Khảo sát sự liên hệ giữa đặc điểm lâm sàng và hiệu quả điều trị của NSAIDs trên bệnh nhân thoái hóa khớp gối

Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 3 * 2014

KHẢO SÁT SỰ LIÊN HỆ GIỮA ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG VÀ HIỆU QUẢ
ĐIỀU TRỊ CỦA NSAIDs TRÊN BỆNH NHÂN THOÁI HÓA KHỚP GỐI.
Nguyễn Trung Kiên*, Lê Thị Huệ*, Đỗ Thị Kim Yến*

TÓM TẮT
Thoái hóa khớp gối là bệnh thuờng gặp ở bệnh nhân lớn tuổi, bệnh có biểu hiện lâm sàng chủ yếu là đau
khớp, cứng khớp và khó khăn khi cử động khớp gối. Thang điểm WOMAC là công cụ để lượng giá bệnh và theo
dõi hiệu quả điều trị bệnh nhân thoái hóa khớp gối. NSAIDs là thuốc thường dùng trong điều trị thoái hóa khớp.
Mục tiêu nghiên cứu: tìm sự liên hệ giữa đặc điểm lâm sàng và hiệu quả điều trị của NSAIDs trên bệnh
nhân thoái hóa khớp gối.
Phương pháp nghiên cứu: Tiến cứu, bệnh nhân sử dụng NSAIDs 7 ngày. Mức độ cải thiện bệnh được
đánh giá bằng thang điểm WOMAC trước và sau điều trị.
Kết quả nghiên cứu: Có 90,5% BN bị thoái hoá khớp gối trên 60 tuổi. 66,7% BN bị thoái hoá 2 khớp. BN
cái thiện tình trạng cứng khớp với điều trị NSAID theo thang điểm WOMAC, cải thiện 1,1 ± 1,67.
Kết luận: NSAIDs có tác dụng cải thiện mức độ bệnh về mặt cứng khớp và tình trạng vận động của bệnh
nhân. Không có sự khác biệt về hiệu quả điều trị theo tuổi, BMI, thời gian mắc bệnh và số khớp gối bị thoái hóa.
Không xảy ra tác dụng phụ về đường tiêu hóa trong thời gian điều trị.
Từ khoá: thoái hoá khớp gối, thuốc kháng viêm non-steroid

ABSTRACT
RELATIONSHIP BETWEEN CLINICAL CHARACTERISTICS OF KNEE OSTEOARTHRISTIS
AND TREATMENT EFFECTIVENESS OF NSAIDS
Nguyen Trung Kien, Le Thi Hue, Do Thi Kim Yen
* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 - No 3- 2014: 130-134
Knee osteoarthritis is common in older patients. Clinical manifestations are mainly joint pain, stiffness and
difficult moving knee joints. WOMAC scale is a tool to evaluate the disease and treatment effectiveness. NSAIDs
is often used in the treatment of osteoarthritis.

Object: Relationship between clinical characteristics of knee osteoarthritis and treatment effectiveness of
NSAIDs.
Method: NSAIDs was used for 7 days. WOMAC scores were calculated before and after treatment.
Results: There is 90.5% patients with knee osteoarthritis is over 60 years old. There is 66,7% of patients have
osteoarthritis in both 2 knees. State of rigid of patient’s knee is improved with NSAID treatment when measuring
by WOMAC level, that is 1,1 ± 1,6 points improved.
Conclusion: NSAIDs have improved the symptoms of the disease especially stiffness and mobility status of
the patients. The relationship between treatment effectiveness of NSAIDs and age, BMI, disease duration, number
of osteoarthritic knee joint are not statiscally remarkable.
Keywords: Knee osteoarthritis, Non-steroid anti-inflamation drugs
nguyên nhân chính gây tàn phế cho người có
MỞ ĐẦU
tuổi và là nguyên nhân thứ tư gây tàn phế cho
Thoái hóa khớp là bệnh thường gặp, là
* Khoa cơ xương khớp Bệnh viện Thống Nhất Tp. Hồ Chí Minh
Tác giả liên lạc: Đỗ Thị Kim Yến
ĐT: 0988535860
Email:

130

Hội Nghị Khoa Học Nội Khoa Toàn Quốc năm 2014


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 3 * 2014

Nghiên cứu Y học

con người. Có đến 90% các trường hợp thay
khớp gối và khớp háng là do thoái hóa. Thoái

hóa khớp chiếm 30-35 các bệnh xương khớp và
trên 50% các bệnh viêm khớp(Error! Reference source not
found.).

- Đang sử dụng NSAIDs thì xảy ra tác dụng
phụ của thuốc khiến phải ngưng thuốc trước
thời hạn.

Tỉ lệ mắc bệnh khoảng 10-15% dân số thế

- Bệnh nhân không hợp tác hoặc có bệnh nội
khoa đang diễn biến không ổn định.

(Error! Reference source not found.)

giới

Thoái hóa khớp thường xảy ra ở những khớp
chịu lực hay vận động nhiều như khớp gối, cột
sống. Đó là quá trình lão hóa mang tính qui luật
của các tế bào và tổ chức tại khớp và quanh khớp,
hậu quả của sự mất quân bình giữa tổng hợp và
thoái giáng sụn kết hợp với tình trạng viêm và
chịu áp lực quá tải kéo dài của sụn khớp(4)
Bệnh diễn tiến chậm nhưng dẫn đến tàn phế.
Điều trị nội khoa chủ yếu gồm 2 nhóm thuốc(4):
a. Điều trị triệu chứng tác dụng nhanh: gồm
những thuốc giảm đau, kháng viêm.
b. Điều trị triệu chứng tác dụng chậm: gồm
những thuốc làm thay đổi cấu trúc sụn khớp.

Mục tiêu nghiên cứu
1. Hiệu quả điều trị của NSAIDs theo thang
điểm WOMAC.
2. Sự liên hệ giữa hiệu quả điều trị với đặc
điểm lâm sàng của bệnh nhân: tuổi, BMI, thời
gian mắc bệnh thoái hóa khớp gối và số khớp
gối bị thoái hóa.
3. Tác dụng phụ của NSAIDs: đau tức
thượng vị, xuất huyết tiêu hóa, dị ứng thuốc.

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.
Phương pháp nghiên cứu
Tiến cứu.

Đối tượng nghiên cứu.
Bệnh nhân có chẩn đoán thoái hóa khớp gối
theo tiêu chuẩn chẩn đoán thoái hóa khớp gối
của Hội Thấp khớp học Mỹ ( ACR 1991), điều trị
nội trú tại khoa Nội cơ xương khớp từ tháng 3/
2013 đến tháng 11/2013.
Tiêu chuẩn loại trừ:
- Chống chỉ định với NSAIDs.

- Bệnh nhân được tiêm acid hyaluronic hoặc
Corticoid nội khớp gối.

- Thoái hóa khớp gối thứ phát sau chấn
thương, viêm nhiễm.

Thu thập số liệu.
- Ghi nhận các đặc điểm lâm sàng của bệnh
nhân: Tuổi, giới, BMI, thời gian mắc bệnh và số
khớp gối bị thoái hóa.
- Thang điểm WOMAC là công cụ đánh giá
tình trạng bệnh được số hóa cụ thể dựa vào 3
mục gồm tình trạng đau khớp gối, tình trạng
cứng khớp gối và mức độ khó khăn khi cử động
khớp gối. Ở mỗi mục sẽ được cho điểm từ 0-1-23-4 điểm tùy theo mức độ bệnh nhân cho là bình
thường, nhẹ, trung bình, nặng và rất nặng.
- Đánh giá các triệu chứng đau khớp, cứng
khớp, vận động khớp của BN dựa theo thang
điểm WOMAC trước khi điều trị. Tính tổng số
điểm của BN theo thang điểm.
- Điều trị bằng Meloxicam 15mg tiêm bắp
ngày 1 ống hoặc Meloxicam 7,5mg uống ngày 12 viên* 7 ngày.
- Đánh giá lại các triệu chứng đau khớp,
cứng khớp, vận động khớp của BN dựa theo
thang điểm WOMAC sau 7 ngày điều trị. Tính
tổng số điểm của BN
- Thang điểm WOMAC.
0: Bình thường 1: Nhẹ 2: Trung bình 3: Nặng
4: Rất nặng
Tình trạng đau khớp gối
0

1

2

3

4

3

4

Đau khi đi bộ trên mặt phẳng
Đau khi leo lên cầu thang
Đau về đêm
Đau khi ngồi nghỉ
Đau khi đứng thẳng

Tình trạng cứng khớp như thế nào
0

Hội Nghị Khoa Học Nội Khoa Toàn Quốc năm 2014

1

2

131


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 3 * 2014

Nghiên cứu Y học
Buổi sáng khi thức dậy

Trong ngày

Nhóm >80 tuổi có 3 BN chiếm tỉ lệ 14,5%
BMI: Trung bình 21,96± 2,94, thấp nhất 16,
cao nhất 26,2

Mức độ khó khăn khi vận động
0

1

2

3

4

Lên cầu thang
Xuống cầu thang
Đứng dậy ( từ ngồi chuyền
sang đứng)
Cúi xuống sàn nhà
Đi trên mặt phẳng
Leo lên hoặc xuống ô tô
Đi mua hàng
Làm việc nặng
Làm việc nhẹ
Mang vớ ( tất)
Ngồi
Nằm trên giường

Đi vào nhà tắm hoặc Toilet

Thời gian mắc bệnh: <1 năm: 6 bệnh nhân, 13 năm: 7 bệnh nhân, > 3 năm: 8 bệnh nhân

Hiệu quả điều trị giảm đau
Với X là số điểm trung bình của triệu chứng
đau theo thang điểm WOMAC
Trước điều trị
Sau điều trị
Hiệu quả điều trị

Tiêu chuẩn chẩn đoán thoái hoá khớp gối
theo ACR 1991
1 . Có gai xương ở rìa khớp( trên Xquang).
2 . Dịch khớp là dịch thoái hóa.
4 . Cứng khớp dưới 30 phút
- Hiệu quả điều trị là tổng số điểm của BN
trước điều trị trừ đi tổng số điểm sau 7 ngày
điều trị.
- Ghi nhận tác dụng phụ gồm: đau tức
thượng vị, xuất huyết tiêu hóa, dị ứng thuốc.
5 . Có dấu hiệu lục khục khi cử động khớp.
Chẩn đoán xác định khi có yếu tố 1, 2, 3, 4
hoặc 1, 2, 5 hoặc 1, 4, 5.

Xử lý số liệu
Xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS 16.0 với
phép kiểm T- test có nghĩa khi p< 0,05.

KẾT QUẢ

Đặc điểm chung của nhóm nghiên cứu
Tổng số bệnh nhân: 21

X ± SD
12,81 ± 3,28
11,33 ± 1,87
1,48 ± 1,73

P
0,403

Hiệu quả điều trị cứng khớp
Với X là số điểm trung bình của triệu chứng
cứng khớp theo thang điểm WOMAC.
Trước điều trị
Sau điều trị
Hiệu quả điều trị

3 . Tuổi trên 38.

X ± SD
4,52 ± 1,75
3,43 ± 1,69
1,1 ± 1,67

P
0,007

Hiệu quả điều trị cải thiện vận động.
Với X là số điểm trung bình về tình trạng

vận động qua thang điểm WOMAC.
Trước điều trị
Sau điều trị
Hiệu quả điều trị

X ± SD
32,76 ± 8,12
21,57 ± 10
11,19 ± 9,57

P
0,038

Hiệu quả điều trị chung qua thang điểm
WOMAC.
Với X là tổng điểm trung bình qua thang
điểm WOMAC.
Trước điều trị
Sau điều trị
Hiệu quả điều trị

X ± SD
50,1 ± 11,62
36,38 ± 15,1
13,72 ± 13,01

P
0,01

Liên hệ giữa hiệu quả điều trị với số khớp

thoái hóa.

Nam 12 bệnh nhân chiếm tỉ lệ 57%
Nữ 9 bệnh nhân chiếm tỉ lệ 43%
Tuổi: Nhóm < 60 tuổi có 2 BN chiếm tỉ lệ
9,5%
Nhóm 60-80 tuổi có 16 BN chiếm tỉ lệ 76%

132

Số khớp gối bị thoái hóa: 1 khớp có 7 BN
chiếm tỉ lệ 33,3%, 2 khớp có 14 BN chiếm tỉ lệ
66,7%

Với X là hiệu quả điều trị theo thang điểm
WOMAC.
Số khớp thoái hóa
1 khớp
2 khớp

X ± SD
18,29 ± 14,41
11,5 ± 12,1

P
0,308

Hội Nghị Khoa Học Nội Khoa Toàn Quốc năm 2014

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 3 * 2014
Liên hệ giữa hiệu quả điều trị với thời gian
mắc bệnh.
Thời gian mắc bệnh
Dưới 1 năm
Từ 1 đến 3 năm
Trên 3 năm

X ± SD
20,33 ± 4,02
14,00 ± 5,3
9,57 ± 5,29

P
0,104

Với X là hiệu quả điều trị theo thang điểm
WOMAC.

Liên hệ giữa hiệu quả điều trị và tuổi của
bệnh nhân
Với X là hiệu quả điều trị theo thang điểm
WOMAC.
Nhóm tuổi
< 60 Tuổi
60 – 80 Tuổi
>80 Tuổi

X ± SD
11,00 ± 15,55

14,81 ± 13,8
10,00 ± 9,64

P
0,815

Liên hệ giữa hiệu quả điều trị và BMI.
Với X là hiệu quả điều trị theo thang điểm
WOMAC.
BMI
< 18,5
18,5- 25
> 25

X ± SD
7,64 ± 4,41
14,79 ± 5,17
20,0 ± 2,83

P
0,646

Tác dụng phụ của NSAIDs .
100% bệnh nhân không có tác dụng phụ của
NSAIDs trong thời gian tham gia nghiên cứu.

BÀN LUẬN
Bước đầu nghiên cứu 21 bệnh nhân bị thoái
hóa khớp gối có sử dụng NSAIDs trong 7 ngày
điều trị nội trú tại khoa Nội Cơ xương khớp

chúng tôi nhận thấy:
- Theo y văn, thoái hóa khớp gối chủ yếu gặp
ở nữ giới(2). Ở nghiên cứu của chúng tôi, tỉ lệ mắc
lại chủ yếu ở nam, điều này có thể do cỡ mẫu
của chúng tôi chưa đủ lớn để phản ánh đúng
quần thể bệnh. Về tuổi mắc bệnh, đa số từ 60 –
80 tuổi, là độ tuổi chủ yếu ở đối tượng bệnh
nhân điều trị tại Bệnh viện Thống Nhất, cũng
phù hợp với độ tuổi hay gặp ở bệnh nhân thoái
hóa khớp gối.
- Về hiệu quả điều trị: sử dụng thang điểm
WOMAC để đánh giá, kết quả cho thấy:

Nghiên cứu Y học
+ Ở mục giảm đau, bệnh nhân cải thiện, hiệu
quả điều trị với số điểm 1,48 ± 1,73 với P = 0,403
> 0,05 không có ý nghĩa thống kê.
+ Ở mục tình trạng cứng khớp, bệnh nhân
cải thiện, hiệu quả điều trị với số điểm 1,1 ± 1,67
với P = 0,007 có ý nghĩa.
+ Ở mục tình trạng vận động, bệnh nhân cải
thiện, hiệu quả điều trị với số điểm 11,19 ± 9,57
với P = 0,038 có ý nghĩa.
+ Hiệu quả điều trị chung qua thang điểm
WOMAC: cải thiện với số điểm 13,72 ± 13,01 với
P = 0,01 có ý nghĩa.
Như vậy, thang điểm WOMAC là công cụ
đơn giản, giúp đánh giá tình trạng thoái hóa
khớp trên nhiều mặt; qua đó, giúp theo dõi,
đánh giá kết quả điều trị.

Với kết quả trên, NSAIDs cho thấy có hiệu
quả điều trị trong bệnh thoái hóa khớp gối(4).
Thuốc có hiệu quả rõ nhất về mặt cải thiện tình
trạng cứng khớp và tình trạng vận động.
- Về sự liên hệ giữa hiệu quả điều trị với đặc
điểm lâm sàng của bệnh nhân:
+ Số khớp bị thoái hóa: hiệu quả điều trị của
NSAIDs không phụ thuộc vào số khớp thoái hóa
(P = 0,308 > 0,05 không có ý nghĩa thống kê).
+ Thời gian mắc bệnh: hiệu quả điều trị của
NSAIDs không phụ thuộc vào thời gian mắc
bệnh ( P = 0,104 > 0,05 không có ý nghĩa thống
kê).
+ Chỉ số khối cơ thể: hiệu quả điều trị của
NSAIDs không phụ thuộc vào BMI (P = 0,646 >
0,05 không có ý nghĩa thống kê).
+ Theo nhóm tuổi: hiệu quả điều trị của
NSAIDs không phụ thuộc vào tuổi của bệnh nhân
(P = 0,815 > 0,05 không có ý nghĩa thống kê).
- Về tác dụng phụ của NSAIDs: Các bệnh
nhân của chúng tôi không xuất hiện tác dụng
phụ của NSAIDs trong thời gian tham gia
nghiên cứu. Theo y văn, tác dụng phụ thường
gặp nhất là xuất huyết tiêu hóa, viêm loét dạ
dày- tá tràng. Có lẽ chúng tôi đã áp dụng biện
pháp điều trị dự phòng bằng ức chế tiết acid dạ
dày cho tất cả bệnh nhân, đồng thời liều thuốc

Hội Nghị Khoa Học Nội Khoa Toàn Quốc năm 2014

133


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 3 * 2014

Nghiên cứu Y học
sử dụng cho bệnh nhân đều là liều khuyến cáo
nên tương đối an toàn.

KẾT LUẬN
- NSAIDs có hiệu quả trong điều trị thoái
hóa khớp gối. Thuốc làm cải thiện có ý nghĩa
thống kê tình trạng cứng khớp và vận động
khớp theo thang điểm WOMAC.
- Hiệu quả điều trị của NSAIDs không phụ
thuộc vào tuổi, BMI, thời gian mắc bệnh và số
khớp gối bị thoái hóa.
- Tác dụng phụ của NSAIDs (đau tức
thượng vị, xuất huyết tiêu hóa, dị ứng thuốc):
không xảy ra.
- Nghiên cứu của chúng tôi chưa có cỡ mẫu
đủ lớn và chưa có thời gian nghiên cứu đủ dài

134

nên có thể chưa đánh giá đúng mức độ bệnh
cũng như vai trò của thang điểm WOMAC trong
thực hành lâm sàng.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1.
2.

3.
4.

Damjanov N (2008) Chiến lược quản lý đau trong bệnh cơ
xương khớp năm 2008, đại học Belgrade Trường Y.
Nguyễn Chí Bình(2002) Thoái hóa khớp, chẩn đoán và điều trị
một số bệnh mãn tính ở người cao tuổi, viện lão khoa, dự án
TCYTTG: VTN NCD 002/06.
Nguyễn Thị Ngọc Lan (2012) Bệnh học cơ xương khớp nội
khoa, nhà xuất bản giáo dục Việt Nam năm 2012
Trần Ngọc Ân (2000) Thoái hóa khớp, bài giảng bệnh học nội
khoa, nhà xuất bản Y học..

Ngày nhận bài báo:

07-04-2014

Ngày phản biện nhận xét bài báo:

11-04-2014

Ngày bài báo được đăng:

20 – 05 - 2014

Hội Nghị Khoa Học Nội Khoa Toàn Quốc năm 2014