Biến đổi albumin máu trong bệnh nhiễm dengue cấp ở người lớn

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013

Nghiên cứu Y học

BIẾN ĐỔI ALBUMIN/MÁU TRONG BỆNH NHIỄM DENGUE CẤP
Ở NGƯỜI LỚN
Nguyễn Văn Hảo*

TÓM TẮT
Mục tiêu nghiên cứu: Mô tả sự biến đổi albumin/máu qua các giai đoạn tiến triển của bệnh nhiễm Dengue
cấp và khảo sát mối tương quan giữa nồng độ albumin/máu với tình trạng tăng tính thấm thành mạch, rối loạn
đông máu và mức độ tổn thương cơ quan.
Đối tượng-Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả cắt ngang tiền cứu những bệnh nhân ≥ 15 tuổi
nhập Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới trong khoảng thời gian từ 9/2008 đến 9/2010 được chẩn đoán nhễm Dengue cấp
theo tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế thế giới 1997.
Kết quả: 530 bệnh nhân được đưa vào nghiên cứu. Nồng độ albumin/máu bắt đầu giảm nhẹ ở giai đoạn sớm
của bệnh (N1-3), thấp nhất ở giai đoạn tái hấp thu (N7-10), trở về bình thường sau 4 tuần xuất viện. Ở giai đoạn
N1-3, trị số albumin/máu của nhóm sốt xuất huyết Dengue thấp hơn nhóm sốt Dengue (p = 0,129). Ở các giai
đoạn N4-6 và N7-10 giá trị albumin máu khác nhau trong các thể bệnh (sốc DengueDengue) (p<0,001). Biến đổi albumin/máu có mối tương quan rõ rệt với biến đổi số lượng tiểu cầu, prothombin
time, activated partial thromboplastin time, fibrinogen, AST, ALT (hệ số tương quan Spearman).
Kết luận: Tình trang thoát huyết tương có thể xảy ra trong bệnh nhiễm Dengue nặng cũng như bệnh nhẹ,
khởi phát sớm hơn và kéo dài lâu hơn được hiểu trước đây. Các bác sỹ lâm sàng có thể dựa vào sự thay đổi
albumin/máu để nhận biết sớm và theo dõi diễn biến của tình trạng tăng tính thấm thành mạch trong bệnh nhiễm
Dengue cấp.
Từ khóa: Sốt Dengue, sốt xuất huyết Dengue, sốc Dengue, albumin/máu

ABSTRACT
THE CHANGES OF BLOOD ALBUMIN LEVEL IN ADULT ACUTE DENGUE INFECTION
Nguyen Van Hao* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17-Supplement of No 1-2013: 173 - 180
Objectives: To describe changes of blood albumin level during process of acute Dengue infection and to

study relationships of blood albumin level with severity of disease (plasma leakage, coagulopathy, liver injury).
Method: A prospective cross sectional research was conducted on patients more than 15 years old admitted
to the Hospital for Tropical Diseases from September 2008 to September 2010 with diagnosis of acute Dengue
infection according to 1997 WHO criteria.
Results: 530 patients were conducted. Blood albumin level slightly decreased in early phase of disease (D13). It was lowest in D7-10, and returned normal level after 4 weeks. In D1-3, albumin level in Dengue
hemorrhagic fever was lower than in Dengue fever (p=0.0129). In D4-6 and D7-10 albumin level was different in
various clinical pictures (Dengue shocklevel had relationships to those of platelet count, prothombin time, activated partial thromboplastin time,
fibrinogen level, liver transaminases (AST, ALT) (Spearman relative coefficience).
Conclusion: Plasma leakage may occur in severe Dengue infection or mild one. It may onset earlier and
* Bộ Môn Nhiễm-Đại Học Y Dược TPHCM
Tác giả liên lạc: ThS BS Nguyễn Văn Hảo ĐT: 0913857025

Chuyên Đề Nội Khoa I

Email:

173


Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013

more persistently than before thought. The physicians may base on changes of blood albumin level to recognize
and follow process of permeability in acute Dengue infection.
Key words: Dengue fever, Dengue hemorrhagic fever, Dengue shock, blood albumin level
lâm sàng nghi ngờ SXH-D, vào các Khoa Cấp
ĐẶT VẤN ĐỀ
cứu hồi sức tích cực chống độc người lớn

Hiện nay các nghiên cứu về sự khởi phát và
(CCHSTCCĐ NL), Nhiễm C và Nhiễm D.
diễn biến của hiện tượng thoát huyết tương
Tiêu chuẩn loại trừ
trong bệnh nhiễm Dengue cấp còn rất hạn chế,
Những trường hợp bệnh nhân có tiền sử
chủ yếu do những khó khăn về kỹ thuật trong
bệnh gan, thận hoặc bệnh lý đại tràng mạn gây
việc đo lường trực tiếp hiện tượng siêu lọc mao
mất hoặc giảm sản xuất albumin
mạch và xác định tình trạng tăng tính thấm
thành mạch. Người ta thường cho rằng hiện
tượng thoát huyết tương xảy ra đột ngột ngay
sau khi bệnh nhân hết sốt, vào giai đoạn nặng
của bệnh (từ ngày thứ 4 của bệnh). Nhưng thực
ra đó là thời điểm mà hiện tượng thoát mạch trở
nên rõ rệt trên lâm sàng, người bệnh có xu
hướng giảm thể tích máu và dẫn tới tình trạng
rối loạn huyết động nặng hay nhẹ tùy thuộc vào
các cơ chế điều hòa sự cân bằng dịch kẻ với dịch
trong lòng mạch. Thực tế lâm sàng, bệnh cảnh
sốc Dengue do thoát huyết tương nặng tương
đối ít gặp. Nhiều bệnh nhân có bằng chứng rõ
ràng của hiện tượng thoát huyết tương nhưng
không có biểu hiện trụy mạch, xuất phát từ thực
tế này hổ trợ ý tưởng về một tiến trình thoát dịch
tương đối chậm, hằng định cho phép đủ thời
gian để hoạt hóa cơ chế điều hòa nội môi, hơn là
một quá trình thoát dịch ồ ạt, chỉ những bệnh
nhân có tình trạng thoát dịch vượt quá khả năng

điều hòa thì tình trạng trụy mạch xảy ra.
Để góp phần làm sáng tỏ thêm bản chất của
hiện tượng thoát huyết tương trong tiến trình
bệnh nhiễm Dengue cấp, chúng tôi tập trung
nghiên cứu về sự biến đổi albumin/máu qua các
giai đoạn tiến triển của bệnh với mục đích đánh
giá mối tương quan giữa nồng độ albumin/máu
với tình trạng tăng tính thấm thành mạch, rối
loạn đông máu và mức độ tổn thương cơ quan.

ĐỐI TƯỢNG-PHƯƠNGPHÁP NGHIÊNCỨU
Đối tượng nghiên cứu
Những bệnh nhân 15 tuổi nhập Bệnh viện
Bệnh nhiệt đới Tp Hồ Chí Minh, có biểu hiện

174

Cỡ mẫu nghiên cứu
Được tính theo công thức
N=Z2(1-/2).p.(1-p)/d2
Với: Z: giá trị lấy từ phân phối chuẩn, : mức
ý nghĩa = 0,05  Z(1-/2) = 1,96
p: tỷ lệ bệnh nhân có biến đổi
albumin/máu/tổng
số
bệnh
nhân
sốt
Dengue/SXH-D. Do tỷ lệ này chưa rõ nên lấy giá
trị 0,5, d: sai số cho phép, N: cỡ mẫu

* Với p=0,05 và d=0,05  N = 385

Phương pháp nghiên cứu
Mô tả, tiền cứu.
Trong 24 giờ đầu, Bác sỹ nghiên cứu tại các
Khoa sẽ thu thập thông tin chi tiết theo một mẫu
thu thập dữ liệu định sẵn về các yếu tố dân số
học, biểu hiện lâm sàng và các kết quả xét
nghiệm cận lâm sàng của bệnh, chẩn đoán và
phân độ nặng theo tiêu chuẩn phân độ của
TCYTTG 1997. Sau khi ra viện khoảng 1 tháng,
tất cả bệnh nhân đều được mời tái khám.

Phương pháp thực hiện các xét nghiệm cận
lâm sàng
Làm công thức máu toàn bộ mỗi ngày.
Thường xuyên đo DTHC tại giường theo nhu
cầu điều trị. X quang phổi và siêu âm bụng trong
tiến trình bệnh để đánh giá tình trạng tích tụ
dịch ở các khoang tự nhiên. Định lượng
albumin/máu, vào các giai đoạn tiến triển của
bệnh: giai đoạn sốt, giai đoạn nặng, và giai đoạn
hồi phục. Thực hiện các xét nghiệm đo lường
chức năng đông máu huyết tương (prothombin

Chuyên Đề Nội Khoa


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013
time (PT), activated partial thromboplastin time

(APTT), fibrinogen) theo từng giai đoạn bệnh
trong 200 bệnh nhân, hoặc bất kỳ bệnh nhân nào
có chỉ định. Thực hiện tất cả các xét nghiệm khi
bệnh nhân tái khám.
Để chẩn đoán xác định nhiễm Dengue cấp,
tất cả bệnh nhân được làm xét nghiệm MACELISA. Nếu nhập viện trong 5 ngày đầu của
bệnh, bệnh nhân được làm xét nghiệm tìm
kháng nguyên NS1 trong máu.
Độ nặng của tình trạng thoát huyết tương
(sốc hoặc không sốc) được phân độ theo hướng
dẫn của TCYTTG 1997(8) như sau:
Nhóm bệnh nhân không sốc, chúng tôi chia
ra làm 2 nhóm nhỏ:
- Sốt Dengue: bệnh nhân không có biểu
hiện thoát huyết tương trên lâm sàng, DTHC
không tăng và/hoặc không có bất kỳ biểu hiện
thoát huyết tương trên hình ảnh siêu âm (dày
thành túi mật, tràn dịch màng phổi, tràn dịch
màng bụng).
- Sốt xuất huyết Dengue (SXH-D): tiêu chuẩn
bệnh nhân bao gồm trong nhóm thoát mạch
không sốc (SXH-D) phải có biểu hiện cô đặc máu
với DTHC khi vào nghiên cứu  20% khi so với
trị số DTHC lúc mới mắc bệnh, hoặc có biểu hiện
tích tụ dịch trên X quang phổi hoặc siêu âm.
Nhóm bệnh nhân sốc Dengue: khi bệnh
nhân có biểu hiện tụt huyết áp (huyết áp tâm thu
<90 mmHg) hoặc huyết áp kẹp (hiệu số huyết áp
tối đa và huyết áp tối thiểu  20 mmHg), mạch
nhanh >90 lần/phút với các dấu hiệu giảm tưới

máu ngoại vi như kéo dài thời gian đổ đầy mao
mạch (>2 giây), chi mát. Ngoài ra, những bệnh
nhân này không có biểu hiện xuất huyết nặng và
được hồi sức dịch truyền theo quyết định xử trí
của bác sỹ điều trị.
Để tiện theo dõi và đánh giá sự thay đổi
của các biến số, chúng tôi chia diễn biến bệnh
theo 4 giai đoạn: giai đoạn sốt từ ngày thứ I
đến ngày thứ 3 của bệnh (N1-3), giai đoạn
nặng từ ngày thứ 4 đến ngày thứ 6 của bệnh
(N4-6), giai đoạn tái hấp thu dịch từ ngày thứ

Chuyên Đề Nội Khoa I

Nghiên cứu Y học

7 đến ngày thứ 10 của bệnh (N7-10) và giai
đoạn hồi phục 1 tháng sau khi xuất viện (lúc
bệnh nhân trở lại tái khám).

Phân tích thống kê
Dữ kiện về đặc điểm lâm sàng và kết quả cận
lâm sàng được so sánh giữa các nhóm bệnh nhân
khác nhau, bằng cách sử dụng phép kiểm 2
hoặc Fisher’s đối với các biến số định tính và
phép kiểm Mann-Whitney hoặc t’s student đối
với các biến liên tục. Áp dụng phương pháp
Spearman để đánh giá mối tương quan giữa các
biến số liên tục được thực hiện cùng thời điểm.
Thực hiện tất cả tính toán bằng phần mềm SPSS

phiên bản 14.0 (SPSS, Inc., Chicago, IL).

KẾT QUẢ
Trong thời gian từ tháng 9 năm 2008 tới
tháng 9 năm 2010, 577 bệnh nhân được đưa vào
nghiên cứu, bao gồm 219 bệnh nhân ở khoa
CCHSTCCĐ người lớn và 358 bệnh nhân từ các
khoa bệnh nhẹ. Chẩn đoán xác định nhiễm
Dengue cấp trong 530 bệnh nhân (87%) và 47
bệnh nhân được xếp loại sốt do nguyên nhân
khác. Trong số 530 bệnh nhân nhiễm Dengue
cấp, 55 (9%) lúc đầu nhập viện ở một trại bệnh
nhẹ, sau đó được chuyển xuống khoa
CCHSTCCĐ người lớn vì bệnh trở nặng. Có 6
bệnh nhân SXH-D tử vong, một bệnh nhân
không sốc và 5 bệnh nhân có sốc, tất cả bệnh
nhân chết trong bệnh cảnh suy gan cấp, và các
biến chứng xuất huyết nặng, hôn mê, suy thận
và toan chuyển hóa mất bù mặc dù được hồi sức
tích cực. Các bệnh nhân khác hồi phục hoàn toàn
và có 226 bệnh nhân trở lại tái khám sau 1 tháng
ra viện. Trong số 112 bệnh nhân sốc SXH-D có
biểu hiện xuất huyết niêm mạc hơn 70%. Tuy
nhiên, trong số 55 bệnh nhân SXH-D có biểu
hiện xuất huyết nặng, có 40 bệnh nhân (73%)
không có sốc. Trong số này, có một bệnh nhân có
biểu hiện xuất huyết nội sọ (CT scan não), 26
bệnh nhân cần truyền máu và các chế phẩm của
máu (19 bệnh nhân cần truyền hồng cầu và 7
trường hợp cần huyết tương đông lạnh và hoặc

kết tủa lạnh, tiểu cầu). Có 13 trường hợp cần

175


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013

Nghiên cứu Y học

nhét meche mũi để cầm máu. Giảm tiểu cầu (số
lượng tiểu cầu (SLTC) <100 x 109/L) 514 bệnh
nhân (95%). Giá trị tối thiểu của SLTC tương tự
nhau ở 2 nhóm bệnh nhân sốc (17,9-46 x 109/L)
và nhóm xuất huyết nặng không sốc (21,2-83 x
109/L) và thấp hơn giá trị tối thiểu ở những bệnh
nhân không sốc hoặc không xuất huyết nặng
(33,9-113 x 199/L) (P < 0,001, phép kiểm MannWhitney). Trong số 160 bệnh nhân SXH-D được
thực hiện xét nghiệm đông máu có gia tăng đáng
kể APTT, giảm fibrinogen/máu, và PT vẫn còn
trong giới hạn bình thường.

Mô tả tóm tắt
Giai đoạn N1-3 có 160 ca bệnh nhiễm
Dengue cấp, có 71 ca được làm xét nghiệm

albumin máu (45 ca sốt Dengue, 25 ca SXH-D, 1
ca sốc Dengue).
Giai đoạn N4-6 có 511 ca bệnh nhiễm
Dengue cấp, có 458 ca được làm xét nghiệm
albumin máu (206 ca sốt Dengue, 182 ca SXH-D,

70 ca sốc Dengue).
Giai đoạn N7-10 có 509 ca bệnh nhiễm
Dengue cấp, có 388 ca được làm xét nghiệm
albumin máu (152 ca sốt Dengue, 159 ca SXH-D,
77 ca sốc Dengue).
Giai đoạn tái khám có 226 ca bệnh tái khám,
có 164 ca được làm xét nghiệm albumin máu
(63ca sốt Dengue, 63 ca SXH-D, 38 ca sốc
Dengue).

Biến đổi albumin máu theo giai đoạn bệnh
60

55

leakageSeverity
Sốt Dengue (n = 225)
Sốt xuất huyết Dengue (n = 213)
Sốc Dengue (n = 92)

Albumin máu (g/L)

50

45

40

35

30

25

20
1-3

4-6

7-10

Tái khám

Ngày bệnh

Biểu đồ 1. Diễn biến của sự thay đổi albumin/máu theo tiến trình bệnh
này không có ý nghĩa thống kê (p = 0,129).
Nồng độ albumin/máu bắt đầu giảm nhẹ ở
giai đoạn sớm của bệnh (N1-3), thấp nhất ở giai
Bảng 1a. So sánh trị số albumin máu của các thể
đoạn tái hấp thu (N7-10), trở về trị số bình
bệnh (tương ứng với độ nặng của thoát huyết tương)
thường sau 4 tuần xuất viện
ở giai đoạn N1-3

Mối tương quan của albumin máu với độ
nặng của thoát huyết tương

Độ nặng
thoát huyết tương

n

Trị số albumin/máu trung bình của nhóm
SXH-D thấp hơn nhóm sốt Dengue, sự khác biệt

Sốt Dengue

45

39,6

4,8

SXH-D

25

37,7

5,2

176

Trung bình Độ lệch
Giá trị p
albumin (g/L) chuẩn
0,129

Chuyên Đề Nội Khoa

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013
Bảng 1b. So sánh trị số albumin máu của các thể
bệnh (tương ứng với độ nặng của thoát huyết
tương) ở giai đoạn N4-6
Độ nặng thoát
huyết tương
Sốt Dengue
SXH-D
Sốc Dengue
SXH-D

Trung bình Độ lệch
Giá trị p
albumin (g/L) chuẩn
206
38,1
4,6
0,0001
182
35,4
4,6
70
32,9
4,7
0,0001
182
35,4
4,6

n

Trong giai đoạn N4 – 6 của bệnh,
albumin/máu trong nhóm sốc Dengue < SXHD < sốt Dengue. Sự khác biệt có ý nghĩa thống
kê (p < 0,001).
Bảng 1c. So sánh trị số albumin máu của các thể
bệnh (tương ứng với độ nặng của thoát huyết
tương) ở giai đoạn N7-10
Độ nặng thoát
huyết tương
Sốt Dengue
SXH-D
Sốc Dengue
SXH-D

n
152
159
77
159

Trung bình Độ lệch
Giá trị p
albumin (g/L) chuẩn
37,3
34,9
31,9
34,9

3,9

4,5
4,5
4,5

n
63
63
38
63

Bảng 2a. So sánh trị số albumin trong bệnh cảnh
sốt Dengue ở các giai đoạn bệnh khác nhau

N1-3
Tái khám
N4-6
Tái khám

n
9
9
57
57

Trung bình Độ lệch
albumin (g/L) chuẩn Giá trị p
40,8
4,2
0,256
43,5

6,7
38,1
4,5
0,000
41,9
5,8

Chuyên Đề Nội Khoa I

N7-10
Tái khám
N1-3

22

37,7

5,4

N4-6

22

35,3

4,4

N4-6

134

35,3

4,5

N7-10

134

35,3

4,5

0,0001

Ở giai đoạn theo dõi khi tái khám, trị số
albumin trung bình ở 3 nhóm bệnh nhân khác
biệt không có ý nghĩa thống kê (p >0,05).

Trung bình Độ lệch
albumin (g/L) chuẩn Giá trị p
36,7
3,2
0,020
42,1
2,1
34,6
3,8
0,0001
42,1

4,5
34,2
4,1
0,0001
42,0
4,5

n
5
5
50
50
53
53

N4-6
Tái khám

Trung bình Độ lệch
Giá trị p
albumin (g/L) chuẩn
42,0
5,7
0,851
41,8
4,6
42,4
4,0
0,538
41,8

4,6

Trung bình Độ lệch
albumin (g/L) chuẩn Giá trị p
37,4
3,8
0,000
41,9
5,3
40
4,7
0,018
38,4
5
38,2
4,5
0,033
37,5
4

Bảng 2b. So sánh trị số albumin trong bệnh cảnh
SXH-D ở các giai đoạn bệnh khác nhau

0,0001

Bảng 1d. So sánh trị số albumin máu của các thể
bệnh (tương ứng với độ nặng của thoát huyết
tương) ở giai đoạn tái khám

n

50
50
41
41
140
140

Sự khác biệt trị số albumin/máu trong bệnh
cảnh sốt Dengue ở các giai N4-6, N7-10 khi so
với giai đoạn tái khám (p< 0,001; t’s student test).
Có sự khác biệt giá trị albumin/máu giữa 2 thời
điểm N1-3 so với N4-6, và giữa N4-6 với N7-10
(p<0,05; t test)

N1-3
Tái khám

Ở giai đoạn N7 -10 của bệnh, trị số
albumin/máu ở nhóm sốc Dengue< SXH-D<
sốt Dengue, sự khác biệt giá trị albumin/máu
giữa các nhóm có ý nghĩa thống kê (p < 0,001).

Độ nặng thoát
huyết tương
Sốt Dengue
SXH-D
Sốc Dengue
SXH-D

N7-10

Tái khám
N1-3
N4-6
N4-6
N7-10

Nghiên cứu Y học

0,056
0,984

Sự khác biệt trị số albumin/máu trong bệnh
cảnh SXH-D ở các giai đoạn N1-3, N4-6, N7-10
khi so với giai đoạn tái khám có ý nghĩa thống kê
(p<0,05; t’s student test). Ở giai đoạn tái khám trị
số albumin/máu có khuynh hướng gia tăng trở
về giá trị bình thường.
Bảng 2c. So sánh trị số albumin trong bệnh cảnh sốc
Dengue ở các giai đoạn bệnh khác nhau
n

Trung bình Độ lệch
albumin (g/L) chuẩn Giá trị p

N4-6

27

34,1

4,5

Tái khám

27

42,8

4,3

N7-10

35

32,8

4,9

Tái khám

35

42,3

4,1

N4-6

57

33,5

4,4

N7-10

57

32,9

4,2

0,0001
0,0001
0,329

Sự khác biệt trị số albumin/máu trong bệnh
cảnh sốc Dengue ở các giai đoạn N4-6, N7-10 khi

177


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013

Nghiên cứu Y học

so với giai đoạn tái khám có ý nghĩa thống kê. Ở
giai đoạn tái khám, trị số albumin/máu trở về giá
trị bình thường.

Mối tương quan của biến đổi albumin máu
với các biến đổi sinh học khác- hệ số tương
quan Spearman
TC

PT

APTT

alb

0,41

-0,29

-0,29

p

<0,001

0,001

0,001

n

484

119

118

Fib

AST

ALT

0,43

-0,26

-0,28

<0,001 <0,001 <0,001
118

482

482

Alb: albumin máu; TC: số lượng tiểu cầu; PT:
prothombin time; APTT: activated partial
thromboplastin time; Fib: fibrinogen; AST:
aspartate aminotransferase, ALT: alanine
aminotransferase
Biến đổi albumin/máu có mối tương quan rõ
rệt với biến đổi số lượng tiểu cầu, prothombin
time, APTT, fibrinogen, AST, ALT.

BÀN LUẬN
Diễn biến của tình trạng giảm
albumin/máu trong tiến trình bệnh SXH-D
Nhìn chung qua nghiên cứu này, chúng tôi
nhận thấy nồng độ albumin/máu bắt đầu giảm ở
giai đoạn sớm của bệnh (N1-3), giảm nhiều nhất
ở giai đoạn N7-10 của bệnh và có xu hướng trở
về bình thường sau 2- 4 tuần. Mức độ giảm
albumin trong giai đoạn nặng (N4-6) ít hơn giai
đoạn N7-10, đặc biệt đối với nhóm bệnh nhân
sốc Dengue.
Kết quả từ nghiên cứu này cho thấy ở giai
đoạn khởi phát bệnh (N1-3), nồng độ albumin
bắt đầu giảm ở tất cả các nhóm bệnh nhân, nhóm
bệnh nhân sau này được chẩn đoán là SXH-D
giảm albumin máu nhiều hơn so với nhóm bệnh
nhân được chẩn đoán là sốt Dengue. Do hầu như
tất cả bệnh nhân trong giai đoạn này không
được truyền dịch nên biến đổi albumin máu là
một biến số độc lập, liên quan với tình trạng
thoát huyết tương. Khi so sánh giữa 2 nhóm
bệnh nhân sốt Dengue và SXH-D chúng tôi nhận
thấy trị số albumin máu ở nhóm SXH-D thấp
hơn nhóm sốt Dengue, tuy nhiên sự khác biệt

178

này không có ý nghĩa thống kê.
Trong giai đoạn nặng của bệnh N4-6, trị số

albumin máu ở các nhóm bệnh nhân khác nhau
rõ rệt, albumin/máu thấp nhất trong nhóm sốc
Dengue kế đó là trị số albumin của nhóm SXHD, và trị số albumin của nhóm sốt Dengue cao
hơn 2 nhóm bệnh nhân kia. Sự khác biệt giá trị
trung bình của albumin máu giữa các nhóm
bệnh nhân có ý nghĩa thống kê. Điều này phù
hợp với giả thuyết ban đầu của chúng tôi là biến
đổi albumin máu có tương quan với độ nặng của
tình trạng thoát huyết tương.
Trong giai đoạn hồi phục (N7-10), albumin
máu giảm thấp hơn ở tất cả các nhóm bệnh nhân
khi so sánh với trị số albumin máu ở giai đoạn
trước. Trong nhóm bệnh nhân sốc Dengue, sự
khác biệt về albumin máu rõ rệt nhất với giá trị p
<0,001. Nếu chúng ta xét giảm albumin máu
tương quan tỷ lệ thuận với mức độ thoát huyết
tương thì điều này có vẻ nghịch lý vì ở giai đoạn
này bệnh nhân có xu hướng cải thiện lâm sàng,
ổn định huyết động chứng tỏ hiện tượng thoát
mạch đã giảm hoặc ngưng tiến triển trong khi
albumin máu lại giảm. Chỉ có một lý do duy
nhất để giải thích hiện tượng này là thể tích tuần
hoàn tăng trong khi albumin máu không tăng
tương ứng. Sự hấp thu albumin máu không
tương ứng với sự hấp thu các thành phần nước
và các chất điện giải. Mặt khác, ở các bệnh nhân
sốc Dengue còn tiếp nhận một lượng lớn dung
dịch tinh thể hoặc dung dịch keo ở 1-2 ngày
trước, những loại dịch này qua cơ chế trao đổi
qua màng nội mô mạch máu, cũng có một lượng

lớn thoát ra ngoài lòng mạch và được tái hấp thu
trở lại ở giai đoạn này sẽ góp phần làm tăng thể
tích tuần hoàn và pha loãng thêm nồng độ
albumin máu.
Kết quả của nghiên cứu này cho thấy trong
giai đoạn tái khám sau 2-4 tuần ra viện, hầu như
giá trị albumin máu trở về bình thường ở tất cả
bệnh nhân. Điều này cũng phù hợp với nhận xét
của tác giả Shresta về tình trạng tăng tính thấm
thành mạch trên bệnh nhân SXH-D có xu hướng
trở về bình thường hoàn toàn, không để lại di

Chuyên Đề Nội Khoa


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013
chứng và hiện tượng tăng tính thấm thành mạch
có vẻ do rối loạn chức năng hơn là do tổn
thương thực thể lớp tế bào nội mạc(5).

Ý nghĩa thực tiễn của giảm albumin/máu
trên lâm sàng
Giảm albumin máu là một trong những
yếu tố góp phần chẩn đoán tình trạng tăng
tính thấm thành mạch. Hiện nay để tiên đoán
hiện tượng thoát mạch các bác sỹ lâm sàng
thường dựa trên trị số DTHC tăng và đánh giá
tình trạng tích tụ dịch ở các khoang tự nhiên
bẳng các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh. Qua
nghiên cứu này, chúng tôi đề nghị ở các bệnh

nhân nghi ngờ nhiễm Dengue cấp nếu có biểu
hiện giảm albumin/máu xảy ra sớm trong tiến
trình bệnh cũng là một dấu hiệu cảnh báo tình
trạng thoát huyết tương.

Giảm albumin máu được chứng minh là có
liên quan với độ nặng của bệnh.
Qua nghiên cứu của chúng tôi, biến đổi
albumin/máu tương quan rõ rệt với mức độ
thoát huyết tương, đặc biệt giảm albumin/máu
rõ rệt khi bệnh nhân rơi vào bệnh cảnh sốc
Dengue. Điều này cũng phù hợp với những
nghiên cứu về mặt giải phẫu bệnh lý của tác giả
Bhamarapravati có hiện tượng tràn dịch với
nồng độ protein cao (phần lớn là albumin)
thường tìm thấy ở khoang màng phổi và xoang
bụng(1). Ngoài ra chúng tôi còn nhận thấy ở giai
đoạn khởi phát của bệnh, mức độ giảm albumin
máu ở các nhóm bệnh nhân sốt Dengue ít hơn
nhóm SXH-D, mặc dù sự khác biệt chưa có ý
nghĩa thống kê do số liệu thu thập tương đối
thấp, chúng tôi cho rằng trị số albumin máu có
thể là một trong những yếu tố giúp nhà lâm sàng
tiên đoán trước diễn biến bệnh.
Trong nghiên cứu này khi ghi nhận và theo
dõi các trường hợp sốt Dengue, chúng tôi nhận
thấy có sự biến đổi albumin/máu trong nhóm
bệnh nhân này ở các giai đoạn bệnh khác nhau,
phù hợp với hiện tượng thoát huyết tương. Bệnh
nhân sốt Dengue vẫn có tình trạng thoát huyết

tương với mức độ nhẹ. Như vậy, theo phân loại

Chuyên Đề Nội Khoa I

Nghiên cứu Y học

mới của TCYTTG (2009) xóa bỏ khái niệm bệnh
sốt Dengue cũng phù hợp(9).

Mối tương quan của giảm albumin/máu với
các biến đổi sinh học khác trong bệnh SXH-D
Khi đánh giá mối tương quan của biến đổi
albumin/máu với các biến đổi sinh học khác,
chúng tôi nhận thấy giảm albumin máu tương
quan tỷ lệ thuận với giảm các yếu tố đông máu
huyết tương, biểu hiện prothombin time kéo dài,
APTT kéo dài và giảm fibrinogen/máu. Theo
nhận xét của đa số tác giả cơ chế rối loạn đông
máu trong bệnh cảnh nhiễm Dengue do thoát ra
ngoài lòng mạch các yếu tố đông máu (bản chất
của chúng cũng là protein), đặc biệt ở các bệnh
nhân nặng sau khi bồi hoàn thể tích huyết tương
bằng các loại dung dịch tinh thể hoặc dung dịch
keo, nồng độ các yếu tố đông máu trong lòng
mạch càng bị giảm nặng hơn do bị pha
loãng(3,6,10). Ngoài ra kết quả từ nghiên cứu của
chúng tôi còn cho thấy giảm albumin/máu cũng
tương quan rất mạnh với giảm tiểu cầu Ý nghĩa
lâm sàng của nhận định này rất quan trọng đối
với thực tiễn điều trị bệnh, khi đánh giá các yếu

tố nguy cơ xuất huyết nặng ở các bệnh nhân
SXH-D, chúng ta có thể dựa vào trị số albumin
máu để tiên đoán giá trị của các yếu tố đông máu
huyết tương cũng như tiên đoán nguy cơ xuất
huyết nặng trên bệnh nhân SXH-D.
Kết quả từ nghiên cứu này còn cho thấy
giảm albumin tương quan tỷ lệ nghịch với tình
trạng tăng men gan – là một biểu hiện rất
thường gặp trong bệnh cảnh nhiễm Dengue cấp.
Tuy nhiên, theo nhận định của nhiều tác giả, đa
số bệnh nhân tăng men gan mức độ vừa phải, và
chức năng gan nói chung được bảo tồn, bệnh
nhân SXH-D hiếm khi có tổn thương gan nặng
gây suy gan(2,4,5). Vì vậy, khả năng suy gan gây
giảm tổng hợp albumin máu trong bệnh cảnh
nhiễm Dengue nói chung không có cơ sở khoa
học, có lẻ mối tương quan giữa giảm albumin
máu và tăng men gan do cùng cơ chế thoát
huyết tương.

179


Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013

KẾT LUẬN
Tóm lại, lỉnh vực thoát huyết tương đi kèm
với bệnh nhiễm Dengue rất rộng và khi mà các

kỹ thuật giúp phát hiện tình trạng thoát mạch ở
mức độ ít trở nên tinh xảo hơn, tình trạng thoát
mạch sẽ trở nên rõ ràng. Tình trang thoát huyết
tương có thể xảy ra trong bệnh nhiễm Dengue
nặng cũng như bệnh nhẹ, khởi phát sớm hơn và
kéo dài lâu hơn được hiểu trước đây. Có thể tất
cả bệnh nhân nhiễm Dengue đều trải qua một số
mức độ thoát mạch, mặc dù ở những mức độ
không thể phát hiện được trên lâm sàng trong đa
số trường hợp. Ngoài sự biến đổi của DTHC,
hình ảnh tích tụ dịch trên siêu âm, chúng ta có
thể dựa vào sự thay đổi albumin/máu như là
một công cụ gián tiếp giúp ích cho các bác sỹ lâm
sàng nhận biết sớm và theo dõi diễn biến của
tình trạng tăng tính thấm thành mạch trong
bệnh cảnh SXH-D.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.

Bhamarapravati NTP, Boonyapaknavik V (1967) Pathology of

180

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.
10.

Thailand haemorrhagic fever: a study of 100 autopsy cases.
Ann Trop Med Parasitol, 61: 500-510.
De Souza LJ, Goncalves Carneiro H, Souto Filho JT, Ferreira de
Souza T, Azevedo Cortes V, Neto CG, da Silva Siqueira EW.
(2002). Hepatitis in dengue shock syndrome. Braz J Infect Dis,
6(6): 322-327.
Đinh Thế Trung (2009): Khảo sát rối loạn đông máu trong bệnh
nhiễm Dengue cấp ở người lớn. Luận văn Thạc sỹ chuyên
ngành Nhiễm, Đại học Y Dược thành phố Hồ Chí Minh.
Kuo CH, Tai DI, Chang-Chien CS, Lan CK, Chiou SS, Liaw YF
(1992). Liver biochemical tests and dengue fever. Am J Trop
Med Hyg, 47 (3), 265-270.
Mairuhu AT et al (2003). Is clinical outcome of dengue-virus
infections influenced by coagulation and fibrinolysis? A critical
review of the evidence. Lancet Infect Dis, 3(1): 33-41.
Shresta S, Sharar KL, Prigozhin DM, Beatty PR, Harris E (2006)
Murine model for dengue virus-induced lethal disease with
increased vascular permeability. J Virol, 80(20): 10208-10217.
Trung DT, et al (2010). Liver involvement associated with

dengue infection in adults in Vietnam. Am J Trop Med Hyg, 83
(4): 774-780.
WHO (1997) Dengue Haemorrhagic Fever: Diagnosis,
Treatment, Prevention and Control. World Health
Organization, Geneva.
WHO (2009) Dengue guidelines for Diagnosis, Treatment,
Prevention and Control. World Health Organization, Geneva.
Wills BA et al (2002) Coagulation abnormalities in dengue
hemorrhagic fever: serial investigations in 167 Vietnamese
children with dengue shock syndrome. Clin Infect Dis, 35(3):
277-285.

Chuyên Đề Nội Khoa