(Luận văn thạc sĩ) Quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi các môn khoa học tự nhiên ở trường Trung học Phổ thông huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2 MB, 139 trang )
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
BÙI PHÚ HUÂN
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG
HỌC SINH GIỎI CÁC MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HUYỆN ĐỒNG HỶ, TỈNH THÁI NGUYÊN
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
THÁI NGUYÊN, NĂM 2019
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
BÙI PHÚ HUÂN
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG
HỌC SINH GIỎI CÁC MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HUYỆN ĐỒNG HỶ, TỈNH THÁI NGUYÊN
Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8140114
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học: TS PHAN HỮU THAM
THÁI NGUYÊN, NĂM 2019
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu do tôi thực hiện. Các số liệu,
kết luận nghiên cứu trình bày trong luận văn này là trung thực và chưa được công bố
ở các nghiên cứu khác.
Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình.
Thái Nguyên, ngày 15 tháng 4 năm 2019
Tác giả luận văn
Bùi Phú Huân
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Ban Giám hiệu
Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các thầy cô giáo trong Nhà trường
đã giúp đỡ em trong suốt thời gian học tập tại trường, đã trang bị cho em những kiến
thức cần thiết để em hoàn thành khóa học và luận văn thạc sỹ của mình.
Với sự trân trọng và lòng biết ơn sâu sắc, em xin chân thành cảm ơn thầy
Phan Hữu Tham người đã tận tình chỉ bảo và hướng dẫn khoa học để em hoàn thành
luận văn này.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của cán bộ quản lý, giáo
viên, học sinh các trường trung học phổ thông trên địa huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái
Nguyên đã tận tình giúp đỡ, cung cấp tài liệu, số liệu, thông tin bổ ích để tôi hoàn
thành luận văn này.
Mặc dù đã rất cố gắng trong quá trình thực hiện đề tài, song không thể tránh
khỏi những thiếu sót. Rất mong được sự góp ý, chỉ dẫn từ các nhà khoa học, quý
thầy, cô và các bạn đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Thái Nguyên, ngày 15 tháng 4 năm 2019
Tác giả luận văn
Bùi Phú Huân
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii
MỤC LỤC ..........................................................................................................iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .................................................................... iv
DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1. Lí do chọn đề tài .............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ................................................................. 3
4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài ..................................................... 3
7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4
8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 5
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI
DƯỠNG HỌC SINH GIỎI CÁC MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN Ở
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ........................................................ 6
1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu .................................................................. 6
1.1.1. Trên thế giới .............................................................................................. 6
1.1.2. Ở Việt Nam ................................................................................................ 8
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài ............................................................ 13
1.2.1. Khái niệm bồi dưỡng ................................................................................ 13
1.2.2. Khái niệm học sinh giỏi............................................................................ 14
1.2.3. Khái niệm các môn khoa học tự nhiên và học sinh giỏi các môn khoa
học tự nhiên ......................................................................................................... 15
1.2.4. Khái niệm bồi dưỡng học sinh giỏi các môn khoa học tự nhiên ............... 16
1.2.5. Khái niệm quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi các môn khoa
học tự nhiên ........................................................................................................ 17
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
1.3. Một số vấn đề hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi các môn khoa học
tự nhiên ở trường THPT ..................................................................................... 20
1.3.1. Chức năng, nhiệm vụ của trường THPT................................................... 20
1.3.2. Vị trí, vai trò của hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi các môn khoa
học tự nhiên ở trường THPT ............................................................................. 21
1.3.3. Mục đích của hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi các môn khoa học
tự nhiên ở trường THPT ..................................................................................... 23
1.3.4. Một số đặc điểm của các môn khoa học tự nhiên ở các trường
THPT hiện nay ................................................................................................... 24
1.3.5. Nội dung, chương trình bồi dưỡng học sinh giỏi các môn khoa học
tự nhiên .............................................................................................................. 25
1.3.6. Phương pháp bồi dưỡng học sinh giỏi các môn khoa học tự nhiên .......... 26
1.3.7. Hình thức bồi dưỡng học sinh giỏi các môn khoa học tự nhiên ............... 27
1.4. Một số vấn đề lý luận về quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi
các môn khoa học tự nhiên ở trường THPT ....................................................... 29
1.4.1. Chức năng, nhiệm vụ của hiệu trưởng trường THPT ............................... 29
1.4.2. Mục đích quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi các môn khoa
học tự nhiên ....................................................................................................... 31
1.4.3. Nội dung quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi các môn khoa
học tự nhiên ....................................................................................................... 31
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi
các môn khoa học tự nhiên ................................................................................. 35
1.5.1. Yếu tố chủ quan........................................................................................ 35
1.5.2. Yếu tố khách quan .................................................................................... 36
Kết luận chương 1.............................................................................................. 37
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG
HỌC SINH GIỎI CÁC MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN Ở
TRƯỜNG THPT HUYỆN ĐỒNG HỶ, TỈNH THÁI NGUYÊN ................ 38
2.1. Khái quát về tình hình giáo dục đào tạo tại các trường THPT huyện
Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên .............................................................................. 38
2.1.1. Trình độ đào tạo của đội ngũ cán bộ, giáo viên tính đến thời điểm
năm học 2018 - 2019 ......................................................................................... 38
2.1.2. Tình hình đội ngũ cán bộ giáo viên dạy giỏi các môn khoa học tự nhiên ........ 40
2.1.3. Tình hình cơ sở vật chất ở các trường THPT huyện Đồng Hỷ, tỉnh
Thái Nguyên.................................................................................................................. 41
2.1.4. Thành tích bồi dưỡng học sinh giỏi các môn khoa học tự nhiên cấp
tỉnh, cấp quốc gia trong 3 năm qua.................................................................... 41
2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng ................................................................ 42
2.2.1. Mục đích khảo sát .................................................................................... 42
2.2.2. Nội dung khảo sát .................................................................................... 43
2.2.3. Đối tượng khảo sát................................................................................... 43
2.2.4. Phương pháp khảo sát .............................................................................. 43
2.2.5. Xử lý kết quả khảo sát ............................................................................. 44
2.3. Thực trạng về hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi các môn khoa học
tự nhiên ở các trường THPT huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên ..................... 46
2.3.1. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vị trí, vai trò của
hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi các môn KHTN ở các trường THPT
huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên ................................................................... 46
2.3.2. Thực trạng về việc thực hiện mục đích của hoạt động bồi dưỡng học
sinh giỏi các môn khoa học tự nhiên ở trường THPT huyện Đồng Hỷ, tỉnh
Thái Nguyên....................................................................................................... 48
2.3.3. Thực trạng về thực hiện chương trình, nội dung bồi dưỡng học sinh
giỏi các môn khoa học tự nhiên ở trường THPT huyện Đồng Hỷ, tỉnh
Thái Nguyên ...................................................................................................... 50
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
2.3.4. Thực trạng về thực hiện các phương pháp bồi dưỡng học sinh giỏi các
môn khoa học tự nhiên ở trường THPT huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên ........... 51
2.3.5. Thực trạng về thực hiện các hình thức tổ chức bồi dưỡng học sinh
giỏi các môn khoa học tự nhiên ở trường THPT huyện Đồng Hỷ, tỉnh
Thái Nguyên ...................................................................................................... 54
2.3.6. Đánh giá chung......................................................................................... 58
2.4. Thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi các môn khoa
học tự nhiên ở trường THPT huyện Đồng Hỷ tỉnh Thái Nguyên ..................... 60
2.4.1. Thực trạng về xây dựng kế hoạch hoạt động bồi dưỡng học sinh
giỏi các môn khoa học tự nhiên ở các trường THPT ........................................ 60
2.4.2. Thực trạng về tổ chức thực hiện chương trình, nội dung kế hoạch
bồi dưỡng học sinh giỏi các môn khoa học tự nhiên ở các trường THPT ........ 64
2.4.3. Thực trạng về công tác chỉ đạo của Hiệu trưởng đối với hoạt động
bồi dưỡng học sinh giỏi các môn khoa học tự nhiên ở các trường THPT ........ 66
2.4.4. Thực trạng về kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động bồi dưỡng học
sinh giỏi các môn khoa học tự nhiên ở các trường THPT ................................. 68
2.4.5. Đánh giá chung ........................................................................................ 70
2.5. Thực trạng ảnh hưởng của các yếu tố tới quản lý hoạt động bồi
dưỡng học sinh giỏi các môn khoa học tự nhiên ở trường THPT
huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên ................................................................ 74
2.5.1. Thực trạng ảnh hưởng của các yếu tố chủ quan ...................................... 74
2.5.2. Thực trạng ảnh hưởng của các yếu tố khách quan .................................. 76
2.5.3. Đánh giá chung ........................................................................................ 78
Kết luận chương 2.............................................................................................. 80
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG HỌC
SINH GIỎI CÁC MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN Ở TRƯỜNG TRUNG
HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN ĐỒNG HỶ, TỈNH THÁI NGUYÊN .................... 81
3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................................... 81
3.1.1. Nguyên tắc bảo đảm tính mục tiêu .......................................................... 81
3.1.2. Nguyên tắc bảo đảm tính khoa học ......................................................... 81
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
3.1.3. Nguyên tắc bảo đảm tính toàn diện và hệ thống ..................................... 82
3.1.4. Nguyên tắc bảo đảm tính khả thi ............................................................. 82
3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng HS giỏi các môn KHTN
ở trường THPT huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên ......................................... 82
3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao hiệu quả tuyên truyền, giáo dục cho cán bộ
quản lý, GV và HS về tầm quan trọng của việc bồi dưỡng HS giỏi các môn
KHTN ở trường THPT ........................................................................................ 83
3.2.2. Biện pháp 2: Đổi mới hoạt động bồi dưỡng về chuyên môn, nghiệp
vụ cho đội ngũ GV dạy bồi dưỡng HS giỏi các môn KHTN ở trường THPT ...... 87
3.2.3. Biện pháp 3: Thường xuyên đổi mới nội dung, phương pháp, hình
thức bồi dưỡng HS giỏi các môn KHTN .......................................................... 89
3.2.4. Biện pháp 4: Tăng cường các biện pháp kiểm tra, đánh giá hiệu
quả thực hiện bồi dưỡng HS giỏi của GV ......................................................... 91
3.2.5. Biện pháp 5: Tăng cường các hoạt động xã hội hóa giáo dục, huy
động các nguồn lực phục vụ công tác bồi dưỡng HS giỏi các môn KHTN ...... 93
3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp được đề xuất .......... 95
3.3.1. Các bước tiến hành khảo nghiệm ............................................................ 95
3.3.2. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................... 96
Kết luận chương 3............................................................................................ 102
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 103
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 107
PHỤ LỤC
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
CBQL
:
Cán bộ quản lý
ĐTBC
:
Điểm trung bình cộng
GD & ĐT
:
Giáo dục và Đào tạo
GV
:
Giáo viên
HS
:
Học sinh
KHTN
:
Khoa học Tự nhiên
QLGD
:
Quản lý giáo dục
SL
:
Số lượng
THPT
:
Trung học phổ thông
TS
:
Tổng số
TƯ
:
Trung ương
UBND
:
Ủy ban nhân dân
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Bảng thống kê quy mô trường, lớp THPT huyện Đồng Hỷ năm học
2018 - 2019............................................................................................... 38
Bảng 2.2. Bảng thống kê cán bộ quản lý và giáo viên các trường THPT huyện
Đồng Hỷ ................................................................................................... 38
Bảng 2.3. Thống kê trình độ giáo viên các trường THPT huyện Đồng Hỷ ............. 39
Bảng 2.4. Bảng thống kê đội ngũ cán bộ giáo viên dạy giỏi các môn KHTN ở
trường THPT huyện Đồng Hỷ tính đến thời điểm năm 2017 - 2018 ....... 40
Bảng 2.5. Bảng thống kê HS giỏi các môn KHTN ở các trường THPT huyện
Đồng Hỷ tính từ năm 2015 đến năm 2019 ............................................... 42
Bảng 2.6. Đánh giá của CBQL và GV về mức độ cần thiết của hoạt động bồi
dưỡng HS giỏi các môn KHTN ở trường THPT huyện Đồng Hỷ ........... 46
Bảng 2.7. Đánh giá của CBQL và GV về ý nghĩa của hoạt động bồi dưỡng HS
giỏi các môn KHTN ở trường THPT huyện Đồng Hỷ............................. 47
Bảng 2.8. Thực trạng thực hiện mục đích bồi dưỡng HS giỏi các môn KHTN ở
trường THPT huyện Đồng Hỷ ................................................................. 49
Bảng 2.9. Kết quả thực hiện chương trình, nội dung bồi dưỡng HS giỏi các
môn KHTN ở trường THPT huyện Đồng Hỷ .......................................... 50
Bảng 2.10. Thực trạng về mức độ sử dụng và hiệu quả của các phương pháp bồi
dưỡng HS giỏi các môn KHTN theo đánh giá của CBQL, giáo viên và
học sinh ..................................................................................................... 52
Bảng 2.11. Hình thức bồi dưỡng HS giỏi các môn KHTN của GV các trường
THPT huyện Đồng Hỷ ............................................................................. 55
Bảng 2.12. Mức độ thực hiện và hiệu quả thực hiện hình thức bồi dưỡng HS giỏi
các môn KHTN của GV trường THPT huyện Đồng Hỷ ............................ 57
Bảng 2.13. Mức độ thực hiện việc quản lý kế hoạch hoạt động bồi dưỡng HS
giỏi các môn KHTN ở trường THPT huyện Đồng Hỷ ............................ 62
Bảng 2.14. Thực trạng quản lý nội dung, chương trình bồi dưỡng HS giỏi các
môn KHTN ở trường THPT huyện Đồng Hỷ .......................................... 65
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
Bảng 2.15. Thực trạng chỉ đạo của Hiệu trưởng đối với hoạt động bồi dưỡng HS
giỏi các môn KHTN ................................................................................. 67
Bảng 2.16. Thực trạng kiểm tra, đánh giá của Hiệu trưởng đối với bồi dưỡng
HS giỏi các môn KHTN ở trường THPT huyện Đồng Hỷ ...................... 69
Bảng 2.17. Các yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến việc quản lý hoạt động bồi
dưỡng HS giỏi các môn KHTN ở trường THPT huyện Đồng Hỷ ........... 75
Bảng 2.18. Thực trạng yếu tố khách quan ảnh hưởng đến quản lý hoạt động bồi
dưỡng HS giỏi các môn KHTN ở trường THPT huyện Đồng Hỷ ........... 77
Bảng 3.1. Khảo nghiệm tính cần thiết của biện pháp quản lý hoạt động bồi
dưỡng HS giỏi các môn KHTN ở trường THPT huyện Đồng Hỷ,
tỉnh Thái Nguyên ..................................................................................... 96
Bảng 3.2. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động bồi
dưỡng HS giỏi các môn KHTN ở trường THPT huyện Đồng Hỷ,
tỉnh Thái Nguyên ...................................................................................... 99
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Chất lượng nguồn nhân lực là một trong những yếu tố căn bản quyết định sự
suy vong hay hưng thịnh của mỗi quốc gia. Bối cảnh thời đại với xu thế toàn cầu hóa,
hội nhập và sự phát triển sâu rộng của kinh tế tri thức đang tạo ra nhiều thời cơ, thách
thức mới cho Việt Nam trong tiến trình phát triển. Việt Nam có thể giành lợi thế
trong cạnh tranh, hội nhập nếu xây dựng được nguồn nhân lực chất lượng cao và phát
triển được lực lượng sản xuất hiện đại để có thể khai thác tiềm năng, sức mạnh nội
lực của dân tộc. Tuy nhiên sẽ là thách thức rất lớn nếu chúng ta tụt hậu so với các
nước về trí tuệ, về nguồn nhân lực.
Nhận thức thấu đáo thời cơ, vận hội cùng với những thách thức đã nêu, với quan
điểm coi con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực quan trọng cho sự nghiệp phát
triển của toàn xã hội, Đảng ta đã chỉ rõ: "Giáo dục - Đào tạo là quốc sách hàng đầu".
Gần đây, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng cũng đề ra nhiệm vụ cơ bản
cho ngành giáo dục đến năm 2020 là: “Phát triển, nâng cao chất lượng nguồn nhân
lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao là một trong những yếu tố quyết định sự
phát triển nhanh, bền vững đất nước” 13.
Cả về mặt lý luận và thực tiễn đều chỉ ra rằng, để có nguồn nhân lực chất
lượng cao đòi hỏi mỗi quốc gia phải hết sức chú trọng đến công tác đào tạo, bồi
dưỡng. Theo đó, việc bồi dưỡng và quản lý hoạt động bồi dưỡng HS giỏi ở các cơ sở
giáo dục được xem là một trong những giải pháp thiết thực để cải biến chất lượng
nguồn nhân lực. Đây là nhiệm vụ thiết yếu của các cơ sở đào tạo, trong đó các trường
(THPT) cần trở thành lực lượng cơ bản tham góp vào quá trình hiện thực hóa chiến
lược đào tạo, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước.
Bồi dưỡng HS giỏi là nhiệm vụ quan trọng, được coi là 1 trong 3 mục tiêu
chiến lược của nền giáo dục. Nhận thức được điều này, ngành giáo dục nói chung và
các trường THPT ở huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên nói riêng đã thực hiện đồng
bộ nhiều giải pháp hướng đến việc phát hiện, bồi dưỡng những học sinh có năng lực
để góp phần thực hiện chiến lược xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao cho tỉnh
và cho đất nước.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
Tuy nhiên, việc bồi dưỡng học sinh giỏi nói chung và công tác quản lý hoạt động
bồi dưỡng học sinh giỏi các môn khoa học tự nhiên nói riêng ở các trường THPT huyện
Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên bên cạnh những kết quả đạt được còn tồn tại không ít hạn
chế, bất cập. Nội dung bồi dưỡng học sinh giỏi các môn KHTN chưa phong phú, chưa có
tính liên thông trong hệ thống chương trình. Trên thực tế, ở các trường THPT huyện
Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên chưa xây dựng được kế hoạch và có các biện pháp quản lý,
bồi dưỡng học sinh giỏi lâu dài, việc đầu tư cơ sở vật chất, tài liệu giảng dạy, thiết bị và
kinh phí cho giáo viên tham gia trực tiếp bồi dưỡng còn hạn chế; nhiều học sinh THPT ở
huyện Đồng Hỷ chưa có động lực và tâm huyết với việc bồi dưỡng HSG vì quỹ thời gian
có hạn, vì tâm lý lo lắng sợ ảnh hưởng đến kết quả học tập chung, thậm chí một số học
sinh còn bị chi phối bởi điều kiện kinh tế gia đình; GV dạy bồi dưỡng ngoài việc hoàn tất
các nhiệm vụ giảng dạy như các GV khác, một số giáo viên còn đảm trách thêm các hoạt
động kiêm nhiệm; nhiều GV trẻ có trình độ nhưng chưa mạnh dạn đảm nhiệm công tác
bồi dưỡng HS giỏi. CBQL chưa có nhiều kinh nghiệm và thiếu những nghiên cứu khoa
học chuyên sâu về công tác bồi dưỡng HS giỏi các môn KHTN; hiệu quả quản lý công
tác bồi dưỡng HS giỏi ở các trường THPT trên địa bàn huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái
Nguyên những năm qua chưa tạo được bước đột phá, chủ yếu vẫn dựa trên kinh nghiệm.
Những hạn chế nêu trên đã khách quan đặt ra yêu cầu cần đổi mới và nâng cao
hiệu quả quản lý công tác bồi dưỡng HS giỏi các môn KHTN bằng việc tìm kiếm, khảo
nghiệm những biện pháp mang tính khả thi và đảm bảo tính phù hợp với điều kiện thực
tế ở các trường THPT trên địa bàn huyện Đồng Hỷ.
Từ cơ sở lý luận và thực tiễn đã nêu, với cương vị là một cán bộ quản lý ở trường
THPT huyện Đồng Hỷ, tôi mạnh dạn chọn vấn đề “Quản lý hoạt động bồi dưỡng học
sinh giỏi các môn khoa học tự nhiên ở trường trung học phổ thông huyện Đồng Hỷ,
tỉnh Thái Nguyên” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn thạc sỹ chuyên ngành QLGD với
mong muốn góp phần nâng cao chất lượng bồi dưỡng HS giỏi các môn KHTN và được
ứng dụng rộng rãi ở các trường THPT trên địa bàn huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng học
sinh giỏi các môn khoa học tự nhiên ở trường THPT huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái
Nguyên, đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động này nhằm góp phần nâng cao
chất lượng hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi các môn khoa học tự nhiên.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng HS giỏi các môn khoa học tự nhiên
của hiệu trưởng các trường THPT huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên
3.2. Khách thể nghiên cứu
Công tác quản lý hoạt động bồi dưỡng HS giỏi các môn khoa học tự nhiên của
hiệu trưởng các trường THPT huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên.
4. Giả thuyết khoa học
Nghiên cứu cơ sở lí luận, khảo sát thực trạng sẽ đề xuất biện pháp quản lý hoạt
động bồi dưỡng HS giỏi các môn KHTN như: Đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục để
thống nhất nhận thức của CBQL, GV và HS về tầm quan trọng của việc bồi dưỡng
HS giỏi các môn KHTN ở trường THPT; Tăng cường bồi dưỡng về chuyên môn,
nghiệp vụ cho đội ngũ GV dạy bồi dưỡng HS giỏi các môn KHTN ở trường THPT;
Thường xuyên đổi mới nội dung, phương pháp, hình thức bồi dưỡng HS giỏi; Tăng
cường các biện pháp kiểm tra, đánh giá hiệu quả thực hiện bồi dưỡng HS giỏi của
GV; Đẩy mạnh xã hội hóa giáo dục, huy động các nguồn lực phục vụ công tác bồi
dưỡng HS giỏi các môn KHTN thì kết quả bồi dưỡng HS giỏi các môn KHTN ở
trường THPT huyện Đồng Hỷ sẽ được nâng cao hơn.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi
các môn khoa học tự nhiên ở trường THPT.
5.2. Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi
các môn khoa học tự nhiên ở trường THPT huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên.
5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng hoạt động
bồi dưỡng học sinh giỏi các môn khoa học tự nhiên ở trường THPT huyện Đồng Hỷ,
tỉnh Thái Nguyên trong những năm học tiếp theo.
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài
- Giới hạn về nội dung nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu biện pháp
quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi các môn khoa học tự nhiên ở trường THPT
huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
- Giới hạn về đối tượng khảo sát:
+ Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng, Tổ trưởng các trường THPT trên địa bàn
huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên
+ Giáo viên bồi dưỡng HS giỏi các môn KHTN ở ba trường THPT huyện
Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên.
+ HS giỏi các môn KHTN ở ba trường THPT huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên.
- Giới hạn về thời gian và địa điểm:
+ Thời gian: Khảo sát và sử dụng số liệu từ năm trong năm học 2015 - 2016
đến năm 2018 - 2019.
+ Địa điểm: Các trường THPT trên địa bàn huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên bao
gồm: Trường THPT Đồng Hỷ; Trường THPT Trại Cau và Trường THPT Trần Quốc Tuấn.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Để xác định các khái niệm và xây dựng khung lý thuyết cho vấn đề nghiên
cứu, đề tài sử dụng các phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết, phương pháp hệ
thống hóa và khái quát hóa lý thuyết để nghiên cứu các tài liệu, các công trình nghiên
cứu khoa học, các bài báo, các tạp chí chuyên ngành, các văn kiện của Đảng và Nhà
nước, các văn bản hướng dẫn của ngành về giáo dục.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi
Đây là phương pháp cơ bản trong đề tài được sử dụng để tiến hành lấy ý kiến của các
khách thể nghiên cứu thông qua phiếu điều tra, bảng hỏi nhằm làm rõ vấn đề nghiên cứu.
7.2.2. Phương pháp quan sát sư phạm
Phương pháp này dùng để tiến hành quan sát hoạt động dạy bồi dưỡng HS giỏi
của GV, mức độ tiến bộ và hứng thú học tập của HS tham gia bồi dưỡng HS giỏi các
môn KHTN để thu thập thông tin góp phần làm rõ thực trạng cần nghiên cứu.
7.2.3. Phương pháp chuyên gia
Phương pháp này dùng để trưng cầu ý kiến chuyên gia về các nội dung nghiên
cứu, đánh giá về tính khoa học và tính khả thi của các biện pháp được đề xuất. Với
phương pháp này, có thể khai thác được ý kiến đánh giá của các chuyên gia có trình độ
cao để tìm ra giải pháp tối ưu cho việc nâng cao hiệu quả hoạt động bồi dưỡng học sinh
giỏi các môn KHTN ở trường THPT trên địa bàn huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
7.3. Phương pháp bổ trợ
Đề tài sử dụng phương pháp toán thống kê để xử lý kết quả nghiên cứu thực
trạng và khảo sát tính cần thiết, tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và tài liệu tham khảo đề tài gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi các
môn khoa học tự nhiên ở các trường trung học phổ thông.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi các môn
khoa học tự nhiên ở trường THPT huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi các môn khoa
học tự nhiên ở trường THPT huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI CÁC MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Trên thế giới
Những nghiên cứu về quản lý nhà trường
Trên thế giới đã có nhiều công trình nghiên cứu tiêu biểu về quản lý giáo dục một lĩnh vực chuyên biệt đảm trách nhiệm vụ xây dựng nguồn nhân lực và bồi dưỡng
nhân tài cho các quốc gia.
Nhà giáo dục học Xô-viết V.A Xukhomlinxki khi tổng kết những kinh nghiệm
quản lý chuyên môn trong vai trò là Hiệu trưởng nhà trường cho rằng: Kết quả hoạt
động của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào công việc tổ chức đúng đắn các hoạt
động dạy học.
Bộ Giáo dục Singapore (2009), Mô hình trường học ưu việt của Singapore,
SEM đã đề cập đến những yêu cầu cần thiết của lãnh đạo nhà trường: Phải vạch ra
một tầm nhìn đối với những thành tích, kết quả dự định đạt được và tạo ra một môi
trường học tập lý tưởng cho HS và cả GV.
Tác giả Jena Valérien, trong cuốn "Quản lý hành chính và sư phạm trong các
nhà trường tiểu học" do UNESCO xuất bản năm 1991 đã phân tích về vai trò, chức
năng và nhiệm vụ của người Hiệu trưởng; qua đó đưa ra gợi ý đối với các yêu cầu về
phẩm chất và năng lực của người Hiệu trưởng và phương thức phát triển đội ngũ đó.
Tác giả Savin N.V trong cuốn "Giáo dục học, tập 2" Nxb Giáo dục, Hà Nội, 1983
đã tập trung làm rõ những vấn đề cơ bản của quản lý nhà trường, đáng chú ý là Savin
N.V đã tập trung trình bày phương thức phát triển đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục.
Tác giả M.I.Kônđacốp (1984) với cuốn “Quản lý giáo dục quốc dân trên địa
bàn quận, huyện”, Trường Cán bộ quản lý Trung ương 1 Hà Nội, Nxb Giáo dục, 1984
đã đưa ra quan niệm về quản lý giáo dục với tư cách là sự tác động có hệ thống, có kế
hoạch và có tính hướng đích của các chủ thể quản lý nhằm hình thành và phát triển
nhân cách cho trẻ.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
Các công trình nghiên cứu nêu trên thường tiếp cận khái niệm quản lý ở góc độ
chức năng, từ đó đưa ra yêu cầu cần đáp ứng của nhà quản lý. Những ý tưởng, những
quan niệm về vai trò, yêu cầu của nhà quản lý nói chung, quản lý giáo dục nói riêng ở
các công trình nghiên cứu đã nêu sẽ là những định hướng quan trọng để tác giả luận
văn làm rõ vị trí, vai trò của Hiệu trưởng ở trường THPT với tư cách là chủ thể quản lý
nhà trường, quản lý hoạt động chuyên môn nói chung và bồi dưỡng HS giỏi nói riêng.
Những nghiên cứu về công tác bồi dưỡng nhân tài, bồi dưỡng HS giỏi
Ở Trung Quốc, ngay từ rất sớm việc phát hiện và sử dụng hiền tài đã được các
triều đại phong kiến hết sức chú trọng. Từ thời kỳ Cổ đại, giáo dục Nho học của Khổng
Tử đã xác định vì quốc gia mà đào tạo nhân tài, vì xã hội mà bồi dưỡng ra nhiều tinh
anh. Triều đại nhà Tùy, nhà Đường đã mở ra các khoa thi để tuyển chọn nhân tài.
Nhật Bản đã sớm xác định nhiệm vụ bồi dưỡng một thế hệ thanh niên có đạo
đức, có tài năng, có sức sáng tạo để gánh vác trọng trách của thế kỷ thứ XXI và công
tác bồi dưỡng học sinh giỏi vì thế cũng được xem là nhiệm vụ chiến lược của các cơ
sở đào tạo ở quốc gia này.
Với quan điểm chú trọng đào tạo nhân lực chất lượng cao, Hàn Quốc cũng là
một trong những quốc gia xây dựng được chương trình đặc biệt để dành cho học sinh
giỏi hướng đến mục tiêu tìm kiếm tài năng. Năm 1994 với khoảng 57/174 cơ sở giáo
dục ở Hàn Quốc tổ chức chương trình đặc biệt dành cho học sinh giỏi. Điều này có ý
nghĩa thực sự đối với công tác tìm kiếm tài năng ở Hàn Quốc trong những năm qua.
Công tác bồi dưỡng, phát triển nhân tài cũng được xem là nhiệm vụ trọng tâm
của việc thực hiện chính sách phát triển trí tuệ ở châu Âu. Ngay trong thời Phục
hưng, những người có tài năng về nghệ thuật, kiến trúc, văn học... đều được nhà nước
cùng các tổ chức cá nhân bảo trợ và giúp đỡ.
Đến thế kỉ XIX, nước Mỹ đặc biệt chú trọng vấn đề giáo dục HS giỏi và tìm
kiếm tài năng, đặc biệt trong suốt thế kỉ XX, “HS giỏi đã trở thành một vấn đề của
nước Mỹ với hàng loạt các tổ chức và các trung tâm nghiên cứu, bồi dưỡng HS giỏi
ra đời. Năm 2002 có 38 bang của Hoa Kỳ có đạo luật về giáo dục HS giỏi (Gifted &
Talented Student Education Act) trong đó 28 bang có thể đáp ứng đầy đủ cho việc
giáo dục HS giỏi” 16, tr.6]
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
Viện Hàn lâm quốc gia dành riêng cho HS giỏi và tài năng trẻ đã được lập ra ở
nước Anh và Hiệp hội quốc gia dành cho HS giỏi cùng với Website hướng dẫn GV
dạy cho HS giỏi và học sinh tài năng ( đã được ra đời và
hoạt động đồng bộ.
Chính quyền New Zealand cũng đã phê chuẩn kế hoạch phát triển chiến lược
HS giỏi từ năm 2001…
Stepanek J.B đã giới thiệu những đặc điểm chính của chương trình dạy học
dành cho HS có năng khiếu thông qua cuốn sách “The Inchesive Classroom: Meeting
the Heeds of Gifted Students Differentiating Mathematics and Science Instruction”,
Northwest Regional Education Laboratory. Theo Stepanek J.B, “nội dung dạy học
phải có mức độ phức tạp và sâu sắc hơn; Phương pháp dạy học phải kích thích HS tự
mình khám phá và chiếm lĩnh tri thức; Tạo cơ hội cho HS tìm thấy ứng dụng của các
kiến thức trong các ngành khoa học khác và trong cuộc sống [43, tr.24].
Nhìn chung các nước Anh, Mỹ, Hàn Quốc, Trung Quốc, New Zealand, Ấn Độ…
đều đã đưa ra những chính sách cụ thể để phát triển tiềm năng trí tuệ của quốc gia thông
qua chương trình bồi dưỡng HS giỏi. Qua đó cũng hình thành được những quan niệm về
HS giỏi với việc nhận diện tiêu chí xác định là “gift” (giỏi, có năng khiếu) và “talent” (tài
năng). Đồng thời công tác giáo dục HS giỏi cũng được luận bàn trực tiếp với việc làm rõ
mục tiêu bồi dưỡng cùng những hình thức giáo dục HS giỏi theo từng cấp học.
1.1.2. Ở Việt Nam
Từ quan điểm trọng dụng nhân tài, vấn đề đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực
nói chung và bồi dưỡng HS giỏi nói riêng sớm được Nhà nước và các nhà nghiên cứu
quan tâm trên nhiều bình diện.
Những nghiên cứu về quản lý hoạt động chuyên môn
Hà Văn Cung: “Một số biện pháp bồi dưỡng năng lực quản lý quá trình dạy học
của các trường THCS tỉnh Quảng Ninh”, Luận văn thạc sĩ QLGD, 2000. Giá trị nổi bật
của công trình nghiên cứu là đã khái quát hóa được những tiêu chí đánh giá năng lực
quản lý quá trình dạy học của hiệu trưởng ở các trường THCS tỉnh Quảng Ninh [9].
Nguyễn Văn Tiến: “Một số biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý chuyên môn của
hiệu trưởng trường THCS ngoại thành Hải Phòng”, Luận văn thạc sĩ QLGD, 2000 [47].
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
Trần Thị Minh Nguyệt: “Một số biện pháp quản lý chuyên môn của hiệu trưởng
Trường THPT Thành phố Thái Nguyên”, Luận văn thạc sĩ QLGD, 2002 [38].
Nguyễn Mạnh Cường: “Một số giải pháp nâng cao năng lực quản lí của hiệu
trưởng trường trung học tỉnh Lạng Sơn nhằm đáp ứng nhu cầu đổi mới giáo dục”,
Luận văn thạc sĩ QLGD, 2003 [10].
Đỗ Việt Tiến: “Một số biện pháp quản lí hoạt động giảng dạy của hiệu trưởng
trường THCS vùng ven đô quận Hồng Bàng - Hải Phòng”, Luận văn thạc sĩ QLGD,
2003 [48];
Nguyễn Thị Hải: “Một số biện pháp quản lí hoạt động dạy học của hiệu
trưởng nhằm nâng cao chất lượng giáo dục ở trường THCS Đông Sơn - Thanh Hoá”,
Luận văn thạc sĩ QLGD, 2003;
Doãn Văn Quân: “Các biện pháp tăng cường quản lí hoạt động dạy học của hiệu
trưởng Trường THPT Thành phố Hải Phòng”, luận văn thạc sĩ QLGD, 2003 [41].
Trần Thị Vương: “Một số biện pháp nâng cao năng lực quản lí chuyên môn
của hiệu trưởng trường THCS Thanh Trì - Hà Nội”, Luận văn thạc sĩ QLGD,
2003[54].
Phạm Văn Kính: “Một số biện pháp quản lí chuyên môn của hiệu trưởng nhằm
nâng cao chất lượng dạy học ở Trường THPT Chuyên Hạ Long”, Luận văn thạc sĩ
QLGD, 2004 [32].
Lưu Hoài Nam: “Biện pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng các
trường THPT huyện Tiên Phước, tỉnh Quảng Nam”, Luận văn thạc sỹ chuyên ngành
QLGD, Đại học Đà Nẵng, 2012 [36].
Ở những công trình nghiên cứu nêu trên, ngoài việc làm rõ các khái niệm công cụ
như: quản lý, dạy học, quản lý chuyên môn, quản lý hoạt động dạy học, các tác giả đã
luận chứng khá tường minh tính tất yếu và hình thức, điều kiện thực hiện một số biện
pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động chuyên môn của hiệu trưởng các trường
THCS, trường THPT trên từng địa bàn nghiên cứu của đề tài.
Lê Hoàng Hà: “Quản lý dạy học theo quan điểm dạy học phân hóa ở trường Trung
học phổ thông Việt Nam hiện nay”, Luận án Tiến sĩ QLGD, Hà Nội, 2012. Đây là công
trình nghiên cứu hết sức công phu khi tác giả đánh giá khá kỹ lưỡng thực trạng quản lý
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
hoạt động dạy học theo quan điểm dạy học phân hóa ở trường THPT, chỉ rõ nguyên nhân
và đề xuất các biện pháp để nâng cao hiệu quả quản lý của hiệu trưởng đối với việc dạy
học phân hóa - một quan điểm dạy học mới ở các trường THPT Việt Nam hiện nay.
Viện Nghiên cứu khoa học QLGD đã tổ chức thành công Hội thảo khoa học
“Quản trị trường phổ thông trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục” tại Hà
Nội vào ngày 26/11/2018. Hội thảo đã tạo diễn đàn cho các nhà nghiên cứu giáo
dục, nhà giáo tâm huyết chia sẻ những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản trị nhà
trường, quản lý hoạt động chuyên môn trước yêu cầu thực hiện chương trình giáo
dục phổ thông mới.
Những công trình nghiên cứu nêu trên đã làm rõ cơ sở lý luận về quản lý hoạt
động dạy học ở trường THPT; thực trạng công tác quản lý hoạt động dạy học của
hiệu trưởng các trường THPT và các biện pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu
trưởng nhằm nâng cao chất lượng ở các trường THPT.
Những nghiên cứu về quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi
Quản lý hoạt động bồi dưỡng HS giỏi đang là vấn đề được nhiều nhà trường
hết sức quan tâm. Trong những năm gần đây có rất nhiều luận văn thạc sỹ cùng bàn
luận về vấn đề này, tiêu biểu như:
Nguyễn Thị Thanh Nam: “Quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG tại trường
THCS Lê Hữu Trác, tỉnh Hưng Yên”, Luận văn thạc sĩ QLGD, 2012. Giá trị căn bản
của công tình nghiên cứu này là tiếp cận chức năng và những yêu cầu cần đáp ứng
của hiệu trưởng trường THCS về quản lý hoạt động bồi dưỡng HS giỏi [37].
Hoàng Khắc Tiệp: “Quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG ở trường THCS Lê
Qúy Đôn, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định trong bối cảnh hiện nay”, Luận văn thạc sĩ
QLGD, 2012. Thực trạng và các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động
bồi dưỡng HSG ở trường THCS Lê Qúy Đôn, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định được
tác giả luận bàn từ nhiều góc độ tiếp cận cả về chức năng, nhiệm vụ của hiệu
trưởng, nội dung và cách thức quản lý cũng như những biện pháp cần vận dụng để
cải biến một số hạn chế trong công tác quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG ở trường
THCS Lê Qúy Đôn trong bối cảnh hiện nay [49].
Đỗ Đức Thiện: “Quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG ở các trường THCS quận
Kiến An, Thành phố Hải Phòng”, Luận văn thạc sĩ QLGD 2013 [45].
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
Ngô Văn Mậu: “Quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG ở trường THCS huyện
Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh”, Luận văn thạc sĩ QLGD, 2014 [34].
Nguyễn Văn Đức: Biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi ở
trường THCS Thanh Thủy, huyện Thanh Thủy, tỉnh Phú Thọ, Luận văn thạc sỹ Khoa
học giáo dục, ĐHSP Thái Nguyên, 2014 [16].
Ba công trình nghiên cứu nêu trên cùng bàn luận và làm rõ tính tất yếu của
việc tìm kiếm và vận dụng các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng HS giỏi một
cách hiệu quả, chú trọng đến việc thay đổi tư duy của cả cán bộ quản lý, GV và HS
về vị trí, vai trò của việc bồi dưỡng HS giỏi.
Bùi Mỹ Hạnh: Quản lý công tác bồi dưỡng HSG tại trường THPT chuyên Hà
Nội - Amsterdam, Luận văn thạc sỹ QLGD, Đại học quốc gia Hà Nội, 2011[22]. Đây
là công trình nghiên cứu có ý nghĩa lý luận và thực tiễn cao khi đi sâu đánh giá và đề
xuất các biện pháp quản lý công tác bồi dưỡng HSG tại trường THPT chuyên Hà Nội
- Amsterdam, một cơ sở giáo dục có uy tín trong cả nước và luôn xem hoạt động bồi
dưỡng HS giỏi là hoạt động chiến lược để khẳng định thương hiệu nhà trường trong
bối cảnh gia tăng cạnh tranh và hội nhập.
Bùi Thanh Hồ: “Quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường THPT Mỹ
Văn, huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục”, Luận văn
thạc sỹ QLGD, trường Đại học Giáo dục, Đại học quốc gia Hà Nội, 2017; Ngô Tấn
Hây: “Quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi trường THPT Ngã Sáu - Hậu
Giang năm học 2017-2018”, Tiểu luận cuối khóa, Lớp Bồi dưỡng Cán bộ quản lý
giáo dục, Trường Cán bộ QLGD Thành phố Hồ Chí Minh, 2017. Cả hai tác giả Bùi
Thanh Hồ và Ngô Tấn Hây đã tập trung làm rõ nội dung quản lý hoạt động bồi dưỡng
HS giỏi ở trường THPT. Những khảo sát, đánh giá cụ thể về thực trạng, biện pháp nâng
cao hiệu quả quản lý hoạt động bồi dưỡng HS giỏi ở hai trường THPT thuộc đối tượng
nghiên cứu của đề tài đã cung cấp cho tác giả luận văn những cơ sở lý luận quan trọng
để làm rõ một số thuật ngữ, khái niệm công cụ về HS giỏi, quản lý hoạt động bồi
dưỡng HS giỏi, mục tiêu và biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng HS giỏi của hiệu
trưởng trường THPT.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
Tổng thể những công trình nghiên cứu nêu trên cho thấy, tính cấp thiết được đặt
ra từ thực tiễn đối với công tác quản lý hoạt động bồi dưỡng HS giỏi ở các cấp, đặc biệt
là các trường trung học cơ sở và THPT. Ở các mức độ khác nhau, các tác giả đã góp
phần làm phong phú thêm lý luận chung về quản lý hoạt động bồi dưỡng HS giỏi. Trên
cơ sở đánh giá thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng HS giỏi ở từng cơ sở đào tạo,
các tác giả đã đề xuất những biện pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt
động bồi dưỡng HS giỏi ở các trường trung học cơ sở và THPT trên nhiều địa bàn.
Những nghiên cứu về quản lý hoạt động bồi dưỡng HS giỏi các môn KHTN
Lê Thị Hữu Huyền: “Thực trạng của việc bồi dưỡng HS giỏi hóa học ở một số
trường THPT chuyên”, Tạp chí Khoa học Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh,
số 42/2013. Trên cơ sở đánh giá thực trạng, tác giả đã đề xuất giải pháp nâng cao chất
lượng quản lý bồi dưỡng HS giỏi môn hóa học ở một số trường THPT chuyên [28].
Trịnh Doãn Toản: “Quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi các môn khoa
học tự nhiên ở trường trung học cơ sở trên địa bàn quận Hồng Bàng thành phố Hải
Phòng”, Luận văn thạc sỹ Khoa học giáo dục, trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên,
2017 [50]. Công trình nghiên cứu đã làm rõ vấn đề quản lý hoạt động bồi dưỡng HS
giỏi các môn KHTN nói chung cả về phương diện lý luận và thực tiễn cũng như việc
đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động bồi dưỡng HS giỏi các môn
KHTN. Tuy nhiên, đề tài mới tiếp cận vấn đề ở trường trung học cơ sở trên địa bàn
quận Hồng Bàng thành phố Hải Phòng.
Thực tiễn cho thấy, việc phân tích, luận giải về quản lý hoạt động bồi
dưỡng HS giỏi các môn KHTN ở trường THPT chưa được luận bàn trực tiếp và sâu
sát. Đây vẫn là vấn đề còn rất ít công trình nghiên cứu mang tính chất chuyên sâu.
Hơn nữa, ở góc độ tiếp cận biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng HS giỏi các
môn KHTN ở trường THPT trên địa bàn huyện Đồng Hỷ, tính Thái Nguyên trên
thực tế càng là vấn đề mới mẻ, chưa có bất cứ công trình nào nghiên cứu và luận
bàn trực tiếp. Tôi mong muốn được thực hiện đề tài này ngay tại địa bàn mình
công tác để có những nghiên cứu khoa học chuyên sâu phục vụ cho công tác quản
lý hoạt động bồi dưỡng HS giỏi các môn KHTN ở địa phương đồng thời tham
mưu, tư vấn phát triển công tác này trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên trước những
yêu cầu, đòi hỏi ngày càng cao của đổi mới giáo dục hiện nay.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Khái niệm bồi dưỡng
Giáo dục là một ngành đặc thù với trọng trách “nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực,
bồi dưỡng nhân tài”. Công tác đào tạo, bồi dưỡng HS luôn được xrm là nhiệm vụ chiến
lược của các nhà trường.
Khái niệm bồi dưỡng và khái niệm đào tạo có mối liên hệ rất mật thiết. Nếu
như đào tạo là quá trình truyền thụ, tiếp nhận có hệ thống những tri thức, kỹ năng
theo quy định của từng cấp học, bậc học” [6], thì khái niệm bồi dưỡng được dùng với
nghĩa là cập nhật, bổ túc thêm một số kiến thức, kỹ năng cần thiết nhằm nâng cao
hiểu biết, nâng cao năng lực, phẩm chất sau khi đã được đào tạo cơ bản.
Theo Từ điển tiếng Việt (2001), “Bồi dưỡng là làm tăng năng lực hoặc phẩm chất”.
Theo quy định tại Khoản 2 Điều 3 Quy chế đào tạo, bồi dưỡng công chức, viên
chức do Bộ Tư pháp ban hành kèm theo Quyết định 273/QĐ-BTP ngày 12 tháng 02 năm
2018 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp thì: “Bồi dưỡng là hoạt động trang bị, cập nhật, nâng
cao kiến thức, kỹ năng làm việc”[6].
Từ những quan niệm nêu trên, có thể khái quát rằng, bồi dưỡng là sự tác
động có ý thức, có mục đích, có kế hoạch về việc trang bị thêm kiến thức, kỹ năng
nhằm mục đích nâng cao và hoàn thiện năng lực hoạt động của các chủ thể. Với ý
nghĩa này, xét về quy trình, bồi dưỡng thường diễn ra sau hoạt động đào tạo, tức là
sau khi người học đã được trang bị những phẩm chất, kiến thức, kỹ năng cơ bản,
nền tảng và có hệ thống. Tính hướng đích của hoạt động bồi dưỡng là phát hiện tài
năng, trên cơ sở đó lựa chọn nội dung, phương pháp tác động nhằm tạo lập những
điều kiện cần thiết để tài năng ấy được phát huy.
Cần xem bồi dưỡng là hoạt động vừa mang tính khoa học vừa mang tính sáng
tạo. Tính khoa học đòi hỏi chủ thể tham gia bồi dưỡng phải xây dựng được nội
dung, chương trình bồi dưỡng phù hợp với từng đối tượng cụ thể dựa trên những cơ
sở lý luận và cơ sở thực tiễn nhất định. Tính sáng tạo của hoạt động bồi dưỡng biểu
hiện ở việc phát hiện tiềm năng của đối tượng được bồi dưỡng và kiếm tìm, lựa
chọn hình thức, phương thức bồi dưỡng thích hợp để có thể khơi dậy và phát huy
những năng lực của con người.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
