Tài liệu bồi dưỡng công chức văn hóa – xã hội xã khu vực đồng bằng và ven biển - Quyển 2

BQ VAN HOA, THE THAO vA tiu LleH

TRUONG BOI DUONG CAN BO QUAN L Y
VAN HOA, THE THAG vA DU LICH

TAl LIEU
BOI DUONG CONG CHUC
•
VAN HOA - xA HOI
. xA

.

(Khu VlJC D6ng b~ng)

QUYEN II: KY NANG TAc NGHIE:P

HA NQi, nam 2012


MVCLVC

A

TT
Bai 1

,

TENBAI

TRANG

Quy trlnh xay d\IIlg k€ ho~ch quan Iy, t6 chuc cac ho~t dQng

1

van hoa, gia dlnh, th€ thao va du lich tren dia ban xa.
Bai2

Ky nang giao ti€p

va ph6i hqp cua cong chuc van hoa - xa

21

hQi xa v&i cac co quan, t6 chuc va ea nhan tren dia ban xa.
too"

Bai3
"-;'

.,..

Ky nang xay d\IIlg n€p

s6ng van hoa, gia dlnh van hoa, lang,

45

II!

thon, ftp, ban van hoa tren dia ban xa khu vgc D6ng bang.

~

Bai4

Ky nang quan Iy, huOng dftn vi~c cu6i, vi~c tang va I~ hQi

81

tren dia ban xa khu vgc D6ng b~ng.
Bai5

Ky nang quan Iy va huOng dftn t6 chuc cac ho~t dQng trong

117

eae thi€t ch~ van hoa tren dia ban xa khu vgc D6ng b~ng.
Bai6

Ky nang quan Iy va huOng dftn t6 chuc cac ho~t dQng thong

139

tin, tuyen truy€n, c6 dQng, trang trf khanh ti€t tren dia ban xa
vung D6ng b~ng.
Bai 7

Ky nang quan Iy, huOng dftn t6 chuc phong trao van hoa van

171

ngh~ thu~t qufin chung tren dia ban xa khu vgc D6ng b~ng.

Bai8

Ky nang quailly, huOng dftn t6 chuc phong trao th€

d\lc th€

199

thao qufin chung tren dia ban xa.
Bai9
-~:

[ .)­
.........
~

Ky nang quan Iy, huOng dftn khai thac gia tri cac di san van

223

hoa pJ!\lC V\l ho~t dQng du lich tren dia ban xa.
­
Bm. 10

Ky nang quiln Iy, huOng dftn va t6 chuc cong tac gia dlnh tren

239

dia ban xa.
Bai 11

Ky nang xay d\IIlg kich ban Chuang tlnh hQi nghi, kich ban

259

Chuang trlnh eae sg ki~n van hoa, gia dlnh, th€ thao va du
lich tren dia ban xa.
Bai 12

Ky nang quan Iy huOng dftn cac djch Vl) van hoa, gia dlnh,
th€ thao va du Ijch tren dia ban xa khu vgc D6ng b~ng.

297


Bili 13

Ky nang ki€rn tra phat hi~n cac hanh vi vi ph~rn hanh chfnh

326

v€ ho~t dQng van hoa, th€ thao, du lich va phong ch6ng b~o
l\Ic gia dlnh tren dia ban xa.

Bili 14

Ky nang th6ng ke, phan tfch, t6ng hQlJ s6 li~u, vi€t bao cao

349

v€ ho~t dQng van hoa, gia dlnh, th€ thao va du lich tren dia
ban xa.

-'


Bili 15

)

\.

---

.­

368

van hoa - xa hQi xa.

Bili 16

,~

Ky nang (mg d\lng cong ngh~ thong tin d6i v&i cong chilc

Ky nang so~ thao van ban d6i v61 cong chuc van hoa - xa hQi xa.

402


KY NANG QUAN L Y, HUONG DAN KHAI THAc GIA TRJ
cAc DI SAN VAN HOA PlIVC VV HO~ T BQNG DU LICH
TREN BIA BAN XA

PGS,TS"TRUdNG Quac BINH
Th.s. NGUYEN THANH THUY
Thai IUQ1lg: 8 ti€t(*)

A. Ml)C BicH, "¥Eu cAu
1. M\lc dich:
- Cung cAp cho h<)c vien nhUng ki€n thuc ca ban v€ di san van h6a n6i chung va
tren dia ban xa.
- Nang cao ki€n thuc quan ly va ky nang nghi~p V\l chuyen mon cua cong chuc
van h6a-xa h<)i xa trong- vi~c khai thac gia tri di san van h6a ph\lc V\l

ho~t

d<)ng du lich

tren dia ban xa.

2. Yeo du: HQc vien nfun dugc nhfing ki€n thuc ca ban va bi€t v~ d\lng trong
ho~t d<)ng th\lc ti€n

adia phuang.

B.NQIDUNG
1. GiOi thi~u chung v~ Di san van boa va ho,t dQng du lich

1.1. Nhimg khai ni?m Cd ban v~ di san van hoa, tang quan v~ kho tang di san
van hoa Vi?t Nam
Di san van hoil: bao g6m di san van hoa phi v~t th€ va di san van hoa v~t th€,

la san phfun tinh thAn, v~t chAt c6 gia tri lich sir, van hoa, khoa hQc dugc lUll truy€n til
th€ h~ nay qua th€ h~ khac

a nuac CQng hoa xa h<)i chu nghla Vi~t Nam. ( Di€u 1.

Lutjt Di san Van h6a)
Di san van hoil phi vtjt th~: la san phAm tinh th~n co gia tri lich sir, van hoa,

khoa hQc duQ'c lUll gifr b~ng trf nha, chfr vi€t, va duQ'c lUll truy€n b~ng truy€n mi~ng,
truy€n ngh€, trinh di€n va cac hlnh thuc lUll gifr, lUll truy€n khac, bao g6m ti€ng noi,
(*) -

Ly thuy€t; 4 ti€t; Thao lu~n: 4 ti€t


chfr vi€t, tac phAm van hQc, ngh~ thu~t, khoa hQc, ngfr van truy€n mi~ng, di€n xuOng
dan gian, 16i s6ng, n€p s6ng, l€ hQi, bi quy€t v€ ngh€ thu cong !ruy€n th6ng, tri thirc v€
y, dugc hQc c6 truy€n, v€ van hoa Am thlJC,v€ trang ph\lc truy€n th6ng dan tQc va
nhtlng tri thirc dan gian khac.
Di san van hOG vtJt thi: la san phfun v~t ch~t co gia tIi lich sir, van hoa va khoa hQc

bao g6m di tich lich sir- van hoa, danh lam thAng canh, di v~t, c6 v~t, bao v~t qu6c gia.

Di t(ch Ijch sir - van hod: 13. cong trlnh xay d\lIlg, dia di~m va cac di v~t, c6 v~t, bao
v~t qu6c gia thuQc cong trlnh, dia di€m do co gia tti lieh sir, van hoa, khoa hQc.

Danh lam thAng canh: la canh quan thien nhien ho~e dia di€m co S\l k€t hgp gifra

canh quan thi€n nhien vOi cong trlnh ki€n trUc co gia tti lich sir, thfun my, khoa hQc.
Khai quat v€ nQi dung, gia tri cua kho tang di san van hoa cua cQng d6ng cae dan
tQc Vi~t Nam:
- Cac di san van hoa phi v~t th€
- Cac di tich lich Slr- van hoa va danh lam thAng canh
- H~ th6ng cac bao tang

(y Vi~t

Nam

1.2.Nhimg khtii nifm Cd ban v~ ho~t dpng du Ijch
a) Du Ijch

Du lich la cac ho~t dQng co lien quan d€n chuy€n di cua con nguai ngoai nO'i cu
tm thuOng xuyen cua mlnh nh~m dap (mg nhu cAu tham quan, tIm hi€u, giai tri, nghi
dUOng trong mQt khoang thai gian nh~t dinh.
Ho~t dQng du lich gop phAn phat tri€n kinh t~ eua d~t nuac, t~o vi~c lam va tang

thu nh~p chonguai lao dQng (huOng dfut vien, cac dich V\l lien quan rmu san xu~t va
tieu th\l d6 an u6ng, san phfun lUll ni~m, trlnh di~n ngh€ thu cong, v~ chuy€n khaeh
du lich... ).
b)Tai nguyen du Ijch

Tai nguyen du lich la canh quan thien nhien, y€u t6 tlJ nhien, di tich lich sir ­

van hoa, cong trlnh lao dQng sang

t~o

cua con nguai va cac gia tri nhan van khac co

th€ dugc sir d\lng nh~m dap (mg nhu cAu du lich, la y€u t6 cO' ban d€ hlnh thanh cac
khu du lich, di€m du lich, tuy€n du lich, do thi du lich.
224


c) Du Itch van hoa

Ben c~nh nhUng

Io~i

hinh du Iich nhu du Iich sinh thai, du Iich kham chua b~nh,

du Iich m~o hiem, du Iich giao d\lc...du Iich van h6a duQ'c xem Ia Io~i san phftm d~c
thll cua cac nuac dang phat trien, trong d6 c6 Vi~t Nam, thu hut nhieu khach du Iich
qu6c t€.
Van h6a khong chi Ia d<)ng I\lc cua S\l phat trien rna con dugc gQi Ia diem t\la, Ia

..

nen tang cho S\l phat trien du Iich. Van h6a du Iich dang tra thanh xu th€ chu d~o trong
chi€n Iugc trong chi€ n Iugc phat trien cua nganh du Iich th€ giai. Trong nghi quy€t d~i
hQi Dang I§n thu VIII d6 neu ra : "Phat tri~n du Iich tuong x(mg v61 tiern nang du Iich to
100 eua dAt'nuae theo huOOg du lieh van h6a sinh thai, moi truOng xay d\lIlg cae ehuOllg

trinh va cac diem hftp dfut du Iich ve van h6a, di tich Itch sir va danh lam th~g canh.
Du Itch van h6a chu y~u d\la vao nhUng san phftm van h6a, nhUng I€ h<)i truyen
th6ng dan t<)c, ke ca nhUng phong t\lC tin nguOng... de t~o suc hut d6i v6i khach du Itch
ban dia va til khAp noi tren th€ giai. D6i v61 khach du Iich c6 So' thich nghien clm, khfun
pha van h6a va phong tl)c t~p quan ban dia, thl du Ijch van h6a Ia co h<)i de th6a man
nhu cftu tim hieu cua hQ. Hftu h€t cac ho~t d<)ng du Iich van h6a gAn lien vai dia ban cftp
xii - nm t6n lUll giu nhieu gia tri van h6a truyen th6ng nhu di tich Iich sir, t~p quan, Iu~t
Wc, I€ h<)i ... B6'i th€, thu hut khach du Iich tham gia du Iich van h6a nrc Ia t~o ra dong
chay mai va cai thi~n cu<)c s6ng cua nguOi dan dia phuong.

2. Cac van ban v~ quan

Iy, hU'Ong dIn khai thac gia tri cac di san van hoa

phl}c VI} hotlt dQng du lich
2.1. Cae van ban phap luQ-t vJ Di san van hoa

NhuDg nQi dung co ban cua Lu~t Di san van hoa, Lu~t b6 sung m<)t s6 di~u cua

...

Lu~t Di san van h6a va Nghi dinh huOOg dfut thi hanh Lu~t c6 lien quan d€n cac ho~t

d<)ng du Iich, mQt trong nhUng hinh thuc co ban nhftt cua cong tac phat huy gia tri cac
di san van h6a:
Nhin chung, so vai tat ca cae van ban l~t phap ban hanh truac day if Vi~t

Nam, nlji dung cua Lu~t Di san van hoa, Lu~t b6 sung rn<)t s6 di~u cua Lu~t Di san
van hoa va Nghi dinh hu6ng dftn thi hanh Lu~t da

co nhiing thay d6i ca ban tren co So'


nhUng nhu cdu xii hQi va th\lc tien ho~t dQng cua S\l nghi~p bao v~ va phat huy cac di
san van hoa

anuac ta, d6 la:

a) ve d6i tllqng va ph~m vi dieu chinh cua lu~t

- Dua Di san van hoa phi vqt thi- bf) phqn him cO' cua kho tang di san van hoa
thanh d6i tUf/Ylg diJu chinh cua Luqt Di san van hoa.
- Dua di san thien nhien- bf) phqn him cO' cua kho tang di san nhfin loc;zi thanh
d6i tUf/Ylg di~u chinh cua Luqt Di san van hoa:
b) ve quyen sa hfru d6i vai di san van hoa, Luqt Di san van hoa dii xac dinh ve
sa hfru d6i v6'i di san van hoa & Vi~t Nam C\l th~ nhu sau:

"NhiJ nuac th6ng nhdt quan ly di san van hoa thuf)c sa him NhiJ nuac; c6ng
nhqn va bao V? cac hinh thuc sa him tqp thi, sa him chung cua cf)ng d6ng, sa him tu
nhan va cdc hinh thuc sa him khac vJ di san van hoa theo quy dtnh -cua phap luqt.
c) Xac dinh nhUng ch€ tai nh~m ngan ch~n tlnh tr~g xam h~i di tich, nhfmg

hanh vi dao bai trai phep cac di tich khao
doc;zt trai phep

cd vqt,

cd dO, dU(1c xip hc;zng di tim kiim va chiim

ngan ch¢n nhfmg hanh vi Zdn chiim ddt dai thuf)c di tich dO, va

dang diin ra a muc bao df)ng hi?n nay.
d) Ben c~h nhUng quy dinh C\l th~ nh~m de cao trach nhi~m cua nha nuac,
quyen va nghla V\l cua cong dan duQ'c xac dinh thea hu6ng ton trQng sa huu tu nhan,
t~o dieu ki~n thu~n Iqi cho mQi cong dan tham gia van S\l nghi~p bao v~, phat huy gia

tri cac di san van hoa.
e) Lu~t Di san van hoa c6 mQt m\lC de c~p C\l th~ ve v§n ngu6n l\lc cho cac
ho~t dQng bAo v~ va phat huy gia tri cac di san van hoa; trong d6, quy dinh th6ng nhfrt
vi~c sir d\lng cac ngu6n thu va trach nhi~m cua nha nrr<1C trong vi~c cung cfrp ngan

sach cho cac ho~t d<)ng nay.
g) Xac dinh C\l th€ trach nhi~m quan Iy nha nu&c ve di san van hoa n6i chung,
trong d6 c6 nhfmg nQi dung:
T6 chuc, chi d~o cac ho~t dQng bao v~ va phat huy gia tri di san van hoa; tuyen
truyen, ph6 bi€n, giao d\lc phap lu~t ve di san van hoa;


----,

Huy dQng, quan ly, sir d\lng cac ngu6n l\lc d~ bao v~ va phat huy gia trj di san
...

van hoa ( Di€u 54).
2.2.

Lu~t Du Ljch

Lu~t Du ljch duqc Nghj quy€t cua Qu6c HQi nuO'c CQng hoa xa hQi chu nghla

Vi~t Nam, s6 44/2005/QHll ngay 14 thang 6 nam 2005 thong qua g6m 11 chuang, 88

di€u: Chuang I Nhfl:ng quy ajnh chung; Chuang II Tili nguyen du itch; Chuang III
Quy hot;lch phtit tridn du Itch; Chuang IV· Khu du Itch, aidm du Ijch, tuyin du 11ch va
aD tht du Itch; Chuang V· Khach du Itch; Chuang VI: Kinh doanh du Ijch; Chuang
VII: HuOng ddn du Ijch; Chuang VIII: Xuc tiin du Itch; Chuang IX' Hl![J tde qut5c ti
v~ du" Itch; ·Chuang X :Thanh tra du Ijch, giai quyit yeu cdu, kiin nghj cua khtich du

itch; Chuang XI: DiJu khoan thi hanh.

Nhln chung, Lu~t Du ljch d€ c~p kha toan di~n v€ cac ho~t dQng du ljch, th~m
chi kha chi ti€t v€ cac ho~t dQng nghi~p V\l
MQt s6 di~m cO' ban cfin lUll

y khi nghien ctru v~n d\lng vao cong tac quan ly, t6

chtrc cac ho~t dQng khai thac, phat huy gia trj cac di san van hoa ph\lc V\l du ljch (] dja
ban cfrp xa:
a) Dtnh ngh'ia vJ du Itch

Du ljch la cac ho~t dQng co lien quan d€n chuy€n di cua con ngum ngoai nm cu trU
thuOng xuyen cua mlnh nhk dap trng nhu cfiu tham quan, tim hi~u, giai tri, nghi dUOng
trong mQt khoang thm gian nhfrt djnh. (Theo khoan 1, Di€u 4, Lu~t Du ljch)
b) Tai nguyen du itch

Tai ,nguyen du lich la camr quan thien nhien, y~u t6 t1J nhien, di tich ljch sir ­
van hoa, cong trlnh lao dQng sang
" ;

t~o

cua con ngum va cac gia trj nhan van khac co

th~ duqc sir d\lng nhk dap trng nhu cfiu du lich, la y€u t6 cO' ban d~ hir.ili thanh cac

khu du ljch, di~m du ljch, tuy€n du ljch, do thi du ljch.
c) San phdm du Itch

San phftm du ljch la t~p hqp cac djch V\l cfut thi€t d~ thoa man nhu cfiu cua
khach du ljch trong chuy€n di du ljch.


d) Dtch v¥ du Itch

Dich V\l du lich la vi~c cung cAp cac dich V\l v€ IiI hanh,· v~n chuy€n, lUll tm, an
u6ng, vui chai giai tri, thong tin, huOng ddn va nhUng dich V\l khac nh~m dap (mg nhu
cdu cua khach du lich.
e) Kinh doanh dtch v¥ du Itch : Kinh doanh dich V\l du lich trong khu du lich,

di€m du lich, do thi du lich bao g6m kinh doanh IiI hanh, lUll tm du lich, v~n chuy€n
khach du lich, an u6ng, mua sfun, th~ thao, giai tri, thong tin va cac dich V\l khac ph\lc
V\l khach du lich.

,.f) Dijc trung cua Du Itch van h6a
. Du Ijch van hoa chu y€u d\la vao nhUng san phdm van hoa, nhUng Ie hQi
truy€n th6ng dan tQc, k€ ca nhUng phong t\lC tin nguoog... d€ t~o suc hut d6i vOi khach
du lich ban dia va til kh~p nai tren th~ gi6i.
g) Sf! tham gia cua cQng t16ng dan cu

D€ co th€ phat tri€n du lich b€n vUng thl vi~c tham gia eua nguai dan cu dia

phuong la h€t suc quan trQng nh~m t~o nen net d~c trung, S\l khac bi~t va s6ng dQng
cho nhUng san phdm, chuang trlnh du lich.

3. Ky nang lAng ghep cac nQi dung v~ bao v~ va phat huy gia trj di san van
hoa va phat trien du Ijch tren dja ban

CO'

sO'

3.1. IiJng ghep nhfmg nQi dung chi tiit vJ di san van h6a (c6 vg,t, di tich, danh lam
tMng canh, Ii hQi) vai tiJi nguyen du Itch tlj: nhien va tai nguyen nhan van
3.1.1 Cdc khdi ni?m:

Di v~t: La hi~n v~t duqc lUll truy~n l~i co gia tri lich sir, van hoa, khoa hQc.
C6 v~t: La hi~n v~t duqc lUll truy~n l~i, co gia tri tieu bi€u v€ lich sir, van hoa,
khoa hQc, co til mQt tram nam tu6i tra len.
Bao v~t qu6c gia: La hi~n v~t duqc lUll truy€n l~i, co gia tti d~c bi~t quy hi€m
tieu bi€u cua dAt nuac v€ lich sir, van hoa, khoa hQc.
3.1.2 Cdc tieu chi c¥ thi cua di tieh lich sir- van hoa, danh lam th~ng canh:

a) Di tich lich sir - van hoa phai co mQt trong cac tieu chi sau day:

228


- Cong trlnh xay d\lI1g, dja di€rn gful v6'i S\l ki~n ljch ~ir tieu bi€u trong qua trlnh
d\lI1g nuac va gifr nuac;
- Cong trlnh xay d\lI1g, dia di€m g~n vai than the va S\l nghi~p cua cac anh hung
dan tQc, danh nhan cua ddt nuac;

- Cong trlnh xay d\lI1g, dia di€m g~n vai S\l ki~n lich sir tieu bi€u cua cac thai

kY cach m~g, khang chien;
- Dia di~rn co gia tri tieu bi€u ve khao c6;
- Quftn th~ ho~c cong trlnh kien truc d
Ie co gia tri tieu bi€u ve

kien truc,

ngh~ thu~t.cua rnQt ho~c nhieu giai do~ lich sir.

b) Danh lam - thfulg canh phai co rnQt trong cac tieu chi sau day:
- Canh quan thien nhien ho~c dia di€m co S\l ket hgp gifra canh quan thien
nhien vai cong trlnh ki~n truc co gia tri thftm my tieu bi€u;
- Khu V\lC thien nhien co gia tri khoa hQc ve dia chdt, dia m~o, dia ly, da d~ng
sinh hQc, h~ sinh thai d~c thu ho~c khu V\lC thien nhien chua d\lI1g nhUng ddu tich v~t
chftt ve cac giai do~n hlnh thanh va phat tri€n cua trai ddt.

3.1.3 Vi?c phan fogi va phan hgng cac Di tich lich sir- van hoa va Danh lam
th~ng canh (] Vi~t Nam:

- Xu~t phat til nhu cftu quan ly Nha nuac, cac di tich lich sir va darm lam th~ng
canh (] Vi~t Nam (sau day g()i fa di t{ch ) duQ'c chia thanh 41o~i la:
1. Di tich lich sir- van hoa la cong trinh xay d\lI1g, dia di€m va cac di v~t, c6 v~t, bao
v~t qu6c gia thuQc cong trinh, dia di€rn co gia tri lich sir, van hoa, khoa hQc;

2. Di tich ki~n truc ngh~ thu~t la cong trlnh kien truc ngh~ thu~t, t6ng th€ kien
truc do thi va do thi co gia tri tieu bi€u trong cac giai do~n phat tri€n ngh~ thu~t kien
tnic cua dan tQc;

3. Di tich khao c61a nhUng dia di€m khao c6 co gia tIi n6i b~t danh dAu cac giai
do~n phat tri€n cua cac van hoa khao c6;

4. Danh lam thfulg canh la canh quan thien nhien ho~c dia di€m co S\l ket hgp gifra
canh quan thien nhien v61 cong trlnh kien trUc co gia tri lich sir, thAm nlY, khoa hQc;


- can cu vao gia tri lich sir, van hoa, khoa hQc, di tich Itch sir - van hOG, danh
lam - thAng canh duqc chia thanh ba h~ng:
1. Di tich c~p tinh la di tich c6 gia tri tieu bi€u cua dia phuong;
2. Di tich qu6c gia la di tfch c6 gia tri tieu bi€u cua qu6c gia;
3. Di tich qu6c gia d~c bi~t la di tich c6 gia tri d~c bi~t tieu bi€u cua qu6c gia.
3. 2. Di san van hoa ll~t thi va di san van hoa phi v~t thi - bp ph~n quan tr!JIIg

ciia tai nguyen du l;ch
Phan lo~i tai nguyen du lich:
-. Tai nguyen du Iich tif nhien: la cac thanh phAn t\1 nhien, cac t6ng th€ t\1 nhien

trvc ti~p ho~c gian ti~p duqc khai thac, sir d\lng 410 ra cac san phftm du lich, ph\lc V\l
cho m\lC dich phat tri€n du lich. Cac thanh phAn trong t\1 nhien v&i tu cach la tai
nguyen du lich co tac dQng rn~nh nh~t d~n ho~t d9ng nay la dia hOnh, kh& h~u, ngu6n
nu6c va sinh v~t.
- Tai nguyen du Itch nhan van: la cac san phftm tinh thAn va san phAm v~t ch~t

do con nguai t~o ra, co gia tri ph\lC V\l du lich. Tai nguyen du lich nhan van bao g6m cac
lo~i di tich lich sir, l€ h9i, cac d6i tuQl1g du lich gAn v&i dan t9c hQc, cac d6i tuQl1g van

h6a, th€ thao va cac ho~t d9ng r1h~n thilc khac. Cac d6i tuQl1g du lich gAn vai dan t9c
hQc: v€ cac ~p tl)c cu tm, v€ t6 chilc xa h9i, v€ thoi quen an u6ng, sinh ho~t, v€ ki~n
tnic c6, cac net truy€n th6ng trong quy ho~ch cu tm va xay d\ffig, trang ph\lc dan t9c ....

3.3. M6i quan h? bi?n chUng giua di san van hoa va hot)t tlpng du lich
Th\1c t~ da chUng minh, rn9t nai co ngu6n di tich lich sir van hoa phong phu,
giau ban sAc dan t9c thl nai do thu hut duqc rn9t IUQl1g khach lOn, tac dQng d~n nhi€u
m~t cua dffi s6ng van hoa xa hQi dia phuong. Nai do cling co nhi€u Uti th~ va di€u ki~n

d€ phat tri€n kinh t~ han so v&i cac dia phuong khac thong qua ho~t d9ng du lich.
D6ng thai co tac dQng nhi€u d~n n€n kinh t~ tren dia ban d6 .
Tren blnh di~n chung, ho~t d<)ng du lich co tac dQng bi~n d6i can can thanh toan
cua khu V\lC va d~t nuac .


Du khach den lam tang them ngu6n thu ngo(;1i t~ do SlJ khac bi~t gifra vi~c tieu

.

dUng du lich va tieu dung hang h6a khac la: Vi~c tieu dung san phAm du lich duqc coi
oou hinh thuc xuAt khAu t(;1i ch6.
C\l the hon la quan h~ v~t chAt nay sinh khi du khach ti€p xuc vo; phong t1)c ~p
qucin, vo; di tich lich sir van hoa darm lam thfutg canh eua dia phuong thi khach se tieu th\l
nhilng san phfun, dich Vl,l C\l the OOu an! a~i dia phuong, mua qua luu ni~m ...
Nha co llJc hut trong hO(;1t dQng kinh doanh du lich rna so sanh vo; nganh kinh t€
khac, nganh du lich

a dia phuong co OOi€u n6i trQi hon thong qua vi~c du li~h qu6c t€

xuAt khAu ~i ch6 duqc OOi€u m~t hang khong trai qua nhi€u khau nen ti€t ki~m duqc lao
dQng,·chenli

l~ch

gia gifra ngum ban va ngum mua khong qua cao. Ngum tieu dUng mua

duqc hang vo; gia thAp, nguOi san xuAt ban duqc vo; gia cao nen kich thieh duqc ngum
tieu dUng; g6p phdn him tang them thu OO~p cho mQi tdng lOp OOan dan, khien cho muc
s6ng cua ngum dan ngay cang nang cao va cai thi~n .
Khi mQt nai co ngu6n tai nguyen du lich hAp ddn va

tra thanh mQt di~m den cua

du khach, se lam cho OOu cftu v~t chAt tang len dang k~. Vi~c doi hoi mQt s6 lUQ'llg IOn
v~t tu, hang hoa cac 10(;1i do kich thich m(;1nh me den cac ngaOO kiOO te co lien quan

OOu nong- nghi~p, cong nghi~p che t(;10, giao thong v~n tai, dich V\l... til do t(;10 ra OOi€u
cong an vi~c lam cai thi~n dai s6ng v~t chAt va tiOO thftn cua nguai dan dia phuong .
Nhu v~y, vai ngu6n di tich lich sir, di san van hoa...phong phu rna hiet khai
thac de ph\lC

Vl,l

du lich thi se co tac d\lng to IOn trong vi~c lam thay d6i di~n m(;1o kiOO

te - xa hQi cua dia phuong, cua khu V\lC th~m chi cua m6i qu6c gia. ChiOO vi v~y OOi€u
nuac tren the giai do coi di san van hoa OOu 13. n€n tang hO(;1t dQng kiOO doanh du lich,
gop phdn ~ong 006 de V\lC d~y n€n kiOO t~ cua dAt nU
3.4. Su-e hUt clia Di san van hOa Vt1i s~ plltit mi" dllljch t(li "J;. , p11l1Y111g
Kho tang di san van hoa, d~c bi~t la OOilng d~c tnrng v€ phong cach, l6i s6ng,
th6i quen, phong t1)c t~p quan, cach

an,

m~e,

a.. .la mQt thanh t6 quan trQng ~o nen

san phAm du lich va suc hAp dfu1 trong du lich.
Tam 19 cua khach du lich la mu6n rai xa cUQc s6ng quen thuQc de tim hieu d~c
tnrng van hoa, moi truOng tlJ OOien cua mQt vung hay mQt qu6c gia khac OOAm tim den
cai mai 1(;1 d~ thoa man tri to rno, de thay d6i cUQC s6ng thuOng OO~t, khong khi va thu


gian. M~t khac, nhUng nguai tham gia lo~i hlnh du lich van hoa da s6 la nhUng nguai
co tri thuc va trlrm dQ van hoa, VI

v~y

m\lc dich cua hQ ngoaia vi~c tham quan nhUng

dia danh du lich n6i ti~ng, hQ mu6n tIm d~n nhUng dia danh mang ni€m tlJ hao dan tQc,
v€ van hoa ban dia hay nhUng dia danh duQ'c it nguai bi~t d~n.
Cac tai nguyen du lich van hoa duQ'c coi la tai nguyen du lich d~c bi~t h~p dfin.
N~u nhu tai nguyen du lich tlJ nhien h~p dfin du khach bai tinh nguyen So', nguyen ban

thl tai nguyen du lich nhan van l~i thu hut khach du lich bOi tinh truy€n th6ng va tinh
dia phuong cua no. Cac d6i tUQ11g di san van hoa - tai nguyen du lich nhan van chinh
la la Co' sa d€ t~o nen lo~i hinh du lich van hoa phong phu. Ben c~ do nh~n thuc v€
van hoa la y€u t6 thuc dAy d<)ng Co' du lich eua du khach. Nhu v~y xet v€ y~u t6 thi
truOng thl van hoa vira la y€u t6 "cung" vira gop phAn hlnh thanh nen y~u t6 "cAu"
trong kinh t~ du lich .

SlJ tac dQng anh huOng va suc h~p dfin cua di san ph\l thuQc vao chfnh gia tri
cua di tich, di chi do. MQt di tich co gia tri c8ng IOn thl SlJ tac dQng, tAm anh huOng
d€n du lich t~i dia ban cang OOi€u... Hang nam da thu hut mQt lUQ11g khach khong 006
trong nu&c va nu&c ngoai d~n tham quan va tIm hi€u.
4. Nhfrng IU'U

y trong cong tac tA chuc cac ho,t dQng Du Ijch van hoa nhim

khai thac gia trj di san van hoa phl}.c Vl}. du Ijch t,i dja ban xii

4.1.

T6 chuc khai thac nhimg gia trj d~c trung van hoa ciia cac vung mi€n

phl!C VI! phat triin du Ijch
Ben

c~oo

OOUng

lo~i

hlnh du lich OOu du lich sinh thai, du lich kham chfta

b~nh, du lich m~o hi€m, du lich giao d\lc...du lich van hoa duQ'c xem la lo~i san phAm
d~c thu cua cac nu&c dang phat tri€n, trong do co Vi~t Nam, thu hut OOi€u khach du

lich qu6c t~.
Du lich van hoa chu y~u dva vao OOUng san phAm van hoa, OOUng l€ hQi truy€n

th6ng dan tQc, k€ ca OOUng phong tl)c tin nguOng... d€ ~o suc hut d6i vai khaeh du
lich ban dia va til kh~p nO'i tren th€ gi&i. D6i vai khach du lich co sa thich nghien c(ru,
kham pha van hoa va phong t\lC t~p quan ban dia, thl du lich van hoa la Co' hQi d€ th6a
man OOu cAu tIm hi€u cua hQ. HAu h~t cac ho~t d<)ng du lich van hoa g~n li€n v&i dia
ban c~p xa - nO'i t6n lUll gift nhi€u gia tri van hoa truy€n th6ng OOu di tich lich sir, t~p

212


quan, lu~t t\lC, l€ h<)i... Bai the, thu hut khach du ljch tham gia du ljch van hoa tuc la

.

t~o ra dong chay mai va cai thi~n cu<)c s6ng cua nguai dan dja phuong.

a Vi~t Nam, nhi~u ho~t d<)ng du ljch van hoa duQ'c t6 chuc d\la tren nhiing d~c
di~m cua vUng mi~n. Chuong trlnh L€ h<)i D~t Phuong Nam (L€ h<)i van hoa dan gian

vUng D6ng b~ng Nam B<)), Du ljch Di~n Bien (L€ h<)i van hoa Tay BAc ket hQ'P vOl S\l

ki~n chi~n thAng Di~n Bien Phu), Con du~g Di san mi~n Trung (L~ hQi dan gian k~t
hQ'P tham quan nhiing di san van hoa duQ'c UNESCO cong

nh~)...

la nhiing

ho~t

d<)ng

cua du ljch van h6a, thu hut nhi€u khach du ljch trong va ngoai nuac. Vung d6ng b~g,
lang que trU phu, phong tl)c t~p quan sinh ho~t van hoa mang net ~c tnrng cua n€n van
minh.lua nuac song H6ng thich hQ'P vOl lo~i hlnh du ljch "du khao d6ng que"...

4.2. Xac tljllh cac san phj", du lieh diu bidu til'dfc thu eli cac 1000i hinh du

ljch van hoa CII thi
- Du ljch l€ h<)i, du ljch hoa: Festival Hue, Festival hoa Da L~t, h<)i chua
Huong, h<)i Lim, tet c6 truy~n... Vai lo~i hinh du ljch nay du khach co th~ vila tham
quan vila ket hQ'P du ljch van hoa. D~c bi~t la vai du khach qu6c tee Nhiing chuyen du
ljch tim hi~u van hoa, ljch sir co th~ th\lc hi~n r~t da d~ng
duQ'c t6 chuc thea mua

a Vi~t Nam. Lo~i hlnh nay

acac thai di~m khac nhau trong name

- Du ljch ph6 c6: H<)i An, Ha N<)i, ph6 Hien (Hung Yen) ... lo~i hlnh nay co tinh
ch~t thuOng xuyen, di€n ra d~u d~n hone

- Du ljch lang ngh~: G6m Bat Trang, to l\la V~n Phuc - Ha Dong ...
- Du ljch Am th\lc: Ti~c cung dlnh Hue hay Am th\lc BAc Trung Nam ... Net tinh

--.

te cua Am th\lc Vi~t Nam chju S\l anh huOng r~t IOn cua yeu t6 ljch sir, khi h~u, di~u
ki~n 1\l nhien... S\l tinh te trong Am th\lc vUng mi~n cling la mQt yeu t6 duQ'c du ljch

khai thac hi~u qua.

4.3.

T8 chu-c khai thac co hifu qua sv tIul", gill ega cp"g tt;IIg da" Clr

D~ co th~ phat tri~n du ljch b€n vthlg thi vi~c tham gia cua ngum dan cu dja

phuong la het suc quan trQng- nh~m t~o nen net d~c tnmg, S\l khac bi~t va s6ng d<)ng
cho nhiing san phAm, chuang trlnh du ljch.
D~ lam duQ'c di~u nay, c~n S\l ph6i hQ'P cac ban, nganh trong cong tac tuyen
truy~n t~i dja phuong lam du ljch, tang cuOng g~p go va trao d6i gifra cac doanh


nghi~p kinh doanh lu hanh v6'i nguai dan t~i khu \'\IC de nguai dan thdy duqc quy€n

lqi va traeh nhi~m cua minh, de vi~e kinh doanh du lich nh~n t4uqc S\l gilip dO' va hqp
tae eua nguai dan ban dia.

4.4. K2t hpp cong tac bao

Vf di san,

bao

Vf moi truimg vOi quan Ij cac hO{lt

dpng du Ijch

Nh~n di~n nhfing tac dQng va nguy cO' gay h~i d6i v&i cac di tich lich sir van hoa

va danh lam thAng cimh, 13m sai l~ch va huy ho~i cac di san van hoa phi v~t th~:
- Nhfing tac dQng va nguy cO' til thien nhien (thien tai: bao, l\1t, dQ Am, dQng
th\lC v~t co h~i)
-" Nhfrilg mc dQng va nguy cO' do con nguCri. (vo thuc va htiu thuc, mc dQng clla cac
ho~t dQng kinh te, du lich, SlJ 0

nhi&n moi wOng, S\l tu M, too ~o di tich khoog thea quy
djnh, s\ll8.m sai l~h cac nQi dung, gia tri di san van hoa phi v~t the...)
- Xay d\lIlg va quan ly vi~c thlJc hi~n cac nQi quy, quy che v€ bao v~ di san (ton
tr9ng quy che bao v~ di tich, tin ngu011g truy€n th6ng ...), bao v~ moi tnrOng (ngu6n

nu&c, tham th\lc v~t, d9ng v~t ... ) v&i cac ho~t d9ng du lich.

5. Ky nang CO' ban v~ quan Iy va htr6ng din khai thac gia trj di san van hoa
pht}.c vt}. du Ijch clla cong chuc van hoa-xii hQi xii
De th\lC hi~n t6t ho~t dQng quan ly va huOng

dfu1 khai thac gia tri di san van hoa

ph\1c V\l du lich trcn dia ban xa, eong ehuc van hoa-xa hQi xa cAn quan tam cac vdn d€ sau:
- Bu&c 1: Th6ng ke n&m tinh hinh, ntJi dung va phan lot;li cac di san van hoa
aUf/c xip ht;lng tren aia ban xii.

Cae gia tri van hoa v~t the va phi v~t the trcn dia ban cae xa du & mi€n nlii hay
d6ng bAng dugc cong nh~ la di san phai d~t duqc cac tieu chi va dugc HQi d6ng cdp
dia phuang (tinh), cdp Qu6c gia va qu6c te (UNESCO) cong nh~. Tren dia ban cae xa
S\l hi~n di~n cua cac di san van hoa r~t khac nhau: co xa khong co di san nao, co xa co

di san c~p dia phuong, co xa co di san c~p qu6c gia, co xa co di san c~p qu6c te...Do
v~y vi~c quan ly va huOng d~n khai thac gia tri di san van hoa ph\1c V\l du lich tren dia

ban xa chi d~t ra d6i v&i nhfing xa co cae di san van hoa duqc cong nh~.
Cae di san duqc cong nh~n & cac xa cling rdt da d~ng. Co di san la kien truc,
ngh~ thu~t, co di san mang tinh lich sir, van hoa, co di san bao ham nhi€u gia tri...
214


D€ quan Iy va huOng dftn khai thac gia tri di san van h6a ph\lc V\l du Iich tren
dia ban xa, cong chuc van h6a-xa h9i xa cAn nghien clm

H6

sa cac di san

a dia

phuong, sau d6 ti€n hanh th6ng ke, phan Io~i v€ n9i dung, hi~n tr~ng cua cac di
san...d€ c6 k€ ho~ch khai thac giin v6'i 'ho~t d9ng du Iich. Vi~c th6ng ke cAn d{lt ra cac
tieu chi thea gia tri cua cac nh6m di san da duqc cong nh~n; th6ng ke vi trl, vai tro va

y nghla cua n6 da va dang duqc khai thac trong ho~t d9ng du Iich va giao d\lc truy€n
th6ng a dia phuong nhu the nao..?
Trong truOng hqp cAn thi€t cAn c6 S\l hqp tac, chi d~o cua cO' quan cfip tren va
S\l ph6i hqp cua cac cO' quan chuyen mon v€ kho"a hQC, phap Iy d€ th\lc hi~n vi~c th6ng
ke va. hoan. thi~n thong tin dap (rng yeu cAu d€ rae
- Bu6'c 2: 14p s6 tay ghi chep nhfmg nhfmg nQi dung ca ban cua Luqt di san

van hoa va Luqt du Itch cung nhu cac Thong tu hutrng ddn lien quan a~ lam can cit
tham muu tu vdn va t6 chilc cac hot;lt aQng lien quan.
Cong chrrc van h6a-xa h9i xa cAn I~p s6 tay d€ ghi chep n9i dung cO' ban va lien

quan cua Lu~t Di san van h6a, Lu~t Du Iich...d€ n~m duqc cO' sa phap Iy, xay d\lIlg can
crr trong tham mUll, tu vfin; trong quan Iy va t6 chuc cac ho~t d9ng phat huy gia tri di
san van h6a trong ho~t d9ng du Iich a dia phuong.
Day Ia bai hQC kinh nghi~m d{lt ra, ill nhi€u xa trong thai gian vila qua cac cong
ty du Iich tinh va Trung uong dua khach tham quan den cac di€m di san van h6a

a xa

nhung do khong ra cO' ch€ trong quan Iy, trong chia se trach nhi~m, quy€n h~n va
quy€n Iqi nen dftn den h~n ch€ til nhi€u phia trong ton t~o, bao v~ va khai thac vi Iqi
ich phat tri€n chung. Mu6n dfiu tranh lam ra trach nhi~m, nghla V\l va quy€n Iqi gifra

va cac cong ty du ljch... thl can bQ cong chuc xli phai nAm dugc
cO' sa phap IY. Mu6n n~m duqc cO' sa phap Iy thl phai ne> I\lc trong hQc t~p, tv hQc,

dja phuong (cAp xli)

-.

phai tIm hi€u va ghi chep nhUng di€u cAn th\lc hi~n a dia phuong.
- Bu6'c 3: Xay d1:iflg ki hO(lch khai thac gia trt cac di san van hoa

a aja phuang

trinh liinh a(lo xii va cdp co thdm quy~n phe duy~t.
D€ tham mUll, tu vftn c6 hi~u qua hQat d9ng khai thac gia tri cac di san van hoa
vao ho~t d9ng du Iich

a dia phuang, can b9 cong chuc xa phai ti€n hanh xay d\lIlg k€

ho~ch C\l th€ hang nam trlnh Ianh d~o xa va cfip co thdm quy€n phe duy~t d€ lam can

crr th\lc hi~n.


Vi~c xay dlJIlg k€ ho~ch khai thac gia tri cac di san van hoa vao ho~t dQng du

lich

a dia phuong tuy thuQc vao tlnh hlnh di san cua tUng xa v~ nQi dung va hi~n tr(;Ulg

di san, nhdt 1£1 d6i vai cac di san v~t th€. Co th€ noi xa la dia ban trvc ti€p co vai tro quan
trQng trong vi~c bao v~, ton t~o va phat huy lau dai cac di san van hoa du a cdp qu6c gia
hay qu6c t€
van hoa

a dia phuong. Do v~y vi~c I~p k€ ho~ch ton t~o, bao v~, khai thac cac di san

a dia phuong co di

san nhu th€ nao la nQi dung rdt quan trQng lien quan d€n

ho~t dQng quAn ly va khai thac khong chi

acdp xa rna con acdp tinh, trung uang...

Can cu vao tlnh hinh di san a dia phuang, cong chuc van hoa xa hQi xa khi

xi hoq,ch klt'fI; tlllic gia IT; cae di s_ vin 1t6tJ No ho(lt tI;rtg tht 1;cII

ii"

l~p

pll:lIf1IIg

cfin ti€n hanh thea cac buac sau:
1. Xac dinh rn\lc dich yeu cfiu
2. Xac dinh cac di san cfin khai thac; di san cfin ton t~o (khai thac sau)
3. Xac dinh nQi dung khai thac d6i vai tlmg lo~i di san (Ki€n trUc, Ngh~ thu~t,
Lich sir, Ton giao, Cach rn~ng, Danh nhan...)
4. Xac dinh d6i tUQ1lg va phuong phap khai thac' (hQc gia, khach tharn quan
binh thuOng, khach trong nuac, khach nuac ngoai...)
5. Xac dinh thai gian, IQ trlnh khai thac (g~n vai L€ hQi, ngay T€t...)

6. Xac dinh ngu6n l\lc dfiu tu, ton t~o d6i vai cac di san cfin ton t~o khi
,

,

xuong cap.
7. Xac dinh va phan cong nguai ph\! trach cac mang cong

vi~c,

thai gian hoan

thanh, yeu cfiu vfi chdt IUQ1lg phai d~t.

- Buac 4: Ph6i h(1JJ vIIi cac t8 chilc, cong ty du Iich qu6c gia hay ilia phuang

xay dlfflg ca chi ph6i h(1JJ hoqt iI(Jng khai thac, phat huy gia tri di san van hoa if ilia
phuang

vJ phuang thirc hot;lt iI(Jng,

tai ehfnh, bao

V?, ton tt;lo va phdt huy vai tro eua

edp xii, nguai dan trong khai thac gia tri di san vao hot;lt iI(Jng du Iich.
D€ "K€ ho~ch khai thac gia tri cac di san van hoa vao ho~t dQng du lich"

a dja

phuong co chdt IUQ1lg va hi~u qua, mQt nQi dung quan trQng la phai xay dlJIlg cO' ch€
lam vi~c gifra Cdp xa va cac dan vi, t6 chuc ho~t dQng du lich lien quan.


Di dan van h6a Ia Clla qu6c gia va co nhUng di san

a.tAm nhan Io~i, nhung cac

di san d6 I~i n~m tnrc ti€p t~i mQt s6 dia phuong - xa. Chinh quy~n va nguai dan dia
phuong c6 vai tro quan trQng trong vi~c bao t6n va phat huy gia tti cac di san van h6a
cung v6'i co quan chilc nang.

Vi~c

xay d\l1lg va xac dinh ra chilc trach,

nhi~m

V\l,

quy~n h~n clla dia phuong cfrp Xa va cac Cong ty du Iich se mang I~i nhUng hi~u qua
v~ kinh t€, v~ vi~c bao t6n va ton
t~o b~n vfmg cac di tich, tranh duQ'c nhUng "xung
.
~

d9f" IQ'i ich gifta dia phuong c6 di san va cac cong ty, t6 chilc... ho~t d9ng du Iich.
Cong chilc van h6a-xa hQi xa cAn tham mUll cho Ianh d~o UBND xa lam vi~c
v6'i cac cong ty, t6 chilc du Iich d€n khai thac di san van h6a t~i dia phuong de th6ng
nhfrt co ch8 ph6i hqp trong khai thac mang tinh b~n vfmg, Iau dai; xac dinh vai tro
trach nhi~m, ty I~ % v€ thu nh~p cua cac ben.

K~t 10fn
Di san van h6a Ia gia tri quan trQng thU9C S\l quan Iy, x€p h~g

a c~p qu6c t€,

qu6c gia ho~c dia phuong. Tren dia ban xa, tuy thuQc va d~c di€m Iich sir, van h6a, xa
hQi..ma co S\l t6n t~i nhi€u hay it nhUng Io~i hlnh, d~ng thilc di san van h6a khac nhau.
NhUng dia phuong c6 cac di san van h6a khong chi Ia ni~m t\l hao rna con Ia "tai
nguyen" quan tr9ng c6 th€ khai thac vao ph\lc V\l du Iich tren dia ban xa.
D6i v6'i cong chilc van h6a-xa hQi xa, de g6p phAn th\lC hi~n t6t vi~c khai thac
cac gia tti cac di san van h6a tren dia ban xa vao

ho~t

dQng du Iich (a nhUng xa cho

phep, c6 di€u ki~n) thl vi~c tIm hieu va co nh~n thilc d€ phan bi~t gia tri di san van
hoa, cac nguyen t~c ho~t dQng du Iich, cac nQi dung va yeu cAu v€ quan Iy hu6ng dftn
khai thac gia tri di san van hoa vao ho~t dQng du Ijch cling nhu cac ky nang 16ng ghep
-'-

cac nQi dung phat huy gia tri di san va phat trien du Iich Ia yeu cAu tfrt yeu d~t rae

*****************

Can hoi thio luin
1. Di san van h6a Ia gl?
2. Lam gl d€ phat huy gia tri di san van h6a Clla dja phuong vao ho~t dQng du
Iich tren dia ban xa ?


Tai lieu tham khao

- Lu(lt di san van hoa, sf, 28/2001/QH 10

- Lu(lt Du Iich sf, 44/2005/ QH 11

- Lu4t sua d6i b8 sung m6t sa diJu cila Lu4t di san van hoa sf, 32/2009/QH 12

- Nghi dinh sa 98/201 O/ND-CP ngily 211912010 cUa Chfnhphil quy dinh chi tit thi himh mQt


s6 dik cUa Lu4tdi san viin hOa va I.u4t sUa d8i b8 SW1g mQtsadiJu cUaLu4tdi san viin hOa.
- Chiin IU(Jc phat tri~n van hoa din 2020, ban

harm

thea Quy€ t

dinh sf,

581/QD-TTg ngay 6/5/2009 eua Thu tu6ng Chinh phu.
=

238


KY NANG QUAN L Y, HUONG DAN VA TO
. CHUC
CONG TAc GIA BINH TREN BfA BAN xA

Th.s. HOA HfJU VAN
Th.s. p~ NHlf QU"YNH
ThOi IUQ11g: 12 ti€t(*)

A. MVC DleH, YEU cAu
1. M\lc dich:
- Cung cAp cho hQc vien rmfmg ki€n thirc co ban v€ ky nang quan Iy, hu6ng d~n
va t6 chuc cong tac gia dlnh tren dia ban xa.
- Bi€t v~n d\lng ki€n thuc co ban v€ ky nang quan Iy, hu6ng d~n va t6 chuc cong
tac gia dlnh tren dia ban xa.
2. Yeu du:
HQc vien nfun dugc ki€n thuc co ban v€ ky nang quan Iy, hu6ng d~n va t6 chuc
cong tac gia dlnh tren dia ban xa, d6ng thm (mg d\lng co hi~u qua trong ho~t dQng thllc

ti€n

adia phuong.
B.NQIDUNG
NQi dung quan Iy Nha nuac v€ gia dlnh la mQt khai ni~m mai

a nu&c ta. Do d~c

di€m cua d6i tUQ11g gia dlnh n6i chung va d~c di€m gia dlnh Vi~t Nam noi rieng, trong
qua trlnh quan Iy gia dlnh, Nha nu&c chi ti€n harm tac dQng va di€u ti€t mQt s6 nQi
dung va quan h~ chu y€u cua dai s6ng gia dlnh nh~m hu6ng tm mQt m\lc tieu phan anh

...

'

tinh uu vi~t cua ch€ dQ la t~o cho gia dlnh, cac thanh vien gia dlnh phat tri€n trong mQt
moi truOng kinh t€ - xa hQi, moi truOng van hoa mm cua qu6c gia va nhan lo~i, vila

d~m da ban s~c dan tQc Vi~t Nam vila hi~n d~i, co th~ dong gop vao S\l phat tri€n
chung cua cQng d6ng va qu6c gia.
Th\lc t€ hi~n nay, h~ th6ng van ban phap Iy, van ban hanh chinh quan Iy Nha
nu&c v€ gia dlnh con tan m~n va chua hoan thi~n. Cong chuc van hoa

(*)

Ly thuy~t 4 ti~t; Thilo lu~n: 8 ti~t

xa hQi xa phai

dam duong nhi~u nhi~m V\l va phdn 1611 c'hua dugc trang bi ddy du ki€n thuc, ky nang
cO' ban trong khi th\lc thi nhi~m V\l. Di~u nay gay khong it kh6 khan cho cong tac gia
dlnh, d~c bi~t cong tac gia dlnh a nong thon, mi~n nui.
Tai li~u nay nhAm cung cAp cho hQc vien nhUng ki€n thuc cO' ban v~ gia dlnh va
rnQt s6 d~c di~m cua cong tac quan Iy Nha nuac v~ gia dinh tren dia ban xii; hu611g ddn
cho cong chuc van h6a - xii hQi xii (sau day viet CCVHXH) ky nang trong truy~n
thong v~n dQng th\Ic hi~n lu~t phap, chinh sach v~ gia dlnh

a cAp xii. Til d6, hQC vien

hi~u bi€t nhUng nQi dung cO' ban v~ vai tro, chuc nang cua gia dlnh, xac dinh dugc

nhi~m V\l va v~n d\lng nhUng nQi dung cO' ban v~ quan Iy, hu611g ddn t6 chuc cong tac

gia dlnh tren dia ban xii.

1. Nhiing viR d~ chung v~ gia dinh

1.1. KhQ,i ni?m "gia i/inh"
Gia dlnh la mQt thi€t ch~ xii hQi c6 tinh lich sir toan cdu. Til lau, cac nha tri€t hQc
dii dua ra nhi~u dinh nghla v~ gia dinh, nhin chung d~u khAng dinh gia dirill la rnQt
thi€t ch€ cua xii hQi, t6n t~i tren cO'

sa cac m6i quan h~ gifra ch6ng va vg, giita cha m~

va con cai. K.Mark cho rAng: Gia dlnh la rn6i quan h~, thong qua d6 va nha vao d6 rna
th\lc hi~n vi~c tai san xuAt con nguai va cO' ch€ tai san xuAt con nguai. Lien hqp qu6c
dinh nghla gia dlnh la rnQt nh6m nguai c6 quan h~ hQ hang cling chung s6ng va co
ngan sach chung.

M~c dli di~n d~t c6 khac nhau tuy thuQc

a g6c

dQ ti~p c~n, song xem xct mQt

cach chung nhAt, nQi ham cua khai ni~m gia dlnh bao g6m cac y€u t6: La mQt dan vj
xii hQi hlnh thanh tren cO'

sa cac quan h~ hon nhan, huy€t th6ng ho~c nuoi duOng d~

th\lc hi~n cac chuc nang sinh hQc, kinh t€, van hoa, xa hQi, tin nguOng... cac thanh vien
quan h~ vai nhau tren cO'

sa nhUng djnh uac, quy dinh r6 rang v~ d~o Iy, b6n ph~,

nghla V\l, trach nhi~m d6i vai cac vi~c cdn lam, dugc phcp, cAm docin; c6 m6i lien h~
gAn b6 v6i nhau v~ tlnh cam, quy~n IQ'i, trach nhi~m va co nhUng rang bUQc c6 tinh
phap Iy dugc Nha nuac thila nh~, bao v~.
Theo

lu~t

phap nu6c CQng hoa xii hQi chu nghla Vi~t Nam, khai

ni~m

"gia dlnh"

sir d\lng trong qucin Iy Nha nuac v~ cong tac gia dlnh, dugc quy dinh t~i Di~u 10,

khoan 8 Lu~t Hon nhan va gia dlnh nam 2000: "Gia iJinh liz t(lp h(1p nhfmg nguiJi gdn


b6 vIIi nhau do h6n nhiin, quan h¢ huyit th6ng, ho{j,e do quan h¢ nu6i dufrng, lam phdt

..

sinh cdc ngh'la v~ va quy~n If/i giua h9 vIIi nhau".

1.2.Chuc nang cua gia dinh

1.2.1 Chue nang sinh de, ttii san xudt sue lao d(Jng
Chuc nang sinh de cua gia dlrm d6ng mQt vai tro quan trQng trong dai s6ng cua
m6i gia dlnh cling nhu d6i v&i lich sir tbn t~i va' phat tri~n cua m6i qu6c gia va cua
nhan lo~i.
Vi~c th\lc hi~n chuc nang sinh san luon t~o ra S\l giin k€t cua cac c~p vq ch6ng,

dap (rng nh).! cAu cua cac thanh vien trong gia dlnh va hQ hang d6i v&i vi~c duy trl va
phat tri€n gi6ng noi, thoa man nhu cAu tai san xudt con nguai ca v€ quy mo cling nhu
chdt luqng.

d Vi~t Nam, trong di€u ki~n kinh t€ con chua phat tri€n, t~p quan thich sinh con
trai vdn con ph6 bien, nhdt la avung nong thon, mi€n nlii, ty l~ sinh con thu ba tra len
con cao, muc sinh da giam nhung chua b€n vUng. Day la y€u t6 quan trQng anh huOng
d€n muc sinh va s6 con mong mu6n, cling nhu anh huOng den kinh t€ gia dlnh, anh
huOng den vi~c cham 10 cho con cai duQ'c hQc hanh va phat tri€n toan di~n ca v€ th€
chdt ldn tinh thAn.

1.2.2 Chue nang kinh ti
Chuc nang kinh t€ cua gia dlnh la nhUng ho~t dQng rna gia dlnh th\lc hi~n nh~m

dam bao cac nhu cdu co ban cua cac thanh vien.
Chuc nang kinh t€ la chuc nang dAu tien khi hlnh thanh gia dlnh. Chuc nang kinh
~•

t€ cua gia dl¢1 vila mang tinh chia se thu nh~p, vila mang tinh d6ng g6p thu nh~p. Chuc
nang kinh t€ cua gia dlnh khong chi la trach nhi~m cua cha m~ rna con la trach r1hi~m

r", :

cua con cai va cac thanh vien khac trong gia dlnh. Di€u d6 doi hoi cac thanh vien gia
dlnh cUng nhau cham 10 dai s6ng chung clla gia dlnh, cUng d6ng g6p cong suc, ti€n va
tai san phu hQ]) vo; thu nh~p, kha nang th\lc t€ cua mlnh d€ duy trl cUQc s6ng.
Chuc nang tieu th\l la chuc nang tdt y€u cua mQi gia dlnh bao g6m thuc an nuoi
s6ng con nguai, nha cira, d6 dung gia dlnh, cac phuong ti~n di l~i, cac phuong ti~n
thong tin ph\lc V\l dai s6ng van hoa, d6 dung sinh ho~t ca nhan.


Cac ho~t dQng san xUdt va tieu dung co ml)c dfch cu6i cung la dap (mg nhu cftu
cua cac thanh vien gia dlnh. Mirc dQ th6a man cua timg thanh vien phl) thuQC vao cach
thirc rna cac gia dlnh l\la chQn d~ phan ph6i cac ngu6n I\lC va lQ'i fch cua mlnh. Qua
trlnh phful ph6i ngu6n I\lC va lQ'i fch trong gia dlnh cho thdy ben c~nh tfnh th6ng nhdt
thl gia dlnh con bao g6m cac m6i quan h~ v€ quy€n, lQ'i fch va trach nhi~m khac nhau.
Di€u nay, trong th\lc t€ co th~ co S\l mau thudn vai nhau gifra cac thanh vien, vi~c phan
ph6i cac ngu6n I\lC va lQ'i fch trong gia dlnh duQ'c xem xet chu y€u til hai khfa c~nh,
mQt la S\l tham gia cua cac thanh vien vao vi~c ra quy€t dinh v€ sir dl)ng va phful ph6i
cac lQ'i fch. Hai la thir tl! Uti tien trong phful ph6i ngu6n I\lC va lQ'i fch

acac gia dlnh.

1.2.3 Chuc nang giao d1:lc, xii h6i hoa d6i vai tre em.

Trong ph~ vi tai li~u nay, Xii h6i hoa duQ'c hi~u "La qud trinh, ma qua do ca

nhan hQc hoi, Iznh h6i nJn van hoa cua xii h6i nhu khu6n mJu xii h6i. Qua trinh mil
nha no, ca nhan dqt dUflc nhfmg dijc trung xii h6i cua ban than, hQc dUflc cach suy
nghz va Ung xu phil h(lp vai vai tro xii h6i cua minh, hoa nh~p vai xii h6i". C6 th~ hi~u
qua trlnh xa hQi hoa d6i vai tre em la mQt qua trlnh bao g6m vi~c dira tre hQc t~p
(duQ'c chi ddn) v€ nhUng cach thirc, quy dinh cua gia dlnh va xa hQi d~ tre co th~ tham
gia vao cac ho~t dQng dai s6ng cua gia dlnh va xa hQi. Dira tre khong th~ truOng thanh
va phat tri~n n€u chilng bi tach kh6i gia dlnh va bi bi~t l~p vai xa hQi. Vai cach ti€p
c~n nhu v~y, co th~ hi~u xa hQi hoa d6i v61

tre em chinh la qua trlnh d~y d6 va trao

truy€n kY nang s6ng cua cac thanh vien gia dlnh, hQ tQC d~ dira tre truOng thanh, thich (mg
duQ'c yeu cftu cua dOi s6ng. Day la qua trlnh ti€p n6i tdt y€u cua chirc nang sinh de tai san
xUdt sirc lao dQng.
M6i gia dlnh la mQt nhom xa hQi khac nhau, do v~y qua truth xa hQi hoa d6i vai
c

tre em cling hi chi ph6i bOi nhUng d~c di~m khac nhau trong n€p s6ng (hay co th~ gQi
la gia phong), tirc la phuong thirc, nguyen t~c hlnh thanh 16i s6ng, nhan cach con
nguOi. trong timg gia dlnh Cl) th~ - c6t 16i cua van hoa gia dlnh. NQi dung va cac hlnh
thirc cua 16i s6ng trong m6i gia dlnh khong phai la hAt bi€n, ngugc l~i chung cling bi
bi€n d6i thea timg thOi. d~i. S\l bi€n d6i d6 chu y€u do tac dQng clla cac nhful t6 kinh t€
va van hoa, trong do van hoa la mQt nhan t6 C\lC ky quan trQng, lam thay d6i k€t qua
qua trlnh xa hQi hoa tre em trong nhUng gia dlnh khac nhau.

1.2.4. Chuc nang thoa man nhu cdu tam Iy, tinh cam cua gia dinh

Chilc nang th6a man oou cfiu tam 1y, tiOO cam 1a khai ni~m chi phuong thilc bi€u

.

hi~n ho~t dQng s6ng cua gia dlnh OO~m dap (mg va lam th6a man OOu cfiu tiOO thfin cua

cac thaOO vien, dam bao S\l phat tri€n cua t6 ftm gia dlnh. Chuc nang tam 1y tlnh cam
cua gia diOO ngay cang quan trQng va co xu huOng n6i trQi trong dOi s6ng cua gia dlnh
hi~n d~i.

S\l dap (mg OOu cfiu tam 1y tlnh cam d\la tren quan h~ qua l~i gifra cac thanh vien
trong gia dlnh, bao g6m, cac m6i quan h~: V q - ch6ng, cha m~ - con cai, cha m~ ch6ng
(vq) - con dau (r€), ong ba - chau, trong gia dlnh

rna

rQng co th€ bao g6m them ca

OOfmg quan h~: Anh, chi - em ch6ng (vq), chau - chu (co, di... ). Trong tirng m6i quan
h~, m6i ca #OOan thuOng co OOu cfiu tam 1y tiOO cam rieng, phu hgp va tuy thuQc vao

nhi€u y€u t6 OOu quan ni~m, oo~ thuc, trlnh dQ hQc vAn, di€u ki~n kiOO t€, phong t\!C
t~p quan. Vi v~y, chuc nang tam 1y tlnh cam co S\l khac nhau v€ muc dQ, tiOO chftt (y

m6i gia dlnh... Co th€ daOO gia muc dQ th6a man OOu cfiu tam 1y tlnh cam b~g vi~c
xem cac thanh vien da th\lc S\l cam thfty thoai mai, h~1h phuc trong gia dinh hay chua, gia
dinh co dam bao 1a moi wOng cho tre tho phat tri€n tom di~n ca v€ th€ chftt va tinh thfu1?
Ngum gia khong huu q~ co dan, tim thfty ngu6n vui trong cUQc s6ng; ngum lao dQng
duqc can b~g tam 1y sau OOfmg gia lao dQng m~t nhQc thong qua bi€u hi~n tinh cam gifra
vq ch6ng, gifra cha m~ con cai, S\l chia se cong vi~c gia dinh gifra cac thanh vien va cac

hirill thuc sinh ho~t giai tri cua gia dinh.

1.3. Mai quan h? giii'a cae thanh vim gia tlinh.
DQ b€n vfmg cua gia diOO khong chi ph\! thuQc vao cac m6i quan h~ trach OOi~m,
nghla V\l gifra cac thaOO vien rna ngay cang bi chi ph6i bOi cac m6i quan h~ tinh cam,
S\l quan tam d€n OOu cfiu chiOO dang cua m6i ca

ooan trong cUQc s6ng chung. Chftt

1uQ11g rn6i quan h~ gifra cac tharth vien gia diOO la han thu bi€u quan trQng do 1uOng
h~OO

phuc gia dlnh.
Trong gia dlnh truy€n th6ng, cac chuAn gia tri c6 truy€n dugc hlnh thanh va t6n

t~i v6'i OOfmg bi€u tuQ11g OOu "tam - ill d~i d6ng duOng", "dong con OOi€u chau", "r€

thao dau hi€n"... Cac quan h~ trong gia dlnh co S\l phan bi~t theo tr~t 1\l cha m~, con
cai va ch6ng vq. Trong cac m6i quan h~ gia dlnh thi quan h~ gifra vg va ch6ng gifr vai
tro quan trQng OOftt, tac dQng d€n rn6i quan h~ gifra ong ba - chau va quan gifra cac


con, chau. Mirc dQ yen ftm, h~nh phuc trong gia dlnh ph\! thuQc nhi€u vao m6i quan h~
giua V(J va ch6ng.
MQt trong nhfmg v§n d€ then ch6t cua quan h~ V(J ch6ng la SlJ ph8n vai trong
cong vi~c gia dlnh. Vdn con t6n t~i trong nhi€u gia dlnh Vi~t Nam hi~n nay, nhftt la

a

khu VlJC nong thon: Ganh n~ng cua cong vi~c gia dlnh vdn de len vai nguai V(J, nguai
ph\! nu. Trong di€u ki~n va b6i canh hQi nh~p, SlJ tac dQng d6i vai quan h~ V(J ch6ng,
dU(Jc bi€u hi~n a nhfmg khia c~nh sau:
a. Thay d6i phan cong lao dQng gia dlnh giua V(J va ch6ng khong theo quy t~c
truy€n th6ng rna huang tm SlJ dQc l~p kinh t€ giita vq ~/a ch6ng khi ph\! nu tham gia

cae hOl;lt dQn& kinh t€ phi nong nghi~p.
b. Khi ph\! nit tham gia kinh t€ thi 1ruUn.g, quaIl h~ V(J cling cO xu huOng blnh ding hone
c. Khi ph\! nu chftp nh~n duy tri cac ho~t dQng nong nghi~p va nguai ch6ng tham
gia kinh t€ thi truOng, rno hlnh quan h~ V(J ch6ng truy€n th6ng dU(Jc duy tn, ngum V(J
ph\! thuQc vao ch6ng tren mQi blnh di~n.
d. Xung dQt vai tro va SlJ thoa hi~p V(J, ch6ng chi xay ra khi ngum V(J co vai tro
quy€t dinh kinh t€ trong gia dlnh. Ngum ch6ng chftp nh~ vai tro trong nom gia dlnh,
cham soc con cai va cho rfuIg day la cong vi~c quan trQng trong gia dinh.

e. SlJ dQc l~p kinh t€ giua V(J va ch6ng de ddn d€n xung dQt gia dinh, Nguai
ch6ng chftp nh~n vai tro blnh dAng cua nguai V(J, rlhung quan h~ gia dinh co phdn long
leo hone Trong lo~i gia dlnh nay, nguai ta thuOng coi trQng quan h~ kinh t€ hon la dai
s6ng gia dinh.
Day la nhfmg vfut d€ cfut quan tam trong vi~ xay d\lIlg k€ ho~ch cong mc gia dinh, ~c
bi~t nQi dung truy&1 thong v€ gia dlnh d6i vOi can bQ van hoa - xa hQi xli.

1.4. Vai tro ella gia I8nh trong xiy dpg va plWt triin m hpi b2n viblg.
Nuac ta dang trong tho; ky dAy m~nh ti€n trlnh cong nghi~p hoa, hi~n ~i hoa,
hQi nh~p kinh t€ khu V\lC, kinh t€ qu6c t€. Qua trlnh do thi hoa, di cu ill nong thon tm
do thi, phi nong nghi~p hoa nong thon dien ra nhanh han so vai cac thai ky tmac day.
Nhfmg tac dQng nay se co anh huOng tflJC ti€p d€n do; s6ng gia dinh, d~c bi~t la cac
gia dinh

244

anong thon. Gia dlnh Vi~t N am hi~n nay dang dUng tmac mQt s6 v§n d€ sau: