Nghiên cứu đặc điểm xét nghiệm huyết học và sinh hóa trên bệnh nhân lao phổi tại bệnh viện Phổi Trung ương từ 2015-2017

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 6 * 2019

Nghiên cứu Y học

NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM XÉT NGHIỆM HUYẾT HỌC
VÀ SINH HÓA TRÊN BỆNH NHÂN LAO PHỔI
TẠI BỆNH VIỆN PHỔI TRUNG ƯƠNG TỪ 2015-2017
Võ Trọng Thành*, Nguyễn Hà Thanh**, Lê Ngọc Hưng**, Nguyễn Thanh Hà*, Nguyễn Linh Phương*

TÓM TẮT
Đặt vấn đề: Bệnh lao hiện đang là một trong những bệnh nhiễm trùng có tỷ lệ tử vong cao tại Việt Nam,
gây nên những thay đổi về xét nghiệm huyết học và sinh hóa.
Mục tiêu: Nghiên cứu đặc điểm một số chỉ số tế bào huyết học và sinh hóa máu ngoại vi trên bệnh nhân lao
phổi được điều trị tại bệnh viện Phổi Trung ương từ 2015 đến 2017.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: 158 bệnh nhân lao phổi được điều trị tại bệnh viện Phổi Trung
ương. Nghiên cứu tiến cứu, cắt ngang, mô tả.

Kết quả: Giá trị trung bình huyết sắt tố ở bệnh nhân nghiên cứu là 112,42±25,45 g/l ở nam và
106±23,33 g/l ở nữ. Tỷ lệ thiếu máu nặng ở nữ (14,81%) cao hơn nam (9,16%). Giá trị trung bình bạch cầu
10,68±6,31 x 109/l. Bệnh nhân lao phổi có tăng bạch cầu mono, tăng bạch cầu trung tính với tỷ lệ lần lượt là
76,58% và 37,97%; bạch cầu lympho giảm chiếm tỷ lệ 19,62%. Số lượng tiểu cầu tăng chiếm 32,28%. Giá trị
trung bình protein C phản ứng là 68,92±56,55 mg/l. Protein C phản ứng thường tăng cao trong lao phổi với tỷ
lệ 56,33%.
Kết luận: Bệnh nhân lao phổi có thiếu máu, tăng bạch cầu trung tính, tăng bạch cầu mono, giảm bạch cầu
lympho và tăng protein C phản ứng.
Từ khóa: lao phổi, huyết học, sinh hóa

ABSTRACT
STUDY SOME HEMATOLOGICAL AND BIOCHEMICAL PARAMETER IN PATIENTS
WITH PULMONARY TUBERCULOSIS AT THE NATIONAL LUNG HOSPITAL FROM 2015-2017
Vo Trong Thanh, Nguyen Ha Thanh, Le Ngoc Hung, Nguyen Thanh Ha, Nguyen Linh Phuong

* Ho Chi Minh City Journal of Medicine * Supplement of Vol. 23 – No. 6 - 2019: 383 – 389
Background: Tuberculosis is one of the high mortality rates in Vietnam, causing changes in hematological
and biochemical tests.
Objectives: Study on characteristics of some hematological and biochemical indices of peripheral blood in
patients with pulmonary tuberculosis treated at National Lung Hospital from 2015 to 2017.
Materials and Methods: 158 patients with pulmonary tuberculosis were treated at the National Lung
Hospital. Prospective studies, autopsy study, described.
Results: The mean of hemoglobin concentrate in the study patients was 112.42±25.45 g/l in men and
106±23.33 g/l in women. Severe anemia was 14.81% in women is higher than men (9.16%). The mean of
white blood cells is 10.68±6.31 x 109/l. Patients with pulmonary tuberculosis have monocytosis, neutrophilia
with the rates of 76.58% and 37.97% respectively; Lymphopenia is 19.62%. Thrombocytosis was 32.28%.
The mean of reactive protein C is 68.92±56.55 mg/l. Reactive protein C is often elevated in pulmonary
tuberculosis at a rate of 56.33%.
* Bệnh viện Phổi Trung ương
** Trường Đại học Y Hà Nội
Tác giả liên lạc: ThS.BS. Võ Trọng Thành
ĐT: 0904113339

Hội Nghị Khoa Học BV. Truyền máu Huyết học

Email:

383


Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 6* 2019

Conclusion: Patients with pulmonary tuberculosis have anemia, neutrophilia, monocytosis, lymphopenia

and increased C-reactive protein.
Key words: pulmonary tuberculosis, hematological, biochemical

ĐẶT VẤN ĐỀ
Lao là một bệnh nhiễm trùng mạn tính do vi
khuẩn lao (Mycobacterium tuberculosis) gây ra,
được Robert Kock phát hiện năm 1882 và nó vẫn
là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trong các
bệnh truyền nhiễm. Bệnh lao có thể gặp ở tất cả
các bộ phận của cơ thể, trong đó lao phổi là thể
lao phổ biến nhất (chiếm 80-85%) và là nguồn
lây chính cho những người xung quanh(12).
Trên thế giới, năm 2017 có khoảng 1/3 dân số
mắc lao và hàng năm bệnh lao gây tử vong
khoảng 1,3 triệu người. Việt Nam là nước đứng
thứ 16 trong 30 nước có tỷ lệ mắc lao cao trên
toàn thế giới. Tỷ lệ tử vong do lao hàng năm
khoảng 12 nghìn người(14).
Ở người lớn, bệnh lao phổ biến ở người
nghèo và lứa tuổi 16-55 (cao nhất ở những
người 25-40 tuổi) là những người đang đóng
góp sản xuất ra nhiều của cải vật chất cho xã
hội đồng thời là những trụ cột lao động chính
trong xã hội(8).
Các thay đổi huyết học và sinh hóa đôi khi
đóng vai trò là yếu tố hữu ích cung cấp những
dấu hiệu để chẩn đoán, đánh giá tiên lượng và
theo dõi điều trị trên lâm sàng bệnh nhân lao(8).
Một số nghiên cứu trước đây ở thấy rằng lao
phổi có thể gây thiếu máu nhẹ, tăng bạch cầu

trung tính, tăng số lượng tiểu cầu và đôi khi gây
tăng men gan(9)(15).
Để góp phần vào chẩn đoán sớm và theo
dõi điều trị cho bệnh nhân lao, chúng tôi
nghiên cứu đề tài này với mục tiêu: “Nghiên
cứu đặc điểm một số chỉ số tế bào huyết học và
sinh hóa máu ngoại vi trên bệnh nhân lao phổi
được điều trị tại bệnh viện Phổi Trung ương từ
2015 đến 2017”.

định là lao phổi, theo tiêu chuẩn của
Chương trình chống lao Quốc gia(10); được
chỉ định dùng thuốc chống lao từ tháng 3
năm 2015 đến tháng 7 năm 2017 tại bệnh viện
Phổi Trung ương.

Tiêu chuẩn chọn
Bệnh nhân nội trú trên 16 tuổi.
Bệnh nhân được chẩn đoán xác định lao phổi
và được điều trị thuốc chống lao hàng 1 (công
thức I và công thức II).
Tiêu chuẩn chẩn đoán xác định dựa theo xét
nghiệm soi đờm trực tiếp tìm AFB:
+ Lao phổi AFB(+): có ít nhất 1 mẫu đờm
hoặc dịch phế quản, dịch dạ dày có kết quả soi
trực tiếp AFB(+) tại các phòng xét nghiệm
được kiểm chuẩn bởi Chương trình chống lao
Quốc gia.
+ Lao phổi AFB(-): khi có ít nhất 2 mẫu đờm
AFB(-), người bệnh cần được thực hiện quy trình

chẩn đoán lao phổi AFB(-).
Người bệnh được chẩn đoán lao phổi AFB(-)
cần thoả mãn 1 trong 2 điều kiện sau:
- Có bằng chứng vi khuẩn lao trong đờm,
dịch phế quản, dịch dạ dày bằng phương pháp
nuôi cấy hoặc các kỹ thuật mới như Xpert
MTB/RIF.
- Được thầy thuốc chuyên khoa chẩn đoán
và chỉ định một phác đồ điều trị lao đầy đủ dựa
trên: (1) lâm sàng, (2) bất thường nghi lao trên X
quang phổi và (3) thêm 1 trong 2 tiêu chuẩn sau:
HIV(+) hoặc không đáp ứng với điều trị kháng
sinh phổ rộng(10).
Tiêu chuẩn loại trừ
- Các bệnh nhân có bệnh hệ thống
- Các bệnh nhân mắc bệnh về máu.

ĐỐITƯỢNG- PHƯƠNG PHÁPNGHIÊNCỨU

Phương pháp nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu

Thiết kế nghiên cứu
Nghiên cứu tiến cứu, cắt ngang, mô tả ngay

Gồm 158 bệnh nhân được chẩn đoán xác

384

Hội Nghị Khoa Học BV. Truyền máu Huyết học


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 6 * 2019

Nghiên cứu Y học

Cỡ mẫu dùng cho nghiên cứu
Được tính theo công thức:

máu đàn trực tiếp từ bơm tiêm để làm tiêu bản
nhuộm giemsa xem hình thái của HC, tỷ lệ % BC
và độ tập trung tiểu cầu.

p .q
2
d

Lấy 2ml máu tĩnh mạch vào ống nghiệm
nhựa có sẵn chất chống đông Lithi Heparin để
làm các xét nghiệm sinh hóa.

thời điểm được chẩn đoán xác định lao phổi.

n 

z

2
1  

2

Trong đó:

Dụng cụ

p là tỷ lệ người bệnh lao phổi có thiếu máu
theo nghiên cứu của các tác giả nước ngoài. Ước
tính khoảng 74%(15). q=1-p

Máy đếm tế bào tự động XT 2000i (SysmexNhật Bản) để xét nghiệm các chỉ số tế bào máu
ngoại vi.

Độ chính xác 95%, lấy =0,05 do đó
Z2 1-/2=1,962.

Máy sinh hoá miễn dịch cao cấp tự động
Olympus AU 680 (Nhật Bản) để xét nghiệm
sinh hóa.

d là sai số cho phép giữa tỷ lệ thu được từ
mẫu nghiên cứu và tỷ lệ trong quần thể (độ
chính xác mong muốn) được áp đặt bằng 10%.
Ta tính được cỡ mẫu n≥135.

Các chỉ số nghiên cứu
Thông tin chung
Tuổi, giới, xét nghiệm nhuộm soi đờm tìm AFB.
Chỉ số tế bào máu ngoại vi

Số lượng hồng cầu (RBC) (x 1012/l)(13).
Nồng độ hemoglobin (Hb) (g/l). Thiếu máu
nhẹ: Nam 110-<130; Nữ 110-<120 g/l. Thiếu máu
vừa 80-<110 g/l. Thiếu máu nặng <80 g/l(13).
Số lượng bạch cầu (WBC) (x109/l)(13).
Số lượng tuyệt đối BC đoạn trung tính, BC
lympho, BC mono (x109/l)(13).

Máy ly tâm Heltic 380 (Đức).
Xử lý số liệu
Các số liệu được xử lý theo phương pháp
thống kê y học trên chương trình SPSS 20.0.
Các biến số định lượng được trình bày theo
giá trị trung bình và độ lệch chuẩn ( SD).
Các biến số định tính được trình bày theo
tỷ lệ %.

KẾT QUẢ
Đặc điểm về tuổi và giới
Bảng 1. Phân bố tuổi trung bình và giới của nhóm
bệnh nhân nghiên cứu
Nhóm
Tuổi-giới
Tuổi

Số lượng tiểu cầu (PLT) (x109/l)(13).
Chỉ số sinh hóa
AST hay ASAT: (Aspartate Amino
Transferase) hoặc SGOT (serum Glutamat
Oxaloacetat Transaminase) (UI/l) (9)

ALT hay ALAT, (Alanin Amino Transferase)
hoặc SGPT (serum Glutamat Pyruvat
Transaminase) (UI/l)(9).
CRP: C reactive protein (mg/l)(9).

Phương tiện và vật liệu nghiên cứu
Mẫu xét nghiệm
Lấy 2 ml máu tĩnh mạch vào ống nghiệm
nhựa có sẵn chất chống đông EDTA-K3 (1
mg/ml) để xét nghiệm tế bào máu. Kéo 2 lam

Giới

± SD
Tuổi thấp nhất
Tuổi cao nhất
Số lượng (n)
Nam
Tỷ lệ (%)
Số lượng (n)
Nữ
Tỷ lệ (%)
Tỷ lệ nam:nữ

Bệnh nhân
47,88 ± 16,55
17
83
131
82,91

27
17,09
4,85:1

Độ tuổi trung bình của các bệnh nhân là 47
tuổi; trong đó bệnh nhân có độ tuổi thấp nhất là
17 tuổi và cao nhất là 83 tuổi. 131 bệnh nhân là
nam chiếm 82,91% và 27 bệnh nhân là nữ chiếm
17,09%, tỷ lệ nam/nữ là 4,85/1 (Bảng 1).
Đặc điểm xét nghiệm đờm tìm vi khuẩn lao
bằng phương pháp soi trực tiếp
Tỷ lệ AFB soi trực tiếp dương tính ở nam
nhiều hơn ở nữ, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê

Hội Nghị Khoa Học BV. Truyền máu Huyết học

385


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 6* 2019

Nghiên cứu Y học
với p <0,05 (Bảng 2).

Bảng 2. Kết quả soi đờm trực tiếp của bệnh nhân
nghiên cứu
Nam
Nữ
n
%

n
%
65 49,62 21 77,78
66 50,38 6 22,22
131 100 27 100

AFB soi trực tiếp
AFB(-)
AFB(+)
Tổng

9

Monocyte (x 10 /l)
9
Số lượng TC (x 10 /l)
p

<0,05

Các chỉ số hồng cầu của bệnh nhân lao phổi
Bảng 3. Các chỉ số hồng cầu của bệnh nhân lao phổi
Chỉ số

Bệnh nhân
( ± SD)

Thấp
nhất

Cao
nhất

Số lượng hồng Nam
12
cầu (x 10 /l) Nữ
Hemoglobin Nam
(Hb) (g/l)
Nữ

3,99 ± 0,92
3,91 ± 0,75
112,42 ± 25,45
106 ± 23,33

1,87
2,33
58
68

6,32
5,45
172
156

Số lượng hồng cầu và nồng độ Hb trung
bình của các bệnh nhân lao phổi trong nghiên
cứu giảm so với giới hạn bình thường (Bảng 3).

Đặc điểm thiếu máu của bệnh nhân lao phổi

Tỷ lệ thiếu máu nhẹ ở nam cao hơn ở nữ và
tỷ lệ thiếu máu nặng ở nữ cao hơn ở nam, khác
biệt có ý nghĩa thống kê với p <0,05 (Bảng 4).
Bảng 4. Đặc điểm tỷ lệ thiếu máu và mức độ thiếu máu
Nam (n=131)
n
%

Tỷ lệ thiếu máu chung
(nam Hb<130 g/l, nữ
Hb<120 g/l)
Thiếu máu nhẹ (nam
110≤Hb<130 g/l, nữ
110≤Hb<120 g/l)
Thiếu máu vừa
(80≤Hb<110 g/l)
Thiếu máu nặng
(Hb<80 g/l)

94

71,76

Nữ (n=27)
n
%
19

p

70,37 >0,05

36

27,48

5

18,52 <0,05

46

35,11

10

37,04 >0,05

12

9,16

4

14,81 <0,05

Các chỉ số bạch cầu, tiểu cầu của bệnh nhân
lao phổi
Trung bình các chỉ số bạch cầu, tiểu cầu
Bảng 5. Các chỉ số bạch cầu, tiểu cầu của bệnh nhân

lao phổi (n=158)

9

Số lượng bạch cầu (x10 /l)
9
BC đoạn trung tính (x10 /l)
9
Lymphocyte (x 10 /l)

386

1,0 ± 0,63
0,03
342,45 ± 200,06 30

3,9
1077

Thay đổi bạch cầu, tiểu cầu
Tỷ lệ bệnh nhân lao phổi có tăng bạch cầu
monocyte là 76,58%, tăng bạch cầu đoạn trung
tính là 54,4%; có 32,28% bệnh nhân tăng tiểu cầu
và có 19,62% bệnh nhân giảm bạch cầu lympho
(Bảng 6).
Bảng 6. Thay đổi về các chỉ số bạch cầu, tiểu cầu
Trình trạng

Bệnh nhân
( ± SD)

Thấp Cao
nhất nhất

10,68 ± 6,31
7,73 ± 5,67
1,67 ± 0,83

1,41 32,53
0,07 26,4
0,08 5,86

Tần Tỷ lệ
Mean ± SD (G/L)
số (n) (%)

Bạch cầu đoạn trung tính
60 37,97
13,66 ± 4,63
9
>8,0x10 /l
Bạch cầu lympho
31 19,62
0,63 ± 0,27
9
<1,0x10 /l
9
Bạch cầu mono >0,5x10 /l 121 76,58
1,2 ± 0,58
Số lượng tiểu cầu

51 32,28 551,24 ± 140,79
9
>400x10 /l

Đặc điểm các chỉ số sinh hóa

Trung bình các chỉ số sinh hóa
Chỉ số trung bình CRP tăng cao, các chỉ số
GPT, GOT của các bệnh nhân nghiên cứu tăng
nhẹ (Bảng 7).
Bảng 7. Đặc điểm các chỉ số sinh hóa của bệnh nhân
lao phổi
Bệnh nhân
Chỉ số

Chỉ số

Thấp Cao
nhất nhất

Bảng 5 cho thấy trung bình số lượng bạch
cầu mono của các bệnh nhân nghiên cứu tăng.

Đặc điểm tế bào máu ngoại vi

Đặc điểm

Bệnh nhân
( ± SD)

Chỉ số

SGOT (UI/l)
SGPT (UI/l)
CRP (mg/l)

( ± SD)
46,82±70,22
49,67±03,95
68,92±56,55

Thấp nhất

Cao nhất

9
1
0,47

696
905
244,2

Thay đổi các chỉ số sinh hóa
Bảng 8. Thay đổi các chỉ số sinh hóa của bệnh nhân
lao phổi
Trình trạng
Tần số (n) Tỷ lệ (%) Mean ± SD
Tăng SGOT (>25UI/l)
47

29,75 107,26 ± 106,86
Tăng SGPT (>22UI/l)
49
31,01 122,27 ± 165,36
Tăng CRP (>10mg/l)
89
56,33
76,44 ± 54,73

Trong các chỉ số sinh hóa cơ bản được thu
thập, tình trạng tăng CRP phổ biến nhất gặp ở
56,33% bệnh nhân, tăng SGPT là 31,01% bệnh
nhân và tăng SGOT là 29,75% bệnh nhân (Bảng 8).

Hội Nghị Khoa Học BV. Truyền máu Huyết học


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 6 * 2019
BÀN LUẬN
Đối tượng tham gia nghiên cứu của chúng
tôi có độ tuổi trung bình là 47 tuổi, trong đó độ
tuổi nhỏ nhất là 17 tuổi và cao nhất là 83 tuổi;
bệnh nhân nam có 131 (82,91%) và bệnh nhân nữ
có 27 (17,09%) (Bảng 1). Nghiên cứu của Molay
Banerjee và cộng sự năm 2015 nghiên cứu trên
227 bệnh nhân lao phổi AFB(+) tại Ấn Độ thấy
rằng trong 227 bệnh nhân có 179 bệnh nhân nam
(chiếm 78,85%) và 48 bệnh nhân nữ (chiếm
21,15%)(2). Có thể do nam hút thuốc lá thuốc lào
nhiều hơn nữ nên tỷ lệ mắc lao phổi cao hơn,

việc lao động nặng trong gia đình để có nguồn
thu nhập ổn định cũng là một lý do và trong
cuộc sống, việc tiếp xúc giữa các mối liên hệ thì
người đàn ông vẫn là chủ đạo.
Kết quả soi đờm trực tiếp của bệnh nhân
nghiên cứu cho thấy 66 bệnh nhân nam (50,38%)
và 6 bệnh nhân nữ (22,22%) có AFB dương tính,
khác biệt này có ý nghĩa thống kê với p<0,05
(Bảng 2).
Bệnh nhân lao phổi trong nghiên cứu có
trung bình số lượng hồng cầu và nồng độ
hemoglobin (Hb) trung bình đều giảm so với
người bình thường (Bảng 3).
Yaranal và cộng sự 2013 trên 100 bệnh nhân
lao phổi AFB(+) tại Ấn Độ thấy rằng có 74 (74%)
bệnh nhân có thiếu máu(Error! Reference source not found.).
Nghiên cứu của Bashir và cộng sự (2015) tại
1 bệnh viện ở Sudan cũng cho kết quả tương tự
với phần lớn bệnh nhân có chỉ số hồng cầu trong
giới hạn bình thường. Chỉ có 15,8% số bệnh nhân
có giá trị dưới mức bình thường và 7,9% số bệnh
nhân gặp tình trạng tăng hồng cầu thứ phát(3).

Nghiên cứu Y học

hơn bệnh nhân nam có thiếu máu nặng chiếm
9,16% với HGB dưới 80 g/l (Bảng 4). Nghiên
cứu của Yaranal và cộng sự năm 2013 cho kết
quả tương tự(Error! Reference source not found.).
Thiếu máu ở bệnh nhân lao phổi do sự xâm

nhập của vi khuẩn dẫn đến sự hoạt hóa các tế
bào lympho T và các đại thực bào làm sản sinh
các cytokines như interferon gamma (INFgamma), alpha (TNF-alpha), interleukin-1 (IL-1)
và interleukin-6 (IL-6), cùng với các sản phẩm
của nó sẽ làm cho sắt chuyển vào dự trữ trong
hệ thống liên võng nội mô, dẫn đến sự giảm
nồng độ sắt trong huyết tương, do đó hạn chế sự
tổng hợp hemoglobin, ức chế sự tăng sinh tế bào
gốc HC và sản xuất erythropoietin, dẫn đến
thiếu máu và kết quả cuối cùng dẫn đến ức chế
của tủy xương gây thiếu máu.
Cytokine cũng làm giảm sản xuất tế bào
hồng cầu trong tủy. IL-1 và TNF-alpha ức chế
sản xuất erythropoietin, và cùng với INF-gamma
làm suy giảm phản ứng của các tế bào tiền thân
đối với erythropoietin.
Tác dụng ức chế TNF-alpha đối với sản sinh
tế bào hồng cầu trong tủy xương đã được chứng
minh bằng cả nghiên cứu in vitro và in vivo.
TNF gamma trực tiếp ngăn chặn sự gia tăng
các tế bào gốc dòng hồng cầu, theo cách này các
cytokine làm suy giảm phản ứng sinh lý
erythropoietin đối với thiếu máu. Ngoài ra, TNFalpha trực tiếp gây hại hồng cầu và làm giảm
tuổi thọ của tế bào hồng cầu. Vì vậy, thiếu máu
do nhiễm trùng về cơ bản là thiếu máu thiếu sắt,
kết hợp với khả năng tăng sinh dòng hồng cầu
để bù đắp cho thiếu máu(1)

Nghiên cứu của Iqbal tại Pakistan cho biết,
nồng độ hemoglobin quan sát được trên các

bệnh nhân lao phổi thấp hơn so với giá trị bình
thường (120-13 g/l) với 55% nam và 53% nữ.
Như vậy, hơn một nửa số bệnh nhân lao phổi
trong nghiên cứu của Iqbal và đồng nghiệp có
nồng độ hemoglobin thấp hơn bình thường(6).

Các bệnh nhân trong nghiên cứu có giá trị
trung bình bạch cầu mono tăng so với người
bình thường (Bảng 5).

Trong nghiên cứu của chúng tôi, bệnh
nhân nữ có thiếu máu nặng chiếm 14,81% cao

Trong nghiên cứu của Iqbal và cộng sự
(2015), có 22,4% bệnh nhân có số lượng bạch

Tỷ lệ tăng bạch cầu đoạn trung tính là
37,97% và tăng số lượng bạch cầu mono là
76,58%; tỷ lệ giảm bạch cầu lympho chiếm tới
19,62% (Bảng 6).

Hội Nghị Khoa Học BV. Truyền máu Huyết học

387


Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 6* 2019

cầu trên 11,0G/L(6); 72,4% bệnh nhân tăng bạch
cầu trung tính, chỉ có 27,6% có số lượng bạch
cầu trung tính dưới trung bình. Giảm bạch cầu
lympho 65,8% bệnh nhân, trong khi tăng bạch
cầu lympho 34,2% bệnh nhân. Kết quả này
tương tự với nghiên cứu của chúng tôi, tỷ lệ
bệnh nhân tăng bạch cầu trung tính và giảm
bạch cầu lympho đều cao hơn tỷ lệ bệnh nhân
giảm bạch cầu trung tính và tăng bạch cầu
lympho.
Còn trong nghiên cứu năm 2014 thực hiện
tại Bangalore, các tác giả Kamate, Ramesh và
Bhaktavatchalam cũng cho kết quả tương
đồng, 49% số bệnh nhân giảm bạch cầu
lympho, 35% tăng bạch cầu trung tính, 38%
tăng bạch cầu mono(7).
Trong số 158 bệnh nhân tham gia nghiên cứu
của chúng tôi, có 51 bệnh nhân có tăng số lượng
tiểu cầu (chiếm 32,28%) (Bảng 6). Tỷ lệ này trong
nghiên cứu của Bashir và cộng sự là 17,62(3).
Các tiểu cầu có vai trò trong phản ứng viêm
đối với vi khuẩn lao, do đó có thể hình thành
huyết khối mạch máu xung quanh tổn thương
lao. Trong số các cytokine, interleukin-6 (IL-6)
được biết đến có khả năng làm tăng số lượng
tiểu cầu. Số lượng tiểu cầu chuyển sang bình
thường sau khi được điều trị lao là yếu tố để
đánh giá đáp ứng điều trị.
Đặc biệt trong nghiên cứu của tỷ lệ bệnh
nhân tăng tiểu cầu lên đến 43,4% trong khi giảm

tiểu cầu chỉ xảy ra ở 5,3% số bệnh nhân lao(6).
Kết quả các chỉ số sinh hóa của bệnh nhân
lao phổi tại thời điểm chẩn đoán cho thấy giá trị
trung bình CRP tăng so với người bình thường
(Bảng 7). Có đến 89 bệnh nhân (56,33%) tăng
CRP và 49 bệnh nhân (31,01%) tăng GPT và 47
bệnh nhân (29,75%) tăng GOT (Bảng 8).
Protein phản ứng C là một protein tăng phản
ứng ở giai đoạn cấp tính của quá trình viêm.
Trong một nghiên cứu được thực hiện ở Phần
Lan, nồng độ CRP tăng ở những bệnh nhân lao
phổi xuất hiện dấu hiệu X quang ngực trong
điều tra mắc lao(11).

388

Trong một nghiên cứu được thực hiện ở Thổ
Nhĩ Kỳ, nồng độ CRP trong huyết thanh được
tìm thấy khá cao ở bệnh nhân lao so với nhóm
chứng, với sự gia tăng nổi bật về mức CRP khi
giảm cân. Điều này chứng tỏ CRP là một điểm
đánh dấu tốt trong tiên lượng mức độ nghiêm
trọng của bệnh(5).
Trong một nghiên cứu từ Brazil với 28
bệnh nhân lao, CRP được nhấn mạnh là một
điểm đánh dấu tốt cho thấy phản ứng với việc
điều trị(4).

KẾT LUẬN
Bệnh nhân lao phổi có nồng độ huyết sắc tố

giảm so với người bình thường (ở nam: 112,42 ±
25,45g/l và ở nữ là: 106 ± 23,31g/l). Tỷ lệ thiếu
máu nặng ở nữ (14,81%) cao hơn nam (9,16%).
Bệnh nhân lao phổi có tăng bạch cầu mono,
tăng bạch cầu trung tính với tỷ lệ lần lượt là
76,58% và 37,97%; Bạch cầu lympho giảm
chiếm tỷ lệ 19,62%. Số lượng tiểu cầu tăng
chiếm 32,28%.
Protein C phản ứng thường tăng cao trong
lao phổi với tỷ lệ 56,33%.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.

2.

3.

4.

5.
6.
7.

8.

Al-Muhammadi MO, Al-Shammery HG, et al (2011). Studying
Some Hematological Changes in Patients with Pulmonary
Tuberculosis in Babylon Governorate. Medical Journal of Babylon,
8(4):608-617.

Banerjee M, Chaudhary BL and Shukla S (2015). Hematological
profile among pulmonary Tuberculosis patients in Tertiary care
hospital. International Journal of Bioassays, 4(05):3900-3902.
Bashir BA, Abdallah SA and Mohamedani AA (2015). Anemia
among patients with pulmonary tuberculosis in port Sudan.
International Journal of Recent Scientific Research, 6(5): 4128-4131.
Caner SS, Köksal D, Ozkara S et al (2007). The relation of serum
interleukin-2 and C-reactive protein levels with clinical and
radiological findings in patients with pulmonary tuberculosis.
Tuberk Toraks, 55:238-45.
Șahin F, et al (2013). Distinctive biochemical changes in
pulmonary tuberculosis and pneumonia. AMS, 9(4):657-661.
Iqbal S, Ahmed U, Khan MA, et al (2015). Haematological
parameters altered in Tuberculosis. Pak J Physiol, 11(1):13–16.
Kamate S, Ramesh B, Bhaktavatchalam N, et al (2014). Study of
Hematological Profile before during after Completion of Dots
Therapy in Pulmonary Tuberculosis. Journal of Evidence Based
Medicine and Healthcare, 1(8):962-968.
Modawe G, Nail AMA, Hamad FA, et al (2014). Biochemical
Parameters in Relation to Tuberculosis in Sudanese Patients.
Sudan JMS, 9(3):177-181.

Hội Nghị Khoa Học BV. Truyền máu Huyết học


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 6 * 2019
9.

10.
11.

12.
13.

Nguyễn Đạt Anh, Nguyễn Thị Hương, Phạm Quang Vinh và
cộng sự (2013). Các xét nghiệm thường quy áp dụng trong thực
hành lâm sàng. Nhà xuất bản Y học Hà Nội, pp.209-228.
Nguyễn Viết Nhung (2015). Hướng dẫn quản lý bệnh lao. Nhà
xuất bản Y học Hà Nội.
Peresi E, Silva SM, Calvi SA, et al (2013). Cytokines and acute
phase serum proteins as markers of inflammatory regression
during the treatment of pulmonary tuberculosis. J Bras Pneumol;
34:942-9.
Trần Văn Sáng (2007). Lao phổi, Bệnh học lao. Nhà xuất bản Y
học, pp.31-46.
WHO (2011). Haemoglobin concentrations for the diagnosis of
anaemia and assessment of severity. Vitamin and Mineral

Nghiên cứu Y học

Nutrition
Information
System,
Geneva.
URL:
/>14. WHO (2018). TB disease burden. Global Tuberculosis Report,
201:27-66.
15. Yaranal PJ, Umashankar T, Harish SG (2013). Hematological
Profile in Pulmonary Tuberculosis. International Journal of Health
and Rehabilitation Sciences, 2(1):50-55.

Ngày nhận bài báo:

15/07/2019

Ngày phản biện nhận xét bài báo:

14/08/2019

Ngày bài báo được đăng:

15/10/2019

Hội Nghị Khoa Học BV. Truyền máu Huyết học

389