Những nguyên tắc cơ bản trong giải quyết mối quan hệ kết hợp sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

A. MỞ ĐẦU
Đảng Cộng sản Việt Nam luôn coi kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh
thời đại là một trong những nguyên tắc cơ bản của đường lối cách mạng, bảo đảm
thực hiện mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Tại Đại hội XII, bài học
kinh nghiệm này một lần nữa được Đảng ta tiếp tục nhất quán khẳng định: “Kết
hợp phát huy sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại để xây dựng và bảo vệ vững
chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa”1.
Trải qua các chặng đường lịch sử, nhờ kết hợp chặt chẽ sức mạnh dân tộc với
sức mạnh thời đại mà chúng ta đã tạo nên sức mạnh tổng hợp, góp phần to lớn làm
nên những thắng lợi vĩ đại trong cuộc cách mạng dân tộc dân chủ. Cũng chính nhờ
biết tạo nên sức mạnh tổng hợp của dân tộc và của thời đại mà Đảng và nhân dân
ta đã vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách về nhiều mặt trong bối cảnh quốc tế
hết sức phức tạp, đưa đất nước ta thoát khỏi tình trạng khủng hoảng kinh tế - xã
hội, chuyển sang thời kỳ phát triển mới - thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện
đại hóa, đổi mới toàn diện đất nước.
Hiện nay, đất nước ta đang trong quá trình đổi mới toàn diện và đồng bộ; hội
nhập sâu rộng vào khu vực và thế giới. Trong quá trình đó, một mặt chúng ta đứng
trước những cơ hội, điều kiện hết sức thuận lợi. Nhưng mặt khác, chúng ta cũng
hằng ngày, hằng giờ phải đối mặt với không ít những thách thức, đan xen nhau và
diễn biến phức tạp. Trước tình hình đó, để có thể tranh thủ vận hội, phát huy tối đa
những thời cơ và điều kiện thuận lợi, khắc phục và đẩy lùi những nguy cơ, thách
thức, yêu cầu chúng ta phải tiếp tục vận dụng triệt để các nguyên tắc cơ bản trong
giải quyết mối quan hệ kết hợp giữa sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại.
Xuất phát từ lý do trên, tôi chọn vấn đề “Những nguyên tắc cơ bản trong giải
quyết mối quan hệ kết hợp sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại ở Việt Nam
trong giai đoạn hiện nay” làm bài thu hoạch môn Lịch sử Đảng Cộng sản Việt
Nam của Lớp hoàn chỉnh Chương trình cao cấp lý luận chính trị Khóa 4.

1

Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội,

2016, tr.69-70.

1


B. NỘI DUNG
1. Một số khái niệm
1.1. Sức mạnh dân tộc
“Dân tộc” ở đây được hiểu là “quốc gia- dân tộc”, là Tổ quốc Việt Nam với
54 dân tộc anh em đang sinh sống trên cùng một lãnh thổ.
Sức mạnh dân tộc là tổng hợp những nguồn lực nội sinh của quốc gia bao
gồm lãnh thổ, tài nguyên thiên nhiên, dân số, kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội;
truyền thống và hiện tại cả dưới dạng tiềm năng và những biểu hiện hiện thực và
việc nhà nước vận dụng nó trong quan hệ chính trị quốc tế.
1.2. Sức mạnh thời đại
“Thời đại” là một khái niệm dùng để chỉ các thời kỳ lịch sử chính của thế
giới. Có nhiều cách phân chia thời kỳ lịch sử:
- Cách phân chia theo các thời kỳ khảo cổ học dựa vào chất liệu của công cụ lao
động chủ yếu mà con người tìm ra và sử dụng như thời đại đồ đá, đồ đồng, đồ sắt.
- Theo Alvin Toffler (1928 - 2016), học giả người Mỹ lại có cách chia lịch sử
xã hội loài người theo các làn sóng - hay văn minh: làn sóng thứ nhất - văn minh
nông nghiệp, làn sóng thứ hai - văn minh công nghiệp và làn sóng thứ ba - văn
minh hậu công nghiệp.
- Cách phân chia theo 4 cuộc cách mạng công nghiệp, gọi là thời đại cách
mạng công nghiệp 1.0, 2.0, 3.0 và 4.0 dựa vào các phát minh quan trọng của mỗi
cuộc cách mạng là: động cơ hơi nước; động cơ đốt trong, động cơ điện; máy tính
cá nhân, internet, công nghệ thông tin và truyền thông, công nghệ kỹ thuật số; công
nghệ nano, trí tuệ nhân tạo,…
- Chủ nghĩa Mác phân kỳ lịch sử theo hình thái kinh tế - xã hội. Theo đó, lịch
sử phát triển của xã hội loài người về cơ bản là lịch sử phát triển từ thấp đến cao của

5 hình thái kinh tế - xã hội, tương ứng với 5 phương thức sản xuất là cộng sản
nguyên thủy; chiếm hữu nô lệ; phong kiến; tư bản chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa.
Như vậy, thời đại là một khái niệm thời gian nhưng nó bao hàm không gian
rộng lớn và nói chung mang tính thế giới, tính quốc tế.
Kế thừa, phát triển lý luận của C.Mác và với sự thắng lợi của Cách mạng
Tháng Mười Nga, V.I.Lênin nhận định: Nhân loại đã bắt đầu một thời đại mới, thời
đại quá độ từ CNTB lên CNXH. Sau sự kiện chế độ XHCN ở các nước Đông Âu
2


và Liên Xô sụp đổ, Đảng Cộng sản Việt Nam vẫn nhận định sự kiện này “không
làm thay đổi tính chất của thời đại; loài người vẫn đang trong thời đại quá độ từ
CNTB lên CNXH”1.
Mỗi thời đại lịch sử mang lại cho con người những lợi thế trong sản xuất,
nâng cao đời sống vật chất, tinh thần; bảo vệ con người khỏi sự tấn công của kẻ
thù… hiệu quả hơn so với các thời đại trước. Tất cả những yếu tố đó tạo nên sức
mạnh của thời đại. Khi bàn về khái niệm sức mạnh thời đại có rất nhiều quan điểm
của các tác giả đưa ra. Mỗi quan điểm có cách tiếp cận riêng, nhưng đều đi đến
thống nhất rằng: Sức mạnh thời đại là tổng thể các lực lượng vật chất và lực lượng
tinh thần hình thành trong quá trình vận động của các yếu tố thời đại (tính chất,
nội dung, mâu thuẫn, xu thế phát triển của thời đại) tác động khách quan đến việc
xây dựng và bảo vệ tổ quốc của mỗi quốc gia, dân tộc trong mỗi giai đoạn lịch sử.
2. Mối quan hệ giữa sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại trong sự phát
triển của quốc gia, dân tộc
Sức mạnh dân tộc không đồng nhất với sức mạnh thời đại. Sức mạnh dân tộc
được tạo ra từ việc khai thác các yếu tố dân tộc, được quy định bởi các đặc điểm và
thuộc tính của dân tộc, các giá trị dân tộc còn sức mạnh thời đại được quy định bởi
các đặc điểm và thuộc tính của thời đại. Tuy không đồng nhất nhưng sức mạnh thời
đại quan hệ chặt chẽ với sức mạnh dân tộc, hàm chứa lẫn nhau, nếu phát huy đúng
đắn sẽ là một trong những cơ sở quan trọng của sự phát triển. Trong mối quan hệ

của sức mạnh thời đại và sức mạnh dân tộc, mặc dù sức mạnh dân tộc có vai trò
quyết định, nhưng sức mạnh dân tộc hay nội lực không phải là tất cả. Sẽ là hạn chế
và khiếm khuyết nếu không biết đến những nguồn lực bên ngoài, những sức mạnh
thời đại trong xây dựng và phát triển. Thực tế cho thấy, giao lưu kinh tế và văn hoá
là quy luật phổ biến của sự phát triển lịch sử nhân loại; không dân tộc nào là không
ít nhiều tiếp nhận và sử dụng những nguồn lực, những thành tựu, những tinh hoa văn
hoá của các dân tộc khác để làm giàu thêm cho nội lực đồng thời tạo ra một sự thống
nhất, một hợp lực cho phát triển. Điều đó có nghĩa rằng, sức mạnh của một dân tộc
phải bao hàm nội lực và sự bổ sung, sự kết hợp với các nguồn lực từ bên ngoài, các
yếu tố ngoại lực, tức sức mạnh của thời đại.

1

Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII, Nxb.Chính trị quốc gia, H.1996, tr.76.

3


3. Những nguyên tắc cơ bản trong giải quyết mối quan hệ kết hợp sức mạnh
dân tộc và sức mạnh thời đại của Đảng ta
Nhận thức được tầm quan trọng của việc kết hợp sức mạnh dân tộc với sức
mạnh thời đại, trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng Cộng sản Việt Nam đã
phát huy một cách đúng đắn, hợp lý mối quan hệ này, và đó là một trong những cơ
sở quan trọng tạo nên ba thắng lợi vĩ đại: Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám
thành lập Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, mở ra kỷ nguyên độc lập dân tộc
gắn liền với CNXH; thắng lợi trong hai cuộc kháng chiến chống chủ nghĩa thực
dân cũ và mới, hoàn thành cách mạng dân tộc dân chủ, thực hiện thống nhất Tổ
quốc, đưa cả nước tiến lên CNXH; và thắng lợi trong sự nghiệp đổi mới.
Như vậy, Đảng ta đã luôn vận dụng linh hoạt, khôn khéo và xử lý đúng đắn,
hợp lý các mối quan hệ giữa nội lực và ngoại lực, giữa sức mạnh dân tộc và sức

mạnh thời đại trên cơ sở thực hiện thành công các nguyên tắc cơ bản sau:
Một là, kết hợp nhuần nhuyễn chủ nghĩa yêu nước chân chính với chủ
nghĩa quốc tế.
Từ khi thành lập đến nay, Đảng luôn kết hợp và thường xuyên chăm lo giáo
dục chủ nghĩa yêu nước chân chính và chủ nghĩa quốc tế của giai cấp công nhân
cho cán bộ, đảng viên và nhân dân. Đảng đã nhận thức rằng, không có tinh thần
yêu nước chân chính thì không thể có lập trường quốc tế đúng đắn. Trái lại, không
có lập trường quốc tế đúng đắn thì không thể có được đường lối giải phóng dân
tộc đúng đắn. Đó là hai mặt thống nhất của đường lối cách mạng. Đảng luôn tìm
thấy sự thống nhất đó, bởi vậy, cách mạng nước ta có một sức mạnh to lớn, vượt
qua mọi trở lực, chiến thắng kẻ thù.
Mục tiêu của đoàn kết quốc tế là tập hợp lực lượng bên ngoài và tranh thủ sự
ủng hộ, giúp đỡ quốc tế cao nhất đối với cuộc đấu tranh cách mạng của nhân dân
ta, đồng thời, hạn chế đến mức thấp nhất, đẩy lùi và làm thất bại những âm mưu và
hành động của các thế lực chống lại cách mạng nước ta. Đó là vì lợi ích chân chính
của dân tộc Việt Nam. Song đoàn kết quốc tế còn có mục tiêu ủng hộ lợi ích chân
chính của các dân tộc khác, đoàn kết với cuộc đấu tranh chính nghĩa của nhân dân
các nước, phù hợp với điều kiện và khả năng thực tế của đất nước và nhân dân ta.
Mục tiêu đoàn kết quốc tế đòi hỏi phải giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa
nhiệm vụ dân tộc và nghĩa vụ quốc tế, kết hợp nhuần nhuyễn chủ nghĩa yêu nước
4


chân chính với chủ nghĩa quốc tế của giai cấp công nhân; giải quyết đúng đắn mối
quan hệ giữa vấn đề giai cấp với vấn đề dân tộc trong hoạt động đối ngoại.
Thực hiện chủ trương đoàn kết toàn dân làm cách mạng dưới sự lãnh đạo của
giai cấp công nhân thông qua Đảng tiền phong, Đảng đã tăng cường không ngừng
mặt trận dân tộc thống nhất, bảo đảm được những lợi ích cao nhất của dân tộc Việt
Nam trong từng giai đoạn cách mạng. Đồng thời, Đảng và Nhà nước Việt Nam
luôn tôn trọng lợi ích chính đáng của các dân tộc, của giai cấp công nhân, nhân dân

lao động các nước khác. Nếu như sự thống nhất lợi ích giai cấp, lợi ích dân tộc là
cơ sở của mặt trận dân tộc thống nhất thì sự thống nhất lợi ích chân chính của dân
tộc Việt Nam với lợi ích chân chính của các dân tộc và nhân dân toàn thế giới là cơ
sở của mặt trận đoàn kết quốc tế.
Chẳng hạn như: Khi Nhân dân Việt Nam tiến hành cuộc kháng chiến chống
Mỹ, cứu nước trong bối cảnh tình hình thế giới rất phức tạp. Việt Nam phải chống
kẻ thù là một đế quốc mạnh vào bậc nhất thế giới, có tiềm lực kinh tế và quân sự,
có bộ máy ngoại giao to lớn và nhiều thủ đoạn, âm mưu hiểm độc. Cuộc khủng
hoảng về đường lối của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế đang diễn ra,
phong trào giải phóng dân tộc và độc lập dân tộc đang bị động, suy yếu trước sự
tiến công của chủ nghĩa thực dân mới. Đế quốc Mỹ lợi dụng tình hình đó để gây
chia rẽ giữa nhân dân các nước, các bầu bạn của Việt Nam, đặc biệt là Liên Xô và
Trung Quốc với nhân dân Việt Nam.
Trong tình hình đó, Đảng đã bình tĩnh, khách quan, khoa học phân tích tình
hình, khẳng định quyết tâm đánh Mỹ xâm lược là nhiệm vụ dân tộc thiêng liêng,
đồng thời là nghĩa vụ quốc tế cao cả. Với đường lối đối ngoại độc lập, sáng tạo
Đảng đã kiên quyết hạn chế phạm vi cuộc chiến tranh, đề ra chủ trương, sách lược
mềm dẻo. Việt Nam không nhận quân tình nguyện quốc tế, không để chiến tranh ở
miền Nam Việt Nam biến thành cuộc xung đột quốc tế. Điều đó thể hiện rất rõ ý
thức trách nhiệm cao cả về giữ gìn hòa bình thế giới, kiềm chế không để chiến
tranh lan rộng - nỗi lo ngại của nhân dân thế giới.
Kết quả của đường lối quốc tế đúng đắn, sáng tạo của Đảng trong kháng chiến
chống Mỹ là hình thành trên thực tế mặt trận nhân dân thế giới ủng hộ nhân dân Việt
Nam chống Mỹ, cứu nước, cùng với mặt trận đoàn kết Việt - Lào - Campuchia và mặt
trận đoàn kết trong nước thành ba tầng mặt trận. Nhìn lại lịch sử thế giới, chưa có một
5


cuộc chiến tranh của một dân tộc nào được sự ủng hộ rộng rãi và mạnh mẽ của nhân
dân thế giới như cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của nhân dân Việt Nam.

Hai là, giữ vững độc lập, tự chủ, tự lực, tự cường.
Độc lập, tự chủ về đường lối là yếu tố quyết định thắng lợi cách mạng ở mỗi
nước. Cuộc đấu tranh của nhân dân mỗi nước vì lợi ích dân tộc mình phải do nhân
dân nước đó tự thực hiện. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: “Cố nhiên sự giúp đỡ của
các nước bạn là quan trọng, nhưng không được ỷ lại, không được ngồi mong chờ
người khác. Một dân tộc không chịu tự lực cánh sinh mà cứ ngồi chờ dân tộc khác
giúp đỡ thì không xứng đáng được độc lập” 1. Sự giúp đỡ cho ta của các nước bạn
cũng chỉ có hạn, căn bản là ta phải tự lực cánh sinh, cố gắng sản xuất. “Muốn
người ta giúp cho, thì trước mình phải tự giúp lấy mình đã” 2. Giữ vững đường lối
độc lập, tự chủ, nâng cao tinh thần tự lực, tự cường là tư tưởng lớn xuyên suốt quá
trình cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng.
Sự giúp đỡ quốc tế là rất to lớn, quan trọng, là yếu tố không thể thiếu đối với
thắng lợi của cách mạng Việt Nam. Song độc lập, tự chủ, tự lực, tự cường và tăng
cường đoàn kết quốc tế, hợp tác quốc tế là hai mặt thống nhất trong đường lối chiến
lược nhất quán của Đảng. Thực tế khẳng định bài học kinh nghiệm lịch sử của Đảng
là khi nào chúng ta độc lập suy nghĩ, xuất phát từ thực tiễn của đất nước và tôn trọng
quy luật khách quan trong việc xác định các chủ trương hành động thì lúc đó cách
mạng giành được thắng lợi, đóng góp tích cực vào sự nghiệp cách mạng của thế
giới; ngược lại, lúc nào chủ quan, duy ý chí hoặc giáo điều, máy móc, sao chép cách
làm của nước ngoài thì lúc đó cách mạng gặp khó khăn, sai lầm, tổn thất.
Như, công cuộc đổi mới do Đảng khởi xướng và lãnh đạo bắt nguồn từ đòi
hỏi bức thiết của sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội. Đường lối đổi mới do Đại
hội VI của Đảng đề ra thực sự có ý nghĩa bước ngoặc, tiêu biểu cho tư duy độc lập,
sáng tạo của Đảng, không rập khuôn, máy móc. Đảng đã kịp thời đề ra những
nguyên tắc chỉ đạo trong quá trình đổi mới: Đổi mới có nguyên tắc, đổi mới nhưng
không đổi hướng, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, kiên trì
chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh; giữ vững và tăng cường vai trò
lãnh đạo của Đảng và hiệu quả quản lý của Nhà nước xã hội chủ nghĩa; thực hiện
đoàn kết quốc tế, kết hơp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại.
1

2

Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb.Chính trị quốc gia, H.2011, t.7, tr.445.
Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb.Chính trị quốc gia, H.2011, t.2, tr.320.

6


Ba là, nắm bắt xu thế quốc tế, tận dụng thời cơ.
Để xác định đúng đắn và thực hiện có hiệu quả đường lối, chiến lược, sách
lược cách mạng nói chung, đường lối và chủ trương đối ngoại nói riêng, cùng với
việc phân tích, đánh giá tình hình trong nước và các yếu tố chủ quan, Đảng rất coi
trọng việc đánh giá và dự báo thời cuộc quốc tế. Việc theo dõi, đánh giá diễn biến
và dự báo chiều hướng phát triển tình hình thế giới và khu vực, những xu thế chủ
yếu trong quan hệ quốc tế, những thay đổi trong chính sách của các nước, nhất là
nước lớn đối với nước ta có ý nghĩa rất quan trọng. Mục đích là thấy rõ thuận lợi
và khó khăn, cơ hội và thách thức để có chính sách chung và thái độ đúng với từng
nước và từng loại nước, giành thắng lợi quyết định trong từng giai đoạn cách
mạng. Ngược lại, khi không dự báo đúng thời cuộc, không thấy rõ và tận dụng thời
cơ thì hoặc là bất ngờ hoặc là bỏ lỡ thời cơ.
Điều này có thể được chứng minh qua cao trào giải phóng dân tộc (1939 1945), Đảng và chủ tịch Hồ Chí Minh đã theo dõi sát sao diễn biến của cuộc chiến
tranh thế giới lần thứ hai và phong trào cách mạng thế giới, đặc biệt là những bước
tiến của Hồng quân Liên Xô, từng bước bổ sung, cụ thể hóa đường lối với những
quyết định sát, đúng, kịp thời và tích cực chuẩn bị lực lượng về mọi mặt. Khi Hồng
quân Liên Xô đánh tan đội quân Quan Đông mạnh nhất của phát xít Nhật, buộc
chúng phải đầu hàng vô điều kiện, tranh thủ thời cơ ngàn năm có một đó, chủ tịch
Hồ Chí Minh và Đảng phát huy được những điều kiện khách quan thuận lợi, chớp
lấy thời cơ, kịp thời phát động toàn dân nổi dậy, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức
mạnh thời đại, giành độc lập dân tộc từ tay phát xít Nhật và tay sai của Nhật trước
khi quân Đồng minh vào Đông Dương. Đây là một quyết định chính xác, kịp thời

thể hiện sự nhạy bén đặc biệt về chính trị của chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta.
4. Vận dụng những nguyên tắc cơ bản kết hợp sức mạnh dân tộc và sức mạnh
thời đại trong giai đoạn cách mạng hiện nay của Đảng ta
Sức mạnh của dân tộc ta trong giai đoạn cách mạng hiện nay là khối đại đoàn
kết toàn dân dựa trên cơ sở liên minh công - nông - trí thức dưới sự lãnh đạo của
Đảng, là chế độ chính trị ổn định, an ninh - quốc phòng được củng cố vững chắc.
Dân tộc Việt Nam là một dân tộc anh hùng, có ý chí vươn lên mãnh liệt, nhân dân
có lòng yêu nước nồng nàn, cần cù lao động và sáng tạo. Việt Nam đã tạo ra được
một số cơ sở vật chất ban đầu nhờ vào tài nguyên thiên nhiên tương đối phong phú
7


đa dạng; lại nằm trong khu vực phát triển kinh tế năng động và nằm trên các tuyến
giao thông quốc tế quan trọng. Vị thế của Việt Nam không ngừng được nâng cao
trên trường quốc tế.
Sức mạnh của thời đại trong giai đoạn cách mạng hiện nay là sức mạnh của
quy luật tiến hóa lịch sử, của thời đại quá độ từ CNTB lên CNXH trên phạm vi toàn
thế giới, là xu thế quốc tế hóa, là các lực lượng đấu tranh cho hòa bình, độc lập dân
tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội. Lịch sử phát triển quanh co nhưng nhất định loài
người sẽ tiến tới CNXH. Một trong những đặc điểm nổi bật của thời đại ngày nay là
cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ, tạo bước phát triển nhảy
vọt về lực lượng sản xuất và đẩy nhanh quá trình quốc tế hóa về lực lượng sản xuất
và xu thế toàn cầu hóa. Toàn cầu hóa mà cốt lõi của nó là toàn cầu hóa về kinh tế là
một xu thế lớn của lịch sử tác động nhiều mặt đến sự phát triển của tất cả các quốc
gia, các dân tộc trên thế giới. Các nước vừa độc lập, vừa phụ thuộc vào nhau. Các
dân tộc đều có quyền độc lập, song không thể sống biệt lập với cộng đồng quốc tế,
không thể không có sự hợp tác quốc tế mà giải quyết được những yêu cầu, nhiệm vụ
phát triển của dân tộc mình. Trong thế giới hiện đại, nhiều vấn đề đặt ra có liên quan
đến vận mệnh của dân tộc. Đó là giữ gìn hòa bình, đẩy lùi nguy cơ chiến tranh hạt
nhân, bảo vệ môi trường sống, bảo vệ và tái tạo tài nguyên thiên nhiên, hạn chế sự

bùng nổ dân số, phòng ngừa và đẩy lùi những bệnh tật hiểm nghèo. Con đường giải
quyết có hiệu quả nhất các vấn đề trên là phối hợp sức lực và tài năng với ý thức
trách nhiệm cao của tất cả các dân tộc trên thế giới. Không một nước nào, dù đó là
nước lớn có thể tự giải quyết được những vấn đề trên.
Trong giai đoạn hiện nay, sứ mệnh lịch sử của Đảng là lãnh đạo nhân dân kết
hợp được sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại, xây dựng được một nước Việt
Nam dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh trên cơ sở tuân thủ
những nguyên tắc cơ bản đã chỉ ra ở trên như sau:
Một là, phát huy những thành công đã đạt được trong tiến trình cách mạng,
trong quan hệ đối ngoại tiếp tục bảo đảm lợi ích dân tộc chân chính, kết hợp nhuần
nhuyễn chủ nghĩa yêu nước với chủ nghĩa quốc tế của giai cấp công nhân. Lợi ích
của dân tộc ta hiện nay là phát triển kinh tế - xã hội theo định hướng XHCN, củng
cố ổn định chính trị, giữ vững độc lập, thống nhất, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ,
nhằm làm cho dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Lợi ích đó của
8


dân tộc Việt Nam không mâu thuẫn mà gắn liền với lợi ích hòa bình, độc lập dân
tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội của nhân dân các nước trên thế giới. Đồng thời, vẫn
thực hiện nhất quán chủ trương đoàn kết, hợp tác với các nước XHCN, phong trào
cộng sản và công nhân quốc tế, với Phong trào Không liên kết, các lực lượng hòa
bình, tiến bộ khác, góp phần tích cực vào cuộc đấu tranh vì thắng lợi chung.
Hai là, trong cách mạng XHCN, sự giúp đỡ của quốc tế là to lớn, quý báu và
không thể thiếu nhưng điều quan trọng có ý nghĩa quyết định là sự phát triển bên
trong của nền kinh tế nước ta. Độc lập, tự chủ, tự lực, tự cường trong giai đoạn
hiện nay không phải là đóng cửa, khép kín, biệt lập với bên ngoài, là từ chối sự
giúp đỡ nhau của các nước, mà phải “mở cửa”, mở rộng quan hệ với các nước theo
nguyên tắc các bên cùng có lợi. Ngày nay, không nước nào có thể tách biệt khỏi
các quan hệ quốc tế mà có thể phát triển bình thường và không một nền kinh tế
nước nào có thể tự cấp, tự túc được hoàn toàn như trong xã hội chậm phát triển

trước đây. Gắn liền xây dựng kinh tế trong nước với thiết lập và ngày càng mở
rộng quan hệ kinh tế với nước ngoài là một hiện tượng tất yếu khách quan. Mỗi
dân tộc phải tự mình vươn lên, phải xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ với tinh
thần tự lực, tự cường. Ra sức khai thác tiềm năng trong nước đi đôi với hợp tác
trao đổi kinh tế với các nước thì mới phát triển được. Đưa nền kinh tế nước ta tham
gia vào nền kinh tế thế giới, tranh thủ sự phát triển nhảy vọt của khoa học - công
nghệ và toàn cầu hóa kinh tế để đẩy nhanh công cuộc phát triển kinh tế đất nước
làm cho nước ta khỏi tụt hậu xa hơn về kinh tế so với các nước trong khu vực và
trên thế giới. Trong điều kiện toàn cầu hóa và khu vực hóa phát triển nhanh chóng
với cả hai mặt tích cực và tiêu cực, chúng ta chủ động hội nhập, nhưng giữ vững
độc lập, tự chủ, giữ vững bản sắc dân tộc và định hướng XHCN, quyết vượt qua
thách thức giành lấy thời cơ, tranh thủ ở mức độ cao nhất ngoại lực, bổ sung nội
lực, tạo điều kiện đưa đất nước phát triển theo kịp đà phát triển chung của các nước
ở khu vực và thế giới. Đại hội IX của Đảng chỉ rõ: “Chủ động hội nhập quốc tế và
khu vực theo tinh thần phát huy tối đa nội lực, nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế,
bảo đảm độc lập, tự chủ và định hướng XHCN, bảo vệ lợi ích dân tộc, an ninh
quốc gia, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo vệ môi trường”1.

1

Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb.Chính trị quốc gia, H.2001, tr.120.

9


Suốt trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng luôn nêu cao tinh thần sáng tạo
trong việc vận dụng những quy luật phổ biến vào hoàn cảnh cụ thể của đất nước.
Ngày nay, trong bối cảnh quốc tế đầy biến động, thế giới trở nên hết sức đa dạng thì
đường lối độc lập, tự chủ lại càng cần thiết, càng yêu cầu tư duy sáng tạo và đồng
thời tôn trọng, tiếp thu những thành tựu về lý luận của các đảng và các nước khác.

Cuộc sống ngày càng chứng tỏ việc hoạch định và thực hiện đường lối đổi mới của
Đảng những năm qua cơ bản là đúng đắn, đúng định hướng XHCN. Từ thực tế của
đất nước, chúng ta vừa làm, vừa tìm tòi suy nghĩ mới có thể hoạch định đường lối,
lựa chọn hình thức, bước đi phù hợp với quy luật tiến lên của CNXH, để kết hợp sức
mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại, đưa sự nghiệp đổi mới tới đích.
Ba là, tiếp tục nắm bắt các xu thế quốc tế chủ yếu và tận dụng thời cơ để phát triển.
Đặc điểm tổng thể của môi trường quốc tế hiện nay là tồn tại ba xu thế lớn tạo
nhiều thời cơ cho các nước nắm bắt để phát triển:
- Thế giới đa cực hóa phát triển sâu rộng khiến so sánh lực lượng trên thế giới
đang có những thay đổi mới, các nước đang phát triển, đặc biệt là sức mạnh tổng thể
của các nước thuộc nền kinh tế mới nổi đang tăng lên nhanh chóng. Xu thế này có
lợi cho việc thúc đẩy xây dựng trật tự thế giới mới về kinh tế, chính trị quốc tế theo
hướng công bằng, hợp lý; có lợi cho việc duy trì hòa bình, ổn định trên thế giới.
- Toàn cầu hóa đặc biệt là toàn cầu hóa về kinh tế phát triển sâu rộng khiến sự
phụ thuộc và ảnh hưởng lẫn nhau giữa các nền kinh tế ngày càng tăng lên, xu thế
mới về sáp nhập, mua lại các tập đoàn, đầu tư xuyên quốc gia, hợp tác kỹ thuật và
chuyển dịch công nghiệp ngày càng diễn ra phổ biến. Xu thế này sẽ có lợi cho việc
thúc đẩy phát triển kinh tế thế giới, có lợi cho các nước tham gia hợp tác và cạnh
tranh kinh tế quốc tế, mở rộng không gian phát triển, cũng như hòa bình và phát
triển trên thế giới.
- Hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế lớn của thời đại, trên cơ sở bình
đẳng cùng có lợi tăng cường hợp tác hữu nghị giữa các nước, tìm kiếm và mở rộng
điểm song trùng về lợi ích, thúc đẩy phát triển và cùng phồn vinh, đã trở thành sự
lựa chọn hiện thực của nhiều quốc gia.
Các xu thế quốc tế lớn ở trên đem lại nhiều thời cơ nhưng cũng không ít thách
thức. Do đó, Đảng và Nhà nước ta phải bám sát diễn biến thời cuộc, đánh giá các cơ
hội và nguy cơ, thách thức để có chính sách và chủ trương đúng đắn, xử lý các mối
10

quan hệ giữa hội nhập và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, giữa hội nhập và bảo đảm
an ninh, ổn định phát triển, giữa chiều rộng và chiều sâu, giữa phục vụ lợi ích riêng
của Việt Nam và đóng góp cho nhân loại, qua đó tận dụng triệt để sự kết hợp giữa
sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại để hoàn thành nhanh các mục tiêu đã đề ra.
C. KẾT LUẬN
Tóm lại, trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng Cộng sản Việt Nam đã
tổng kết và khẳng định nhiều bài học chủ yếu, có giá trị lý luận và thực tiễn, trong
đó có bài học kết hợp sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại. Làm nên những
thắng lợi vĩ đại bằng nội lực của mình là chính, Đảng và nhân dân Việt Nam luôn
ghi nhớ sự giúp đỡ vật chất cũng như tinh thần của nhân dân thế giới trong suốt
chiều dài lịch sử. Kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, sức mạnh trong
nước với sức mạnh quốc tế là vấn đề chiến lược, quyết định thành bại của sự
nghiệp cách mạng, xây dựng đất nước và bảo vệ Tổ quốc. Nội dung và phương
thức kết hợp phải được xác định phù hợp với từng điều kiện cụ thể. Trong tình hình
hiện nay, cần kế thừa thành tựu, kinh nghiệm của các thời kỳ trước kia; đồng thời,
cần nắm vững nguyên tắc trong kết hợp lợi ích của quốc gia dân tộc với các xu thế
vận động của thế giới đang đổi thay để bảo đảm cho Việt Nam có được sức mạnh
tổng hợp to lớn nhất, vững bước trên con đường độc lập dân tộc và CNXH, đẩy
mạnh CNH, HĐH và hội nhập quốc tế./.

11