong chuẩn bị người bệnh trước mổ. Với
phương pháp sử dụng dung dịch sát khuẩn để
rửa da, người bệnh được hưởng các lợi ích như
thoải mái hơn, không đau, không biến đổi hình
dạng cơ thể tạm thời, không bị tổn thương da từ
đó giảm nguy cơ nhiễm khuẩn.
Chúng tôi tiến hành nghiên cứu can thiệp
bằng một trong hai phương pháp cạo lông hay
sử dụng dung dịch sát khuẩn trước mổ và từ kết
quả của nghiên cứu này chúng tôi sẽ đề xuất
phương pháp nào hiệu quả hơn và đề ra quy
trình chuẩn cho việc chuẩn bị da trước mổ cho
người bệnh.

Mục tiêu nghiên cứu
Đánh giá hiệu quả sát khuẩn của việc rửa da
người bệnh trước mổ bằng phương pháp sử
dụng dung dịch sát khuẩn so với phương pháp
cạo lông bằng dao cạo.
So sánh chi phí của 2 phương pháp.
Khảo sát ý kiến của điều dưỡng và phẫu
thuật viên theo từng phương pháp.

Tất cả người bệnh phẫu thuật chương trình
phẫu thuật vùng bụng dưới rốn.

Cỡ mẫu
Công thức cỡ mẫu để so sánh 2 tỉ lệ:
n=

[

z1−α 2Ρ * (1 − Ρ * ) + z1−β Ρ1 (1 − Ρ1 ) + Ρ2 (1 − Ρ2 )

]2

d2

n = 46,4 ≈ 50 cho mỗi nhóm

Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu tiền cứu.
Cấy vi sinh trên vùng da đã cạo lông và trên

vùng da đã sử dụng dung dịch sát khuẩn.
So sánh hiệu quả kinh tế giữa 2 phương
pháp.
Khảo sát ý kiến của điều dưỡng và phẫu
thuật viên về 2 phương pháp.

Tiêu chuẩn chọn bệnh
Tất cả người bệnh đồng ý tham gia nghiên
cứu.
Tất cả người bệnh có phẫu thuật vùng bụng,
gồm các bệnh lý: Mổ sỏi túi mật, mổ thoát vị bẹn,
mổ dạ dày, mổ tụy, mổ cắt gan, mổ đại tràng
(không có hậu môn nhân tạo).

Tiêu chuẩn loại trừ
Người bệnh mắc các bệnh mãn tính hoặc
bệnh truyền nhiễm.
Người bệnh mổ lại.
Người bệnh đang trong tình trạng nhiễm
trùng.

Xử lý và phân tích số liệu
Sử dụng phần mềm SPSS 17.0

246

Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011

Thống kê phân tích
Thống kê mô tả như tần số, số trung bình, độ
lệch chuẩn, phần trăm, T-test được sử dụng để
mô tả những đặc trưng của mẫu nghiên cứu và
trả lời những câu hỏi nghiên cứu.

Bảng 1: So sánh kết quả cấy vùng da chuẩn bị phẫu
thuật sau khi vệ sinh da giữa phương pháp cạo lông
và dung dịch sát khuẩn

38 (76)

Ý kiến của phẫu thuật viên
n=40

So sánh kết quả cấy vùng da chuẩn bị phẫu
thuật sau khi vệ sinh da giữa phương pháp
cạo lông và dung dịch sát khuẩn

Kết quả cấy vùng
da chuẩn bị phẫu
thuật (dương
tính)

TB sự khác
Cạo lông
DDSK
biệt
t
p

TB(±ĐLC) TB(±ĐLC)
(±ĐLC)
Chi phí 4.986,0(±1.1 2.439,7(±72 2.546,3(±188, 13,
(đồng)
21,0)
1,2)
6)
5 0,00

Bảng 3: Ý kiến của phẫu thuật viên

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

Cạo lông
số ca (%)

Nghiên cứu Y học

DDSK
số ca (%)

9 (18)

t

p

7,00

0,000

Chi phí trung bình của cạo lông và dung
dịch sát khuẩn
Bảng 2: So sánh chi phí trung bình của cạo lông và
dung dịch sát khuẩn

Ý kiến Phẫu thuật viên

Có
Không Tùy vị trí
n % n % n %
27 67,5 13 32,5 0
0

Cần cạo lông trước mổ
Tắm xà phòng sát khuẩn+ sát
25 62,5 15 37,5 0
khuẩn da trước mổ
Khó khăn khi may da do
30 75,0 9 22,5 1
không cạo lông

0
2,5

Bảng 4: Ý kiến khác của Phẫu thuật viên
n=40
Ý kiến khác của Phẫu thuật
viên
Tắm + cạo lông bằng dao cạo

Tắm + cắt lông bằng tông đơ
Tắm + sử dụng dung dịch sát
khuẩn da
Tắm + sát khuẩn da + cắt lông
bằng tông đơ
Tùy vị trí

n

%

9
18

22,5
45,0

8

20,0

4
1

10,0
2,5

Ý kiến của điều dưỡng
Bảng 5: Ý kiến của điều dưỡng (n=40)
Ý kiến điều dưỡng

An toàn cho người bệnh
Đảm bảo vô khuẩn
Không đảm bảo vô khuẩn
Thuận tiện cho người bệnh
Thuận tiện cho điều dưỡng
Bất tiện cho người bệnh
Bất tiện cho điều dưỡng
Tiết kiệm thời gian cho công tác điều dưỡng
Đồng ý phương pháp

Dung dịch sát
khuẩn
n
%
19
47,5
20
50,0
2
5,0
29
72,5
24
60,0
1
2,5
4
10,0
25
62,5

23
57,5

Cạo lông
n
4
3
14
2
4
30
18
2
2

%
10,0
7,5
35,0
5,0
10,0
75,0
45,0
5,0
5,0

Bảng 6: Ý kiến khác của điều dưỡng
Ý kiến khác của điều dưỡng
Tắm + Cạo lông bằng dao cạo
Tắm + Cắt lông bằng tông đơ

Tắm + Sử dụng dung dịch sát khuẩn da
Tắm + Cạo lông bằng dao cạo/Tắm + Cắt
lông bằng tông đơ
Tắm + Cạo lông bằng dao cạo + Sử dụng
dung dịch sát khuẩn da
Tắm + Cắt lông bằng tông đơ + Sử dụng

n=40
n
7
0
27
1

%
17,5
0
67,5
2,5

3

7,5

1

2,5

Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học

2 PP

Không PP nào

n
%
n
14
35,0
1
12
30,0
2
0
0,0
12
5
12,5
3
6
15,0
0
0
0,0
7
0
0,0
11
0
0,0

5
12
30,0
0
dung dịch sát khuẩn da
Tùy vị trí

%
2,5
5,0
30,0
7,5
0,0
17,5
27,5
12,5
0,0

Không ý kiến
n
2
3
12
1
6
2
7
8
3

%
5,0
7,5
30,0
2,5
15,0
5,0
17,5
20,0
7,5

1

2,5

247


Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011

BÀN LUẬN
Khảo sát sự hiện diện của vi khuẩn trên da
sau khi vệ sinh da người bệnh trước mổ
cho cả 2 phương pháp
Nhóm nghiên cứu tiến hành cấy vùng da sau
khi thực hiện vệ sinh da trước mổ cho cả 2
phương pháp. Kết quả cho thấy với phương
pháp cạo lông thì có 38/50 (76%) trường hợp có

vi khuẩn trên bề mặt da còn với phương pháp
dùng dung dịch sát khuẩn chỉ có 9/50 (18%)
trường hợp có vi khuẩn hiện diện trên da, sự
khác biệt giữa 2 phương pháp rất có ý nghĩa với
t=7,00; p<0,001 với độ tin cậy là 95%. Mục tiêu
của việc vệ sinh da trước mổ nhằm làm sạch da
hay nói rõ hơn là loại bỏ vi khuẩn trên da để
phòng ngừa nhiễm khuẩn vết mổ. Trong nghiên
cứu, tất cả người bệnh đều được tắm với xà
phòng thường sau đó chia ra thành 2 nhóm:
nhóm 1 (cạo lông) hoặc nhóm 2 (sử dụng dung
dịch sát trùng da) trước khi mổ. Với tỉ lệ 76% có
sự hiện diện vi khuẩn trên bề mặt da người bệnh
trước mổ trong phương pháp cạo lông là không
đảm bảo an toàn cho người bệnh. Theo một
nghiên cứu5 đã so sánh cạo lông và không cạo
lông trước phẫu thuật thì không thấy giảm tỉ lệ
nhiễm trùng ở nhóm cạo lông. Cũng trong
nghiên cứu này tác giả đã so sánh giữa nhóm cạo
lông và cắt lông, cạo lông với làm rụng lông thì
kết quả cho thấy việc cắt lông giảm tỉ lệ nhiễm
khuẩn hơn các phương pháp khác. Việc sử dụng
dung dịch sát khuẩn khi chuẩn bị da người bệnh
trước mổ trong nghiên cứu cho thấy sự hiện diện
của vi khuẩn rất ít khi cấy so với sử dụng dao
cạo.

So sánh về chi phí giữa 2 phương pháp
Nghiên cứu cho thấy chi phí trung bình của
nhóm cạo lông là 4.986 (±1.121,0) đ và nhóm sử

dụng dung dịch sát khuẩn là 2.439,7 (± 721,2) đ.
Như vậy, trung bình chi phí của nhóm cạo lông
cao hơn nhóm dung dịch sát khuẩn là 2.546,3 đ
với t=13,5; p<0,001; khoảng tin cậy 95%. Như
vậy, nhóm dung dịch sát khuẩn đã tiết kiệm
2.546,3 đ so với nhóm cạo lông. Kết quả này

248

cũng phù hợp với nghiên cứu trong Best pratice
20035 khi nghiên cứu 1.013 người bệnh thì tác giả
đã tiết kiệm 655,8 ngày cho nhóm không cạo
lông và tiết kiệm tiền nằm viện cho người bệnh
là 274.000 USD cho 1.000 người bệnh nội trú.

Khảo sát ý kiến của phẫu thuật viên về các
phương pháp vệ sinh da trước mổ
Việc chuẩn bị da trước mổ cũng liên quan
đến phẫu thuật viên như: vô khuẩn vùng da
phẫu thuật, tình trạng da của người bệnh và
khâu da... Vì thế để khảo sát ý kiến của phẫu
thuật viên về 2 phương pháp này, nhóm nghiên
cứu đã tiến hành lấy ý kiến từ các phẫu thuật
viên có thời gian phẫu thuật trên 5 năm kinh
nghiệm. Kết quả cho thấy ý kiến cần cạo lông
trước mổ là 27/40 (67,5%) ý kiến trong khi đó ý
kiến cho là không cần cạo lông là 13/40 (32,5%).
Có 30/40 (75%) ý kiến cho rằng việc còn lông trên
da sẽ gây khó khăn khi thực hiện khâu da trong
khi đó 9/40 ý kiến (22,5%) cho rằng không ảnh

hưởng đến việc khâu da và chỉ có 1 ý kiến cho
rằng tùy vào vị trí trên cơ thể. Tuy vậy, các phẫu
thuật viên cũng đồng tình khi đề nghị tắm xà
phòng sát khuẩn phối hợp chung với sát khuẩn
da trước mổ thì có 25/40 ý kiến (62,5%) và có 15 ý
kiến (37,5%) là không tán thành phương pháp
này.

Khảo sát ý kiến của điều dưỡng khi tham
gia nghiên cứu
Người trực tiếp thực hiện chuẩn bị vệ sinh
da người bệnh trước mổ là người điều dưỡng.
Chính vì thế nhóm nghiên cứu tiến hành khảo
sát ý kiến của điều dưỡng về 2 phương pháp, kết
quả cho thấy có 19 người đồng ý sử dụng dung
dịch sát khuẩn là an toàn trong khi với cạo lông
thì chỉ có 4 người. Có 20 điều dưỡng đồng ý về
việc sử dụng dung dịch sát khuẩn là đảm bảo vô
khuẩn trong khi có 3 điều dưỡng đồng ý phương
pháp cạo lông đảm bảo vô khuẩn. Khi hỏi người
điều dưỡng sẽ chọn phương pháp nào để chuẩn
bị da người bệnh trước mổ thì có 27 người
(67,5%) chọn việc tắm và sử dụng dung dịch sát
khuẩn cho người bệnh trong khi đó có 7 người

Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011
(17,5%) vẫn chọn cạo lông. Các ý kiến này mặc

dù mang tính chủ quan nhưng cũng cho thấy
rằng phương pháp sử dụng dung dịch sát khuẩn
được điều dưỡng đồng tình nhiều hơn so với
phương pháp cạo lông.

2.

3.
4.

KẾT LUẬN
Qua 100 mẫu khảo sát việc chuẩn bị da
người bệnh trước mổ bằng 2 phương pháp cạo
lông và dùng dung dịch sát khuẩn tại Bệnh viện
Đại học Y Dược TP HCM, đã đưa kết luận sau:
Rửa da bằng dung dịch sát khuẩn đạt mức
vô khuẩn tốt hơn so với phương pháp cạo lông
bằng dao cạo trong việc chuẩn bị người bệnh
trước phẫu thuật qua kết quả cấy vi khuẩn vùng
da chuẩn bị phẫu thuật sau khi vệ sinh da cho
thấy tỉ lệ có vi khuẩn hiện diện trên bề mặt da
thấp hơn một cách có ý nghĩa so với phương
pháp cạo lông.
Chi phí của phương pháp rửa da bằng dung
dịch sát khuẩn thấp hơn có ý nghĩa với p<0,001
so với phương pháp cạo lông trong chuẩn bị da
người bệnh trước mổ.
Ý kiến của phẫu thuật viên và điều dưỡng
trong nghiên cứu này cho thấy khuynh hướng
ủng hộ sử dụng dung dịch sát khuẩn thay cho

phương pháp cạo lông.

5.

6.

7.

8.

9.

10.
11.

12.

13.

Nghiên cứu Y học

Boyce JM, Pitter D (2002). Guideline for hand hygiene in
Health-Care Settings. Centers for Disease Control and
Prevention, Morbidity and Mortality Weekly Report
Recommendations and Reports, Vol. 51, 1-45
Celik SE, Kara A (2007). Does shaving the incision site increase
the infection rate after spinal surgery?. Spine, 32:1575-1577
Dellinger EP, Hausmann SM, Bratzler DW, Johnson RM,
Daniel DM, Bunt KM, Sugarman JR (2005). Hospitals
collaborate to decrease surgical site infections. The American

Journal of Surgery, 190:9-15
Joanna Briggs Institute (2003). The impact of preoperative hair
removal on surgical site infection. Best Practice: Evidence
Based Practice Information Sheets for Health Professionals,
7(2):1- 6.
Kondrup J, Rasmussen HH, Hamberg O, Stanga Z (2002).
Nutritional Risk Screening 2002. Clinical Nutrition 22(4): 415–
421
Mangram AJ, Horan TC, Pearson ML, Silver LC, Jarvis WR
(1999). Guideline for prevention of surgical site infection.
Infect Control Hosp Epidemiol, 20:247-278
Niel-Weise BS, Wille JC, Van den Broek PJ (2005). Hair
removal policies in clean surgery: systematic review of
randomized, controlled trials. Infect Control Hosp Epidemiol,
26:923-928
Picheansathian W (2004). Effectiveness of alcohol-based
solutions for hand hygiene: a systematic review. Health Care
Reports, 2(4):79-108
Pyrek KM (2002). Pre-op Perp should safeguards skin
integrity. Infection Control Today, 22-4.
Sellick JA, Stelmach M, Mylotte JM (1991). Surveillance of
surgical wound infections following open heart surgery. Infect
Control Hosp Epidemiol, 12:591-596
Seropian R, Reynolds BM (1971). Wound infections after
preoperative depilatory versus razor preparation. The
American Journal of Surgery, 121:251-254
Tanner J, Woodings D, Moncaster K (2006). Preoperative hair
removal to reduce surgical site infection. Cochrane Database
of Systematic Reviews, 3:1-35

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.

Alexandre JW, Fischer JE, Boyajian M, Palmquist J, Morris MJ
(1983). The influence of hair removal methods on wound
infections. Arch Surg, 118:347-352

Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học

249