Kết hợp kiến trúc và mô hình Agile vào phát triển phần mềm chất lượng cao

TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG

Nguyễn Thế Quang và tgk

KẾT HỢP KIẾN TRÚC VÀ MÔ HÌNH AGILE VÀO PHÁT TRIỂN
PHẦN MỀM CHẤT LƯỢNG CAO
INTEGRATION OF ARCHITECTURE AND AGILE MODEL INTO HIGH-QUALITY
SOFTWARE DEVELOPMENT

NGUYỄN THẾ QUANG và BÙI MINH PHỤNG

TÓM TẮT: Mô hình Agile trong phát triển sản phẩm phần mềm thường ưu tiên về việc
viết mã hơn là thiết kế. Nghĩa là mô hình Agile tập trung chủ yếu vào giải quyết và làm
thỏa mãn yêu cầu người dùng về các yêu cầu chức năng của sản phẩm phần mềm. Nhưng
trong phát triển sản phẩm phần mềm hiện nay, nếu chỉ giải quyết các yêu cầu chức năng
thì chưa đủ, mà phải giải quyết cả về vấn đề chất lượng của sản phẩm phần mềm như hiệu
năng, khả năng mở rộng, dễ thay đổi, tính sẵn sàng,… Bài viết đề xuất giải pháp kết hợp
thiết kế kiến trúc phần mềm và mô hình Agile để giải quyết vấn đề chất lượng của sản
phẩm phần mềm trong quá trình phát triển sản phẩm phần mềm chất lượng cao.
Từ khóa: Mô hình Agile, thiết kế kiến trúc phần mềm, phương pháp phát triển phần mềm.
ABSTRACT: Agile Model for software product development focuses on writing code
rather than on design. It means Agile Model focuses primarily on resolving and satisfying
user requirements for functionalities of software products. With the complexities of
software products today, however, a software product which meets user functional
requirements is not sufficient; it is also required to meet qualities of software products
such as effciency, scalability, modifiability, availability, etc. This paper offers a solution by
combining software architectural design with Agile Model to improve the quality of
software products during the process of developing high quality software products.
Key words: Agile model, software architecture and design, software development models.
sản phẩm. Chức năng ở đây là sản phẩm đó
có những tính năng mà người dùng sử

dụng, thao tác được trên đó để thực hiện
công việc nào đó. Chất lượng ở đây là sản
phẩm đó có tốt hay không, dùng có bền
không, có dễ sử dụng không, có đáp ứng
được nhanh chóng các yêu cầu của người

1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Bất cứ một sản phẩm nào khi đưa đến
người dùng sử dụng đều phải đáp ứng
nhiều tiêu chí để người dùng chấp nhận và
hài lòng với sản phẩm đó, trong đó hai tiêu
chí bắt buộc phải có là các chức năng
(Funtionalities) và chất lượng (Quality) của


ThS. Trường Đại học Văn Lang, Email:
ThS. Trường Đại học Văn Lang, Email:

(**)

48


TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG

Số 02 / 2017

dùng không,… Vậy làm sao để phát triển
một sản phẩm có đầy đủ chức năng và cũng
có chất lượng tốt như vậy? Đối với các dự

án phần mềm, để có thể tạo ra sản phẩm
phần mềm có chất lượng cao, chúng ta phải
có thiết kế kiến trúc cho sản phẩm phần
mềm đó.
Việc thiết kế kiến trúc phần mềm cũng
tương tự như thiết kế kiến trúc trong lĩnh
vực xây dựng. Trong xây dựng, thiết kế
kiến trúc phải được làm trước khi bắt đầu
giai đoạn xây dựng. Đối với kiến trúc sư
xây dựng, bản kiến trúc là nơi mà tất cả các
bên liên quan như: kỹ sư xây dựng, khách
hàng, người quản lý cùng nhau thảo luận để
bản thiết kế đáp ứng được yêu cầu mong
muốn của khách hàng và phải đảm bảo
những yếu tố chất lượng như thẩm mỹ,
chống được bão, chống được động đất,…
Trong ngành công nghiệp phần mềm
cũng vậy, việc thiết kế kiến trúc cũng phải
được tiến hành trước khi bắt đầu xây dựng
sản phẩm. Thiết kế kiến trúc phải đảm bảo
được tất cả các thuộc tính chất lượng
(Quality Attributes) quan trọng của phần
mềm phải được giải quyết triệt để, vì nếu
không, khi chúng ta thực hiện đến giai đoạn
phát triển sản phẩm (lập trình), xuất hiện
một thuộc tính quan trọng chưa đáp ứng
được yêu cầu chất lượng thì chúng ta phải
làm lại giai đoạn thiết kế kiến trúc. Vấn đề
này dẫn đến hao tốn chi phí, thời gian, cơ
hội,… Giống như khi ta xây một ngôi nhà

có năm tầng, kiến trúc sư sẽ thiết kế sao
cho nền móng phải đáp ứng được cho ngôi
nhà năm tầng. Nhưng khi ta đang xây dựng
tới tầng thứ hai, ba hay bốn mới phát hiện
ra là nền móng không đạt được tiêu chuẩn
để xây nhà năm tầng thì chúng ta buộc phải

chấp nhận xây thấp hơn? Hoặc gia cố
móng? Hoặc phải phá bỏ để làm móng lại?
Cho dù có cách nào thì cũng tốn chi phí,
cũng tốn thời gian,…
Mô hình Agile hiện nay được sử dụng
rộng rãi để phát triển sản phẩm phần mềm.
Mặc dù ưu điểm là có thể dễ dàng đáp ứng
các thay đổi yêu cầu của khách hàng,
nhưng nó có nhược điểm là không dùng để
phát triển các sản phẩm phần mềm lớn [8,
tr.459], hoặc sản phẩm phần mềm đòi hỏi
chất lượng cao vì Agile ưu tiên viết mã cho
chức năng hơn thiết kế, việc thiết kế kiến
trúc trong Agile hầu như không được đề
cập [5, tr.35-59]. Một số bài báo [7, tr.497498] và sách [1] cũng đã đưa ra việc thiết
kế kiến trúc trong Agile được làm nhanh
vào giai đoạn đầu tiên, nhưng cũng không
đưa ra hướng dẫn thiết kế kiến trúc rõ ràng
mà chỉ đi vào xây dựng hay chọn một
khung sườn (Framework) để phát triển sản
phẩm. Nhưng việc xây dựng hay chọn một
khung sườn là việc bắt đầu hay khởi điểm
của thiết kế kiến trúc. Nó chỉ là việc chọn

được một mẫu cho thiết kế, mà việc làm
này không thỏa mãn được hết các thuộc
tính chất lượng.
2. PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH VÀ
THIẾT KẾ PHẦN MỀM THEO
HƯỚNG KIẾN TRÚC
Sự phát triển về phân tích và thiết kế
của ngành công nghiệp phần mềm đã trải
qua các giai đoạn sau:
Giai đoạn phân tích và thiết kế theo
cấu trúc (Structure Analysis and Design):
tập trung vào phân tích và thiết kế chức
năng của phần mềm. Nhưng đến thời điểm
hiện nay, ngành công nghiệp phần mềm
phát triển vượt bậc và đòi hỏi những phần
49


TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG

Nguyễn Thế Quang và tgk

mềm phải đạt chất lượng cao, cho nên
phương pháp này sẽ không còn đáp ứng
được nữa.
Giai đoạn phân tích và thiết kế phần
mềm theo hướng đối tượng (Object
Oriented Analysis and Design): tập trung
vào giải quyết chức năng lẫn chất lượng
của phần mềm. Nhưng hầu như phương

pháp này chỉ tập trung giải quyết chất
lượng về cảnh quan tĩnh của phần mềm
(khoảng 90%). Đây là phương pháp phân
tích và thiết kế theo hướng đối tượng nên
không áp dụng được cho các lĩnh vực mà
phát triển phần mềm chất lượng cao không
theo hướng đối tượng.

Giai đoạn phân tích và thiết kế theo
hướng kiến trúc (Software Architecture and
Design): tập trung giải quyết chất lượng và
chức năng trên ba cảnh quan để đáp ứng
được tất cả các yêu cầu của tất cả các bên
liên quan.
Vậy, kiến trúc phần mềm được định
nghĩa như sau:“Kiến trúc phần mềm của
một chương trình hay hệ thống tính toán là
một cấu trúc hay các cấu trúc của hệ
thống, bao gồm các phần tử phần mềm, các
thuộc tính thấy được bên ngoài của những
phần tử đó, và mối quan hệ giữa chúng”.
Để thiết kế được kiến trúc phần mềm,
chúng ta phải xác định được ba tiêu chí
mấu chốt sau (Hình 1):

Hình 1. Ba tiêu chí cần để thiết kế kiến trúc

Xác định yêu cầu chức năng: mô tả
những gì hệ thống phải làm. Ở mức kiến
trúc, chúng ta chỉ xác định yêu cầu ở mức

cao.
Xác định yêu cầu thuộc tính chất
lượng: các đặc trưng mà hệ thống phải có
bên cạnh các tính năng. Việc xác định hay
để phát hiện ra thuộc tính chất lượng là một
việc làm không hề đơn giản.

Xác định các ràng buộc: ràng buộc có
tác động và ảnh hưởng trực tiếp đến thiết
kế. Có hai loại ràng buộc:
+ Ràng buộc về kỹ thuật: những ràng
buộc về ngôn ngữ, nền tảng, hệ quản trị, cơ
sở dữ liệu. Nó là bức tường chịu lực trên
không gian thiết kế.
+ Ràng buộc về kinh doanh: những
ràng buộc về chi phí, chính sách, hoạt động
của doanh nghiệp.
50


TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG

Số 02 / 2017

Sau khi xác định được ba tiêu chí trên,
chúng ta tiến hành thiết kế kiến trúc cho
phần mềm. Bản thiết kế phải đảm bảo được
đầy đủ ba cảnh quan (mô hình thiết kế):
Cảnh quan động: processes, threads,
events, dataflows,…

Cảnh quan tĩnh: classes, module,
library, use,…
Cảnh quan vật lý: computers,
networks, routers,…
Việc thiết kế kiến trúc phải qua các
bước sau:
Bước 1: Tạo sơ đồ ngữ cảnh.

Bước 2: Chọn một cảnh quan bất kỳ và
tiến hành phân rã.
Bước 3: Nếu chưa thỏa hết các thuộc
tính chất lượng, chuyển sang cảnh quan
khác và tiếp tục phân rã.
Bước 4: Lặp lại khi cần thiết.
3. KẾT HỢP KIẾN TRÚC VÀ MÔ
HÌNH AGILE VÀO PHÁT TRIỂN
PHẦN MỀM CHẤT LƯỢNG CAO
Theo Anthony Latanze [2], việc phát
triển phần mềm chất lượng cao sẽ trải qua
hai giai đoạn: giai đoạn không chắc chắn và
giai đoạn chắc chắn (Hình 2).

Hình 2. Mô tả giai đoạn sử dụng Agile

Giai đoạn không chắc chắn: là giai
đoạn kiến trúc chưa hoàn thành.
Giai đoạn chắc chắn: là giai đoạn đã
thiết kế xong kiến trúc cho phần mềm.
Do mô hình Agile ưu tiên viết mã cho
chức năng hơn thiết kế nên chúng ta sẽ áp

dụng mô hình Agile ở giai đoạn chắc chắn
để phát triển sản phẩm phần mềm yêu cầu
chất lượng cao.

4. KẾT LUẬN
Với những phần mềm ngày càng phức
tạp về nghiệp vụ, rất khó để phát triển sản
phẩm theo mô hình truyền thống, nhưng
mô hình Agile cũng có nhược điểm là tập
trung vào yêu cầu chức năng của sản phẩm
là chính, rất khó để phân tích và đáp ứng
các yêu cầu về thuộc tính chất lượng. Do
đó, việc đưa thêm giai đoạn thiết kế kiến
51


TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG

Nguyễn Thế Quang và tgk

trúc phần mềm vào trước khi áp dụng mô
hình Agile trong quá trình phát triển các dự
án phần mềm sẽ giúp cho việc xây dựng
phần mềm có được bộ khung chắc chắn,
đảm bảo các thuộc tính chất lượng.
Tuy nhiên, chúng tôi chỉ đề xuất về mô
hình là đưa phần kiến trúc vào trước giai

đoạn thực hiện theo Agile mà chưa đưa ra
các tiêu chí cụ thể, cũng như những đánh

giá cụ thể từng bước trong mô hình này.
Chúng tôi cho rằng đây là công việc nên
được nghiên cứu thêm và đưa ra giải pháp
cụ thể trong thời gian tới.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Coplien, James and Bjørnvig, Gertrud (2010), Lean Architecture: For Agile Software
Development, John Wiley & Sons.
2. Lattanze, Anthony J (2008), Architecting Software Intensive Systems: A Practitioners
Guide, CRC Press.
3. Len, Bass, Paul, Clements, and Rick, Kazman (2003), Software architecture in practice,
Boston, Massachusetts Addison.
4. Shaw, Mary and Garlan, David (1996), Software Architecture: Perspectives on an
Emerging Discipline, Vol. 1, Prentice Hall Englewood Cliffs.
5. Stober, Thomas and Hansmann, Uwe (2010), "Overview of Agile Software
Development", Agile Software Development, Springer.
6. Clements, Paul, Kazman, Rick, and Klein, Mark (2002), Evaluating software
architectures: methods and case studies, Publié par Addison-Wesley Professional.
7. Kruchten, Philippe (2010), Software Architecture and Agile Software Development: A
Clash of Two Cultures?, 2010 ACM/IEEE 32nd International Conference on Software
Engineering, IEEE.
8. Mohammad, Adel Hamdan and Alwada'n, Tariq (2013), Agile Software Methodologies:
Strength and Weakness, International Journal of Engineering Science and Technology.
5(3).
Ngày nhận bài: 07/11/2016. Ngày biên tập xong: 07/3/2017. Duyệt đăng: 21/3/2017

52