Chính sách tỷ giá hối đoái tác động đến tăng trưởng kinh tế, khuyến nghị cho Việt Nam

Chính sách tỷ giá hối đoái ...

Kinh tế
CHÍNH SÁCH TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI TÁC ĐỘNG ĐẾN TĂNG
TRƯỞNG KINH TẾ, KHUYẾN NGHỊ CHO VIỆT NAM
Trần Văn Biên*

TÓM TẮT

điểm khác nhau về mối quan hệ giữa tỷ giá
hối đoái và tăng trưởng kinh tế của các quốc
gia. Qua bài viết này, bằng phương pháp
định lượng tác giả nghiên cứu cùng với 5 yếu
tố thì, tác động của tỷ giá hối đoái đến tăng
trưởng kinh tế cũng là một yếu tố quan trọng.
Qua đó, tác giả đưa ra một số kiến nghị đối
với Việt Nam.

Tăng trưởng kinh tế đóng vai trò quan
trọng đối với bất kỳ quốc gia nào, đặc biệt là
các quốc gia đang phát triển. Trong những
năm gần đây, có khá nhiều nhà nghiên cứu
tập trung nghiên cứu mối quan hệ giữa tỷ
giá hối đoái và tăng trưởng kinh tế. Có thể
thấy lĩnh vực nghiên cứu về tác động của tỷ
giá hối đoái đến tăng trưởng kinh tế không
phải là chủ đề mới trên thế giới. Các nghiên
cứu gần đây đã đưa ra khá nhiều các quan

Từ khóa: tăng trưởng kinh tế, tỷ giá hối
đoái, Việt Nam

EXCHANGE RATE POLICY IMPACT ON ECONOMIC GROWTH,
RECOMMENDATIONS FOR VIETNAM
ABSTRACT

number of different views on the relationship
between exchange rates and economic growth
of nations. Using this paper, the impact of
exchange rates on economic growth is also an
important factor in quantifying the authors’
contributions. Thereby, the author makes a
number of recommendations to Vietnam.

Economic growth plays an important
role in any country, especially in developing
countries. In recent years, many researchers
have focused on the relationship between
exchange rates and economic growth. It can
be seen that the area of study on the impact of
exchange rates on economic growth is not a new
topic in the world. Recent studies have given a

Key words: economic growth, exchange
rate, Vietnam

1. TỔNG QUAN LÝ THUYẾT NGHIÊN CỨU

cũng là một trong những công cụ chính sách
tiền tệ của Nhà nước trong quản lý và điều
hành chính sách kinh tế vĩ mô. Cho đến nay,

1.1. Lý thuyết về tỷ giá hối đoái
Tỷ giá hối đoái là một phạm trù kinh tế và

ThS. GV. Trường Đại học Kinh tế - Kỹ thuật Bình Dương. NCS.Trường ĐH. Ngân hang Tp. HCM.
ĐT: 0914678759. Email:
*

1


Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật

thức thứ hai, nghĩa là sử dụng hiệu quả hơn
các nguồn lực như vốn, lao động thì kết quả
thu nhập trung bình trên đầu người sẽ tăng
lên đồng thời cải thiện được chất lượng cuộc
sống của người dân.

đã có rất nhiều nhà kinh tế đưa ra các khái
niệm khác nhau về tỷ giá hối đoái như:
Karl Mark (1818-1883) chính là người
đầu tiên đưa ra khái niệm tỷ giá hối đoái.
Trong bộ “Tư bản”(1858) ông viết: “Tỷ giá
hối đoái là một phạm trù kinh tế lịch sử,
gắn với giai đoạn phát triển sản xuất của xã
hội, tính chất, cường độ tác động của nó phụ
thuộc vào trình độ phát triển thị trường và
các giai đoạn cụ thể trong lưu thông tiền tệ
thế giới”. Đây là một khái niệm khá phức tạp

mang nặng tính lý luận hơn nghiên cứu thực
tế song cũng đã thể hiện được phần nào tính
lịch sử cũng như sự vận động của tỷ giá.

Tóm lại, tăng trưởng kinh tế là sự tăng
lên về quy mô sản lượng của nền kinh tế
trong một thời kỳ nhất định. Sự tăng trưởng
được so sánh theo các thời điểm gốc để phản
ánh tốc độ tăng lên của một nền kinh tế.
2. CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN TĂNG
TRƯỞNG KINH TẾ
Theo các nghiên cứu về tăng trưởng kinh
tế thì các nhân tố ảnh hưởng đến tăng trưởng
kinh tế thông thường nói tới 5 nhân tố chủ
yếu: vốn (K), lao động (L), tài nguyên đất
đai (R), công nghệ kỹ thuật (T) và năng suất
nhân tố tổng hợp (TFP). Trong đó:

Theo nhà kinh tế học Paul Anthony
Samuelson thì tỷ giá hối đoái là tỷ giá để đổi
lấy tiền của một nước khác. Đồng quan điểm
với Paul Anthony Samuelson, nhà kinh tế học
Ralph Slatyer định nghĩa tỷ giá là một đồng
tiền của một quốc gia nào đó bằng giá trị của
một số lượng tiền của một quốc gia khác.

2.1. Vốn (K): là yếu tố vật chất đầu vào
quan trọng có tác động trực tiếp đến tăng
trưởng kinh tế. Vốn sản xuất đứng trên góc
độ vĩ mô được xét vốn vật chất chứ không

phải là dưới dạng tiền (giá trị). Nó là toàn bộ
tư liệu vật chất được tích lũy lại của nền kinh
tế và bao gồm: nhà máy, thiết bị, máy móc…
Ở các nước đang phát triển thì tăng trưởng
thường theo chiều rộng, sự đóng góp của
vốn sản xuất vào tăng trưởng kinh tế thường
chiếm tỷ trọng cao nhất.

1.2. Lý thuyết về tăng trưởng kinh tế
Ngân hàng thế giới định nghĩa tăng
trưởng kinh tế là: sự thay đổi hay mở rộng về
số lượng trong nền kinh tế của một đất nước.
Tăng trưởng kinh tế thường được đo lường
bằng tỷ lệ tăng của tổng sản phẩm quốc nội
(GDP) hoặc tổng sản phẩm quốc dân (GNP)
trong một năm. Tăng trưởng kinh tế có hai
hình thức: thứ nhất là tăng trưởng theo chiều
rộng bằng cách sử dụng nhiều tài nguyên hơn
như vật chất, lao động, vốn tự nhiên; thứ hai
là tăng trưởng theo chiều sâu bằng cách sử
dụng lượng tài nguyên hiệu quả hơn.

2.2. Lao động (L): trước đây, thường chỉ
quan niệm lao động là yếu tố vật chất đầu
vào giống như yếu tố vốn và được xác định
bằng số lượng dân số, nguồn lao động của
mỗi quốc gia có thể tính bằng đầu người hay
thời gian lao động. Tuy nhiên, những mô
hình tăng trưởng kinh tế hiện đại gần đây đã
nhấn mạnh đến cả khía cạnh phi vật chất của

lao động gọi là vốn nhân lực, đó là kỹ năng,
sáng kiến và phương pháp mới của lao động.
Xét yếu tố lao động theo hai nội dung đó có

Theo hình thức thứ nhất, nếu tăng trưởng
kinh tế dựa vào tăng lao động thì do lao động
tăng cao nên việc này sẽ không làm tăng thu
nhập bình quân đầu người; tăng sử dụng tài
nguyên thì sẽ gây ảnh hưởng đến hệ sinh thái,
môi trường và làm cạn kiệt tài nguyên quốc
gia. Nhưng nếu tăng trưởng kinh tế theo hình
2


Chính sách tỷ giá hối đoái ...

hội nhập hay phát triển của vốn nhân lực đã
giúp cho các nước đang phát triển tiếp cận
được nhanh chóng những công nghệ hàng
đầu thế giới, tạo nên sự rượt đuổi dựa trên
năng suất và sự đóng góp của TFP ngày càng
cao trong quá trình thực hiện mục tiêu tăng
trưởng nhanh của các nước trên thế giới.

ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc phân
tích lợi thế và vai trò của lao động trong tăng
trưởng kinh tế. Hiện nay, tăng trưởng kinh tế
của các nước đang phát triển xét theo yếu tố
lao động được đóng góp nhiều bởi quy mô,
số lượng lao động hơn là đóng góp của chất

lượng lao động.
2.3. Tài nguyên (R): yếu tố quan trọng
trong sản xuất nông nghiệp và là yếu tố
không thể thiếu được trong việc thực hiện bố
trí các cơ sở kinh tế thuộc các ngành công
nghiệp, dịch vụ. Tài nguyên thiên nhiên từ
trong lòng đất, không khí, rừng và biển được
chia ra làm hai loại: tài nguyên có thể tái tạo
và tài nguyên không thể tái tạo. Tài nguyên
là yếu tố quan trọng nhưng không phải là yếu
tố quan trọng nhất trong tăng trưởng kinh
tế. Một nền kinh tế nghèo tài nguyên nhưng
được sử dụng hiệu quả thì tăng trưởng kinh tế
vẫn tốt hơn nước giàu tài nguyên.

3. MỘT SỐ NGHIÊN CỨU VỀ TÁC
ĐỘNG CỦA TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI ĐẾN
TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ
3.1. Nghiên cứu của Ofair Razin và Susan
M.Collins (1997)
Ofair Razin và Susan M.Collins(1997)
đã nghiên cứu về tỷ giá hổi đoái thực và tăng
trưởng nhằm xây dựng một chỉ số để đo lường
mức độ định giá sai lệch của tỷ giá hiệu lực.
Tác giả sử dụng phương pháp hồi quy để đưa
ra kết quả về việc đánh giá cao hoặc thấp đồng
nội tệ dựa vào mô hình IS-LM. Đồng thời
xem xét mối tương quan giữa tỷ giá và tăng
trưởng ở những quốc gia đã và đang phát triển.
Nghiên cứu đã chỉ ra được một mối liên hệ phi

tuyến tính giữa tỷ giá hiệu lực và tốc độ tăng
trưởng của một quốc gia.

2.4. Khoa học công nghệ (T): được coi
là nhân tố tác động ngày càng mạnh đến tăng
trưởng kinh tế trong điều kiện hiện đại. Yếu
tố công nghệ kỹ thuật cần được hiểu đầy đủ
ở hai góc độ: thứ nhất, khoa học công nghệ
là những thành tựu khoa học, những nguyên
lý thử nghiệm và cải tiến sản phẩm, quy trình
công nghệ hay thiết bị kỹ thuật; thứ hai, khoa
học công nghệ là sự áp dụng phổ biến các
kết quả nghiên cứu, thử nghiệm vào thực tế
nhằm nâng cao trình độ phát triển chung của
sản xuất.

Tỷ giá hiệu lực của một quốc gia có thể
được định giá cao hơn hay thấp hơn một tỷ
giá lý tưởng nào đó. Tỷ giá hiệu lực được coi
là bị định giá sai lệch khi nó lệch khỏi tỷ giá
cân bằng. Tỷ giá cân bằng được hiểu là tỷ giá
mà ở đó nền kinh tế đồng thời đạt được trạng
trái cân bằng về sản xuất trong nước cũng
như ngoại thương và nợ nước ngoài. Và việc
đo lường mức độ sai lệch này sẽ giúp giải
thích cho tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế.
Việc định giá cao đồng nội tệ được xem là
rào cản trong khi việc phá giá nội tệ lại được
xem là một chính sách nhằm kích thích nền
kinh tế tăng trưởng.

2.5. Năng suất nhân tố tổng hợp (TFP):
thể hiện hiệu quả của yếu tố công nghệ kỹ
thuật hay các tác động của tiến bộ khoa học
kỹ thuật đến tăng trưởng kinh tế được xác
định bằng phần dư của tăng trưởng sau khi
đã loại trừ tác động của các yếu tố vốn và lao
động. TFP được là yếu tố chất lượng của tăng
trưởng hay tăng trưởng theo chiều sâu. Ngày
nay, tác động của thể chế, chính sách mở cửa,

Nghiên cứu cũng chỉ ra mối quan hệ giữa
tỷ giá hiệu lực và tăng trưởng kinh tế. Bằng
3


Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật

kênh cần thiết cho sự tăng trưởng. Đặc biệt
những cuộc khủng hoảng tiền tệ sẽ tác động
mạnh mẽ đến tỷ giá và qua đó ảnh hưởng đến
tăng trưởng kinh tế.

phương pháp hồi quy, tác giả thấy rằng giữa
việc định giá cao đồng nội tệ và tăng trưởng
kinh tế có ý nghĩa thống kê và có mối quan
hệ ngược chiều nhau. Cụ thể là tỷ giá định
giá cao 10% sẽ làm giảm tốc độ tăng trưởng
kinh tế 0.6%. Và ngược lại việc định giá thấp
tỷ giá ở một mức độ phù hợp sẽ giúp thúc đẩy

nền kinh tế tăng trưởng.

Với số liệu được lấy từ năm 1991-2005,
tác giả đã chỉ ra được mối quan hệ nghịch
biến giữa tốc độ tăng trưởng và độ biến
động tỷ giá hiệu lực.Trong cả ba trường hợp
trênđều cho thấy độ biến động càng lớn thì
đường tăng trưởng càng có xu hướng dốc
xuống và những nước càng kém phát triển thì
độ biến động tỷ giá hiệu lực càng lớn hơn so
với các nước khác.

3.2. Nghiên cứu của Barry Eichengreen
(2008)
Nghiên cứu này về tỷ giá hối đoái thực
và tăng trưởng kinh tế đã chỉ ra vai trò quan
trọng của tỷ giá đối với tăng trưởng kinh tế
cũng như sự cần thiết phải quản lý tỷ giá. Tác
giả bài nghiên cứu cho rằng sử dụng công cụ
tỷ giá hiệu lực sẽ thúc đẩy nguồn lực chảy
vào khu vực sản xuất, từ đó làm gia tăng thu
nhập quốc gia và tạo điều kiện cho các ngành
khác phát triển theo. Kinh nghiệm của một số
nước như Nhật Bản, Hồng Kông, Singapore,
Hàn Quốc, Đài Loan và bây giờ là Trung
Quốc đã cho thấy rõ điều đó.

3.3. Nghiên cứu của Dani Rodrik (2008)
Dani Rodrik (2008)đã đưa ra bằng chứng
thực nghiệm về mối quan hệ giữa tỷ giá thực

hiệu lực và tăng trưởng kinh tế ở một số quốc
gia điển hình: Trung Quốc, Ấn Độ, Hàn Quốc,
Đài Loan, Uganda, Tanzania, và Mexico.
Tác giả nghiên cứu này đã đưa ra cách
tính toán tỷ giá hiệu lực. Tuy nhiên trong
dài hạn, những hàng hóa phi ngoại thương
ở những nước nghèo hơn thì luôn rẻ hơn nên
tỷ giá hiệu lực cần điều chỉnh theo hiệu ứng
Balassa-Samuelson. Theo đó, tỷ giá hiệu lực
sẽ được hồi quy theo GDP bình quân đầu
người. Và từ đó tác giả tính toán chỉ số định
giá theo thời gian.

Tuy nhiên, công cụ tỷ giá cũng có hai
mặt của nó, bên cạnh những lợi ích đạt được
thì cũng có một số những tác động tiêu cực
khác. Đặc biệt là nếu một quốc gia theo đuổi
chế độ định giá thấp nội tệ một cách quá
đáng và trong một thời gian dài nó sẽ kéo
theo nhiều hệ quả xấu bên cạnh những lợi ích
về ngoại thương mà quốc gia đó đạt được.
Điển hình của việc định giá thấp nội tệ sẽ
gây nên tình trạng căng thẳng trong quan hệ
của quốc gia đó với các nước trên thế giới
có quan hệ ngoại thương. Đồng thời dẫn đến
dự trữ ngoại tệ tăng đáng kể, lạm phát cũng
gia tăng. Vì vậy, vấn đề ở đây là chính phủ
cần xây dựng một che độ tỷ giá mang tính ổn
định và cạnh tranh nhất nhằm giúp nền kinh
tế tăng trưởng.Nghiên cứu cũng chỉ ra tác

động của việc biến động tỷ giásẽ ảnh hưởng
xấu đến ngoại thương và đầu tư - là những

Kết quả mà Dani Rodrik tìm được là
hệ số phản ánh mối quan hệ giữa tỷ giá và
thu nhập bình quân đầu người mang dấu âm
(-0.24). Tức là khi thu nhập tăng lên 10% thì
tỷ giá sẽ bị định giá cao 2.4%, điều này là
đúng theo lý thuyết Balassa Samuelson mà
ông đã trình bày.
Đồng thời, tác giả sử dụng phương pháp
hồi quy để tìm ra mối quan hệ giữa tỷ giá
hiệu lực và tăng trưởng kinh tế.
Tác giả giải thích cho quá trình tăng
trưởng thần kỳ ở những nước đang phát triển
4


Chính sách tỷ giá hối đoái ...

là dựa vào ngoại thương. Hai lý do được đưa
ra cho sự phát triển không cân đối giữa nhóm
ngành ngoại thương và phi ngoại thương ở
những nước này bắt nguồn từ sự quản lý yếu
kém của chính phủvà từ những thất bại của
thị trường không hoàn hảo.Cuối cùng, bài
nghiên cứu trình bày một mô hình đơn giản
về mối quan hệ giữa tỷ giá hiệu lực và tăng
trưởng kinh tế

đó. Đây cũng là nguyên lý được các nhà
nghiên cứu về tăng trưởng kinh tế ứng dụng
sau này, trong đó có Dani Rodrik. Theo ông,
yếu tố con người hay thu nhập bình quân đầu
người đóng vai trò đặc biệt trong hầu hết mô
hình tăng trưởng kinh tế.
ft: yếu tố cố định của từng giai đoạn thời
gian
fi: yếu tố cố định của từng quốc gia

3.4. Các mô hình nghiên cứu

UNDERVALit: Chỉ số định giá, được xác
định thông qua hàm:

Trong rất nhiều nghiên cứu về mối quan
hệ giữa tỷ giá hiệu lực và tăng trưởng kinh tế,
thì tốc độ tăng trưởng GDP và tỷ giá hiệu lực
là hai biến được lựa chọn chủ yếu. Với đề tài
này, nhóm nghiên cứu sẽ lựa chọn sử dụng
mô hình của Dani Rodrik (2008). Mô hình đã
giải thích được mối quan hệ giữa tỷ giá thực
hiệu lực và tăng trưởng kinh tế, đặc biệt là
ở những nước có thu nhập thấp và thu nhập
trung bình trên thế giới (dưới 6.000 USD/
người/năm). Quá trình tác động của tỷ giá hối
đoái thực hiệu lực đến tốc độ tăng trưởng kinh
tế này được Dani Rodrik giải thích qua sự
phát triển thần kỳ của ngoại thương ở những
nước đang phát triển, mô hình có dạng:

lnUNDERVALit= ln REERit- lnit (2)
Trong đó:
REERit: tỷ giá hiệu lực đa phương của
quốc gia i ở năm thứ t
it: giá trị dự báo của tỷ giá hiệu lực đa
phương của mô hình:
ln REERit= α + β ln GDPCit + ft + (3)
Mô hình (3) của Balassa Samuelson
(1964) giải thích cho sự biến động của tỷ giá
hối đoái thực hiệu lực trong dài hạn. Balassa
Samuelson cho rằng không tồn tại ngang giá
sức mua trong dài hạn, hay nói cách khác tỷ
giá thực hiệu lực trong dài hạn sẽ thay đổi.
Lý thuyết ngang giá sức mua cổ điển giả định
rằng tất cả các loại hàng hóa đều có khả năng
trao đổi mậu dịch giữa các quốc gia trên thế
giới. Nhưng trên thực tế hàng hóa trong nền
kinh tế lại được phân thành 2 loại là hàng
hóa có thể trao đổi và hàng hóa không trao
đổi được trên thế giới. Khi giá cả của hàng
hóa có thể trao đổi được thay đổi thì tỷ giá
danh nghĩa cũng thay đổi để phù hợptheo lý
thuyết ngang giá sức mua. Tuy nhiên tỷ giá
danh nghĩa lại không phản ánh được sự thay
đổi giá cả của những hàng hóa không trao
đổi được, vì vậy cũng không phản ánh được
sự thay đổi giá cả tương đối giữa hai rổ hàng
hóa ở hai quốc gia.

Git = α+ βlnGDPC(it-1) + δlnUNDERVALit
+i+ft+uit (1)
Trong đó:
Git: tốc độ tăng trưởng GDP của quốc gia
thứ i ở năm t
GDPCit-1: thu nhập bình quân đầu người
của quốc gia thứ i kỳ (t -1).
Theo Robert J.Barro (1991), con người
được xem là chìa khóa cốt lõi đi đầu trong
lĩnh vực nghiên cứu, sáng tạo ra nhiều sản
phẩm mới, hay, ý tưởng mới giúp khoa học
ngày càng phát triển. Vì vậy, ở những quốc
gia mà con người được chú trọng, thu nhập
được cải thiện thì đây được xem là tiền đề
giúp nền kinh tế tăng trưởng nhanh hơn sau
5


Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật

3.5. Dữ liệu nghiên cứu

Mô hình Balassa Samuelson giả định rằng
tăng trưởng của một quốc gia chủ yếu dựa
vào sự gia tăng năngsuất lao độngở khuvực
sản xuất hiện đại.Trong khi đó, năng suất
lao động ở khu vực sản xuất truyền thống và
dịch vụ lại ít thay đổi. Ta giả định rằng nguồn
nhân lực chỉ có thể dịch chuyển qua lại giữa
các lĩnh vực kinh tế mà không có khả năng

dịch chuyển trên phạm vi thế giới. Vì vậy,
khi năng suất lao động gia tăng trong lĩnh
vực sản xuất hiện đại thì mức lương ở lĩnh
vực này cũng gia tăng, và để giữ cân bằng thì
mức lương ở lĩnh vực truyền thống và dịch
vụ cũng gia tăng theo.

Dữ liệu thứ cấp về các biến trong mô hình
nghiên cứu được tác giả thu thập từ những
nguồn đáng tin cậy, cụ thể:
G: tốc độ tăng trưởng GDP của 5 quốc gia
trong giai đoạn 1985-2015 được lấy từ công
bố chính thức của Worldbank: Việt Nam,
Indonesia, Singapore, Philipine; Malaysia
GDPCit-1: thu nhập bình quân đầu người
của 5 quốc gia trong giai đoạn 1985-2015
được lấy từ công bố chính thức của Worldbank
REERit: tỷ giá hiệu lực đa phương của 5
quốc gia trong giai đoạn 1985-2015 được lấy
từ công bố chính thức của Worldbank

Như vậy, ở những nước phát triển có nền
khoa học công nghệ tiên tiến, nền sản xuất
hiện đại, sản xuất truyền thống và dịch vụ
cũng phát triển thì mức lương ở lĩnh vực sản
xuất truyền thống và dịch vụ cũng cao hơn
những nước đang phát triển. Hay nói cách
khác, mức sống của người dân (thu nhập bình
quân đầu người) ở những nước này cũng cao
hơn. Do đó, nếu tính chung trong rổ hàng hóa

của một quốc gia, thì những nước phát triển
sẽ có mặt bằng giá cả cao hơn những nước
đang phát triển hay nói cách khác tỷ giá ở
những nước phát triển có khuynh hướng được
định giá cao hơn. Vì vậy,để có ý nghĩatrong
dàihạn,Dani Rodrik đãđiềuchỉnhtỷgiáhiệulực
theohiệu ứng Balassa Samuelson bằng cách
hồi quy theo biến thu nhập bình quân đầu
người (GDPC).

Theo nguyên tắc kinh nghiệm, kích thước
mẫu tối thiểu phải gấp 5 lần số biến trong
mô hình (Nguyễn Đình Thọ, 2011). Mô hình
nghiên cứu thực nghiệm bao gồm 5 biến, như
vậy kích thước mẫu tối thiểu là 25 quan sát.
Với dữ liệu bảng bao gồm 5 quốc gia được
thu thập theo năm từ 1985-2015, như vậy
mẫu nghiên cứu bao gồm 150 quan sát và đáp
ứng yêu cầu về độ phù hợp.
3.5.1. Phương pháp ước lượng
Mô hình nghiên cứu (1) đươc tác giả
đề xuất trên cơ sở các nghiên cứu tác động
của tỷ giá hối đoái thực hiệu lực đến tốc độ
tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia trên thế
giới. Tác giả sử dụng các phương pháp ước
lượng dành cho dữ liệu bảng như tác động
cố định (Fixed Effects), tác động ngẫu nhiên
(Random Effects), ước lượng bình phương
tối thiểu tổng quát khả thi (Feasible General
Least Square – FGLS) để khắc phục hiện

tượng phương sai thay đổi và tự tương quan
nhằm xây dựng mô hình đo lường tác động
của tỷ giá thực hiệu lực đa phương đến tốc độ
tăng trưởng bằng phần mềm Stata với dữ liệu
bảng (Panel Data).

Trong công thức này, theo lý thuyết
Balassa Samuelson mà Giáo sư Dani Rodrik
đã giải thích thì (2) được kỳ vọng mang dấu
âm, tức là ở những nước càng giàu thì tỷ giá
càng có xu hướng được định giá cao hơn. Tuy
nhiên ở Việt Nam, tác giả kỳ vọng (2) có thể
mang dấu dương, vì nước ta vẫn thuộc nhóm
các nước đang phát triển, thu nhập càng cao
thì tỷ giá càng tăng, tức là nội tệ càng được
định giá thấp.

Mô hình (1) được ước lượng bằng các
phương pháp ước lượng dữ liệu bảng. Cụ thể:
6


Chính sách tỷ giá hối đoái ...

3.5.3. Mô hình tác động ngẫu nhiên
(random effects - REM)

Trên dữ liệu bảng, xét mô hình có dạng
yit = B1+ B2 Xit + aZit+ uit

Điểm khác biệt giữa mô hình ảnh hưởng
ngẫu nhiên và mô hình ảnh hưởng cố định
được thể hiện ở sự biến động giữa các thực
thể.Nếu sự biến động giữa các thực thể có
tương quan đến biến độc lập – biến giải thích
trong mô hình ảnh hưởng cố định thì trong
mô hình ảnh hưởng ngẫu nhiên sự biến động
giữa các thực thể được giả sử là ngẫu nhiên
và không tương quan đến các biến giải thích.

Trong đó: Z là biến đại diện cho đặc điểm
riêng (ở đây ta xét đặc điểm riêng của quốc
gia thứ i). Tùy vào việc xem xét tác động của
đặt điểm riêng Zi lên mô hình sẽ hình thành
các mô hình khác nhau trên dữ liệu bảng.
- Tác động không tính toán được và là
ngẫu nhiên thì ta sử dụng, mô hình Random
effects.
- Ngược lại, tác động tính toán được, xác
định thì ta sử dụng mô hình Fixed effects.

Chính vì vậy, nếu sự khác biệt giữa các
thực thể có ảnh hưởng đến biến phụ thuộc thì
REM sẽ thích hợp hơn so với FEM. Trong
đó, phần dư của mỗi thực thể (không tương
quan với biến giải thích) được xem là một
biến giải thích mới.

3.5.2. Mô hình tác động cố định (Fixed
effects- FEM).

Với giả định mỗi thực thể đều có những
đặc điểm riêng biệt có thể ảnh hưởng đến các
biến giải thích, Fixed effects phân tích mối
tương quan này giữa phần dư của mỗi thực
thể với các biến giải thích qua đó kiểm soát
và tách ảnh hưởng của các đặc điểm riêng
biệt (không đổi theo thời gian) ra khỏi các
biến giải thích để chúng ta có thể ước lượng
những ảnh hưởng thực (net effects) của biến
giải thích lên biến phụ thuộc.

Ý tưởng cơ bản của mô hình ảnh hưởng
ngẫu nhiên cũng bắt đầu từ mô hình:
Yit = Ci + BXit + uit
Thay vì trong mô hình FEM, Ci là cố định
thì trong REM có giả định rằng nó là một
biến ngẫu nhiên với trung bình là C và giá trị
hệ số chặn được mô tả như sau:

Mô hình ước lượng sử dụng

Ci = C+ εi với (i=1,2,3...n)

Yit = Ci +BXit + uit

εit là sai số ngẫu nhiên có trung bình bằng
0 và phương sai không đổi

Trong đó
- Yit: biến phụ thuộc với i: quốc gia thứ i,

t: thời gian (quý mấy).

Thay vào mô hình ta có:
Yit = C + BXit + uit+εi

- Xit: biến độc lập

Hay

- Ci : hệ số chặn cho từng thực thể quan sát

Yit = C + BXit + wit với wit= εi + uit

- B : hệ số góc

εi: Sai số thành phần của các đối tượng
khác nhau (đặc điểm riêng khác nhau của
từng quốc gia).

- Uit : phần dư
Mô hình trên đã thêm vào chỉ số i cho hệ
số chặn C để phân biệt hệ số chặn của từng
quốc gia khác nhau có thể khác nhau, sự khác
biệt này có thể do đặc điểm khác nhau của
từng quốc gia hoặc do sự khác nhau trong
chính sách quản lý, hoạt động của quốc gia.

uit : Sai số thành phần kết hợp khác của cả
đặc điểm riêng theo từng đối tượng và theo
quốc gia.

Nhìn chung mô hình random effects hay
7


Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật

Philippines và Malaysia dựa trên các nghiên
cứu đã được thực hiện trên thế giới. Để ước
lượng mô hình này, tác giả sử dụng phương
pháp ước lượng dữ liệu bảng Fixed effects
và Random effects. Kiểm định hausman cho
thấy mô hình được ước lượng theo phương
pháp ixed effects phù hợp hơn phương pháp
Random effects. Tuy nhiên hiện tượng phương
sai thay đổi và tự tương quan đã xảy ra trong
mô hình ước lượng bằng phương pháp Fixed
effects.Nhóm tác giả khắc phục hiện tượng
này bằng phương pháp Prais-Winsten (PCSE).
Mô hình cuối cùng cho thấy tỷ giá hiệu lực đa
phương (ln UNDERVALit) gia tăng 1% sẽ có
tác động tích cực làm tốc độ tăng trưởng kinh
tế của 5 quốc gia tăng 2,09%.

ixed effects tốt hơn cho nghiên cứu phụ thuộc
vào giả định có hay không sự tương quan giữa
và biến giải thích X. Nếu giả định rằng không
tương quan thì mô hình Fixed effects phù hợp
hơn và ngược lại. Kiểm định Hausman là một
trong những phương pháp để lựa chọn giữa
random effects hay ixed effects.

3.5.4. So sánh giữa mô hình random
effects hay Fixed effects
Sử dụng kiểm định Hausman:
Ho : Cov (Xit, ui) = 0 ( random effects)
H1: Cov (Xit, ui) ≠ 0 ( ixed effects)
- Nếu p-value < α thì bác bỏ giả thuyết H0.
- Nếu p-value > α thì chấp nhận giả
thuyết H0.

Việt Nam là một quốc gia được chọn
trong mẫu nghiên cứu do đó căn cứ vào kết
quả nghiên cứu định lượng có thể thấy sự gia
tăng trong tỷ giá hiệu lực đa phương sẽ làm
cho tốc độ tăng trưởng kinh tế ở Việt Nam
tăng theo.

3.5.5. Các kiểm định cần thiết
- Kiểm định Wald được dùng để kiểm
định phương sai thay đổi qua các thực thể.
đổi.

H0: Phương sai qua các thực thể là không

Với p-value > 0.05 giả thuyết H0 được
chấp nhận.

4. THỰC TRẠNG TÁC ĐỘNG CỦA TỶ GIÁ
HỐI ĐOÁI ĐẾN TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ
TẠI VIỆT NAM

- Kiểm định Wooldridge được dùng để
kiểm định tự tương quan trong dữ liệu bảng.

4.1. Đánh giá chính sách tỷ giá hối đoái
Việt Nam

H0: Không có hiện tương tự tương quan.
Với p-value > 0.05 giả thuyết H0 được
chấp nhận.

Chính sách tỷ giá của Việt Nam là VND
neo cứng theo USD nhưng điều chỉnh theo
biên độ. Hàng ngày NHNN sẽ ban hành tỷ
giá và điều chỉnh biên độ khi cần thiết.

- Nếu mô hình được chọn có xảy ra hiện
tượng tự tương quan hay phương sai thay
đổi qua các thực thể, tác giả sử dụng phương
pháp ước lượng bình phương tối thiểu tổng
quát khả thi (Feasible General Least Square
– FGLS) để khắc phục hiện tượng này.

Thứ nhất, với cơ chế điều hành tỷ giá
hiện hành thì đặt câu hỏi: tỷ giá có hỗ trợ cho
mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam hay không?
Câu trả lời, chỉ có lợi cho các mặt hàng xuất
khẩu mà hàm lượng nhập khẩu thấp.Còn rất
tiêu cực cho hoạt động nhập khẩu và nhập
khẩu phục vụ nhóm hàng xuất khẩu sau đó
(phần lớn, các mặt hàng xuất khẩu có giá trị

của Việt Nam đều có hàm lượng nhập khẩu

3.5.6. Kết quả nghiên cứu thực nghiệm
Tác giả đã xây dựng mô hình nghiên cứu
phản ánh mối quan hệ giữa tỷ giá hiệu lực đa
phương tới tốc độ tăng trưởng kinh tế của 5
quốc gia Việt Nam, Indonesia, Singapore,
8


Chính sách tỷ giá hối đoái ...

phần ngọn chứ căn nguyên của giá nằm ở chi
phí sản xuất và lợi thế thương mại.

rất cao). Điều này sẽ ảnh hưởng rất lớn đến
cán cân thanh toán và áp lực lạm phát trong
nước. Hơn nữa, nước ta cần có chính sách
bền vũng để nâng cao lợi thế so sánh hàng
xuất khẩu như xác định mặt hàng có lợi thế
so sánh, còn những mặt hàng không có lợi thế
so sánh thì cần nhập khẩu thỏa mãn nhu cầu
nội địa. Chứ chúng ta dùng công cụ tỷ giá để
can thiệp giá hàng xuất chỉ giải quyết được

Thứ hai, lạm phát, cán cân thanh toán và
chính sách tỷ giá Việt Nam là vấn đề đã được
trình bày khá nhiều ở các hội thảo chuyên ngành.
Việt Nam đang cố gắng và chỉ chăm lo dùng
công cụ tỷ giá để điều chỉnh lạm phát Trong

khi đó, lạm phát do nhiều nguyên nhân khác
nhau, dưới đây là sơ đồ dẫn truyền lạm phát.

Nguồn: Word Bank

Nguyễn Trí Hiếu phát biểu “Tỷ giá của chúng
ta thấp vì đang theo chính sách đồng tiền
mạnh. Ngoài thị trường, giá trị của tiền đồng
đâu đó vào khoảng 40.000 VND/USD, trong
khi NHNN niêm yết ở mức 22.106 đồng. Nếu
giá rẻ như vậy, những kẻ đầu cơ tha hồ kiếm
hời, ăn ngay trên sống lưng của NHNN”.

Qua đó, tỷ giá chỉ là một trong những
công cụ điều chỉnh lạm phát, nên chăng nước
ta ưu tiên các công cụ khác ngoài tỷ giá để
kiểm soát lạm phát.Lạm phát ở Việt Nam là
do yếu tố tiền tệ do chi tiêu công quá mức và
phân bổ vốn thiên lệch ở khu vực thị trường
(doanh nghiệp). Điều này có thể giải thích
cụ thể như sau:Chúng ta biết rằng lạm phát
là mức tăng giá chung của cả nền kinh tế.
Nguyên nhân gây ra lạm phát có thể là từ bên
ngoài (khách quan) hay những vấn đề nội
tại của nền kinh tế (nguyên nhân chủ quan),
nhưng căn nguyên của lạm phát chính là yếu
tố tiền tệ.

Thứ tư, Với chính sách neo tỷ giá làm
VND lên giá đồng nghĩa giảm năng lực cạnh

tranh của Việt Nam trong thương mại quốc
tế và hệ quả là thâm hụt thương mại càng
lớn.Bên cạnh đó, làm nguồn lực nền kinh tế
không được phân bổ một cách hiệu quả mà
còn gây khó khăn và bất ổn cho các hoạt
động kinh tế khác.

Thứ ba, với cơ chế neo tỷ giá cứng của
chúng ta, trong khi USD ngày một mạnh lên
thì điều đó đồng nghĩa với việc chúng ta đang
làm cho VND mạnh hơn, và điều đó tạo ra
chênh lệch tỷ giá giữa thị trường chính thức
và thị trường tự do. Chuyên gia tài chính

Thứ năm,trong bối cảnh toàn cầu hóa
ngày càng sâu rộng như hiện nay, khi sự tùy
thuộc lẫn nhau giữa các nền kinh tế và các
đồng tiền ngày càng lớn, rất ít quốc gia áp
dụng chế độ cố định tỷ giá (nếu có thì chỉ
9


Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật

là những quốc gia có nền kinh tế đóng cửa
như Triều Tiên, hay bị bao vây cấm vận như
Cuba). Bởi, neo cứng tỷ giá trong bối cảnh
các đồng ngoại tệ mạnh có biến động lớn sẽ
khiến tỷ giá bị neo cứng, một mặt, không
phản ánh giá trị thực tế của đồng nội tệ.Mặt

khác, gây bất lợi cho chính quốc gia đó trong
quan hệ kinh tế - thương mại với các quốc
gia khác khi đồng nội tệ bị neo giá quá cao
so với giá trị thực của nó sẽ kìm hãm xuất
khẩu, kích thích nhập khẩu. Neo cứng tỷ giá
còn tạo ra chênh lệch rất lớn giữa tỷ giá chính
thức và tỷ giá chợ đen, dẫn đến làm bùng phát
các hoạt động đầu cơ ngoại tệ, gây khó khăn
trong công tác quản lý ngoại hối.

biệt, khi tỷ giá biến động quá lớn (lên hoặc
xuống quá mạnh) gây bất lợi cho nền kinh
tế, thì ngân hàng trung ương sẽ can thiệp
(bằng cách bán ra hoặc mua vào ngoại tệ)
nhằm giữ cho tỷ giá không dao động quá lớn.
Điều đó có nghĩa là điều tiết tỷ giá, nhưng
bằng chính các công cụ tác động vào cung
– cầu theo quy luật thị trường. Tuy nhiên,
khả năng can thiệp cũng như hiệu quả của sự
can thiệp phụ thuộc rất lớn vào tiềm lực của
ngân hàng trung ương (lượng dự trữ ngoại
hối nắm giữ) cũng như trình độ xử lý (thời
điểm can thiệp và lượng ngoại hối sử dụng
để can thiệp có thích hợp).
Ba là, neo tỷ giá có điều chỉnh (soft
pegged hay pegged loat).Chế độ này thực
chất là sự lai ghép giữa 2 chế độ neo cứng và
thả nổi.Các quốc gia áp dụng chế độ neo tỷ
giá có điều chỉnh thường neo tỷ giá ở một giá
trị, đồng thời cho phép tỷ giá được dao động

hàng ngày trong một biên độ nhất định (ví dụ
±3%). Khi thị trường ngoại hối thế giới có
biến động lớn và kéo dài, ngân hàng trung
ương sẽ cân nhắc để điều chỉnh tỷ giá. Có khá
nhiều nước trên thế giới hiện áp dụng chế độ
tỷ giá này (trong đó có Việt Nam).

Trên thế giới hiện đang tồn tại nhiều loại
chế độ điều hành tỷ giá khác nhau, song có
thể quy về 3 dạng chính sau:
Một là, chính sách cố định tỷ giá hay
neo cứng tỷ giá (ixed hay hard pegged).Các
quốc gia áp dụng chính sách này thường duy
trì một tỷ giá cố định trong một khoảng thời
gian tương đối dài (chẳng hạn trong 1 năm)
không phụ thuộc vào sự biến động của các
ngoại tệ mạnh trên thị trường ngoại hối thế
giới.Tác dụng của chế độ neo cứng tỷ giá là
giúp duy trì được sự ổn định của đồng nội tệ
và thị trường tiền tệ trong nước.

4.2. Kiến nghị
Để việc thực thi chính sách neo tỷ giá có
điều chỉnh đạt được hiệu quả tốt hơn, đề xuất
một số kiến nghị sau:

Hai là, thả nổi tỷ giá (loat). Các quốc
gia áp dụng chế độ thả nổi tỷ giá cho phép tỷ
giá được dao động hoàn toàn theo cung – cầu
và quan hệ mua – bán giữa đồng nội tệ với

các đồng tiền khác (đặc biệt là các ngoại tệ
mạnh) trên thị trường ngoại hối thế giới.

4.2.1. Neo tỷ giá hối đoái vào một rổ tiền tệ
Khái niệm neo vào một rổ tiền tệ được
hiểu là một nền kinh tế sẽ neo đồng tiền của
mình theo nhiều đồng tiền của những nước
có quan hệ ngoại thương với giá trị lớn. Khi
đó, tỷ giá hối đoái hiệu lực sẽ được xác định
dựa vào nhiều đồng tiền thay vì chỉ một đồng
ngoại tệ.

Hiện nay, hầu hết các nước phát triển
có nền kinh tế thị trường đều áp dụng chế
độ thả nổi tỷ giá.Mặc dù về lý thuyết thì
như vậy, nhưng thực tế rất ít nước (ngay cả
những quốc gia có nền kinh tế thị trường
phát triển) cho phép thả nổi tỷ giá hoàn toàn
(free loat).Trong một số trường hợp đặc

Khái niệm này đã được nhắc đến rất
nhiều trong các bài báo cũng như bài bình
10


Chính sách tỷ giá hối đoái ...

quan hệ ngoại thương, đồng tiền của Việt
Nam phụ thuộc vào nhiều đồng tiền khác
ngoài đồng USD.

luận của các chuyên gia kinh tế ở Việt Nam.
Tuy nhiên, cho đến nay thì chúng ta đều thấy
đồng VND vẫn neo vào đồng USD là chủ
yếu, Nhà nước cũng căn cứ vào biến động
của USD trên thị trường để đánh giá và quản
lý tỷ giá, và hầu như các doanh nghiệp, người
dân trong nước vẫn xem USD là đồng tiền
cần dự trữ và phương tiện thanh toán chính
trong các hoạt động ngoại thương.

Thứ hai, neo vào một rổ tiền tệ sẽ hạn
chế được những rủi ro cho bản thân nền kinh
tếvĩ mô cũng như cho doanh nghiệp.Với xu
thế hội nhập như hiện nay thì việc tác động
qua lại giữa các nền kinh tế trên thế giới là
rất lớn. Vì vậy, việc lựa chọn nhiều đồng tiền
ngoại tệ mạnh khác vào rổ tiền tệ của mình,
Việt Nam sẽ phần nào tránh được những rủi
ro từ những cuộc khủng hoảng của Mỹ so
với việc neo tỷ giá chỉ theo đồng USD như
hiện nay, từ đó phân bổ rủi ro cho nền kinh tế
trong nước.

Có một thực tế USD là đồng tiền có vai
trò quan trọng hàng đầu trên thị trường thế
giới, đồng thời phần lớn các giao dịch xuất
- nhập khẩu của Việt Nam với nhiều quốc
gia khác nhau được thực hiện bằng USD.
Song, nếu theo giá trị kim ngạch xuất – nhập

khẩu sau thị trường Mỹ chúng ta vẫn có khối
lượng giao dịch đáng kể bằng các đồng tiền
khác, chẳng hạn bằng Euro với EU và bằng
Yen với Nhật Bản (hai thị trường này hiện
chiếm khoảng 1/3 kim ngạch xuất - nhập
khẩu của Việt Nam) và Nhân Dân Tệ với
Trung Quốc. Ngoài ra, vay nợ bằng Euro và
Yen cũng chiếm một tỷ trọng đáng kể trong
tổng nợ nước ngoài. Ngay cả USD là đồng
tiền chuyển đổi cũng được neo theo rổ tiền tệ
gồm: EUR, JPY, GBP, CAD, CHF và SEK.
Do đó, Việt Nam có thể sử dụng một số đồng
tiền mạnh, đồng tiền của các đối tác ngoại
thương lớn để chọn vào rổ tiền tệ của mình.
Điển hình là đồng USD (đôla Mỹ), JPY (Yên
Nhật), CHF( Franc Thụy Sĩ), NDT (nhân dân
tệ), SGD (đôla Singapore), AUD (đôla Úc).

Thứ ba, neo vào một rổ tiền tệ sẽ giúp cho
Việt Nam đánh giá tỷ giá thực có hiệu lực một
cách chính xác hơn dựa vào tỷ giá đa phương
với các nước.Tỷ giá hiệu lực phản ánh giá trị
của đồng nội tệ với các nước thường xuyên
có quan hệ ngoại thương đối với Việt Nam.
Vì vậy, việc lựa chọn sử dụng rổ tiền tệ sẽ
giúp phản ánh bức tranh tỷ giá hiệu lực chính
xác và sát với thực tế nền kinh tế hơn.
Thứ tư, neo vào một rổ tiền tệ sẽ tạo ra
nhiều sản phẩm trên thị trường ngoại hối,
giúp thị trường này phong phú hơn, các doanh

nghiệp có nhiều lựa chọn hơn và sẽ gián tiếp
làm phát triển nền kinh tế. Các doanh nghiệp
sẽ tự tìm ra cho mình các hướng đi khác nhau
nhằm dự phòng những rủi ro đến từ tỷ giá,
chủ động lựa chọn loại ngoại tệ an toàn và
can thiết cho các giao dịch của họ. Đây cũng
là cách để giảm bớt căng thẳng cho chính phủ
trong việc quản lý nền kinh tế

Trong bối cảnh của thế giới và trong nước
hiện nay, thì việc sử dụng khái niệm rổ tiền tệ
trong nền kinh tế là việc nên làm và cần làm
ngay lúc này, bởi các lý do sau:

Do vậy, nên có công thức neo tỷ giá dựa
trên rổ ngoại tệ chủ chốt (USD, Euro, Yen và
Nhân dân Tệ, đô la singapore) có tính đến
quyền số của mỗi ngoại tệ trong tổng kim
ngạch xuất – nhập khẩu, đầu tư, tín dụng và
viện trợ của nước ta.

Thứ nhất, xét theo quan hệ song phương
giữa Việt Nam và Mỹ thì tổng giá trị ngoại
thương năm 2015 chỉ đạt 11%, trong khi con
số này của Trung Quốc là hơn 17% và Nhật
Bản là 11.19%. Như vậy, nếu tính đến các
11


Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật

4.2.2. Phá giá đồng nội tệ ở mức độ vừa
phải

Một chế độ tỷ giá có xu hướng làm suy
yếu đồng nội tệ sẽ có khả năng khuyến khích
xuất khẩu vì hàng hóa trong nước sẽ rẻ hơn
hàng nhập khẩu, làm giảm tỷ lệ thất nghiệp,
tuy nhiên lại làm tăng nguy cơ lạm phát.
Ngược lại, một chế độ tỷ giá làm tăng giá
đồng nội tệ có khả năng làm giảm tỷ lệ lạm
phát nhưng lại giảm giá trị xuất khẩu và tăng
tỷ lệ thất nghiệp.

Việt Nam nên căn cứ vào tỷ giá thực hiệu
lực để đánh giá nền kinh tế cũng như mức độ
phù hợp của tỷ giá. Tỷ giá thực hiệu lực được
điều chỉnh dựa vào tỷ lệ lạm phát, do đó sẽ
phản ánh được sức khỏe của nền kinh tế và
mức độ ổn định của kinh tếvĩ mô. Đồng thời,
tỷ giá thực hiệu lực cần được đặt trong tương
quan với khái niệm rổ tiền tệ, Nhà nước điều
chỉnh tỷ giá USD trong biên độ cho phép
nhưng cần đặt trong mối quan hệ so sánh với
các loại tỷ giá hiệu lực khác trong rổ tiền tệ.

Với tính toán của tác giả trong nghiên cứu
thực nghiệm, việc giảm giá đồng nội tệ có thể
kích thích tăng trưởng kinh tế.Tuy nhiên, đó
chỉ là những con số dựa trên tính toán từ công

thức và kết quả trên thực tế còn phụ thuộc
rất nhiều vào các yếu tố chủ quan cũng như
khách quan khác. Đồng thời, không phải lúc
nào mục tiêu của chính phủ cũng là tỷ lệ tăng
trưởng cao, ngoài ra còn có các mục tiêu ổn
định kinh tế, kiềm chế lạm phát và giảm thiểu
áp lực nợ công, từ đó tiến đến mục tiêu tăng
trưởng bền vững.

Ngoài ra, theo lý thuyết Balassa
Samuelson thì tỷ giá hiệu lực còn được điều
chỉnh với các loại hàng hóa không trao đổi và
hàng hóa trao đổi được giữa hai quốc gia có
quan hệ ngoại thương. Theo cách này, tỷ giá
hiệu lực vừa đi sát thị trường vừa phản ánh
được đầy đủ các yếu tố về giá cả hàng hóa
giữa hai quốc gia.

Có rất nhiều nước mới nổi đã lựa chọn
chính sách phá giá đồng nội tệ để đạt được
các mục tiêu về tăng trưởng kinh tế trong
ngắn hạn, như Trung Quốc, Hàn Quốc là
những điển hình. Nhưng họ cũng đang phải
đối mặt với muôn vàn khó khăn trong thực
tế: như tỷ lệ lạm phát tăng cao, đời sống nhân
dân bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, với điều kiện
thực tế của Việt Nam hiện nay cần áp dụng
linh hoạt tỷ giá, kiềm chế lạm phát, kéo theo
giảm lãi suất, từ đó tháo gỡ khó khăn cho
doanh nghiệp trong nước phá giá đồng nội tệ

ở mức độ vừa phải nhằm khuyến khích xuất
khẩu, đồng thời tạo niềm tin cho nhà đầu tư
nước ngoài.

Tuy nhiên, cho dù tỷ giá có được tính
theo cách nào đi nữa thì vai trò của Nhà nước
trong việc quản lý tỷ giá cũng can được quan
tâm. Chính sách tỷ giá phù hợp nhất đối với
Việt Nam vẫn là tỷ giá linh hoạt, mềm dẻo
theo quan hệ cung cầu có sự quản lý của nhà
nước mà chúng ta đang áp dụng. Tuy nhiên,
quan niệm về sự quản lý của Nhà nước cần
được làm rõ hơn, chính xác và đúng đắn hơn
nữa.Chính sách tỷ giá thả nổi có quản lý được
nhiều quốc gia lựa chọn trong giai đoạn hiện
nay, đặc biệt là các nước đang phát triển.Đối
với Việt Nam, cần tập trung xây dựng một
chế độ tỷ giá linh hoạt nhưng nhằm tiến đến
một “tỷ giá mục tiêu”.Tỷ giá này được hiểu
là mức độ tỷ giá đáp ứng được từng mục tiêu
phát triển của một quốc gia trong từng giai
đoạn nhất định.Theo đó, mức độ giảm giá
hay tăng giá của đồng nội tệ sẽ được điều
chỉnh sao cho phù hợp với mục tiêu của nền
kinh tế.

Để thực hiện được điều này, Nhà nước
có một vai trò vô cùng quan trọng.Tỷ giá sẽ
dao động về mức ngang giá trung tâm dưới
sự điều tiết của Nhà nước.Tỷ giá có thể lên

hoặc xuống nhưng dao động với một biên
động thoáng và rộng hơn. Nó chỉ thay đổi
12


Chính sách tỷ giá hối đoái ...

tỷ giá tăng, lạm phát khó kiểm soát và làm
lệch các mục tiêu phát triển của chính phủ.
Vì vậy, chỉ thực sự nên đầu tư vào các dự
áncần thiết, phục vụ thiết yếu cho đời sống
nhân dân, kiên quyết cắt bỏ các dự án không
hiệu quả. Và chính phủ cũng cần minh bạch
hơn, rõ ràng hơn trong việc công bố các dự
án công, mức đầu tư cụ thể cho từng dự án
để tăng cường sự giám sát trong nhân dân,
tránh việc lợi dụng thẩm quyền gây thiệt hại
lớn cho nền kinh tế.

khi tỷ giá hiệu lực dài hạn tính trên rổ tiền tệ
thay đổi, khi mục tiêu phát triển kinh tế bị tác
động, hoặc khi Nhà nước cần điều chỉnh các
yếu tố trong bộ ba bất khả thi hoặc khi cần hạ
nhiệt thị trường ngoại hối
4.2.3. Kết hợp các chính sách tiền tệ và
kiểm soát vốn nhằm kết hợp hài hòa các yếu
tố của bộ ba bất khả thi
Bộ ba bất khả thi là một lý thuyết mà hầu
hết các nước đều quan tâm trong việc lựa
chọn chính sách thích hợp trong điều hành

nền kinh tế. Trong bối cảnh hội nhập hiện
nay, thì việc mở cửa hội nhập là điều không
thể thay đổi, chỉ còn lại hai con đường là ổn
định tỷ giá hoặc độc lập tiền tệ

Tóm lại, Việt Nam cần kết hợp hài hòa
các yếu tố trong bộ ba bất khả thi, áp dụng
linh hoạt cho bối cảnh nền kinh tế trong
nước, nhằm đạt được mục tiêu trong trung
và dài hạn.

Đối với Việt Nam, chúng ta cần ưu tiên
chính sách tiền tệ độc lập để tạo ra sự linh
hoạt cho Ngân hàng nhà nước (NHNN), vừa
tháo gỡ những khó khăn về mặt hành chính
vừa tạo cho NHNN khả năng chủ động thực
hiện mục tiêu kiềm chế lạm phát, ổn định
kinh tế vĩ mô.

4.2.4. Phát triển thị trường tài chính đặc
biệt chú trọng thị trường ngoại hối
Một chính sách của chính phủ có khả thi
và đạt được các mục tiêu như mong muốn hay
không còn phụ thuộc vào rất nhiều các yếu
tố. Và các chính sách về tỷ giá trên đây chỉ có
thể thực hiện được khi Việt Nam có một thị
trường tài chính và thị trường ngoại hối đủ
minh bạch và mạnh mẽ.Chính sách của Nhà
nước sẽ tạo điều kiện để phát triển thị trường
này, ngược lại khi thị trường này vận động ổn

định sẽ hỗ trợ cho Nhà nước thực thi nhiều
chính sách khác.

Một chính sách tiền tệ độc lập được
hiểu là một quy trình tiến đến độc lập giữa
chính phủ và NHNN, giữa NHNN và các NH
Thương mại.Mục tiêu của chính sách tiền tệ
độc lập là nhằm ổn định giá trị đồng tiền, linh
hoạt lãi suất, kiểm soát lạm phát.Khi Việt
Nam vẫn chưa đạt được một chính sách tiền
tệ độc lập đúng nghĩa, tỷ giá vẫn chịu nhiều
tác động bất ngờ từ phía chính phủ, thì vấn
đề của bộ ba bất khả thi dường như vẫn chưa
được định hình rõ.

Trong những năm gần đây, các chuyên
gia kinh tế đề cập nhiều đến vai trò của dự
trự ngoại hối trong nền kinh tế, và nó còn
được coi là một bộ phận tác động qua lại với
bộ ba bất khả thi.Dự trữ ngoại hối là kết quả
của việc thực thi chính sách bộ ba bất khả thi
khi chính phủ muốn giữ ổn định tỷ giá hoặc
ổn định tiền tệ. Đồng thời dự trữ ngoại hối
lại tạo điều kiện cho chính phủ thực hiện chế
độ linh hoạt tỷ giá, không bị động trong mọi
tình huống rủi ro liên quan đến cán cân thanh
toán.

Bên cạnh những yếu tố về chính sách
tiền tệ và tỷ giá, Việt Nam cần kiểm soát

lượng vốn chảy vào trong nước một cách
khôn ngoan hơn nữa. Chính phủ cần cụ thể
hóa ưu tiên cho lĩnh vực nào cần đau tư
trước, khu vực nào cần luồng vốn bổ sung
cũng như khu vực nào cần cắt bỏ, đầu tư
công lãng phí sẽ gây ra dư cung VND làm
13


Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật

qua biện pháp giảm nhập khẩu, tăng xuất
khẩu bằng cách tăng khả năng cạnh tranh của
hàng hóa trong nước về chất lượng cũng như
giá cả.

Khai thông thị trường ngoại hối là việc
làm cấp bách, đây cũng là mong muốn của
hầu hết các doanh nghiệp có nhu cầu chính
đáng về ngoại tệ.Trong bối cảnh áp lực ngoại
tệ cuối năm đang lên cao thì việc tạo điều
kiện cho doanh nghiệp tiếp cận nguồn ngoại
tệ là cần thiết. Nhà nước cần cho phép mở
thêm các trung tâm giao dịch ngoại tệ bên
cạnh việc trao đổi thông qua các Ngân hàng
Thương mại, đồng thời kiểm soát và ngăn
chặn mọi hành vi liên quan đến việc đầu cơ,
găm giữ ngoại tệ của các tổ chức và cá nhân
trong nền kinh tế.

4.2.5. Các biện pháp hành chính khác
Thứ nhất, tránh đưa ra tuyên bố mức điều
chỉnh tối đa của tỷ giá trong năm. Việc tuyên
bố mức điều chỉnh tối đa cứng của tỷ giá
trong năm có tác dụng tốt là thể hiện quyết
tâm và ý chí của Chính phủ và Ngân hàng
Nhà nước muốn duy trì sự ổn định thị trường
và sẵn sàng cần thiệp khi cần để đảm bảo sự
ổn định đó. Tuyên bố này cũng là định hướng
để doanh nghiệp yên tâm lên kế hoạch sản
xuất, kinh doanh năm mà không phải lo ngại
sự biến động lớn của tỷ giá.

Các công cụ lãi suất và tỷ lệ dự trữ bắt
buộc đối với ngoại tệ nên được sử dụng để
điều tiết ngoại tệ cho nền kinh tế.Lãi suất và
tỷ lệ dữ trữ bắt buộc thấp được coi là biện
pháp nhằm tạo ra cung ngoại tệ cao hơn cho
nền kinh tế. Ngược lại, khi nhà nước cần thu
bớt ngoại tệ từ nền kinh tế, tăng dự trữ ngoại
hối thì chính sách lãi suất cùng tỷ lệ dự trữ
bắt buộc cao là một giải pháp toàn vẹn. Tuy
nhiên, hai công cụ này chỉ áp dụng khi áp lực
tỷ giá vượt qua mức chịu đựng của nền kinh
tế (rời xa tỷ giá mục tiêu) và cần được thay
đổi có lộ trình để tránh gây sốc cho các ngân
hàng cũng như nền kinh tế. Ngoài ra, Nhà
nước nên để cho lãi suất vận động theo quy
luật thị trường, tạo nên sự tin tưởng và an tâm
của các doanh nghiệp nắm giữ ngoại tệ, hạn

chế sự cần thiệp quá mức của “bàn tay” Nhà
nước.

Tuy nhiên, việc đưa ra mức điều chỉnh tối
đa cứng của tỷ giá trong năm sẽ gặp bất lợi
khi tỷ giá trên thị trường ngoại hối quốc tế
biến động mạnh.Chỉ trong khoảng thời gian
từ tháng 6/2014 đến tháng 3/2015, USD đã
lên giá 24%.Trong khi đó, Ngân hàng Nhà
nước đã tuyên bố tỷ giá sẽ được điều chỉnh
không quá 2%/năm trong năm 2014 và 2015.
Điều đó đã đẩy Ngân hàng Nhà nước vào thế
khó xử.Nếu thực hiện đúng tuyên bố đó để giữ
chữ tín với thị trường, thì VND được định giá
quá cao, gây bất lợi cho doanh nghiệp và nền
kinh tế (như nêu trên). Còn nếu điều chỉnh
tỷ giá vượt quá 2% để đảm bảo phù hợp với
diễn biến thực tế thì Ngân hàng Nhà nước
lại chịu tiếng là không giữ đúng cam kết của
mình, gây mất niềm tin vào những tuyên bố
tiếp theo.

Một giải pháp không mới nhưng cũng
không thể thiếu cho sự phát triển thị trường
ngoại hối ở Việt Nam, đó là việc nhân rộng và
áp dụng triệt để các công cụ phòng ngừa rủi
ro tỷ giá.Để giảm thiểu rủi ro, doanh nghiệp
cần chủ động sử dụng các hợp đồng kỳ hạn,
hợp đồng hoán đổi, quyền chọn....qua trung
gian các NH Thương mại.

Thứ hai, không nên để quá lâu không
điều chỉnh tỷ giá. Việc USD liên tục tăng giá
trong khi Ngân hàng Nhà nước vẫn duy trì tỷ
giá ổn định trong một thời gian dài, khiến khi
buộc phải điều chỉnh tỷ giá cho sát thực tế
sẽ phải điều chỉnh với biên độ lớn, gây ra cú
sốc bất ổn lớn. Do vậy, nên điều chỉnh tỷ giá

Tăng dự trữ ngoại hối bền vững thông
14


Chính sách tỷ giá hối đoái ...

thường xuyên hơn, song mỗi lần với biên độ
điều chỉnh nhỏ để tránh gây sốc thị trường.

tạo ra cơ chế thị trường và không gây áp lực
ngoại tệ cho NHNN, đồng thời góp phần
tăng dự trữ quốc gia, từ đó góp phần làm cho
VND ngày càng mạnh hơn (vì được bảo đảm
bởi dự trữ ngoại tệ)./.

Thứ ba, NHNN có thể dùng nhiều biện
pháp cần thiệp như mua bán ngoại tệ trên thị
trường liên ngân hàng đặc biệt là công cụ kỳ
hạn hay công cụ phái sinh, kiểm soát BoP…
TÀI LIỆU THAM KHẢO

[11]. Crosby và Otto (2001), “Growth and
real exchange rate – Evidence from eleven
countries”, Working papers from Hong Kong
Institute for Monetary research.
[12]. Dani Rodrik (2008), “The real exchange
rate and Economic growth”, John F. Kenedy
School of Government Harvard University
Cambridge, MA 02138
[13]. Damyana Bakardzhieva, Sami Ben
Naceur, Bassem Karmar (2010), “ The impact
of capital and Foreign exchange lows on the
competitiveness of developing countries”,
IMF Working Paper
[14]. Gala, P. (2008), “Real exchange
Rate Levels and Economic Development
: Theoretical Analysis and Empirical
Evidence”,Cambridge Journal of Economics,
No.32, pp.273-288.
[15]. Olugbenga Onafowora (2003),
“Exchange rate and trade balance in East
Asia: Is there a J-curve?”, Economics
Bulletin, Vol.5, No.18, pp.1-13
[16]. Samuelson, P. A., (1964), “Theoretical
notes on trade problems”, Review of
Economics and Statistics 46 (May): 145-54
[17]. Yunfa Zhu, Adian A. McFarlane (2003),
“ Real exchange rate and Economic growth
- A theoretical re-examination of Balassa
Hypothesis”
Website:

[18]. www.worldbank.org
[19]. www.imf.org
[20]. www.sbv.gov.vn

[1]. Nguyễn Đăng Dờn (2009), “Lý thuyết tài
chính tiền tệ”, Nhà xuất bản: Đại học quốc
gia, thành phố Hồ Chí Minh.
[2]. Nguyễn Đình Thọ ( 2011 ), “Phương
pháp nghiên cứu khoa học trong kinh doanh”,
NXB Lao động - Xã Hội
[3]. Nguyễn Nam (2015a).Hồ sơ thị trường
Indonesia. Ban Quan hệ Quốc tế: VCCI.
[4]. Nguyễn Nam (2015b). Hồ sơ thị trường
Philippines. Ban Quan hệ Quốc tế: VCCI.
[5]. Trần Ngọc Thơ (2006), “Phương pháp
tiếp cận cơ chế điều hành tỷ giá ở Việt Nam”,
Đại học Kinh tế TP.HCM, Đề tài nghiên cứu
khoa học cấp Bộ.
[6]. Từ Cao Ánh (2008), “Hiệu ứng đường
cong J và cán cân thương mại song phương
của Việt Nam”.
[7]. Trần Huy Hoàng (2010), “Quản trị ngân
hàng thương mại”, Nhà xuất bản: Lao động
xã hội.
[8]. Akpan, E.O and Atan, J.A (2012)
“Effects of exchange rate movement on
Economic growth in Nigeria” CBN Journal
for applied statistic: 1 – 14.
[9]. Barry Eichengreen (2008), “The real
exchange rate and Economic growth”, The

World Bank
[10]. Chen, I.-C., Hill, J.K., Ohlemüller, R.,
Roy, D.B. & Thomas, C.D. (2011), “Rapid
Range Shifts of Species Associated with High
Levels of Climate Warming”, Science, 333,
pp.1024-1026

15