Giảng dạy một số nội dung nhiệt động học trong chương trình hóa học trung học phổ thông

1

M CL C

Trang
Trang ph bìa
L i cam đoan
L i c m ơn
M c l c ..................................................................................................................... 1
PH N I: M ð U.................................................................................................... 3
1 Lí do ch n đ tài..................................................................................................... 3
2. M c tiêu ................................................................................................................ 3
3. Nhi m v ............................................................................................................... 3
4 Các phương pháp nghiên c u..................................................................................4
5. ð i tư ng và ph m vi ............................................................................................ 4
PH N II: N I DUNG............................................................................................... 5
Chương 1
Cơ s lí lu n c a v n đ nghiên c u
1.1. Ngun lí th nh t c a nhi t ñ ng h c................................................................ 5
1.1.1. Phát bi u nguyên lí I .................................................................................... 5
1.1.2. Hàm tr ng thái n i năng U ........................................................................... 5
1.2. Nguyên lí th hai c a nhi t ñ ng h c.................................................................. 8
1.2.1. Phát bi u nguyên lí II ..................................................................................8
1.2.2. Chi u hư ng di n bi n c a m t ph n ng hóa h c ....................................... 8
1.3. Cân b ng hóa h c ............................................................................................... 9
1.3.1. Cân b ng đ ng th ...................................................................................... 9
1.3.2.Cân b ng hoá h c d th ............................................................................... 11
1.3.3. S chuy n d ch cân b ng............................................................................. 11

PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial ::

2

Chương 2
Th ng kê ki n th c nhi t đ ng h c trong chương trình hố h c trung h c ph thông
2.1. Các n i dung v nhi t hóa h c ........................................................................... 14
2.2. Cân b ng hoá h c .............................................................................................. 14
2.3. Cân b ng trong dung d ch ñi n li ........................................................................ 16
Chương 3
M t s k t qu ban ñ u
3.1. M t s k t qu kh o sát ban ñ u ........................................................................ 18
3.2. M t s bài so n minh ho ..................................................................................
3.1.1. Bài 38: Cân b ng hoá h c. ......................................................................... 18
3.1.2. Bài 2: Axit, bazơ và mu i .......................................................................... 26
3.2.1. Bài 50: Cân b ng hoá h c .......................................................................... 30
3.2.2. Bài 3: Axit, bazơ và mu i. .........................................................................
3.3 M t s bài t p c ng c , hoàn thi n ki n th c .......................................................
PH N III: K T LU N .............................................................................................
1. K t lu n.................................................................................................................
2. Ý ki n, ñ xu t ......................................................................................................
TÀI LI U THAM KH O
PH L C

PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial ::


3

PH N I: M

ð U

1 Lí do ch n đ tài
Hóa h c là m t khoa h c v a lí thuy t, v a th c nghi m. Hóa h c có r t nhi u
kh năng trong vi c phát tri n nh ng năng l c nh n th c cho h c sinh, n u vi c d y
và h c mơn này đư c t ch c ñúng ñ n. Trư c ñây, ngành giáo d c nư c ta l y ho t
ñ ng c a giáo viên làm ch đ o, cịn h c sinh đóng vai trị ti p thu, lĩnh h i ki n
th c m t cách th ñ ng qua l i gi ng c a giáo viên. N u c ti p t c cách d y và h c
như v y, ngành giáo d c nư c ta s khơng phát tri n, khơng đáp ng ñư c nh ng
yêu c u m i c a xã h i. S nghi p cơng nghi p hóa, hi n đ i hóa đ t nư c, s th
thách trư c nguy cơ t t h u trên ñư ng ti n vào th k XXI b ng trí tu đang địi h i
đ i m i giáo d c. Theo xu hư ng ñ i m i giáo d c ph thông hi n nay “ d y h c
l y h c sinh làm trung tâm” thì vai trị tích c c, ch đ ng, sáng t o c a h c sinh
ñư c phát huy, cịn vai trị c a giáo viên khơng h b h th p mà trái l i có yêu c u
cao hơn nhi u, giáo viên đóng vai trị t ch c và ñi u khi n h c sinh chi m lĩnh tri
th c, t l c ho t đ ng tìm tịi đ lĩnh h i ki n th c m i. Do đó, ngư i giáo viên c n
có s hi u bi t và v n ki n th c v a sâu, v a r ng , ñ c bi t là nh ng n i dung khó
như ph n nhi t đ ng h c ñ h c sinh hi u và v n d ng gi i bài t p.
Hi n nay, m t s giáo viên tr m i ra trư ng g p khó khăn trong vi c gi ng d y
nh ng n i dung khá tr u tư ng này. Do đó, khơng mang l i hi u qu cao trong quá
trình gi ng d y.
Nh n th y ñư c ñi u ñó nên em ñã ch n ñ tài: “ Gi ng d y m t s n i dung
nhi t ñ ng h c trong chương trình hóa h c trung h c ph thơng”.
2. M c tiêu:
Xác ñ nh ñư c cách th c gi ng d y m t s n i dung nhi t đ ng h c trong chương
trình hóa h c trung h c ph thông.
Phương pháp gi ng d y m t s n i dung nhi t ñ ng h c trong chương trình hóa
h c trung h c ph thông
3. Nhi m v :
Nghiên c u sách giáo khoa hóa h c l p 10, 11 và các tài li u khác có liên quan

PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial ::


4

Nghiên c u v nhi t ñ ng h c trong chương trình hóa h c ph thơng, đ c bi t l p
10 và 11
ði u tra, thi t k ti t d y.
4 Các phương pháp nghiên c u:
Phương pháp nghiên c u tài li u lí lu n: sách giáo khoa và các tài li u liên quan
khác
Phương pháp nghiên c u th c ti n: Kh o sát giáo viên và h c sinh.
Phương pháp nghiên c u khác: ñi u tra và trao ñ i v i giáo viên, test…
5. ð i tư ng và ph m vi:
ð i tư ng: giáo viên và h c sinh.
Các n i dung nhi t ñ ng h c trong chương trình hóa h c trung h c ph thông
Phương pháp, phương ti n d y h c, t ch c d y h c tích c c

PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial ::


5

PH N II: N I DUNG
Chương I: Cơ s lí lu n c a v n ñ nghiên c u
1.1. Ngun lí th nh t c a nhi t đ ng h c:
1.1.1. Phát bi u nguyên lí I:
Nguyên lí I ñư c phát bi u dư i nhi u d ng khác nhau.
Khi m t h kín th c hi n m t chu trình, t ng đ i s c a các công W và nhi t Q

mà h trao đ i v i mơi trư ng ngồu b ng khơng.

∑ (Q

i

+ Wi ) = 0

i

Phương trình trên cho th y r ng, khi th c hi n m t chu trình, n u nh n cơng nó s
như ng nhi t, còn n u nh n nhi t nó s sinh cơng. N u g i m t đ ng cơ ho t đ ng
tu n hồn sinh công mà không c n nh n nhi t là ñ ng cơ vĩnh c u lo i I thì có th
kh ng đ nh “khơng th có đ ng cơ vĩnh c u lo i I”.
1.1.2. Hàm tr ng thái n i năng U:
D a trên nguyê lí I, chúng ta ch ng minh r ng có t n t i m t hàm n i năng.
Gi s m t h kín th c hi n m t bi n ñ i AB theo 2 con ñư ng 1, 2 r i sau đó l i
quay v tr ngt hái ban ñ u theo ñư ng 3. Năng lương mà h trao đ i v i mơi trư ng
ngoài trong m i trư ng h p là:
W1 + Q 1
W2 + Q 2
W3 + Q 3
Áp d ng l n lư t nguyên lí I vào các chu trình 1-3 và 2-3 ta đư c:
W1 + Q 1 + W3 = 0
W2 + Q 2 + Q 3 = 0
Suy ra : W1 + Q1 = W2 + Q2 =… = const = (W + Q) B
A
Như v y, giá tr c a t ng W + Q ñ i v i m t bi n ñ i b t kì c a h kín khơng ph
thu c vào ñư ng bi n ñ i mà ch ph thu c vào ñi m ñi và ñi m ñ n. Nó bi u th đ
bi n thiên c a m t hàm c a các thông s tr ng thái c a h . Hàm tr ng thái này ñư c

g i là n i năng U c a h .

PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial ::


6

U B − U A = (W + Q) B
A

Hay : ∆U = W + Q
1.1.2.1. Bi n ñ i ño n nhi t:
Trong bi n ñ i ño n nhi t Q = 0. Bi u th c tóan h c c a ngun lí I có d ng :
∆U = W

ð c bi t v i chu trình : ∆U = W = 0.
M t l n n a chúng ta l i th y: m t h ch y theo chu trình khơng trao đ i nhi t
v i bên ngồi khơng th sinh cơng.
1.1.2.2. Bi n ñ i ñ ng tích:
Trong bi n ñ i ñ ng tích ∆V = 0 . Do đó, n u δW = − Png .dV = 0 và ta có:
dU = δQ

∆U =

∫ δQ = Q

V

V = const

Như v y, QV b ng ñ bi n thiên c a m t hàm tr ng thái( ∆U ) và không ph thu c
vào đư ng bi n đ i.
1.1.2.3. H cơ l p:
Khi m t h nhi t ñ ng là câ l p, nó khơng th trao đ i năng lư ng v i mơi
trư ng ngồi W = 0 và Q = 0. V y ∆U = 0. N i năng c a m t h cô l p là khơng đ i
1.1.3. Hàm tr ng thái entanpi(H):
Xét m t h khơng có th th c hi n cơng có ích.
dU = δQ − Png .dV

Trong q trình đ ng áp, khi Png = P h = P, ta có:
dU = δQP − P.dV

Vì dP = 0 nên PdV = PdV + VdP = d(PV).
Và : δQP = dU + d ( PV ) = d (U + PV )
ð i lư ng : H = U + PV ñư c g i là entanpi c a h . H là m t hàm tr ng thái vì U
và PV ñ u là hàm tr ng thái.
ð i v i khí lí tư ng thì PV = n.RT , do đó:
H = U + n.RT = H(T).

PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial ::


7

Như v y: δQP = dH

và QP = ∆Η

1.1.4. Phương pháp tính hi u ng nhi t:
1.1.4.1. Entanpi sinh:

Entanpi sinh c a m t ch t là hi u ng nhi t c a ph n ng t o thành m t mol ch t
y t các ñơn ch t

vào tr ng thái b n v ng nh t trong nh ng ñi u ki n ñã cho v

nhi t ñ và áp su t.
N u ñi u ki n này là đi u ki n tiêu chu n thì entanpi sinh ñư c g i là entanpi sinh
chu n và đư c kí hi u b ng ∆Η o , 298
S
Entanpi c a m t ph n ng hóa h c b ng t ng entanpi sinh c a các s n ph m tr
t ng entanpi sinh c a các ch t ph n ng.
∆Η = ∑ i.∆Η S(s

n ph m)

-

∑ j.∆Η S(ch t ph n

ng)

V i ivà j là nh ng h s h p th c trong phương trình ph n ng.
Entanpi sinh nguyên t
Khi m t mol h p ch t khí đư c t o thành t

các ngun t

thì đ bi n thiên

entanpi c a q trình này đư c g i là entanpi sinh nguyên t .

Entanpi sinh c a ch t tan
Entanpi sinh c a ch t tan là hi u ng nhi t c a quá trình hình thành m t mol ch t
tr ng thái tan t các ñơn ch t

vào tr ng thái b n v ng nh t trong các ñi u ki n

ñã cho v nhi t ñ và áp su t.
1.1.4.2. Entanpi cháy:
Entanpi cháy c a m t ch t là hi u ng nhi t c a ph n ng ñ t cháy m t mol ch t
t i các d ng oxi hóa thích ng c a các nguyên t .
Entanpi cháy c a các ch t ñư c xác ñ nh b ng th c nghi m và thư ng ñư c quy
v các ñi u ki n tiêu chu n: Entanpi cháy tiêu chu n ∆Η o , 298
ch
“Hi u ng nhi t c a m t ph n ng hóa h c b ng t ng các entanpi cháy c a các
ch t ph n ng tr ñi t ng các entanpi cháy c a các s n ph m”.
∆Η = ∑ i.∆Η ch(ch

t ph n ng)

-

∑ j.∆Η ch(s n ph m)

V i ivà j là nh ng h s h p th c trong phương trình ph n ng.

PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial ::


8

1.1.4.3. Năng lư ng liên k t:
Năng lư ng c a m t liên k t ñ nh v là năng lư ng đư c gi i phóng khi liên k t
hóa h c đư c hình thành t nh ng nguyên t cô l p.
“Hi u ng nhi t c a m t ph n ng hóa h c b ng t ng các năng lư ng liên k t c a
các phân t s n ph m tr ñi t ng các năng lư ng liên k t c a các ch t ph n ng”.
1.1.5.4. Năng lư ng m ng lư i tinh th ion:
Trong ñi u ki n bình thư ng, các h p ch t ion có c u trúc tinh th . Trong m ng
lư i tinh th ion khơng có ranh gi i gi a các phân t . M i tinh th đư c coi như
m t phân t . Vì lí do đó, đ i v i lo i h p ch t này, ngư i ta ít dùng năng lư ng liên
k t mà dùng năng lư ng m ng lư i tinh th . ðây là năng lư ng ñư c gi i phóng khi
m t mol ch t tinh th đư c hình thành t các ion

th khí

1.2. Ngun lí th hai c a nhi t đ ng h c:
1.2.1. Phát bi u nguyên lí II:
+ Cách phát bi u th nh t:
Cách phát bi u này do Clausius ñ xu t nên cũng ñư c g i là cách phát bi u
Clausius hay đ nh đ Clausius.
“Khơng th có q trình mà k t qu duy nh t ch là chuy n nhi t t v t có nhi t
đ th p sang v t có nhi t đ cao; ho c nhi t khơng th chuy n t v t l nh sang v t
nóng n u đ ng th i khơng di n ra m t q trình đ n bù nào khác”.
+ Cách phát bi u th hai:
“Khơng th ch t o đư c m t ñ ng cơ làm vi c theo chu trình, l y nhi t t m t
ngu n và bi n hịan tồn thành cơng 9 đ ng cơ vĩnh c i lo i hai)”.
Cách phát bi u này do Thomson đ xu t nên cịn đư c g i là cách phát bi u c a
Thomson
1.2.2. Chi u hư ng di n bi n c a m t ph n ng hóa h c:
1.2.2.1. Tiêu chu n chi u hư ng di n bi n:
Các ph n ng hóa h c thư ng di n ra trong đi u ki n ñ ng nhi t, ñ ng áp. Theo

quy lu t

trên, mu n xác ñ nh kh năng di n bi n c a chúng

nh ng nhi t ñ và

áp su t xác ñ nh chúng ta ph i tính bi n thiên entanpi t do ∆G trong ph n ng t i

PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial ::


9

nh ng đi u ki n đó. Giá tr âm c a ∆G cho bi t ph n ng có kh năng di n ra hay
không v m t nhi t ñ ng h c.
+ ∆G < 0 : ph n ng t di n bi n
+ ∆G = 0: ph n ng cân b ng
+ ∆G > 0: ph n ng không t di n bi n
1.2.2.2. M t s phương pháp tính:
+ Cách 1:

nhi t đ và áp su t khơng đ i: ∆G = ∆Η − T .∆S

0
+ Cách 2: Trong phương pháp này ∆G298 (ph n

ng)

ñư c tính t entanpi t do sinh tiêu

chu n c a các ch t
o
∆GTo = ∑ υ i' .∆G S (s

n ph m)

-

∑υ .∆G
i

o
S (ch

t ph n ng)

+ Cách 3: ð i v i các ph n ng oxi hóa – kh có th di n ra trong pin đi n, b ng
cách ño s c ñi n ñ ng E c a pin, ta có th tính ∆G theo h th c:
∆G = - n.F.E.

V i: n : s electron trao ñ i trong ph n ng.
F : ñi n lư ng tương ng v i 1 mol electron.
F = 96500 C
1.3. Cân b ng hóa h c:
1.3.1. Cân b ng ñ ng th :
1.3.1.1. Cân b ng ñ ng th trong pha khí:
Trong trư ng h p này, các ch t ph n ng và các s n ph m đ u là các khí. N u
chúng đư c coi là khí lí tư ng
µ i ( k ) = µ io (T , Po ) + RT . ln

thì ai =

Pi
Po

v i Po = 1 atm và

Pi
. Như v y, h ng s cân b ng ñư c bi u th qua các áp
Po

su t ph n c a các khí và đư c kí hi u là KP.
KP =

[∏ P ].P
υi

i

v i ∆υ = ∑υ i' −

− ∆υ
o

∑υ

i

PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial ::

10

KP ch ph thu c vào nhi t ñ , khơng có th ngun và liên h v i ∆G o c a ph n
∆GTo = − RT . ln K P

ng b i h th c:

N u tr ng thái tiêu chu n c a khí tương ng v i Po = 1atm thì ph i bi u th các áp
su t ph n b ng atm
Các bi u th c khác c a h ng s cân b ng trong pha khí
Khi ph n ng hố h c x y ra trong pha khí, ta có th bi u th h ng s cân b ng
qua ph n mol ho c n ng ñ mol c a các ch t ph n ng và các s n ph m ph n ng
lúc cân b ng.
Trong trư ng h p th nh t, n u g i ni là s mol c a khí I thì ph n mol c a nó
b ng:
xi =

Kx(T,P) là m t h ng s

ni
P
= i
∑ ni P

m t nhi t ñ và áp su t xác đ nh. ðó là h ng s cân

b ng c a ph n ng ñư c bi u th qua ph n mol xi m i khí.
Trong trư ng h p th hai, b ng cách thay n ng ñ mol c a ch t i :

[i ] = ni
V

KP

Kc(T) là m t h ng s

=

Pi
vào (4.9), ta ñư c:
RT

[∏ ([i]RT ) ]P
υI

− ∆υ
o

=

[∏ [i] ]
υi

 RT 

 P 

 o 

∆υ

m t nhi t ñ xác ñ nh. ðây là h ng s cân b ng ñư c

bi u th qua n ng ñ mol c a các ch t. Quan h gi a Kc và Kp ñư c bi u th b i h
th c:
 P 
K C (T ) = K P  o 
 RT 

∆υ

Trong trư ng h p cu i cùng, g i ni là s mol c a ch t i : ni = Pi

V
RT

PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial ::


11

1.3.1.2. Cân b ng ñ ng th trong pha l ng:
N u các ch t ph n ng và các s n ph m hoàn toàn tr n l n vào nhau

tr ng thái

l ng và dung d ch ñư c coi như lí tư ng thì trong bi u th c c a hoá th c a ch t i,
ta thay ai = xi ( xi - ph n mol c a ch t nguyên ch t I trong h n h p l ng ).
µ i .(T , xi ) = µ io (T ) + RT . ln xi

Quan h

gi a Kx và ∆G o c a ph n

ng ñư c bi u th

b i h

th c”:

∆G o = − RT . ln K x

1.3.2.Cân b ng hoá h c d th :
Trong trư ng h p này, cách vi t bi u th c c a h ng s cân b ng ph thu c vào
b n ch t c a các pha có m t trong h ph n ng.
* H ph n ng g m pha l ng và m t pha khí :
Khi vi t bi u th c c a h ng s cân b ng , ta thay ho t ñ c a các ch t khí nguyên
ch t b ng áp su t ph n c a chúng và thay ho t ñ c a các ch t trong pha l ng b ng
phân s mol c a chúng, ho c b ng n ng ñ mol n u là dung d ch nư c loãng.
* H ph n ng g m m t pha l ng và nhi u pha r n:
Trong trư ng h p này, khi vi t bi u th c c a h ng s cân b ng ch c n ñ ý ñ n
phân s mol c a các ch t tan trong pha l ng. N u là dung d ch nư c lỗng thì có th
thay phân s mol c a các ch t tan b ng n ng ñ mol.
1.3.3. S chuy n d ch cân b ng:
Khi m t ph n ng hố h c đã

tr ng thái cân b ng thì tr ng thái này đư c gi lâu

bao nhiêu cũng ñư c. N u các y u t quy t ñ nh cân b ng như nhi t ñ , áp su t,

n ng ñ … không thay ñ i. Tuy nhiên, n u m t trong các y u t này thay đ i thì s
có s chuy n d ch cân b ng. Hai y u t

nh hư ng quan tr ng nh t là nhi t ñ và áp

su t.
1.3.3.1. nh hư ng c a nhi t ñ . ð nh lu t Van Hoff:
“ S tăng nhi t ñ c a m t h n h p cân b ng (

P hay V = const 0 làm chuy n

d ch cân b ng theo chi u c a ph n ng thu nhi t “.
* Cân b ng di n ra trong pha khí hay cân b ng d th khí - r n:

PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial ::


12

Như ñã bi t, nh hư ng c a nhi t ñ ñ n bi n thiên entanpi t do c a ph n ng
hố h c đư c bi u th b i phương trình Gibbs – Helmholtz
o
 ∆GT

d
 T
dT





o
 = − ∆Η T
T2

o
Thay ∆GT = − RT . ln K P vào đó ta đư c:
o
d ln K P ∆Η T
=
dT
RT 2

(4.27)

Phương trình (4.27 là phương trình đ ng áp c a ph n ng hoá h c hay phương
trình đ ng áp Van Hoff
 RT 
KP = KC 
P 

 O 

∆υ

→ ln K P = ln K c + ∆υ . ln RT − ∆υ. ln Po

L y ñ o hàm ñ i v i T, ta ñư c:

d ln K C ∆U To

=
( 4.28)
dT
RT 2

Phương trình (4.28) là phương trình đ ng tích c a ph n ng hóa h c hay phương
trình đ ng tích Van Hoff
* Cân b ng di n ra trong pha l ng:
B ng phương pháp tương t như

trên ta tìm đư c:

o
d ln K x ∆H T
=
dT
RT 2
o
d ln K C ∆Η T
=
dT
RT 2

1.3.3.2. nh hư ng c a áp su t. ð nh lu t LeChalelier:
“ S tăng áp su t c a m t h n h p cân b ng (

T = const ) làm chuy n d ch cân

b ng theo chi u làm gi m s mol các khí “.
Khơng ch u nh hư ng c a áp su t.

P
Ta có: K x (T , P) = K P  o
 p







∆υ

PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial ::


13

Phương trình trên cho th y:
+ ð i v i các ph n ng di n ra v i s gi m s mol khí ( ∆υ < 0) thì khi P tăng, Kx
tăng, nghĩa là cân b ng chuy n d ch theo chi u thu n ( ch u làm gi m s mol khí
hay làm gi m áp su t).
+ ð i v i các ph n ng di n ra v i s tăng s mol khí ( ∆υ > 0) thì khi P tăng, Kx
gi m, nghĩa là cân b ng chuy n d ch theo chi u ngh ch ( chi u làm gi m áp su t).

PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial ::


14

Chương 2. TH NG KÊ KI N TH C NHI T ð NG H C TRONG

CHƯƠNG TRÌNH HỐ H C TRUNG H C PH

THÔNG

2.1. Các n i dung v nhi t hóa h c:
Chương trình cơ b n và chương trình nâng cao khơng có bài riêng đ nói v v n
đ này. Cịn chương trình l p chun thì có riêng m t bài v v n đ nhi t hóa h c.
ðó là bài “Nhi t ph n ng và nguyên lí th nh t c a nhi t đ ng h c ”. Bài này g m
có nh ng v n ñ sau:
- Nh ng khái ni m m ñ u:
+ Hi u ng nhi t c a m t ph n ng hóa h c
+ Ph n ng t a nhi t, ph n ng thu nhi t.
- Các phép tính v nhi t hóa h c:
+ Năng lư ng liên k t và nhi t ph n ng
+ Nhi t t o thành, nhi t phân h y.
+ ð nh lu t Hes
+ Cách tính nhi t ph n ng
+ Nhi t hòa tan
- Nguyên lí th nh t c a nhi t đ ng h c
+ N i năng U
+ Hàm tr ng thái H
- Ngun lí th hai c a nhi t đ ng h c
+ Quá trình t di n bi n
+ Entropi
+ Ngun lí th hai c a nhi t đ ng h c
- Năng lư ng t do Gip
2.2. Cân b ng hố h c:
C 3 chương trình: cơ b n, nâng cao và phân ban đ u có bài nói v cân b ng hóa
h c nhưng m i chương trình có m c đ th hi n khác nhau. Chương trình cơ b n thì
gi i thi u v cân b ng hóa h c đ h c sinh có th áp d ng gi i nh ng bài t p đơn

gi n, chương trình nâng cao thì giúp h c sinh gi i ñư c nh ng bài tốn khó hơn, tư

PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial ::


15

duy hơn so v i chương trình cơ b n. Cịn chương trình l p chun thì n i dung càng
sâu giúp h c sinh hi u nhi u v n ñ , gi i thi u cho h c sinh nhi u cơng th c tính đ
gi i nh ng bài t p khó, nh m phát huy kh năng tư duy c a h c sinh.
Sau ñây là b ng so sánh 3 chương trình : cơ b n, nâng cao và l p chuyên v n i
dung “ cân b ng hóa h c ”.
Chương trình cơ b n

Chương trình nâng cao

Chương

trình

l p

chuyên
1.Ph n

ng m t chi u, 1. Ph n

ph n ng thu n ngh ch và ph n
cân b ng hóa h c

ng m t chi u, 1. Ph n

ng b t thu n

ng thu n ngh ch ngh ch và thu n ngh ch

và cân b ng hóa h c
a. Ph n ng m t chi u:
b. Ph n ng thu n ngh ch
c. Cân b ng hóa h c

2. S

chuy n d ch cân 2. H ng s cân b ng:

b ng hóa h c

2. Cân b ng hóa h c

a.Cân b ng trong h
ñ ng th
b.Cân b ng trong h d
th

3. Các y u t

nh hư ng

đ n cân b ng hóa h c:

3. S chuy n d ch cân 3. S
b ng hóa h c:

chuy n d ch cân

b ng.

a. nh hư ng c a n ng đ

a. Thí nghi m:
b. ð nh nghĩa

a.

lí

Lơ

Satơliê

b. nh hư ng c a áp su t

Nguyên

nh hư ng c a s

c. nh hư ng c a nhi t ñ

bi n ñ i n ng ñ :

d. Vai trò c a xúc tác

b.

nh hư ng c a s

thay ñ i áp su t:
c.

nh hư ng c a s

thay đ i nhi t đ :
d. Ngun lí Lơ Satơliê
v chuy n d ch cân b ng

PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial ::


16

e.

nh hư ng c a ch t

xúc tác t i cân b ng hóa
h c
4. Ý nghĩa c a t c ñ
ph n

4.Các y u t

nh hư ng

ng và cân b ng đ n cân b ng hóa h c

hóa h c trong s n xu t

a. nh hư ng c a n ng

hóa h c

đ
b. nh hư ng c a áp su t
c.

nh hư ng c a nhi t

ñ
d Vai trò c a ch t xúc tác
5. Ý nghĩa c a t c đ
ph n

ng và cân b ng

hóa h c trong s n xu t
hóa h c
2.3. Cân b ng trong dung d ch đi n li:
Chương trình cơ b n

Chương trình nâng cao

Chương

trình

l p

chun
I. Các đ nh nghĩa v axit – bazơ:
- ð nh nghĩa theo thuy t - ð nh nghĩa theo thuy t - ð nh nghĩa theo thuy t
ñi n li c a Areniut

ñi n li c a Areniut

ñi n li c a Areniut

- ð nh nghĩa theo thuy t - ð nh nghĩa theo thuy t
proton c a Bronstet

proton c a Bronstet
- ð nh nghĩa theo thuy t
electron c a Liuyt

Khơng có nói ñ n trong II. H ng s phân li axit và bazơ:
bài h c
III. Cách tính pH c a các
dung d ch axit, bazơ:

PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial ::

17

Khơng có d y trong bài h c

1. Axit m nh, bazơ m nh
2. Axit y u, bazơ y u
3. Dung d ch ñ m
IV. Mu i:
1. ð nh nghĩa:
2. Tên g i:

IV. Mu i:

3. Tính ch t c a các

1. ð nh nghĩa:

mu i:

2.S ñi n li c a mu i trong nư c:

a. Tính tan:
b. Tính ch t hóa h c:
4. Các phương pháp đi u
ch mu i:

PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial ::

18

Chương 3. M T S

K T QU TH C NGHI M BAN ð U

3.1 M t s k t qu th c nghi m ban ñ u:
3.1.1. M c tiêu và nhi m v c a vi c kh o sát:
ðánh giá kh năng n m v ng ki n th c và v n d ng vào vi c gi i bài t p n i
dung “ nhi t ñ ng h c” c a h c sinh các l p 10 trư ng THPT TP Cao Lãnh
So sánh k t qu kh o sát gi a các l p, t đó đánh giá sơ b vi c d y và h c n i
dung “ nhi t ñ ng h c” c a giáo viên và h c sinh.
X lí và phân tích k t qu đ rút ra nh n xét.
3.1.2. K ho ch kh o sát:
Xây d ng m u phi u ñi u tra tham kh o ý ki n c a giáo viên v vi c gi ng d y
các bài, m c có n i dung liên quan ñ n “ nhi t ñ ng h c”.
Xây d ng m u ñ tr c nghi m 15 phút ñ ki m tra m c ñ n m v ng ki n th c
c a h c sinh các l p 10 v n i dung “ nhi t ñ ng h c”.
3.1.3. K t qu kh o sát:
Kh o sát h c sinh:
Thông qua bài ki m tra 15 phút c a h c sinh các l p 10

trư ng THPT TP Cao

Lãnh ( l p 10H, l p 10SV, l p 10A3, l p 10Cba1), ta ñư c k t qu ban ñ u như sau:
B ng 3.1. ði m và s lư ng h csinh c a l p 10H ( t ng s h c sinh n = 37)
ði m

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

S lư ng 0

0

0

0

1

7

11

8

5

3

2

B ng 3.2. ði m và s lư ng h csinh c a l p 10SV( t ng s h c sinh n = 24)

ði m

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

S lư ng 0

0

0

0

2

5

7

5

3

1

1

PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial ::


19

B ng 3.3. ði m và s lư ng h csinh c a l p 10A3 t ng s h c sinh n = 50)
ði m

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

S lư ng 0

0

0

5

8

11

13

9

4

0

0

B ng 3.4. ði m và s lư ng h csinh c a l p 10Cba1( t ng s h c sinh n = 48)
ði m

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

S lư ng 0

0

2

5

11

10

14

5

1

0

0

B ng 3.5. Phân ph i t n su t ( fi(%) = s lư ng / n )
T n su t fi(%)
ði m

10H

10SV

10A3

10Cba 1

0

0.00%

0.00%

0.00%

0.00%

1

0.00%

0.00%

0.00%

0.00%

2

0.00%

0.00%

0.00%

10.42%

3

0.00%

0.00%

10.00%

14.58%

4

2.70%

8.33%

16.00%

18.75%

5

18.92%

20.83%

22.00%

20.83%

6

29.73%

29.17%

26.00%

22.92%

7

21.62%

20.83%

18.00%

10.42%

8

13.51%

12.50%

8.00%

2.08%

9

8.11%

4.17%

0.00%

0.00%

10

5.41%

4.17%

0.00%

0.00%

T ng

100%

100%

100%

100%

PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial ::


20

3.1.4. ð th :
D a vào s li u ñã trình bày

trên, ta có bi u đ và đ th bi u di n như sau:

35.00%
30.00%
25.00%
10H
20.00%

10SV
10A3

15.00%

10Cba1
10.00%
5.00%
0.00%
0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Hình 3.1. Bi u đ c t bi u th t n su t fi(%)

35.00%
30.00%
25.00%
20.00%

10H
10SV

15.00%

10A3
10Cba1

10.00%
5.00%
0.00%
0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Hình 3.2. ð th bi u th t n su t fi(%)

PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial ::


21

D a vào b ng 3.5 ta tính đư c t n su t lu tích như sau:

B ng 3.6. Bi u di n t n su t lu tích
T n su t lu tích
ði m

10H

10SV

10A3

10Cba 1

0

0.00%

0.00%

0.00%

0.00%

1

0.00%

0.00%

0.00%

0.00%

2

0.00%

0.00%

0.00%

4.17%

3

0.00%

0.00%

10.00%

14.59%

4

2.70%

8.33%

26.00%

37.51%

5

21.62%

29.16%

48.00%

58.34%

6

51.35%

58.33%

74.00%

87.50%

7

72.97%

79.16%

92.00%

97.92%

8

86.48%

91.66%

100.00%

100.00%

9

94.59%

95.83%

100.00%

100.00%

10

100.00%

100.00%

100.00%

100.00%

T ng

100%

100%

100%

100%

PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial ::


22

120.00%
100.00%
80.00%

10H
10SV

60.00%

10A3
10Cba1

40.00%
20.00%
0.00%
0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Hình 3.3. Bi u đ c t bi u th t n su t lu tích
120.00%
100.00%
80.00%

10H

60.00%

10SV
10A3

40.00%

10Cba1

20.00%
0.00%
0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Hình 3.4. ð th phân ph i t n su t lu tích
3.1.5. Nh n xét:
Thơng qua các s li u và đ th trên ta nh n th y: nhìn chung m c đ n m v ng
ki n th c v n i dung “ nhi t ñ ng h c” c a h c sinh kh i 10 khơng đ ng đ u nhau.
Ch ng h n, s h c sinh có ñi m t trung bình tr xu ng ( ñi m ≤ 5 ) ñ i v i 2 l p

PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial ::


23

chuyên : l p 10H ( chuyên hoá ) chi m kho ng 21.62% và l p 10SV ( chuyên sinh )
chi m kho ng 29.16% , ñ i v i l p nâng cao 10A3 thì có t l 48.005, cịn đ i v i
v i l p cơ b n 10Cba1 thì t l cịn cao hơn n a là 58.34%.
Thông qua s li u th ng kê như trên ta nh n th y: T l h c sinh có đi m t
trung bình tr xu ng

các l p chuyên chi m t l th p nh t, cịn

l p cơ b n thì

chi m t l cao nh t. Nh ng s li u này ph n ánh m c ñ n m v ng ki n th c
phân ban có s khác nhau rõ r t.
m i c a các em khá cao. Còn

các

các l p chuyên thì kh năng chi m lĩnh tri th c

các l p cơ b n thì m c đ n m v ng ki n th c c a

các em cịn h n ch . Do đó, giáo viên c n có phương pháp gi ng d y thích h p đ
phát huy kh năng v n có c a h c sinh l p chuyên và giúp các em h c sinh l p cơ
b n có th chi m lĩnh ki n th c m t cách hi u qu hơn.
3.2. M t s bài so n minh ho :
3.2.1. Bài 38: Cân b ng hoá h c.
A. M c tiêu:
1. Ki n th c:
- Hi u ñư c các khái ni m :
+ Ph n ng m t chi u, ph n ng thu n ngh ch.
+ Cân b ng hóa h c
+ S chuy n d ch cân b ng, các y u t

nh hư ng đ n cân b ng hóa h c và

ngun lí chuy n d ch cân b ng.
2. Kĩ năng:
Bi t v n d ng các y u t trên đ gi i thích các q trình hóa h c trong t nhiên và
trong s n xu t.
3. Phương pháp:
-Phương pháp nêu v n ñ
- Phương pháp t ch c h c theo nhóm
B. Chu n b :

PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial ::


24

- Hóa ch t : dung d ch HCl 1,0 M, k m viên, m t bình khí NO2 , phích nư c đá
nh , dung d ch K2Cr2O4 0,2 M, dung d ch K2Cr2O7 0,1M, dung d ch NaOH 1,0M,
H2O2 th trư ng.
- B d ng c : c c 500 ml, hai ng nghi m ch a khí NO2 gi ng nhau
- Chu n b các phi u h c t p và chu n b n i dung, bài gi i c a các phi u h c t p .
C. Ho t ñ ng d y h c:
T

Ho t ñ ng c a Giáo Ho t

G

Viên

ñ ng

c a N i dung

H c Sinh

Ho t ñ ng 1: T

ch c

tình hu ng h c t p.
- GV cho HS hồn thành - HS hịan thành n i
n i dung 1 c a phi u h c dung 1 c a phi u
t p.

h c t p, trình bày

- GV nh n xét ñưa ñáp k t qu n i dung 1
án n i dung 1 và k t c a phi u h c t p.
- HS khác nh n xét.

lu n.
Ho t ñ ng 2: Cân b ng

“Cân b ng hóa h c là tr ng

hóa h c.

thái c a ph n

ng thu n

- GV cho HS hoàn thành - HS hoàn thành n i ngh ch khi t c ñ ph n ng
n i dung 2 c a phi u h c dung 2 c a phi u thu n b ng t c ñ ph n ng
t p.

h c t p và trình bày ngh ch”.

- GV nh n xét, ñưa ra k t qu

n i dung

tr ng thái đó ph n

ng

đáp án n i dung 1 và k t c a phi u h c t p.

thu n và ph n

lu n.

v n di n ra nhưng v i t c ñ

ng ngh ch

b ng nhau. Vì v y, cân b ng
hóa h c là cân b ng ñ ng.
Ho t ñ ng 3: S chuy n - HS quan sát, so

sánh màu gi a hai làm cho n ng ñ

d ch cân b ng.
-

GV ti n

Khi h nhi t ñ c a h s

hành

thí

ng nghi m và gi i gi m, n ng ñ

c a NO2

N2O4 tăng

PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial ::


25

nghi m theo SGK ( hình thích ngun nhân lên, do đó màu c a h n h p
d n ñ n s thay ñ i b nh t ñi. ðó là s thay đ i

7.5 ):

+ Bư c 1: Quan sát màu đó.
c a 2 ng nghi m

nhi t

đ phòng.

t

tr ng thái cân b ng th

Trong h ch a NO2 nh t

nhi t đ phịng sang

ln di n ra cân tr ng thái cân b ng th hai

+ Bư c 2: Cho m t ng b ng:

nhi t ñ th p hơn. N u ta ñ

nghi m vào c c nư c đá 2NO2(nâ )

ra ngồi c c nư c đá, nhi t

(tr n thêm NaCl đ

đ

nhi t đ

có N2O4(khơng màu)

th p hơn) m t

l i nhi t đ

phịng thì h l i tr v tr ng

th i gian và so sánh màu

thái cân b ng th nh t.

gi a hai ng nghi m.
+ Bư c 3: L y

c a h tr

K t lu n: S chuy n d ch
ng

cân b ng hóa h c là s

di

nghi m trong c c nư c

chuy n t

đá đ ra khơng khí m t

b ng này sang tr ng thái cân

th i gian.

b ng khác do tác ñ ng c a

- GV nh n xét ý ki n HS

các y u t t bên ngoài lên

và rút ra k t lu n v s

cân b ng.

tr ng thái cân

chuy n d ch cân b ng:

Ho t ñ ng 4: Các y u t

K t lu n:

Khi tăng ho c

nh hư ng ñ n cân b ng

gi m n ng ñ m t ch t trong

hóa h c - nh hư ng c a

cân b ng thì cân b ng bao

n ng đ

gi

cũng chuy n d ch theo

- GV yêu c u HS ñ c - HS ñ c SGK và chi u làm gi m tác d ng c a
SGK và hoàn thành n i hoàn
dung 3 c a phi u h c t p

thành

n i vi c tăng ho c gi m n ng ñ

dung 3 c a phi u c a ch t đó.

- GV nh n xét, đưa ra h c t p và k t lu n.
ñáp án n i dung 3 c a
phi u h c t p và k t lu n

PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial ::