Một số nét về điều tra hàng tháng các sản phẩm công nghiệp chủ yếu của Thái Lan

Một số nét về điều tra hàng tháng các sản phẩm
công nghiệp chủ yếu của Thái Lan
I. Khái quát về thống kê công nghiệp
Thái Lan
Theo đề nghị của Chính phủ Thái Lan
(trực tiếp là Bộ Công nghiệp), Cơ quan Hợp
tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) đã triển khai dự
án Nghiên cứu phát triển Thống kê Công
nghiệp Thái Lan từ năm 1998 đến năm
2000 với trọng tâm là Điều tra hàng tháng
các sản phẩm công nghiệp chủ yếu để
đánh giá xu hướng phát triển của ngành
công nghiệp chế biến Thái Lan.
1. Tổ chức thực hiện
Bộ Công nghiệp Thái Lan là cơ quan
chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện điều tra
ngành công nghiệp chế biến hàng tháng.
Các bước thiết kế bảng hỏi, chọn mẫu cơ sở,
thu thập, nhập tin và tổng hợp số liệu do các
cơ quan ngoài ngành thống kê trúng thầu tực
hiện. Bộ Công nghiệp Thái Lan chịu trách
nhiệm xuất bản và phát hành số liệu. Đây
cũng là mô hình tổ chức các cuộc điều tra
nói chung ở Thái Lan.
Số liệu sau khi tổng hợp sơ bộ lần thứ
nhất, Bộ Công nghiệp tổ chức cuộc họp
thường kỳ vào ngày cuối tháng để thẩm định
kết quả. Sau khi kết quả được thẩm định, số
liệu sơ bộ của tháng báo cáo sẽ được xuất
bản và phát hành sơ bộ lần thứ nhất, tiếp
đến là xuất bản và phát hành số liệu điều

chỉnh lần thứ hai vào ngày thứ 45 sau tháng
báo cáo.
Các chỉ số được tính toán hàng tháng
gồm: (1) Chỉ số sản xuất, (2) Chỉ số tiêu thụ,
(3) Chỉ số sử dụng lao động, (4) Chỉ số sử
dụng công suất, (5) Chỉ số tồn kho sản
Chuyên san chỉ số sản xuất công nghiệp

phẩm (so sánh lượng tồn kho giữa các kỳ),
(6) Chỉ số tỷ lệ tồn kho (so sánh giữa tỷ lệ
tồn kho/tiêu thụ giữa các kỳ), (7) Chỉ số năng
suất lao động.
2. Dàn mẫu điều tra hàng tháng (từ tháng
1 năm 2000 đến nay)
- Tổng số cơ sở mẫu được chọn: 2000
cơ sở (trong tổng số 120000 cơ sở công
nghiệp chế biến).
- Tổng số ngành được chọn: 50 ngành
ISIC cấp 4 (trong tổng số 148 ngành), tương
ứng với mã ngành kinh tế Thái Lan cấp
5-TSIC chiếm 70% GDP của ngành công
nghiệp chế biến.
- Tổng số sản phẩm được chọn: 400
sản phẩm (trong đó công bố thường xuyên
chỉ số của 203 sản phẩm).
Dàn mẫu đại diện cho cấp quốc gia
(không đại diện cho cấp tỉnh, TP).
II. Một số nhận định về điều tra hàng
tháng các sản phẩm công nghiệp chủ
yếu của Thái Lan

1. Những thuận lợi và kết quả đạt được
- Cuộc điều tra hàng tháng các sản
phẩm công nghiệp chủ yếu của Thái Lan
được thực hiện ở cấp quốc gia. Việc tổ chức
điều tra, chọn mẫu, tổng hợp và phổ biến kết
quả chung cho toàn quốc tương tự như nhiều
nước trên thế giới đang áp dụng. Cách thức
tổ chức điều tra và công bố số liệu theo mô
hình này tạo thuận lợi trong việc tổ chức điều
tra, dễ dàng trong việc chọn mẫu ngành, sản
phẩm và cơ sở điều tra, tiết kiệm được kinh
29


phí điều tra, kịp thời trong công bố số liệu do
giảm bớt được số lượng ngành, sản phẩm và
đơn vị điều tra.
- Phân tổ thống kê trong việc phổ biến
thông tin hàng tháng ở Thái Lan chỉ đơn
thuần là phân tổ theo ngành và theo sản
phẩm nên việc chọn mẫu và tổng hợp, công
bố số liệu đơn giản và dễ thực hiện.
- Công tác điều tra và tổng hợp số liệu
hàng tháng về sản xuất công nghiệp ở Thái
Lan do các cơ quan chuyên trách thực hiện,
nên tính chuyên môn hoá đối với cuộc điều
tra là tương đối cao, thường xuyên có từ 20
đến 25 điều tra viên hàng ngày chuyên đảm
nhiệm công tác thu thập, kiểm tra, nhập tin và
tổng hợp số liệu nên nhìn chung kết quả của

cuộc điều tra có điều kiện đạt kết quả tốt.
- Phiếu điều tra hàng tháng công
nghiệp Thái Lan khá chi tiết, hữu ích cho
việc cung cấp và phổ biến thông tin đa dạng
về các hoạt động liên quan đến quá trình
sản xuất, tiêu thụ, tồn kho của ngành công
nghiệp.
- Phiếu điều tra không chỉ được in sẵn
gửi xuống các cơ sở điều tra mà còn lưu
dạng điện tử trên mạng. Các cơ sở có thể
điền thông tin vào phiếu điều tra in sẵn hoặc
kết nối qua mạng để điền thông tin vào
phiếu điều tra điện tử để truyền nhanh
chóng, tự động cho cơ quan điều tra (tuy
nhiên hiện nay tỷ lệ sử dụng và gửi phiếu
điều tra điện tử chỉ đạt 2-3% hàng tháng).
- Về công bố thông tin, Thái Lan công
bố thông tin 2 lần/tháng, báo cáo sơ bộ được
công bố khoảng 1 tháng sau tháng báo cáo
và báo cáo điều chỉnh được công bố vào
ngày thứ 45 sau tháng báo cáo. Trước khi
công bố, một cuộc họp thẩm định được tổ
chức thường kỳ tại Bộ Công nghiệp với sự
30

tham dự, đánh giá của các cơ quan, đối
tượng dùng tin chủ yếu, các nhà chuyên
môn và các hiệp hội SXKD nên có điều kiện
làm tăng thêm độ tin cậy của thông tin được
công bố. Hiện nay các thông tin hàng tháng

về các ngành và sản phẩm công nghiệp
được công bố khá chi tiết và phong phú với
50 ngành công nghiệp chế biến cấp 4, 203
sản phẩm chủ yếu. ấn phẩm được cấp
miễn phí (hàng tháng phát hành khoảng
2000 bản) cho một số đối tượng dùng tin
chủ yếu và tất cả các cơ sở được chọn điều
tra. Ngoài ra thông tin tổng hợp còn được
công bố công khai trên internet bằng tiếng
Thái Lan.
- Cuộc điều tra hàng tháng ở Thái Lan
được tổ chức ở cấp toàn quốc nên Thái Lan
có thể dễ dàng chọn đơn vị điều tra là các cơ
sở kinh tế. Đối với các cơ sở có đủ điều kiện
cung cấp số liệu hàng tháng sẽ chủ động
điền thông tin vào phiếu điều tra và gửi trực
tiếp cho cơ quan điều tra. Các cơ sở không
có đủ điều kiện cung cấp thông tin chi tiết sẽ
do các doanh nghiệp mẹ điền phiếu và gửi
trực tiếp cho cơ quan điều tra. Chọn đơn vị
điều tra là cơ sở kinh tế sẽ thuận lợi cho việc
thu thập thông tin chi tiết về các sản phẩm
chủ yếu và phản ánh chính xác hơn về kết
quả tính toán các chỉ số.
- Hệ thống lưu trữ, cập nhật, xử lý số
liệu và cung cấp thông tin của Thái Lan khá
hiện đại và có tính chuyên môn hoá cao.
Công việc này thường xuyên do trung tâm
thông tin của Bộ Công nghiệp đảm nhận,
luôn được quan tâm phát triển và hoàn thiện.

2. Một số hạn chế trong việc tổ chức
điều tra
+ Thái Lan tổ chức thống kê theo mô
hình phân tán nên việc tổ chức điều tra hàng
Thông tin Khoa học Thống kê


tháng phụ thuộc vào nhiều cơ quan trong
việc thu thập và cập nhật thông tin để tính
toán các quyền số (ngành, cơ sở, lao động,
sản phẩm sản xuất, xuất khẩu,...). Nguồn số
liệu để tính toán các quyền số ở Thái Lan
không đầy đủ và ít được cập nhật.
+ Tỷ lệ trả lời của các cơ sở điều tra ở
Thái Lan không cao, các điều tra viên
chuyên trách phải mất nhiều thời gian để
tiếp xúc với các cơ sở hoặc thường xuyên
điện thoại thuyết phục cơ sở gửi báo cáo.
+ Kinh phí dành cho cuộc điều tra hàng
tháng ở Thái Lan, theo phản ánh của Bộ
Công nghiệp và các cơ quan trúng thầu tổ
chức điều tra là thấp và không được bổ
sung, cải thiện kịp thời.
Thái Lan đã áp dụng chính thức phương
pháp thống kê sản phẩm công nghiệp chủ
yếu với sự hỗ trợ kỹ thuật của JICA được 6
năm và liên tục được cải tiến, hoàn thiện.
Cho đến nay, cơ bản kết quả công bố hàng
tháng được các đối tượng dùng tin chủ yếu
như các cơ quan Chính phủ, các hiệp hội

SXKD, các doanh nghiệp và các nhà đầu tư
nước ngoài đánh giá tốt. Điều đó khẳng định
việc áp dụng phương pháp thống kê mới về
các sản phẩm công nghiệp chủ yếu hàng
tháng ở Thái Lan là phù hợp và hữu ích.
III. Một số kiến nghị
Có thể nói, Thái Lan đã áp dụng thành
công phương pháp mới về điều tra hàng
tháng các sản phẩm công nghiệp chủ yếu
do JICA hỗ trợ kỹ thuật. Việt Nam đang tiến
hành cuộc điều tra thử nghiệm lần thứ 2
trong khuôn khổ dự án Nghiên cứu Phát
triển Thống kê Công nghiệp Việt Nam nhằm
thử nghiệm để tìm ra phương pháp điều tra
phù hợp nhất áp dụng vào thực tế để thay
thế cho phương pháp hiện tại là đánh giá tốc
Chuyên san chỉ số sản xuất công nghiệp

độ tăng trưởng của sản xuất công nghiệp
theo giá cố định 1994.
Do đặc điểm của Việt Nam trong việc
phân cấp quản lý và điều hành nền kinh tế
hiện đang đòi hỏi ở hầu hết các cấp: Trung
ương, tỉnh, huyện, thậm chí cả cấp xã nên
phải có thông tin hàng tháng về tình hình
sản xuất công nghiệp nói riêng và các ngành
kinh tế nói chung đáp ứng cho các cấp quản
lý. Đòi hỏi này đặt ngành thống kê vào thế
phải tổ chức các cuộc điều tra sao cho có
thể cung cấp được số liệu hàng tháng cho

mỗi cấp quản lý. Điều đó là hết sức khó
khăn, tốn kém kinh phí, công sức và ảnh
hưởng đến tính kịp thời của số liệu tổng hợp
và công bố. Đây cũng chính là điểm khác
biệt lớn nhất giữa điều kiện để tiến hành các
cuộc điều tra thường xuyên ở Việt Nam và
Thái Lan. Tương tự như ở Nhật Bản và Thái
Lan, hầu hết các nước trên thế giới hiện nay
thường tổ chức điều tra và công bố số liệu
hàng tháng ở cấp quốc gia.
Xuất phát từ đặc điểm như vậy, để áp
dụng phương pháp mới về điều tra hàng
tháng các sản phẩm công nghiệp chủ yếu
do JICA hỗ trợ kỹ thuật vào Việt Nam phù
hợp với điều kiện thực tế, kiến nghị:
+ Cấp áp dụng để điều tra và phổ biến
thông tin hiện nay đối với báo cáo nhanh
hàng tháng nên thực hiện ở cấp Trung ương,
tỉnh/thành phố và cấp huyện/quận. Có nghĩa
là, đối với ngành công nghiệp chế biến, việc
chọn mẫu ngành, cơ sở và sản phẩm chủ
yếu để tổng hợp và phổ biến thông tin hàng
tháng là đại diện cho cấp tỉnh, TP.
+ Chỉ phân theo ngành kinh tế tới cấp 4
và chi tiết cho các sản phẩm chủ yếu mà
không phân tổ theo loại hình kinh tế trong
31


việc thu thập thông tin và phổ biến kết quả

nhanh hàng tháng..
+ Chọn mẫu đơn vị điều tra theo lý
thuyết tốt nhất là chọn các cơ sở. Tuy nhiên
do đặc điểm của Việt Nam phải tổ chức chọn
đơn vị điều tra đại diện cho cấp tỉnh, TP nên
khó có thể chỉ hoàn toàn áp dụng đơn vị
điều tra là cấp cơ sở mà phải kết hợp giữa
chọn doanh nghiệp và cơ sở điều tra. Đến
khi điều kiện thực tế cho phép điều tra công
nghiệp hàng tháng đại diện cho cấp toàn
quốc thì đơn vị chọn mẫu là cơ sở sẽ là đơn
vị điều tra phù hợp nhất. Đối với một số
ngành đặc thù chỉ tập trung vào một số ít
các tổng công ty lớn như: ngành khai than,
dầu khí và ngành sản xuất, tập trung và
phân phối điện, khí đốt và nước (chủ yếu là
SX và phân phối điện) nên lấy đơn vị điều
tra là các Tổng Công ty (phạm vi toàn quốc).
+ Phiếu điều tra cần được thiết kế và
đưa vào áp dụng theo mức độ tăng dần từ
đơn giản, ít thông tin đến đầy đủ và phong
phú thông tin hơn theo thời gian và điều kiện
áp dụng. Phiếu điều tra nên áp dụng theo 2
loại gồm có phiếu điều tra in sẵn và phiếu
điều tra điện tử để áp dụng phù hợp cho các

cơ sở điều tra có khả năng trả lời khác nhau,
tiến tới ngày càng tăng tỷ lệ số cơ sở tham
gia trả lời bằng phiếu điều tra điện tử.
+ Việc tổ chức điều tra và tổng hợp, phổ

biến thông tin cần được tin học hoá cao để
đảm bảo ngày càng cung cấp thông tin chi
tiết về số ngành và số sản phẩm chủ yếu của
ngành công nghiệp, tạo thuận tiện cho các
đối tượng dùng tin, đặc biệt cung cấp cho
chính các doanh nghiệp tham gia điều tra để
phục vụ cho công tác kinh doanh của họ.
Tuy điều kiện áp dụng phương pháp
luận mới về điều tra các sản phẩm công
nghiệp chủ yếu do JICA hỗ trợ kỹ thuật vào
Việt Nam gặp nhiều khó khăn hơn trong việc
áp dụng vào thực tiễn so với Thái Lan,
nhưng với sự quan tâm chỉ đạo của Lãnh
đạo Tổng cục Thống kê, sự phối hợp của
các đơn vị liên quan trong Tổng cục, sự hỗ
trợ của Nhóm Nghiên cứu JICA và sự nỗ lực,
sự vận dụng sáng tạo của các cán bộ Tổng
cục Thống kê và các Cục Thống kê tỉnh, TP,
dự án Nghiên cứu phát triển thống kê Công
nghiệp Việt Nam chắc chắn sẽ thực hiện
thành công ở Việt Nam
Vụ Thống kê Công nghiệp và Xây dựng

Sự cần thiết phải chuyển đổi..... (Tiếp theo trang 5)
- áp dụng phương pháp mới, đòi hỏi
phải đổi mới gần như toàn bộ chế độ báo
cáo và điều tra hàng tháng, chẳng hạn đổi
mới về chỉ tiêu, tổ chức, bộ máy, phương
thức thu thập số liệu và phương pháp tính
toán tổng hợp, phân tổ số liệu. Do vậy cần

đào tạo lại kiến thức về nghiệp vụ chuyên
môn cho đội ngũ cán bộ thống kê công
nghiệp từ trung ương đến các địa phương.
Tóm lại yêu cầu thay đổi phương pháp

32

thống kê công nghiệp hàng tháng hiện nay
là cấp bách mang tính tất yếu khách quan.
Tuy vậy, quá trình thay thế cái cũ bằng cái
mới diễn ra không đơn giản dễ dàng, đòi hỏi
phải có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, đầy đủ về
phương pháp luận và các điều kiện cần thiết
khác; nhưng cũng không vì thế mà chậm trễ
kéo dài, không khẩn trương để thay thế
phương pháp cũ đã không còn phù hợp
Vụ Thống kê Công nghiệp và Xây dựng

Thông tin Khoa học Thống kê