Bài giảng Đại cương về vi sinh y học và một số vi sinh vật gây bệnh thường gặp

ĐẠI CƯƠNG VỀ VI SINH Y 
HỌC VÀ MỘT SỐ VI SINH VẬT 
GÂY BỆNH THƯỜNG GẶP


MỤC TIÊU
1. Trình bày được cấu tạo, đặc điểm sinh học của vi 

khuẩn và virus

2. Trình bày được tác hại của vi khuẩn và virus gây bệnh


ĐẠI CƯƠNG
Bệnh do di truyền
Bệnh do rối loạn chuyển hóa
Bệnh truyền nhiễm
ü Virus
ü Vi khuẩn
ü Ký sinh trùng
ü Ricketchia và vi nấm


HỘI CHỨNG CHUYỂN HÓA?
HCCH được chẩn đoán khi có 3 tiêu chuẩn sau :
­ Béo bụng trung tâm, được xác định bằng vòng eo >102 cm 
đối với nam, hoặc > 88cm đối với nữ.
­ Triglycerides máu ≥ 150 mg/dL (1.70 mmol/L) và hoặc 
HDL­cholesteron < 40 mg/dL (< 1.04 mmol/L ) đối với nam, 
hoặc < 50 mg/dL (< 1.3 mmol/L ) đối với nữ.
- Bất dung nạp Glucoza : Đường huyết lúc đói ≥ 110 mg/dL 

(> 6.1 mmol/L ) 
Hậu quả: tai biến tim mạch gần gấp đôi(12,6 vs 7,3%)/NC 
6447BN


I.Virus
1. Đặc điểm chung:
ü VSV gây bệnh nhỏ nhất, 15­350nm
ü Thấy được dưới kính hiển vi điện tử
ü Hình xoắn hay hình khối 20 mặt hoặc phối hợp 

cả hai

ü Ký sinh trong tế bào sống.

    


  Cấu trúc cơ bản của virus gồm:
§ Acid nucleic: ARN hoặc AND dạng sợi đôi hay sợi đơn, 

gọi là genome

§ Capsid: vỏ protein. Capsid+genome=nucleocapsid
§ Hạt virus hoàn chỉnh: virion

Virusxâm nhập vào thành tbAND hoặc ARNsao chép 
virus.
Cơ thể có thể tạo ra các kháng thể bất hoạt virus

Vaccine: Virus đã được làm yếu hoặc các protein của 
viruskích thích cơ thể tạo ra kháng thể



3. Phòng và điều trị:
     Không có thuốc đặc trị
     Một số bệnh chưa có vaccin phòng bệnh: AIDS, sốt xuất 
huyết…
     Tóm lại:
ü

Virus có k/th rất nhỏ được nhìn thấy dưới kính hiển vi điện tử

ü

Không có thuốc đặc trị 

ü

Phòng bệnh chủ yếu bằng vaccine


Một số thuốc kháng virus:
Amantadin: tức là ức chế sự hòa nhập virut vào bên trong 

tế bào ký chủ. acyclovir ức chế sự tổng hợp DNA của virus 
Herpes.

Zidovudin (retrovir, gọi tắt là AZT): đây là thuốc điều trị 

HIV ức chế sự phiên mã ngược RNA thành DNA của 
HIV làm cho HIV ngưng phát triển, không sinh sản được. 
Nhóm này còn có didancsine, zalcitabin, lamivudin...

Cseltamivir (tamiflu): thuốc có tác dụng ở giai đoạn cuối tức 

là ngăn không cho virut cúm sao chép trưởng thành và 
phóng thích ra khỏi tế bào bằng cách ức chế men 
neuraminidase (chính là kháng nguyên N của lớp vỏ của virut 
cúm).

Thuốc ức chế protease: gồm có indinavir, ritonavir, 

saquinavir, nelfinavir. Đây là nhóm thuốc phối hợp với AZT 


2. Một số virus gây bệnh:
        Virus gây bệnh ở da và niêm mạc: 
ü

Virus tay chân miệng(Coxsackie virus A16 và Enterovirus 71 (EV71))  

ü

Virus đậu mùa(Variola virus) 

ü

Virus sởi/rubella(Morbilo virus)

ü

Virus quai bị(Rubula virus) 

ü

Virus thủy đậu(Varicella zoster virus)

       Virus gây bệnh ở đường hô hấp: 
ü

Rhinovirus gây cảm lạnh, 

ü

Avian influenza virus­Cúm gia cầm H5N1, H7N9

ü

Coronavirus: SARS, MERS


Virus làm tổn thương hệ TKTW:
ü Virus  mụn cóc(Human papilloma virus) 
ü Virus dại(Rhabdo virus) 
ü Virus bại liệt(Polio virus)

 Virus gây bệnh nội tạng: 
ü Virus viêm gan A; B; C(hepatitis virus)

ü HIV(Human Immunodeficiency Virus)

 Virus truyền qua vết đốt của côn trùng: virus sốt xuất 
huyết(Denge virus)


II.Vi
1. Hình d
ạng và cách sắp xếp vi khuẩn:
Khuẩn
     K/t nhỏ, gồm 1 tế bào duy nhất,nhân không có màng nhân chỉ 
chứa 1 NST trần duy nhất
   Dưới kính hiển vi quang học, VK có 3 dạng: 
ü

Cầu khuẩn 

ü

Trực khuẩn

ü

Xoắn khuẩn


a.Cầu khuẩn(cocci)
   Tb dạng tròn, dạng bầu dục, dạng lõm ở một cạnh
   Cách sắp xếp:

Xếp thành hình chùm nho: Staphylococcus aureus
Xếp thành chuỗi: Streptococcus pyogenes
Xếp cặp đôi: Pneumococcus  pneumonia
Xếp thành bó: Sarcina lutea


b,.Trực khuẩn(bacilli):
    Dạng que: 0,5­20µm
    Sắp xếp:
       Xếp thành chuỗi dài
       Xếp thành hàng rào


c.Xoắn khuẩn(Spirochetes):
     Các xoắn khuẩn đều riêng rẽ
     Vibro: dạng cong gần giống dấu phẩy
     Spirilla: xoắn và có sợi ở đầu giống sợi tóc(tiêm mao) 
để di độngthành tb cứng. Một số có thành tb mềm và 
không có tiêm mao để di dộng, di dộng nhờ sự co lại 
những nội tiêm mao chạy dọc trong thân VK


2.Phân loại VK:
      Theo hình dạng: Trực khuẩn, cầu khuẩn và xoắn 
khuẩn
      Theo màu Gram: VK bắt màu tím là VK Gr(+), VK bắt 
màu hồng là VK G(­)
3.Cấu trúc tế bào VK: gồm 2 phần
      Những phần không bắt buộc: tiêm mao, pili, nang, bào 
tử, plasmid

      Những phần bắt buộc: thành tb, màng tb chất, tb chất 
với nhân và ribosome








Vi khuẩn Gram dương:
1. Cầu khuẩn:
   a/ Hiếu khí:
     ­ Tụ cầu (Staphylococcus): gồm có
         Tụ cầu vàng (S. aureus): Gây bệnh viêm da mô mềm; 
nhiễm khuẩn tại bệnh viện như nhiễm khuẩn vết mổ, nhiễm 
khuẩn vết bỏng, viêm phổi, nhiễm khuẩn máu,…
         Tụ cầu da (S. epidermidis): Gây bệnh viêm da mô mềm.
         Tụ cầu saprophyticus: Gây bệnh nhiễm khuẩn tiết niệu.
     ­ Liên cầu (Streptococcus): 
         S. pyogenes (nhóm A): Gây bệnh viêm họng biến chứng 
thấp tim…
         S. agalactiae (nhóm B): Gây bệnh nhiễm khuẩn vết thương, 
nhiễm khuẩn máu…
         S. viridans: Vi hệ bình thường ở họng, viêm màng trong 
tim.


2.Trực khuẩn không sinh nha bào:
   a/ Hiếu khí:

     ­ Bạch hầu (Corynebacterium diphteriae): Gây bệnh bạch 
hầu.
     ­ Lactobacillus: Vi hệ bình thường ở đường ruột, âm đạo, 
miệng không gây bệnh.
     ­ Listeria monocytogenes: Gây bệnh nhiễm khuẩn máu, 
viêm não màng não,…
   b/ Kị khí và chịu khí:
     ­ Propionibacterium acnes: Gây bệnh mụn trứng cá.
     ­ Bifidobacterium:Vi hệ bình thường ở đường ruột, âm đạo 
không gây bệnh.
     ­ Actinomyces: Nhiễm khuẩn răng miệng.   


3.Trực khuẩn sinh nha bào: 
   a/ Hiếu khí:
     ­ Bacillus anthracis: Gây bệnh than.
     ­ Mycobacterum (kháng cồn và acid): Gồm có M. 
tuberculosis gây bệnh lao và M. Leprae gây bệnh phong.
   b/ Kị khí:
     ­ Clostridium tetani: Gây bệnh uốn ván.
     ­ C. perfringens: Gây bệnh hoại thư sinh hơi.
     ­ C. botilinum: Gây bệnh ngộ độc thịt.
     ­ C. difficile: Gây bệnh viêm đại tràng màng giả.