NỘI KHOA TRIỆU CHỨNG THẦN KINH

TRIỆU CHỨNG HỌC THẦN KINH
I.

TRIỆU CHỨNG

1. Yếu cơ
- Nguyên nhân:
 Do thần kinh trung ương
 Do thần kinh ngoại biên
 Do synap thần kinh cơ
 Bệnh cơ
- Phương pháp khám
 Cơ lực: ngọn chi, gốc chi
 Trương lực cơ: 3 độ
2. Liệt mặt: là tình trạng mặt không đối xứng do yếu một bên. Khám dây VII
- Nhân dây VII: nhân trên: nửa mặt trên, 2 bán cầu chi phối. Nhân dưới: nửa mặt
dưới, bán cầu bên đối diện.
- Đường đi: 3 đoạn: đoạn trong sọ, đoạn trong xương đá, đoạn ngoài xương đá
- Dấu hiện charles-bell: nhắm mắt chủ động bên liệt không kín, nhãn cầu lên trên và
ra ngoài
Triệu chứng liệt mặt trung ương
- Đường vỏ - nhân
- Liệt ¼ dưới mặt
- Charles-bell (-)
- Bài tiết, cảm giác lưỡi bình
thường

Triệu chứng liệt mặt ngoại biên
- Hai bên mặt không cân đối,
nhân trung kéo lệch, miệng
méo xệ

- Charles bell (+), mờ rãnh má
mũi
- Động tác … không làm được

3. Rối loạn ngôn ngữ (aphasia) phân biệt dysarthria
 Phân biệt:
- Nói khó (dysarthria): khó khăn trong việc phát âm, do: neuron vận động
trên của dây TK sọ, bệnh lý ngoại tháp, tổn thương tiểu não
- Liệt giả hành não: hai môi khép chặt; liệt cơ mặt gây khó khăn nhai nuốt;
giật xương hàm tăng; dễ xúc động; không kiểm soát được biểu hiện nét
mặt, có thể do nhồi máu bao trong 2 bên


- Liệt hành não: nói giọng mũi; nói lắp; vận động chậm chạp; cứng cơ dây
IX, X
- Loét miệng hay bệnh lý khác
- Rối loạn phát âm: khàn giọng, bệnh lý thanh quản

a. RLNN Wernicke: bệnh nhân không thể hiểu, RLNN kiểu tiếp nhận, tổn thương phần
sau hồi thái dương trên bán cầu trội
b. RLNN Broca: bệnh nhân hiểu nhưng không thể trả lời thích hợp hay lưu loát, RLNN
kiểu vận động, tổn thương hồi trán dưới
c. RLNN toàn bộ: bệnh nhân không thể hiểu cũng không thể nói, tổn thương cả Wernicke
và Broca
d. RLNN dẫn truyền: khó khăn khi lặp lại nhưng vẫn hiểu, tổn thương bó cung hoặc sợi
liên kết Wernicke-Broca
e. RL gọi tên: không thể gọi tên đồ vật, tổn thương vùng sau thái dương đỉnh bán cầu
trội, tăng áp lực nội sọ, tổn thương choáng chỗ, nói khó, …
Cái này là cái gì? – cây viết
Lặp lại lời nói

II.

HỘI CHỨNG

1. Hội chứng liệt nửa người


- ĐN: giảm hoặc mất vận động hữu ý của một tay một chân cùng bên, có thể kèm liệt
mặt cùng bên hay đối bên
- LS: 2 thể chính, có thể nối tiếp nhau

HC liệt mềm nửa người
Tạm thời, ngay khi tổn thương
Sức cơ: yếu liệt nửa người

HC liệt cứng nửa người
Ngay hoặc sau liệt mềm
Giảm hoặc mất vận động nửa
người
Liệt VII TW hay ngoại biên
Tăng
Tăng
Giảm
Có thể Babinski (+) Hoffmann (+)
Hiện tượng đồng động

Liệt VII TW hay ngoại biên
Trương lực cơ giảm
Phản xạ gân xương giảm
Phản xạ da bụng, bìu giảm

Có thể Babinski (+)
- Chuẩn đoán định khu
Do tổn thương vỏ

Do tổn thương bao

Do tổn thương thân

Do tổn thương tuỷ

não
Liệt VII TW
Đối bên, không đều
Thất ngôn
RL cảm giác
Cơn động kinh cục

trong

não

sống

Đối bên, đồng đều

bộ
Bán manh đồng
danh
Đồng đều hay không dựa vào sức cơ chi trên chi dưới
2. Hội chứng liệt hai chi dưới

- ĐN: giảm hay mất vận động 2 chi dưới, thường kèm rối loạn cảm giác
- LS:
a. HC Brown-se’quard: tổn thương nửa khoanh tuỷ theo bề ngang, khối u, tổn thương cột
sống
 Liệt dưới nơi tổn thương, cùng bên mất cảm giác sâu, dị cảm tại nơi tổn

thương cùng bên
 Đối bên tổn thương mất cảm giác nhiệt,đau
b. HC cắt ngang tuỷ toàn bộ:
 Khởi đầu liệt mềm 2 chi dưới hoặc tứ chi liệt cứng
 Phản xạ gân cơ giảm  tăng (khám phản xạ da để định vị khoanh tuỷ)
 Mất toàn bộ cảm giác (nông + sâu) dưới nơi tổn thương
 Bí tiểu
c. HC thiếu máu cục bộ tuỷ: thường gặp là tắc đm tuỷ sống phía trước
 Liệt mềm TW dưới nơi tổn thương  liệt cứng
 Mất cảm giác nông, cảm giác sâu bình thường
d. HC chèn ép tuỷ


HC tại nơi tổn thương
RL cảm giác, đau theo rễ

HC dưới nơi tổn thương
RL cảm giác giảm hay

HC cột sống
Cứng cột sống khu

TK, đau dữ dội, đau tăng
Tê bì, giảm cảm giác 1

mất cảm giác nông sâu
Yếu hay liệt cứng 2 chi

bên hoặc 2 bên
RL vận động

dưới hoặc tứ chi
Phản xạ gân xương tăng

trú
Ấn đau khu trú
Lồi 1 gai đốt sống
đau và lồi cạnh cột

Phản xạ gân xương giảm

>3
Khó tiểu, bí tiểu (cơ

sống

vòng)
e. HC sừng trước
 Yếu liệt vận động kiểu ngoại biên: yếu liệt, giảm trương lực, giảm hoặc mất
phản xạ, teo cơ sau 3 tuần, rung giật bó cơ
f. HC cột sau đơn thuần
 Mất cảm giác sâu

 Mất phản xạ gân cơ
g. HC chùm đuôi ngựa: L2-S5
 Triệu chứng: thường một bên, đau cơ học dai dẳng, đau
nhức, đau tăng về
đêm
 Thường gặp: lao cs, ung
thư di căn, thoát vị đĩa
đệm, u dây TK,..
 Triệu chứng: liệt mềm 2
chi dưới, dị cảm thắt
lưng-mông-2 chân-hội
âm, mất phản xạ gân
gối-gót-cơ vòng hậu
môn, RL cảm giác đau, RL sinh dục, RL dinh dưỡng:loét xương
cùng cụt-gót chân.


3. HC Guillan-Barre’
 Thường sau nhiễm virus, nhiễm trùng, bếnh lý tự miễn, phẫu thuật,…
 Khởi phát cấp tính đột ngột, đối xứng
 Yếu liệt tiến triển 2 chi dưới, lan 2 chi trên, cả gốc chi ngọn chi
 Phản xạ gân cơ giảm
 Liệt VII ngoại biên 2 bên, hầu họng IX X, vận nhãn III IV VI, lưỡi XII
 Dị cảm, RL cảm giác kiểu đi găng đi vớ
 RL TK thực vật, ít khi dài hơn 2 tuần
 Bí tiểu vài ngày
 Diễn tiến toàn phát kéo dài 4 tuần, thoái lui sau đó
4. HC thắt lưng hông
 HC cột sống
 Đau cột sống thắt lưng đột ngột cấp tính, mãn tính, dữ dội hoặc âm ỉ

 Tự phát hay sau chấn thương
 Thường khu trú, có khi dọc dây TK hông to xuống dưới chân
 Điểm đau cột sống
 Biến dạng cột sống
 Giới hạn vận động

 HC rễ thần kinh
 Đau lan theo rễ TK
 Có tc cơ học, đôi khi liên tục không phụ thuộc tư thế
 Các dấu hiệu:


Ấn điểm đau cạnh sống: khe gian sống cạnh đốt sống
Ấn điểm đau Valleix: ấn theo đường đi dây TK hông to
Dấu lasegue (+) <60 độ  dấu Brugard (+)
Dấu siccar (+): gấp bàn chân về phía mu, chân duỗi thẳng, BN đau
Dấu ely (+) : dây TK đùi
 RL cảm giác, tê bì
 RL vận động đau, giảm sức cơ
Np đứng trên gót  L5
Np đứng trên mũi  S1  giảm phản xạ gân gót
 RL thực vật dinh dưỡng
5. HC tiểu não
- Dáng đi tiểu não
- Run khi cử động hữu ý, run khi chạm đích, duy trì tư thế, hết khi nghỉ ngơi
- RL lời nói: ngập ngừng, nói chậm, dằn từng tiếng
- Giảm trương lực cơ: cơ nhão
- Phản xạ gân cơ đong đưa kiểu quả lắc
- Mất phối hợp vận động, sai tầm, quá tầm: np ngón tay trỏ mũi (+) ngón chân
– đầu gối (+)

- Chữ viết rối loạn
- Rung giật nhãn cầu: nếu tổn thương nhân tiền đình
6. HC màng não
- Đau đầu: trán và sau gáy, dữ dội, tăng khi tiếng động ánh sáng
- Nôn vọt, không liên quan tới bữa ăn
- Táo bón ngày t3-t4
- Tư thế cò súng
- Tăng cảm giác thân: đau (ấn dây V, dây TK chẩm)
- Vẻ mặt bơ phờ, môi khô, lưỡi bẩn
- Mạch chậm không đều, da niêm khô nóng, ăn uống kém
- Dấu hiệu màng não: cổ cứng (gượng), kernig, brudzinski
- Phản xạ gân xương tứ chi tăng
7. HC tăng áp lực nội sọ
- Đau đầu: tăng về nửa đêm đến gần sáng, tăng khi vận động - gắng sức, từng đợt,
giảm khi nghỉ ngơi
- Nôn vọt, không cảm giác buồn nôn trước
- Soi đáy mắt: tĩnh mạch cương tụ, phù gai thị, xuất huyết xuất tiết võng mạc
- Bất thường thị giác, thường trễ, thường dây VI, có thể 1 hoặc 2 bên
8. HC sa sút trí tuệ
- Do: thoái hoá não, alzheimer, mạch máu não
9. HC đột quỵ
- Khởi phát đột ngột, tiến triển nhanh


- Không thoái lui
- Yếu tố nguy cơ
- Triệu chứng: đau đầu, chóng mặt, RL tri giác, RL ngôn ngữ, RL cảm giác,
yếu liệt nửa người, babinski (+), dấu màng não, hôn mê, dãn đồng tử, RL cơ
vòng
 Phân loại

a. Thiếu máu não cục bộ hay nhồi máu não (không dùng nhũn não)
b. Xuất huyết trong sọ
- Xuất huyết khoang dưới nhện (ngoài não)
- Xuất huyết trong não
 CLS:
- CT scan não
- MRI não
- Chụp mạch máu xoá nền
- ECG và siêu âm tim
- Siêu âm mạch máu ngoài sọ và xuyên sọ
- XN huyết học và chức năng đông máu
- XN thường quỵ

10. HC Parkinson
- Bánh xe răng cưa: gấp duỗi nhanh cổ tay, cổ tay bung ra từng nấc
- Giảm vận động, cứng cơ (kiểu ngoại tháp)
- Rung cơ khi nghỉ
- Bất thường về dáng đi và tư thế: đi chúi người, bước nhỏ, lập chập, khó khởi đầu
khó dừng lại…
 Giai đoạn
Giai đoạn 1: triệu chứng 1 bên.
Giai đoạn 2: triệu chứng 2 bên, còn phản xạ tư thế.
Giai đoạn 3: triệu chứng 2 bên, khó giữ thăng bằng nhưng còn di chuyển độc lập.
Giai đoạn 4: triệu chứng trầm trọng đòi hỏi sự giúp đỡ, chăm sóc
Giai đoạn 5: giai đoạn cuối, nằm tại giường hay di chuyển trên xe lăn.