Tiêu chuẩn ngành 10 TCN 924-2006

BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

10TCN                     TIÊU CHUẨN NGÀNH
10 TCN 924 ­ 2006

QUI TRÌNH CHẨN ĐOÁN
BỆNH GIUN BAO


                                                                                                                    10 TCN  924­2006

Hà Nội, 2006
TIÊU CHUẨN NGÀNH                                                                  10 TCN 924­2006

QUI TRÌNH CHẨN ĐOÁN
BỆNH GIUN BAO
(TRICHINELLOSIS)
(Ban hành kèm theo Quyết định số              /QĐ­BNN­KHCN
ngày       tháng  12  năm  2006 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông  
thôn)

1. Phạm vi áp dụng
Qui trình này được áp dụng để chẩn đoán bệnh giun bao ở các loài động vật 
có vú, trong phòng thí nghiệm.
2. Khái niệm
Bệnh giun bao (còn gọi là giun xoắn)  ở động vật gây ra bởi loài Trichinella  
spiralis; là một bệnh chung nguy hiểm, truyền lây giữa người và nhiều gia súc có 
vú; đặc biệt là lợn. 
Bệnh giun bao phân bố hầu khắp thế giới, có ở nhiều nước châu Âu (Italia), 
châu Á  (Laos), Mĩ la tinh, ít thấy ở châu Úc. Ở Việt Nam, trong thập kỷ 70 thế kỷ 
XX, các tỉnh như  Nghĩa Lộ  (cũ), Lai Châu thuộc miền núi phía bắc đã phát hiện 

thấy giun bao.
Giun trưởng thành ký sinh trong ruột non của người và gia súc; giai đoạn gây  
bệnh từ khi ấu trùng xâm nhập vào cơ thể, theo dịch lâm ba vào hệ lâm ba di hành 
vào cơ  vân cư  trú và gây xơ  hoá, vôi hoá.  Ấu trùng tồn tại rất lâu trong cơ  thể; 
khoảng 20 – 24 năm trong cơ thể người bệnh, ở lợn khoảng 11 năm. Đây là nguồn 
lây bệnh nguy hiểm cho cộng đồng.
Người, súc vật bị  nhiễm bệnh do  ăn phải  ấu trùng trong cơ  có sức gây 
nhiễm chưa được nấu chín. Gia súc ăn, uống phải thức ăn, nước uống có lẫn phân 
có ấu trùng gây nhiễm sẽ nhiễm bệnh.
3. Lấy mẫu bệnh phẩm
2


                                                                                                                    10 TCN  924­2006

Các bước tiến  hành như sau:
­ Mổ khám toàn bộ cơ thể bệnh súc nghi nhiễm, quan sát từ ngoài vào trong; 
đặc biệt chú ý những vùng cơ  có vết vôi hoá. Những gia súc có biểu hiện viêm  
cơ...
­ Mẫu là cơ vân, chú ý một vài nơi ấu trùng ưa ký sinh là: chân cơ hoành, cơ 
lưỡi, cơ hầu. Ngoài ra còn có thể lấy cơ thực quản, cơ tai, cơ môi trên...
­ Đặc biệt chú ý lấy những mẫu cơ vân có biểu hiện viêm, xơ hoá hay can ­  
xi hoá điển hình. 
tốt.

­ Mỗi mẫu lấy 100g; trong một mẫu, lấy được ở  nhiều vị  trí cơ   vân càng  

Mẫu bệnh phẩm sau khi lấy phải được ghi rõ các nội dung: Tên chủ gia súc,  
địa điểm lấy mẫu, thời gian, loại gia súc, tuổi, tính biệt, các triệu chứng lâm sàng,  
bệnh tích. 

Mẫu lấy xong, phải  được  giữ  trong lạnh 40C và gửi  ngay về  phòng thí 
nghiệm có chức năng, đầy đủ năng lực để chẩn đoán.

3


                                                                                                                    10 TCN  924­2006

Gia súc nghi ngờ

Các thông tin từ 
chủ gia súc

Các dấu hiệu lâm 
sàng và dịch tễ
Mẫu lấy từ gia súc 
cần xác định 

Mẫu cơ vân

Mẫu huyết thanh 
phát hiện KT

Phương pháp
ép soi

ELISA

Phương pháp tiêu 
cơ

Kết luận
 
SƠ ĐỒ CHẨN ĐOÁN BỆNH GIUN BAO GIA SÚC  

4. Các phương pháp chẩn đoán 
4.1. Chẩn đoán lâm sàng
Dựa vào các triệu chứng lâm sàng điển hình (như   ở  lợn) là: Sốt sau 3 – 5  
ngày nhiễm, kiết lỵ, nôn mửa và gày sút nhanh chóng. Ở thể nhẹ hơn, lợn có cảm  
4


                                                                                                                    10 TCN  924­2006

giác ngứa và hay cọ xát vào tường, có biểu hiện đau cơ như đi lại khó khăn. Biểu 
hiện các dấu hiệu lâm sàng kéo dài khoảng 30 ngày sau đó không có biểu hiện rõ 
rệt.
Dựa vào dịch tễ  học: Bệnh thường phát ra khi ăn phải thịt sống hoặc nấu  
chưa chín mà trong đó có  ấu trùng giun xoắn. Bệnh cũng thường gặp  ở  những  
vùng có tập quán sử dụng gỏi thịt sống, nem chua...
4.2. Chẩn đoán trong phòng thí nghiệm
Trong phòng thí nghiệm thường sử dụng các phương pháp như ép cơ soi trên 
kính hiển vi để tìm ấu trùng hoặc tiêu cơ trong dung dịch tiêu cơ.
4.2.1. Phương pháp ép cơ soi 
Đây là phương pháp đơn giản và thủ  công, được áp dụng nhiều trong việc 
kiểm soát giết mổ  tại thực địa. Phương pháp này dễ  thực hiện, không đòi hỏi 
nhiều kinh phí, song khả năng phát hiện ấu trùng không cao.
Các bước tiến hành
­ Chọn phần cơ có biểu hiện viêm hoặc can xi hoá;
­ Dùng dao, kéo cắt phần cơ  vân của gia súc cần kiểm tra thành ít nhất 28  
phần có kích thước 2 x 10 mm; nếu có nhiều loại mẫu cơ vân, thì nên làm để  so  

sánh độ nhạy.
­ Đưa mảnh cơ vào kính ép cơ chuyên dụng, dùng vít ở hai đầu vít chặt cho 
cơ được dàn mỏng tối đa;
­ Kiểm tra dưới kính hiển vi độ phóng đại 100, 200, 400 lần.
Kiểm tra kết quả: Dương tính khi thấy  ấu trùng nằm cuộn tròn trong cơ,  
trong vỏ bọc là lớp can xi hoá.
Không tìm thấy ấu trùng giun xoắn, chuyển sang phương pháp tiêu cơ.
4.2.2. Phương pháp tiêu cơ
Là phương pháp có độ  chính xác cao; tuy vậy việc thực hiện phương pháp 
này mất nhiều thời gian, tốn kém vật tư  hóa chất. Thường được áp dụng trong 
nghiên cứu và các chương tình điều tra. 
Các bước tiến hành 
­ Chọn phần cơ có biểu hiện viêm hoặc can xi hoá;
­ Dùng dao, kẹp, kéo cắt phần cơ vân của gia súc cần kiểm tra;
­   Dùng   dao,   kéo   cắt   nhỏ   mẫu   vừa   lấy   thành   từng   mảnh   (khoảng   0,5   –  
1g/mảnh); 
­ Cho toàn bộ vào đĩa lồng;
­ Bổ sung dung dịch tiêu cơ; đậy nắp đĩa lồng;
5


                                                                                                                    10 TCN  924­2006

­ Ủ ở nhiệt độ 360C – 390C, thời gian 6 – 12 tiếng;
­ Hút bỏ  toàn bộ  phần nước trong  ở  trên, giữ  phần cặn  ở  đáy rồi đưa lên 
kính hiển vi kiểm tra...
Kiểm tra kết quả: Toàn bộ phần cơ bị tiêu hết nhờ dung dịch tiêu cơ, phần 
cặn sẽ là ấu trùng giun bao (nếu có). Kiểm tra toàn bộ phần cặn trên kính hiển vi  
độ phóng đại 100, 200, 400 lần.
Kết luận dương tính khi phát hiện ấu trùng giun bao; âm tính khi không tìm  

thấy ấu trùng giun trong phần cặn.
Phương pháp phát hiện kháng thể bằng ELISA  ít có ý nghĩa trong chẩn 
đoán, chỉ dùng để điều tra chung. 
5. Kết luận bệnh
Dương tính: Khi xác định được ấu trùng giun bao trong cơ (ở bất kỳ phương 
pháp nào).
Âm tính: Khi không tìm thấy ấu trùng giun bao ở phương pháp tiêu cơ.

       KT. BỘ TRƯỞNG
          THỨ TRƯỞNG

6


                                                                                                                    10 TCN  924­2006

PHỤ LỤC I
Phương pháp pha dung dịch tiêu cơ
Thành phần:

Men Pepsin

: Nguyên chất (01ml)

HCl 1N

: Chuẩn (01ml)

NaCl

: Dung dich nước muối sinh lý (0,85%) (98ml)

(Có thể dùng dung dịch tiêu cơ là men Tripsin 0,5% thay cho Pepsin)

PHỤ LỤC II
Máy móc, dụng cụ, hoá chất 
để chẩn đoán bệnh giun bao
1. máy móc
­ Tủ lạnh;
­ Kính hiển vi độ phóng đại 100, 200, 400 lần;
­ Tủ ấm, tủ sấy;
­ Máy li tâm nhỏ (nếu có);
­ Kính hiển vi quang học.
2. Dụng cụ
­ Bộ đồ lấy mẫu gia súc;
­ Dao, kẹp, kéo;
­ Phích lạnh bảo quản mẫu; 
­ Bút viết nhãn;
­ Bộ hộp đĩa lồng;
­ Găng tay, khẩu trang;
­ Kính ép cơ chuyên dụng.
7


                                                                                                                    10 TCN  924­2006

3. Hoá chất
­ Men Pepsin (hoặc Tripsin);
­ HCl 1N;
­ NaCl.

 
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.Phan Lục – Giáo trình Ký sinh trùng và bệnh Ký sinh trùng thú y – NXB 
Nông nghiệp, 1997.
2.Phạm Văn Khuê, Phan Lục – Giáo trình Ký sinh trùng và bệnh Ký sinh 
trùng thú y – NXB Nông nghiệp, 1996.
3. JICA – National Institute Animal Health of Thailand ­  Standard Diagnostic 
Manual for livestock Diseases in Thailand, Second edition, 1998.
4. JICA – National Institute Animal Health of Thailand ­  Standard Diagnostic 
Manual for livestock Diseases in Thailand, Third edition, 2003.
5. OIE – Manual of Standards for Diagnostic Test and Vaccine – 1996. 
6.Me’lanie   Picherot,   Isabelle   P.   Oswald,   Martine   Cote,   Karsten   Noeckler, 
Franck Le Guerhier, Pascal Boireau and Isabelle Valle'e – Swine infection 
with  Trichinella  spiralis: Comparative analysis of the mucosal intestinal 
and   systemic   immune   responses   ­   Veterinary   Parasitology,  In   Press, 
Corrected Proof, Available online 7 September 2006.
7.Edoardo   Pozio,   Pietro   Mesina,   Franco   Sechi,   Michele   Pira,   Manuele 
Liciardi, Pasquale Cossu, Gianluca Marucci, Giovanni Garippa and Antonio 
Firinu –  Human outbreak of trichinellosis in the Mediterranean island of 
Sardinia, Italy. Veterinary Parasitology, Volume 140, Issues 1­2, 31 August  
2006, Pages 177­180. 
8.Somphou   Sayasone,   Peter   Odermatt,   Phengta   Vongphrachanh,   Valy 
Keoluangkot, Jean Dupouy­Camet, Paul N. Newton and Michel Strobel – A 
trichinellosis   outbreak   in   Borikhamxay   Province,   Lao   PDR  
Transactions   of   the   Royal   Society   of   Tropical   Medicine   and   Hygiene,  
Volume   100,   Issue   12,   December   2006,   Pages   1126­1129  

8