Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng chủ động nắm bắt và giải quyết tình huống cho sinh viên ở các trường đại học hiện nay

Số 33 (58) - Tháng 10/2017

TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN

Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng chủ động
nắm bắt và giải quyết tình huống cho sinh viên
ở các trường đại học hiện nay
Innovative teaching methods towards active holding and solving situations
for students at the current universities
Trần Đình Thúy,
Học viện Chính trị
Tran Dinh Thuy,
Academy of Politics
Tóm tắt
Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng chủ động nắm bắt và giải quyết tình huống cho sinh viên ở
các trường đại học hiện nay là vấn đề có ý nghĩa lý luận và thực tiễn, góp phần phát triển ở sinh viên các
kỹ năng vận dụng kiến thức, kinh nghiệm để chủ động nắm bắt và giải quyết các tình huống trong q
trình học tập, cũng như các lĩnh vực khác; đồng thời phát triển kỹ năng thích ứng trong các tình huống
khác nhau.
Từ khóa: đổi mới phương pháp dạy học, chủ động nắm bắt, giải quyết tình huống.
Abstract
Innovative teaching methods towards active holding and solving situations for students at the current
universities is a matter of theoretical and practical significance, contributing to the development of
students' skills about using knowledge and experience to hold actively and solve situations during the
learning process, as well as in other fields and develop adaptive skills in different situations at the same
time.
Keywords: innovative teaching methods, active holding, solving situations.

Sự phát triển kinh tế - xã hội trong bối
cảnh tồn cầu hố và hội nhập quốc tế sâu
rộng ở nước ta hiện nay đã và đang đặt ra

cho chúng ta những u cầu mới đối với sự
nghiệp đổi mới giáo dục - đào tạo, trong đó
có giáo dục thế hệ trẻ và đào tạo nguồn
nhân lực chất lượng cao cho sự nghiệp
cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Một trong những định hướng cơ bản của
việc đổi mới giáo dục là chuyển từ nền

giáo dục mang tính hàn lâm, kinh viện, xa
rời thực tiễn sang một nền giáo dục chú
trọng đến việc hình thành năng lực tư duy,
năng lực hành động, phát huy tính tích cực,
chủ động, sáng tạo, chủ động nắm bắt và
giải quyết tình huống của người học. Định
hướng quan trọng trong đổi mới phương
pháp dạy học là phát huy tính tích cực, tự
giác, tự lực và sáng tạo, phát triển năng lực
hành động, năng lực cộng tác làm việc của
171


ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO HƯỚNG CHỦ Đ NG NẮM BẮT VÀ GIẢI QUYẾT TÌNH HUỐNG…

người học. Đó cũng là những xu hướng
chủ yếu trong đổi mới phương pháp dạy
học ở các trường đại học hiện nay.
Dạy học theo tình huống là một quan
điểm dạy học, trong đó việc dạy học được
tổ chức theo một chủ đề phức hợp gắn với
các tình huống thực tiễn cuộc sống và nghề

nghiệp. Quá trình học tập được tổ chức
trong một môi trường học tập tạo điều kiện
cho sinh viên kiến tạo tri thức theo cá nhân
và trong mối tương tác xã hội của việc học
tập. Các chủ đề dạy học phức hợp là những
chủ đề mới có nội dung liên quan đến
nhiều môn học hoặc nhiều lĩnh vực tri thức
khác nhau, gắn liền với thực tiễn. Trong
nhà trường, các môn học chủ yếu được
phân theo các môn khoa học chuyên
nghành, còn cuộc sống thì luôn diễn ra
trong những mối quan hệ phức hợp. Vì vậy
việc sử dụng các chủ đề dạy học phức hợp
góp phần khắc phục tình trạng xa rời thực
tiễn của các môn khoa học chuyên nghành,
rèn luyện cho sinh viên có năng lực giải
quyết các vấn đề phức hợp, chuyên nghành
và liên nghành. Phương pháp nghiên cứu
trường hợp là một phương pháp dạy học
điển hình của dạy học theo tình huống,
trong đó sinh viên tự lực giải quyết một
tình huống điển hình, gắn với thực tiễn
thông qua làm việc nhóm. Vận dụng dạy
học theo các tình huống gắn với thực tiễn
là con đường quan trọng để gắn việc đào
tạo trong nhà trường với thực tiễn đời sống
xã hội, góp phần khắc phục tình trạng giáo
dục hàn lâm, xa rời thực tiễn hiện nay của
các trường đại học. Tuy nhiên, nếu các tình
huống được đưa vào dạy học là những tình

huống mô phỏng lại, thì chưa phải tình
huống thực. Nếu chỉ giải quyết các vấn đề
trong phòng học lý thuyết thì sinh viên
cũng chưa có hoạt động thực tiễn thực sự,
chưa có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực

hành, chưa tích cực, chủ động nắm bắt và
giải quyết các tình huống.
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8
(khóa XI) về đổi mới căn bản, toàn diện
giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi
mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học
theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực,
chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức,
kỹ năng của người học; khắc phục lối
truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy
móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ,
khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người
học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ
năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học
chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức
học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã
hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy
mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và
truyền thông trong dạy và học” [1].
Để thực hiện tốt mục tiêu về đổi mới
căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo
theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày
04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung
ương khóa XI “Về đổi mới căn bản, toàn

diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu
công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều
kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”, cần có
nhận thức đúng về bản chất của việc đổi
mới phương pháp dạy học theo hướng chủ
động nắm bắt và giải quyết tình huống
cho sinh viên hiện nay; bên cạnh đó cũng
cần phải thực hiện đồng bộ, hiệu quả một
số nội dung, biện pháp cơ bản, chủ yếu
sau đây:
Một là, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ
đạo của cấp ủy, đội ngũ cán bộ chủ trì các
cấp trong Nhà trường theo hướng chủ
động nắm bắt và giải quyết tình huống cho
sinh viên.
Cấp ủy đảng, Ban Giám hiệu Nhà
trường, cán bộ lãnh đạo các cấp cần tăng
172


TRẦN ĐÌNH THÚY

cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo đề ra các
chủ trương, biện pháp sát đúng, động viên
tổ chức thực hiện có hiệu quả đổi mới
phương pháp dạy học theo hướng chủ
động nắm bắt và giải quyết tình huống cho
sinh viên. Nâng cao vai trò của đội ngũ
cán bộ chủ trì, người đứng đầu các cơ

quan, đơn vị cần có nhận thức đúng và có
chủ trương, hành động đúng để tổ chức,
triển khai các hoạt động đổi mới phương
pháp dạy học theo hướng chủ động nắm
bắt và giải quyết tình huống cho sinh viên.
Các tổ chức đảng cũng cần tăng cường
nâng cao chất lượng sinh hoạt đảng, động
viên tinh thần, ý thức trách nhiệm của các
tổ chức, các lực lượng tham gia; tổ chức
tốt các buổi sinh hoạt chính trị, tư tưởng
trong các khoa, tổ bộ môn, nhằm năng cao
nhận thức, thái độ, trách nhiệm trong đổi
mới phương pháp dạy học theo hướng chủ
động nắm bắt và giải quyết tình huống cho
sinh viên. Tổ chức tốt các phong trào thi
đua, nêu gương điển hình tiên tiến trong
“Dạy tốt, học tốt, rèn luyện nghiêm và
quản lý tốt” trong tập thể cán bộ, giảng
viên, sinh viên trong Nhà trường.
Cấp uỷ các cấp chỉ đạo chặt chẽ và tổ
chức thực hiện có hiệu qủa tất cả các khâu,
các bước trong quá trình dạy học như: xây
dựng mô hình, mục tiêu, chương trình, kế
hoạch, nội dung, phương pháp, hình thức tổ
chức dạy học; hoạt động kiểm tra, đánh giá
kết quả dạy học theo hướng chủ động nắm
bắt và giải quyết tình huống cho sinh viên;
đồng thời xây dựng và hoàn thiện các quy
chế, quy định, các văn bản pháp quy về đổi
mới phương pháp dạy học theo hướng chủ

động nắm bắt và giải quyết tình huống cho
sinh viên hiện nay.
Hai là, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ
về nhận thức, ý thức trách nhiệm của đội
ngũ cán bộ quản lý, giảng viên trong đổi

mới phương pháp dạy học theo hướng chủ
động nắm bắt và giải quyết tình huống
cho sinh viên.
Đội ngũ cán bộ quản lý các cấp và
giảng viên cần quán triệt và thực hiện tốt
các khâu đột phá trong đổi mới phương
pháp dạy học gắn với đổi mới phương pháp
kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh
viên. Xây dựng nội dung, chương trình dạy
học phù hợp với phương pháp dạy học theo
hướng chủ động nắm bắt và giải quyết tình
huống cho sinh viên, tạo sự chuyển biến rõ
rệt về chất lượng giảng dạy. Trong đó trách
nhiệm của đội ngũ giảng viên là quan trọng
nhất trong việc vận dụng các phương pháp
dạy học theo quan điểm dạy học tích cực,
giúp sinh viên tập luyện xử lý các tình
huống trong thực tiễn gắn với lĩnh vực
chuyên môn; năng lực tư duy thực tiễn với
phát triển các kỹ năng cần thiết, đáp ứng
yêu cầu công việc thực tiễn đòi hỏi cao của
xã hội.
Tăng cường bồi dưỡng đội ngũ giảng
viên về năng lực chuyên môn, nghiệp vụ sư

phạm, phẩm chất đạo đức, phong cách, tác
phong sư phạm và kinh nghiệm thực tiễn
thông qua đảm nhiệm các cương vị, chức
trách được giao, để họ không chỉ là người
giải đáp những vấn đề lý luận về chuyên
ngành, mà còn là người thầy hướng dẫn
kinh nghiệm thực tiễn cho sinh viên trong
quá trình tổ chức dạy học.
Ba là, xây dựng và tổ chức thực hiện
nghiêm túc kế hoạch đổi mới phương pháp
dạy học thực sự khoa học và sát thực tế.
Tổ chức dạy học theo hướng chủ động
nắm bắt và giải quyết tình huống cho sinh
viên có tác dụng phát triển kỹ năng vận
dụng kinh nghiệm của mình và của người
khác để nhận biết, xử lý các vấn đề trong
quá trình học tập cũng như các lĩnh vực
khác; đồng thời, phát triển khả năng thích
173


ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO HƯỚNG CHỦ Đ NG NẮM BẮT VÀ GIẢI QUYẾT TÌNH HUỐNG…

ứng trong các tình huống khác nhau. Đây
là mục tiêu của dạy học hiện đại và rất phù
hợp với môi trường dạy học ở các trường
đại học hiện nay.
Dạy học theo tình huống không những
nâng cao hiệu quả học tập của người học,
mà còn có tác dụng đối với hoạt động sư

phạm của người dạy và hoạt động giáo dục
của nhà trường trong thực hiện đổi mới
phương pháp giáo dục và đào tạo. Bởi lẽ,
mọi hoạt động sư phạm của giảng viên đều
hướng tới mục tiêu nâng cao chất lượng,
hiệu quả học tập của người học. Nếu như
dạy học truyền thống chủ yếu tập trung vào
việc thực hiện mục tiêu nhận thức, thì dạy
học theo tình huống rất thuận tiện cho
giảng viên thực hiện nhiều mục tiêu khác
nhau như: phát triển trí tuệ, phát triển kỹ
năng xã hội, giáo dục phẩm chất nhân cách
cho người học, để họ trở thành những con
người có ích cho xã hội.
Dạy học theo tình huống làm thay đổi
căn bản nhận thức giảng dạy của giảng
viên; chuyển cách dạy thuyết trình độc
thoại sang cách dạy dựa trên sự tương tác
giữa người dạy và người học. Người dạy
có cơ hội để thực hiện nhiều vai trò khác
nhau trong dạy học, không chỉ đơn thuần là
người truyền đạt kiến thức, hướng dẫn các
kỹ năng, quản lý, giám sát lớp học mà còn
có vai trò rất quan trọng đó là định hướng
(chỉ ra những yêu cầu cần được lý giải của
tình huống), trợ giúp (chỉ ra nguồn thông
tin, giải đáp thắc mắc...), đánh giá kiểm tra
các giả thiết và kết luận của sinh viên, hệ
thống hóa kiến thức, khái quát hóa các kết
luận. Mặt khác, giảng viên có điều kiện đi

sâu tìm hiểu đặc điểm tâm sinh lý, điều
kiện hoàn cảnh của sinh viên, tạo được
không khí dân chủ, cởi mở, gần gũi với
sinh viên, giúp sinh viên thoải mái, tự tin
trong học tập, từ đó nâng cao kết quả học

tập cho sinh viên.
Bốn là, cấu trúc nội dung dạy học
theo phương pháp dạy học tình huống,
đồng thời đổi mới khâu kiểm tra, đánh giá
kết quả học tập của sinh viên.
Giảng viên cần cấu trúc nội dung bài
giảng phù hợp với phương pháp dạy học
theo tình huống. Theo đó, khi dạy học theo
phương pháp mới, từng giảng viên, tổ bộ
môn phải tích cực, chủ động xây dựng các
tình huống dạy học gắn với thực tiễn môn
học và thực tiễn của đời sống xã hội. Đồng
thời, phải đổi mới khâu kiểm tra, giá kết
quả học tập của sinh viên, cần sử dụng tổng
hợp nhiều phương pháp và hình thức đánh
giá khách quan, toàn diện; tăng cường đánh
giá theo hướng phát triển năng lực xử lý
tình huống, vận dụng kiến thức đã học, đã
biết để giải quyết các tình huống trong thực
tiễn nghề nghiệp, chuyên môn và trong đời
sống xã hội của sinh viên.
Năm là, bồi dưỡng, nâng cao chất
lượng đội ngũ giảng viên ở các trường đại
học hiện nay.

Đội ngũ giảng viên giữ vai trò quyết
định trong đổi mới phương pháp dạy học,
yếu tố quyết định đến chất lượng, hiệu quả
của quá trình dạy học. Do đó các trường
đại học cần có kế hoạch và lộ trình đào tạo,
bồi dưỡng để chuẩn hóa đội ngũ giảng viên
hiện nay về trình độ học vấn theo quy định.
Đồng thời, cần chủ động tổ chức các lớp
bồi dưỡng về phương pháp sư phạm,
nghiệp vụ sư phạm…, giúp đội ngũ giảng
viên tiếp cận, vận dụng công nghệ dạy học
hiện đại và nhanh chóng đổi mới phương
pháp dạy học theo hướng chủ động nắm
bắt và giải quyết tình huống cho sinh viên.
Đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu khoa học
ở các tổ bộ môn, các khoa giáo viên và xây
dựng hội đồng khoa học ở các trường đại
học vững mạnh, hoạt động có hiệu quả;
174


TRẦN ĐÌNH THÚY

tăng cường sinh hoạt học thuật và nghiên
cứu khoa học ở các tổ bộ môn, các khoa
giáo viên trong Nhà Trường.
Sáu là, thường xuyên kiểm tra, đánh
giá, tổng kết, rút kinh nghiệm việc thực
hiện đổi mới phương pháp dạy học theo
hướng chủ động nắm bắt và giải quyết tình

huống cho sinh viên ở các trường đại học
hiện nay.
Đảng ủy, Ban Giám hiệu Nhà trường,
các cơ quan, đơn vị cần thường xuyên
kiểm tra, đánh giá hoạt động đổi mới
phương pháp dạy học theo tình huống của
giảng viên. Việc kiểm tra, đánh giá cần tập
trung vào nội dung như: sự tích hợp của
phương pháp dạy học với mục tiêu hướng
tới người học, những thay đổi trong cách
dạy, cách học và tác dụng của nó đối với
chất lượng học tập của sinh viên… Từ đó
giúp Đảng ủy, Ban Giám hiệu Nhà trường
đánh giá đúng các tập thể và cá nhân thực
hiện tốt, những vấn đề còn vướng mắc cần
tháo gỡ, những vấn đề cần điều chỉnh cho
phù hợp, hiệu quả hơn đối với quá trình
dạy học và đổi mới phương pháp dạy học
theo hướng chủ động nắm bắt và giải quyết
tình huống cho sinh viên hiện nay. Định kỳ
tổ chức sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm
công tác lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực
hiện đổi mới phương pháp dạy học theo
hướng chủ động nắm bắt và giải quyết tình
huống cho sinh viên, chỉ ra những khó
khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện
và xác định các biện pháp khắc phục trong
thời gian tới. Nhằm nâng cao hiệu quả của
việc đổi mới phương pháp dạy học theo
hướng chủ động nắm bắt và giải quyết tình

huống cho sinh viên ở các trường đại học
Ngày nhận bài: 07/9/2017

hiện nay.
Đổi mới phương pháp dạy học theo
hướng chủ động nắm bắt và giải quyết tình
huống cho sinh viên ở các trường đại học
hiện nay là một quá trình thường xuyên,
liên tục để không ngừng bổ sung, hoàn
thiện đổi mới phương pháp dạy học; các
nội dung, biện pháp như đã nêu ở trên có
quan hệ chặt chẽ với nhau, tác động qua lại
lẫn nhau, không tách rời nhau. Do đó, các
trường đại học cần phải lãnh đạo, chỉ đạo,
tổ chức thực hiện đầy đủ và có chất lượng
các nội dung, biên pháp nêu trên, không
được xem nhẹ hay tuyệt đối hóa bất cứ nội
dung, biện pháp nào để góp phần nâng cao
kết quả của việc đổi mới phương pháp dạy
học theo hướng chủ động nắm bắt và giải
quyết tình huống cho sinh viên ở các
trường đại học hiện nay.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2013), Văn kiện
Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung
ương khóa XI, Văn phòng Trung ương Đảng,
Hà Nội, tr.128-129.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2013), Nghị quyết
số 29-NQ/TW, ngày 04/11/2013 của Ban Chấp
hành Trung ương khóa XI “Về đổi mới căn

bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng
yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong
điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”, Nxb Chính trị
quốc gia, Hà Nội.
3. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 6, Nxb
Chính trị Quốc gia, Hà Nội, tr.357.
4. Nguyễn Chí Quang (2017), Đổi mới phương
pháp dạy học các môn khoa học xã hội và
nhân văn ở Trường Sĩ quan Pháo binh theo
hướng phát triển năng lực người học, Luận
văn Thạc sỹ Khoa học chính trị, Hà Nội.

Biên tập xong: 15/10/2017

175

Duyệt đăng: 20/10/2017