SKKN 2015 2016 GIẢI NHANH MỘT SỐ BÀI TOÁN VẬT LÍ 12 TRÊN MTCT

SỞ GD – ĐT ĐỒNG THÁP
TRƯỜNG THPT TÂN HỒNG

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NĂM HỌC 2015 – 2016

Tên SKKN :

SỬ DỤNG MÁY TÍNH CASIO 570ES ĐỂ GIẢI NHANH
MỘT SỐ BÀI TẬP VẬT LÍ 12

Tác giả : VÕ DUY HÙNG. Chức vụ : giáo viên, môn : Vật lí.
Nội dung sáng kiến kinh nghiệm
I. Thực trạng và nguyên nhân
1. Thực trạng
Vật lí là môn khoa học cơ bản nên việc dạy Vật lí trong trường phổ thông phải
giúp học sinh nắm được kiến thức cơ bản, trọng tâm của bộ môn, mối quan hệ
giữa vật lí và các môn khoa học khác để vận dụng các quy luật vật lí vào thực
tiễn đời sống.
Tuy nhiên hiện nay trong các đợt kiểm tra tập trung, thi học kì, kì thi THPT
quốc gia thì môn Vật lí được tổ chức thi dưới hình thức trắc nghiệm khách
quan. Vấn đề đặt ra là với số lượng lớn câu hỏi trắc nghiệm, trong khi đề thi
trắc nghiệm phủ hết chương trình, mà thời gian trả lời mỗi câu hỏi quá ngắn
(không quá 1,5 phút) nên việc ứng dụng máy tính casio 570ES vào việc giải
nhanh các bài tập trắc nghiệm vật lí đối với giáo viên và học sinh là cần thiết.


Thực trạng hiện nay cho thấy kĩ năng sử dụng máy tính casio 570ES của học
sinh còn rất yếu, việc sử dụng máy tính casio 570ES của học sinh để giải

nhanh các bài tập trắc nghiệm Vật lí là rất ít và còn rất nhiều hạn chế.
Đa số học sinh chỉ biết dùng máy tính casio 570ES để thực hiện các phép tính
cộng, trừ, nhân, chia, khai căn và tính giá trị của các hàm số lượng giác mà
thôi, chẳng hạn : 7 x 6 = ; cos600 = ; …
Trái ngược với những học sinh quá lạm dụng máy tính thì cũng phải đáng
trách những học sinh không biết khai thác các chức năng quý báu của máy
tính casio 570ES để giải nhanh một số bài toán về tổng hợp dao động, sóng
cơ, điện xoay chiều, giao thoa ánh sáng, …
2. Nguyên nhân
Việc học sinh không biết sử dụng máy tính casio 570ES hoặc không biết khai
thác các chức năng quý báu của máy tính casio 570ES để giải nhanh một số
bài toán Vật lí có thể do một số nguyên nhân sau đây :
- Vì lí do kinh tế nên học sinh không thể trang bị máy tính casio 570ES.
- Do học sinh không được trang bị lí thuyết về số phức nên việc dùng máy
tính ban đầu có thể gặp rắc rối mà không biết cách khắc phục, ví dụ như
Mode, chế độ Deg, Rad, ….
- Thao tác chưa thành thạo và hầu như không sử dụng hết chức năng của nó.
- Đa số các sách tham khảo chủ yếu nói về phương pháp giải các dạng bài tập,
trong khi đó có rất ít tài liệu hướng dẫn sử dụng máy tính để giải nhanh một
số bài toán Vật lí 12.
- Và cuối cùng, có thể do hạn chế về thời gian trong một tiết dạy nên giáo
viên không thể hướng dẫn học sinh cách sử dụng máy tính để giải nhanh một
số bài toán Vật lí 12.
II. Biện pháp/ giải pháp đã thực hiện


1. Hướng dẫn sử dụng máy tính casio 570ES để giải bài toán tìm dao
động tổng hợp của hai dao động điều hòa cùng phương, cùng tần số
a) Cách bấm máy :
- Bấm ON

- Bấm MODE 2 SHIFT MODE 4
- Nhập A1 SHIFT (−) ϕ1 +

A2

SHIFT

(−)

ϕ2

SHIFT

2

3

=

- Màn hình hiển thị kết quả dưới dạng : A ∠ ϕ (cho biết giá trị của A và ϕ
)
b) Ví dụ :
Một vật thực hiện đồng thời hai dao động điều hòa cùng phương, cùng tần số
π
6

có dạng x1 = 3cos(2π t + ) (cm) và x2 = cos(2π t +

2π
) (cm). Phương trình dao

3

động tổng hợp là
π
6

π
3

A. x = 2cos(2π t + ) cm.

B. x = 2cos(2π t + ) cm.

π
6

π
3

C. x = 3cos(2π t + ) cm.

D. x = cos(2π t + ) cm.

Giải :
- Bấm ON
- Bấm MODE 2 SHIFT MODE 4
- Nhập

3

SHIFT

(−)

π
6

+

1 SHIFT

( −)

2π
3

SHIFT

2

3

=


- Màn hình hiển thị kết quả : 2∠
- Nghĩa là : A = 2 (cm) và ϕ =

2π
3

2π
nên ta chọn đáp án B.
3

2. Hướng dẫn sử dụng máy tính casio 570ES để giải bài toán tìm dao
động thành phần thứ hai
a) Cách bấm máy :
- Bấm ON
- Bấm MODE 2 SHIFT MODE 4
- Nhập A SHIFT (−) ϕ − A1 SHIFT (−) ϕ1 SHIFT 2 3
- Màn hình hiển thị kết quả : A 2

∠

=

ϕ2 (cho biết giá trị của A2 và ϕ2 )

b) Ví dụ :
Dao động tổng hợp của hai dao động điều hòa cùng phương, cùng tần số có
phương trình li độ x = 3cos(π t −

5π
) cm. Biết dao động thứ nhất có phương
6

π
6

trình li độ x1 = 5cos(π t + ) cm. Dao động thứ hai có phương trình li độ là
π
6

B. x2 = 2 cos(π t + ) cm.

5π
) cm.
6

D. x2 = 8cos(π t −

A. x2 = 8cos(π t + ) cm.
C. x2 = 2 cos(π t −
Giải :
- Bấm ON
- Bấm MODE 2 SHIFT MODE 4

π
6

5π
) cm.
6


5π
- Nhập 3 SHIFT (−) −
6

−

5

- Màn hình hiển thị kết quả : 8∠ −
- Nghĩa là : A2 = 8 (cm) và ϕ2 = −

SHIFT

( −)

π
6

SHIFT

2

3

=

5π
6

5π
nên ta chọn đáp án D.
6

3. Hướng dẫn sử dụng máy tính casio 570ES để giải bài toán cho li độ x 1 ở

thời điểm t1 , tính li độ x2 ở thời điểm t2 = t1 + ∆ t
a) Cách bấm máy :
- Bấm ON
- Bấm SHIFT MODE 4
 x1 
÷ + ∆ϕ
 A

- Nhập A cos [ ± shift cos 

]

=

- Màn hình hiển thị kết quả của x2 .
Qui ước dấu trước shift :
•

Lấy dấu (+) nếu x1 giảm (hoặc đề bài không nói tăng hay giảm)

•

Lấy dấu (-) nếu x1 tăng

b) Ví dụ :
π
8

Một vật dao động điều hòa theo phương trình : x = 10cos( 4π t + ) (cm). Biết
li độ của vật ở thời điểm t là - 8 cm. Xác định li độ của vật ở thời điểm sau đó

13 s ?
A. – 8 cm.
B. 4 cm.
C. 8 cm.
D. – 4cm.
Giải :
- Tính ∆ϕ : ∆ϕ = ω∆t = 52 π (rad)


- Bấm ON
- Bấm SHIFT MODE 4
 −8 
÷ + 52π
 10 

- Nhập 10 cos [ ± shift cos 

=

]

- Màn hình hiển thị kết quả : - 8
- Nghĩa là : x2 = - 8 (cm) nên ta chọn đáp án A
4. Hướng dẫn sử dụng máy tính casio 570ES để giải bài toán viết biểu
thức của dòng điện tức thời i khi cho điện áp tức tức thời u
a) Cách bấm máy :
- Bấm ON
- Bấm MODE 2 SHIFT MODE 4
- Nhập U 0 SHIFT (−) ϕu
SHIFT

2

3

:

(

R

+

(

ZL

−

ZC

)

ENG

)

=

- Màn hình hiển thị kết quả : I 0

∠ ϕi (cho biết giá trị của I0 và ϕi )

b) Ví dụ :
Cho đoạn mạch xoay chiều gồm R, L, C mắc nối tiếp có R = 40 Ω , L =

=

1
H, C
π

10−4
F mắc nối tiếp. Điện áp tức thời hai đầu mạch có dạng u =
0, 6π

100 2cos(100π t ) (V). Biểu thức của cường độ dòng điện tức thời qua mạch là


π
4

π
4

A. i = 2,5cos (100π t + ) A.

B. i = 2,5cos (100π t − ) A.

π

4

π
4

C. i = 2cos (100π t − ) A.

D. i = 2cos (100π t + ) A.

Giải :
1
= 60 Ω ⇒ ZL - ZC = 40 Ω
Cω

- Tính : ZL = L ω = 100 Ω , ZC =
- Bấm ON

- Bấm MODE 2 SHIFT MODE 4
- Nhập
100 2

SHIFT

( −)

0

:

(

40

- Màn hình hiển thị kết quả : 2,5∠ −
- Nghĩa là : I0 = 2,5 (A) và ϕi = −

+

40

ENG

)

SHIFT

2

3

=

π
4

π
nên ta chọn đáp án B.
4

5. Hướng dẫn sử dụng máy tính casio 570ES để giải bài toán viết biểu

thức của điện áp tức thời u khi cho dòng điện tức thời i
a) Cách bấm máy :
- Bấm ON
- Bấm MODE 2 SHIFT MODE 4
- Nhập I 0
SHIFT

2

SHIFT

3

=

( −)

ϕi

x

(

R

+

(

ZL

−

ZC

)

ENG

)


- Màn hình hiển thị kết quả : U 0

ϕu (cho biết giá trị của U0 và ϕu )

∠

b) Ví dụ :
Cho đoạn mạch xoay chiều gồm R, L, C mắc nối tiếp có R = 30 Ω , L =

1
H, C
π

10−4
π
F mắc nối tiếp. Dòng điện qua mạch có biểu thức i = 4cos( 100π t + )
0, 7π
4

=

(A). Biểu thức của điện áp tức thời hai đầu đoạn mạch là
π
3

A. u = 120 2cos(100π t ) V.

B. u = 120 cos(100π t + ) V.

C. u = 100 cos(100π t ) V.

D. u = 50 2 cos(100π t − ) V.

π
6

Giải :
- Tính : ZL = L ω = 100 ( Ω ), ZC =

1
= 70 ( Ω ) ⇒ ZL - ZC = 30 ( Ω )
Cω

- Bấm ON
- Bấm MODE 2 SHIFT MODE 4
- Nhập
4

SHIFT

( −)

π
4

x

(

30

+

30

ENG

)

SHIFT

2

- Màn hình hiển thị kết quả : 120 2∠0
- Nghĩa là : U0 = 120 2 (V) và ϕu = 0 nên ta chọn đáp án A.
III. Hiệu quả và khả năng áp dụng
1. Hiệu quả

3

=


- Đa số học sinh hứng thú với việc giải nhanh trắc nghiệm vật lí bằng máy
tính casio 570ES.
- Nếu so với việc không sử dụng máy tính casio 570ES để giải toán thì kết
quả học sinh làm bài chính xác đạt tỉ lệ cao, thời gian làm bài được rút ngắn
hơn rất nhiều.
Kết quả khảo sát các câu hỏi trắc nghiệm có liên quan đến việc sử dụng máy
tính casio 570ES để giải nhanh các câu hỏi trắc nghiệm vật lí trong thời gian
10 phút như sau :
+ Lớp thực nghiệm :
Năm
học
2015
2016

Lớp

12cbA2

Số

Đúng

Đúng

Đúng

Đúng

Đúng

hs

5 câu

4 câu

3 câu

2 câu

1 câu

38

16

14

8

0

0

Số

Đúng

Đúng

Đúng

Đúng

Đúng

hs

5 câu

4 câu

3 câu

2 câu

1 câu

38

8

8

22

+ Lớp đối chứng :
Năm
học
2015
2016

Lớp

12cba1

0

Ghi chú : Một số HS biết cách giải nhưng giải không kịp thời gian.
- Học sinh ứng dụng cách giải một số bài toán trên MTCT đã giúp ích trong
việc học sinh đạt giải khuyến khích giải toán trên MTCT môn Vật Lí năm học
2015 – 2016.
2. Khả năng áp dụng
- Sáng kiến kinh nghiệm này có thể triển khai cho tất cả học sinh lớp 12 để
giải các bài toán Vật lí có liên quan.


- Trong điều kiện hiện nay, việc rèn luyện cho học sinh có tư duy để giải toán
với sự trợ giúp của máy tính casio 570ES mang tính khả thi rất cao.
- Trong thời gian tới, bản thân tôi sẽ khắc phục những thiếu sót và hạn chế của
đề tài này. Đồng thời bản thân tôi sẽ nghiên cứu cách sử dụng máy tính casio
570ES để giải một số bài toán Vật lí 12 ở các chủ đề khác như Sóng ánh sáng,
Lượng tử ánh sáng, ...

Tân Hồng, ngày 20 tháng 4 năm 2016

Người viết SKKN

Võ Duy Hùng