Vai trò của viện kiểm sát nhân dân trong giải quyết vụ án hành chính – từ thực tiễn thành phố hà nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

TRẦN HẢI LINH

VAI TRß CñA VIÖN KIÓM S¸T NH¢N D¢N
TRONG GI¶I QUYÕT Vô ¸N HµNH CHÝNH Tõ THùC TIÔN THµNH PHè Hµ NéI

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2019


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

TRẦN HẢI LINH

VAI TRß CñA VIÖN KIÓM S¸T NH¢N D¢N
TRONG GI¶I QUYÕT Vô ¸N HµNH CHÝNH Tõ THùC TIÔN THµNH PHè Hµ NéI
Chuyên ngành: Luật hiến pháp và luật hành chính
Mã số: 8380101.02

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ MINH HÀ

HÀ NỘI - 2019


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của
riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong
bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong
Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã
hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ
tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội.
Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để
tôi có thể bảo vệ Luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
NGƯỜI CAM ĐOAN

Trần Hải Linh


MỤC LỤC

Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các từ viết tắt
Danh mục các bảng
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ CỦA VIỆN KIỂM SÁT
NHÂN DÂN TRONG GIẢI QUYẾT VỤ ÁN HÀNH CHÍNH ............ 7
1.1.

Một số khái niệm cơ bản .................................................................... 7

1.1.1. Khái niệm về vụ án hành chính ............................................................ 7

1.1.2. Khái niệm giải quyết vụ án hành chính ................................................ 9
1.1.3. Khái niệm về vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong giải quyết
vụ án hành chính ................................................................................ 11
1.2.

Khái quát cơ sở pháp lý về vai trò của Viện kiểm sát trong
giải quyết vụ án hành chính ............................................................ 13

1.2.1. Cơ sở pháp lý theo Hiến pháp 2013 ................................................... 13
1.2.2.

Cơ sở pháp lý theo luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014 ......... 15

1.2.3. Cơ sở pháp lý theo luật tố tụng hành chính 2015............................... 16
1.3.

Những đảm bảo cho Viện kiểm sát nhân dân thực hiện vai
trò trong giải quyết vụ án hành chính ............................................ 19

1.3.1. Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân phải được cụ thể hóa trong
luật Tố tụng hành chính ...................................................................... 19
1.3.2. Năng lực của Kiểm sát viên, Kiểm tra viên thực hiện nhiệm vụ
và quyền hạn trong việc giải quyết vụ án hành chính ........................ 22
1.3.3. Tạo ra điều kiện thuận lợi để Viện kiểm sát có thể thực hiện tốt
vai trò của mình trong giải quyết vụ án hành chính ........................... 24


1.3.4.

Việc tuân thủ pháp luật của các chủ thể tham gia tố tụng hành chính ........ 26

Tiểu kết Chƣơng 1 ......................................................................................... 29
CHƢƠNG 2: THỰC TIỄN THỰC HIỆN VAI TRÒ CỦA VIỆN KIỂM
SÁT NHÂN DÂN TRONG GIẢI QUYẾT VỤ ÁN HÀNH
CHÍNH TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI..........................................................30
2.1.

Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong pháp luật Tố tụng
hành chính ........................................................................................ 30

2.1.1. Giai đoạn khởi kiện, thụ lý vụ án hành chính .................................... 30
2.1.2. Giai đoạn đối thoại và chuẩn bị xét xử vụ án hành chính .................. 34
2.1.3. Giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ....................................... 38
2.1.4. Giai đoạn xét xử phúc thẩm vụ án hành chính ................................... 46
2.2.

Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân Thành phố Hà Nội trong
giải quyết vụ án hành chính ............................................................ 53

2.2.1. Đặc điểm về tình hình kinh tế - xã hội của thành phố Hà Nội ........... 53
2.2.2. Đánh giá thực tiễn việc thực hiện vai trò của Viện kiểm sát nhân
dân Thành phố Hà Nội trong giải quyết vụ án hành chính ................ 58
2.3.

Đánh giá vai trò của Viện kiểm sát nhân dân Thành phố Hà
Nội trong giải quyết vụ án hành chính ........................................... 67

2.3.1. Ưu điểm và nguyên nhân ................................................................... 67
2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân gây ra hạn chế ............................................ 73
Tiểu kết Chƣơng 2 ......................................................................................... 79

CHƢƠNG 3: QUAN ĐIỂM VÀ KIẾN NGHỊ BẢO ĐẢM VAI TRÒ
CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TRONG GIẢI QUYẾT
VỤ ÁN HÀNH CHÍNH TẠI THANH PHỐ HÀ NỘI .................. 80
3.1.

Quan điểm để hoàn thiện vai trò của Viện kiểm sát trong giải
quyết vụ án hành chính.................................................................... 80

3.1.1. Quan điểm của Đảng về vai trò của Viện kiểm sát trong việc giải
quyết vụ án hành chính....................................................................... 80


3.1.2. Quan điểm bảo đảm vai trò của Viện kiếm sát nhân dân thành
phố Hà Nội trong giải quyết vụ án hành chính .................................. 82
3.2.

Kiến nghị đảm bảo vai trò của Viện kiểm sát trong giải quyết
vụ án hành chính .............................................................................. 86

3.2.1. Kiến nghị chung: hoàn thiện pháp luật về Tố tụng hành chính ......... 86
3.2.2. Kiến nghị cụ thể để bảo đảm vai trò của Viện kiểm sát nhân dân
Thành phố Hà Nội trong giải quyết vụ án hành chính ....................... 94
Tiểu kết Chƣơng 3 ....................................................................................... 101
KẾT LUẬN .................................................................................................. 102
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 104


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

STT Ký hiệu

Nguyên nghĩa

1

HVHC

Hành vi hành chính

2

KSND

Kiểm sát nhân dân

3

NXB

Nhà xuất bản

4

QĐHC

Quyết định hành chính

5

TAND

Tòa án nhân dân

6

TTHC

Tố tụng hành chính

7

UBND

Ủy ban nhân dân


DANH MỤC CÁC BẢNG

Số hiệu

Tên bảng

Bảng 2.1

Bảng số liệu so sánh tỷ lệ lượng án hành chính được
thụ lý và tỷ lệ lượng án hành chính được giải quyết tại
địa bàn thành phố Hà Nội so với cả nước từ năm 2011
- 2018

57

Tổng số thụ lý và số giải quyết theo thủ tục sơ thẩm
các vụ án hành chính tại thành phố Hà Nội từ năm
2010 đến 2018

59

Tổng số thụ lý và số giải quyết theo thủ tục phúc thẩm
các vụ án hành chính tại thành phố Hà Nội từ năm
2010 đến 2018

64

Bảng 2.2

Bảng 2.3

Trang


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Công cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền Xã hội Chủ nghĩa đã đặt ra
các yêu cầu cấp thiết đối với việc giải quyết khiếu kiện hành chính. Một trong
những khác biệt giữa Nhà nước pháp quyền với Nhà nước phong kiến trong
lịch sử thể hiện ở mối quan hệ giữa bộ máy công quyền và người dân. Trong
Nhà nước hiện đại, khi pháp luật được đặt ở vị trí thượng tôn thì mối quan hệ
giữa Nhà nước và công dân là mối quan hệ qua lại hai chiều thể hiện ở quyền
và nghĩa vụ giữa hai bên. Nhà nước cũng phải chịu trách nhiệm trước người
dân và luôn tiềm ẩn khả năng có thể bị công dân của mình khởi kiện ra Tòa án

nếu các chủ thể quản lý nhà nước gây ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp
của công dân. Tòa án, Viện kiểm sát là hai cơ quan được Hiến pháp trao sứ
mệnh bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của
công dân. Điều này được cụ thể hóa trong pháp luật tố tụng để giải quyết các
vụ án hành chính. Riêng đối với Viện kiểm sát là cơ quan có chức năng kiểm
sát hoạt động tư pháp thì sự đóng góp và thể hiện vai trò có mang tính đặc
thù, đặc biệt là trong việc giải quyết vụ án hành chính để đảm bảo về quyền
và lợi ích của các bên.
Cùng với tiến trình cải cách hành chính, thực hiện dân chủ thì tâm lý,
nhận thức của người dân càng ngày càng cởi mở hơn đối với các QĐHC,
HVHC. Pháp luật của nhà nước ta cũng mở ra các phương thức để tạo điều
kiện thuận lợi cho người dân có thể phản ứng lại một cách hợp pháp trước các
QĐHC, HVHC khi họ cho rằng các quyết định đó ảnh hưởng đến quyền và
lợi ích hợp pháp của mình. Việc lựa chọn phương thức khởi kiện QĐHC,
HVHC ra Tòa án và yêu cầu Tòa án giải quyết đang được người dân và các tổ
chức sử dụng ngày càng nhiều hơn.

1


Cùng với tâm lý nhận thức của người dân về các QĐHC, HVHC do cơ
quan hành chính nhà nước ban hành được dần nâng cao thì các tranh chấp
hành chính trở nên phức tạp hơn. Để đáp ứng việc được thực hiện quyền
khiếu nại của công dân đã được quy định cụ thể trong Hiến pháp. Quốc hội
ban hành luật TTHC năm 2010 nay được thay thế bằng luật TTHC 2015.
Để có thể thực hiện được nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ pháp luật,
bảo vệ quyền con người, bảo vệ quyền công dân và bảo vệ lợi ích của nhà
nước thì vai trò của Viện kiểm sát đã được khẳng định trong pháp luật về luật
TTHC. Luật TTHC 2015 đã có nhiều sửa đổi bổ sung quan trọng so với luật
TTHC 2010, trong đó vai trò Kiểm sát các hoạt động tư pháp của Viện KSND

đã được thể hiện tập trung hơn trong việc giải quyết các vụ án hành chính,
thông qua việc thực hiện chức năng của Viện kiểm sát.
Xuất phát từ đặc thù của thủ đô Hà Nội – Một trung tâm chính trị, kinh
tế, văn hóa và là một trong những đầu não về hành chính quan trọng bậc nhất
của cả nước, tác giả luật văn mong muốn đi sâu nghiên cứu để từ đó có những
đánh giá, và đưa ra những nhận định rõ ràng hơn về vai trò của Viện KSND
trong giải quyết vụ án hành chính trên địa bàn thành phố Hà Nội. Vì những lý
do trên, tác giả luận văn lựa chọn đề tài “Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân
trong giải quyết vụ án hành chính – Từ thực tiễn thành phố Hà Nội”, tác
giả luận văn hi vọng rằng kết quả nghiên cứu đề tài sẽ phần nào hoàn thiện
pháp luật về TTHC, xác định rõ vai trò của Viện kiểm sát trong việc giải
quyết vụ án hành chính trên địa bàn thủ đô Hà Nội, nhằm mục tiêu đáp ứng
yêu cầu của công cuộc cải cách tư pháp.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Từ trước khi ra đời Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính
đến thời điểm hiện tại khi Luật TTHC 2015 có hiệu lực thi hành được 3 năm,
đã có nhiều công trình nghiên cứu về giải quyết vụ án hành chính, Vai trò của

2


Viện KSND trong giải quyết vụ án hành chính như: Luận án, luận văn, sách
chuyên khảo, bài báo khoa học, v.v... Trong đó có thể nêu ra một số công
trình, bài viết sau:
- PTS. Đinh Văn Mậu và PTS. Phạm Hồng Thái, Tài phán hành chính
ở Việt Nam, NXB Thành phố Hồ Chí Minh, 1995;
- TS. Nguyễn Văn Thanh và LG. Đinh Văn Minh, Một số vấn đề về đổi
mới cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính ở Việt Nam, NXB Tư pháp, Hà
Nội, 2004;
- PGS. TS. Nguyễn Hoàng Anh, Hoạt động xét xử hành chính ở nước

ta, Tạp chí nghiên cứu lập pháp (1), 2016;
- GS. TS. Phạm Hồng Thái và TS. Nguyễn Thị Minh Hà, Luật hành
chính Việt Nam – NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, 2017;
- ThS. Lê Việt Sơn và Đoàn Thị Vĩnh Hà, Vai trò của Viện kiểm sát
nhân dân trong Tố tụng hành chính theo luật Tố tụng hành chính 2015. Tạp
chí Kiểm sát (3), 2016;
- NCS. ThS. Lê Văn Hảo, Những vấn đề cần chú ý khi Kiểm sát xét xử
sơ thẩm vụ án hành chính, Tạp chí kiểm sát (13), 2017;
- TS. Nguyễn Mạnh Hùng, Phân định thẩm quyền giải quyết khiếu nại
hành chính và thẩm quyền xét xử hành chính ở Việt Nam, Luận án Tiến Sỹ
luật học, trường đại học Luật Hà Nội, 2013;
Những công trình nói trên tập trung nghiên cứu ở khía cạnh có liên
quan tới những vấn đề chung về TTHC, thẩm quyền xét xử án hành chính của
Tòa án, cơ cấu tổ chức và hoạt động của Tòa hành chính... Tuy nhiên kể từ
khi Luật TTHC 2015 được thông qua và có hiệu lực cho đến nay, có rất ít
nghiên cứu thực sự đi sâu vào vai trò của Viện kiểm sát trong giải quyết án
hành chính và đặc biệt là thông qua thực tiễn tại thành phố Hà Nội. Luật
TTHC 2015 đã đặt ra rất nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn nhất là trong bối

3


cảnh một địa bàn cụ thể khá phức tạp như thành phố Hà Nội, nơi mà hoạt
động xét xử án hành chính đang gặp nhiều vấn đề bất cập, vướng mắc trong
quá trình áp dụng pháp luật, đặt ra những thách thức cần phải quan tâm, giải
quyết kịp thời.
3. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu chung của đề tài là xác định vai trò của Viện KSND
trong giải quyết vụ án hành chính trên cơ sở thực tiễn ở thủ đô Hà Nội. Để thực
hiện được mục tiêu trên, tác giả luận văn chia ra các mục tiêu nhỏ như sau:

- Nghiên cứu về lý luận, pháp luật về vai trò của Viện kiểm sát trong
việc giải quyết vụ án hành chính.
- Phân tích và đánh giá thực trạng việc thực hiện vai trò của Viện
KSND trong giải quyết các vụ án hành chính từ thực tiễn tại địa bàn thành
phố Hà Nội.
- Đưa ra những kiến nghị hoặc giải pháp nhằm nâng cao vai trò của
Viện KSND trong giải quyết vụ án Hành chính của thành phố Hà Nội.
4. Đối tƣợng nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là những vấn đề về lý luận và pháp
luật TTHC, cụ thể là luật TTHC năm 2015, vì đây là luật hiện hành và đang
có hiệu lực pháp luật. Là cơ sở pháp lý về vai trò của Viện KSND trong giải
quyết vụ án hành chính.
Luận văn nghiên cứu thực tiễn việc giải quyết các vụ án hành chính của
Viện KSND thành phố Hà Nội.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Về mặt tố tụng: Tác giả luận văn nghiên cứu về vai trò của Viện KSND
bắt đầu từ giai đoạn nhận đơn đến giai đoạn xét xử phúc thẩm các vụ án hành
chính vì đây là những giai đoạn mang tính cơ bản và phổ biến nhất trong việc
giải quyết vụ án hành chính.

4


Về mặt không gian, luận văn nghiên cứu về vai trò của Viện KSND
trong giải quyết vụ án hành chính trên địa bàn thành phố Hà Nội.
Về mặt thời gian: luận văn nghiên cứu vào thời điểm bắt đầu từ khi luật
TTHC năm 2015 có hiệu lực pháp luật (từ ngày 01/7/2016) cho đến nay.
Việc xác định giới hạn và định hướng nghiên cứu này thực sự có ý
nghĩa thiết thực và phục vụ trực tiếp cho công tác kiểm sát án hành chính tại

địa phương nơi tác giả luận văn đang công tác.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Phương pháp luận: Luận văn sử dụng phương pháp duy vật biện chứng
của chủ nghĩa Mác – Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp
luật, quan điểm của Đảng cộng sản chỉ đạo về cải cách tư pháp, về tổ chức
hoạt động tư pháp, về giải quyết án hành chính.
Phương pháp nghiên cứu cụ thể là các phương pháp: phương pháp phân
tích, tổng hợp, thống kê, so sánh, phương pháp kết hợp giữa lý luận và thực
tiễn, phương pháp nghiên cứu thực tiễn, và phương pháp tham khảo ý kiến
chuyên gia. Đặc biệt là phương pháp nghiên cứu từ thực tiễn trên địa bàn
thành phố Hà Nội.
6. Tính mới và những đóng góp của đề tài
Luận văn là công trình tác giả nghiên cứu chuyên sâu về vai trò của
Viện KSND trong việc giải quyết vụ án hành chính qua thực tiễn tại Thành
phố Hà Nội.
- Luận văn luận giải về vai trò của Viện KSND trong công tác kiểm sát
việc giải quyết vụ án hành chính; những đảm bảo cho việc thực hiện vai trò
của Viện KSND trong công tác này;
Trên cơ sở phân tích vai trò của Viện KSND để thấy được những điểm
mới của Luật TTHC năm 2015 về tham gia TTHC, giải quyết vụ án hành
chính của Viện KSND, có đối chiếu với luật TTHC 2010; đánh giá thực trạng

5


pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp luật về giải quyết vụ án hành chính trên
địa bàn Thành phố Hà Nội.
Luận văn đưa ra đề xuất, giải pháp để nâng cao hiệu quả vai trò của
Viện KSND trong giải quyết vụ án hành chính tại địa bàn Thành phố Hà Nội.
Luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo trong quá trình

nghiên cứu hoàn thiện các quy định của pháp luật về nhiệm vụ, quyền hạn của
Viện KSND trong giải quyết vụ án hành chính.
7. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, cấu
trúc luận văn bao gồm những chương, mục sau:
Chương 1: Cơ sở lý luận về vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong
giải quyết vụ án hành chính.
Chương 2: Thực tiễn thực hiện vai trò của Viện kiểm sát nhân dân
trong giải quyết vụ án hành chính tại thành phố Hà Nội.
Chương 3: Quan điểm và kiến nghị bảo đảm Vai trò của Viện kiểm sát
nhân dân trong giải quyết vụ án hành chính tại thành phố Hà Nội.

6


Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN
TRONG GIẢI QUYẾT VỤ ÁN HÀNH CHÍNH
Trong chương này tác giả luận văn đưa ra một cái nhìn tổng quan nhất
về các khái niệm, cơ sở pháp lý từ các định nghĩa vụ án hành chính, giải quyết
vụ án hành chính, từ đó đưa ra đưa ra định nghĩa về Vai trò của Viện kiểm sát
nhân dân trong giải quyết vụ án hành chính. Khái quát cơ sở pháp lý về Vai
trò của Viện kiểm sát nhân dân trong giải quyết vụ án hành chính theo Hiến
pháp 2013, luật tổ chức viện KSND 2014, và luật TTHC 2015.
1.1. Một số khái niệm cơ bản
1.1.1. Khái niệm về vụ án hành chính
Theo cách hiểu cơ bản nhất từ từ điển Tiếng Việt thì “Vụ án” nghĩa là
“việc, sự việc không hay, rắc rối cần phải giải quyết”. [26, tr. 1130]. Còn dưới
góc độ Luật học thì từ điển luật học định nghĩa vụ án là “Một vụ việc có dấu
hiệu trái pháp luật mang tính chất hình sự hoặc tranh chấp giữa các chủ thể

pháp luật được đưa ra Tòa án hoặc cơ quan trọng tài giải quyết…” [2, tr. 860]
Trong lĩnh vực quản lý hành chính nhà nước, sự không đồng nhất hoặc
mâu thuẫn về lợi ích giữa chủ thể quản lý với đối tượng quản lý thường dẫn
đến phát sinh các tranh chấp hành chính. Chủ thể quản lý trong quản lý hành
chính nhà nước chủ yếu là cơ quan hành chính nhà nước còn đối tượng quản
lý là công dân, các tổ chức của công dân.
Như vậy vụ án hành chính có thể được hiểu như thế nào? Để có thể trả
lời được câu hỏi này, ta làm rõ vấn đề:
Quản lý hành chính nhà nước là hoạt động của cơ quan hành chính nhà
nước nhằm thực thi quyền hành pháp. Đây là một lĩnh vực có phạm vi rất
phức tạp, đa dạng và rất dễ phát sinh các tranh chấp. Trong quá trình các cơ

7


quan hành chính nhà nước điều hành các lĩnh vực của đời sống xã hội thì có
thể xảy ra các xung đột liên quan đến lợi ích của công dân, tổ chức, nhà nước,
hoặc xung đột về quan điểm áp dụng pháp luật. Đó là nguyên nhân dẫn đến
tranh chấp hành chính, thông thường là tranh chấp giữa chủ thể quản lý hành
chính nhà nước với đối tượng quản lý hành chính nhà nước… Để giải quyết
các tranh chấp hành chính thì có hai phương thức:
Phương thức thứ nhất: công dân có quyền khiếu nại đến cơ quan hành
chính nhà nước và được giải quyết theo thủ tục hành chính (Theo luật khiếu
nại 2011).
Phương thức thứ hai: công dân có quyền khởi kiện tại Tòa án. Và việc
giải quyết tranh chấp sẽ do Tòa án thực hiện.
Vậy vụ án hành chính chỉ phát sinh khi có tranh chấp giữa chủ thể quản
lý hành chính nhà nước và đối tượng quản lý, khi các đối tượng quản lý khởi
kiện vụ án hành chính tại Tòa án theo quy định của pháp luật.
Việc công dân khởi kiện đến Tòa án, yêu cầu Tòa án giải quyết và được

Tòa án thụ lý thì khi đó tranh chấp hành chính trở thành vụ án hành chính.
Nội dung của vụ án hành chính là việc xung đột, mâu thuẫn về quyền
và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức bị ảnh hưởng bởi QĐHC, HVHC của
chủ thể quản lý hành chính nhà nước. Tòa án khi giải quyết vụ án hành chính
sẽ đánh giá tính hợp pháp của QĐHC, HVHC đó. Mục đích của việc này là để
bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các đối tượng quản lý hành chính nhà
nước trước các QĐHC, HVHC được cho là không đúng quy định của luật.
Trong khi đó, các chủ thể quản lý hành chính nhà nước lại có trách nhiệm bảo
đảm tính hợp pháp và sự phù hợp với lợi ích nhà nước của QĐHC, HVHC mà
các cơ quan này ban hành.
Theo Giáo trình Luật TTHC Việt Nam – Đại học Luật Hà Nội định
nghĩa: “Vụ án hành chính là vụ việc tranh chấp hành chính được Toà án có

8


thẩm quyền thụ lí theo yêu cầu khởi kiện của cá nhân, tổ chức đối với
quyết định hành chính, hành vi hành chính để bảo vệ quyền và lợi ích hợp
pháp của họ” [3, tr. 217].
Còn theo giáo trình Luật TTHC Việt Nam – Khoa Luật, Đại học Quốc
gia Hà Nội: vụ án hành chính là "Vụ việc tranh chấp hành chính được Tòa án
có thẩm quyền giải quyết theo yêu cầu khởi kiện hợp pháp của cá nhân, cơ
quan, tổ chức đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính. [4, tr. 250].
Như vậy, từ những phân tích và các định nghĩa đã đưa ra ở trên: vụ án
hành chính có thể được hiểu là một tranh chấp hành chính do cá nhân, tổ chức
khởi kiện yêu cầu Tòa án có thẩm quyền bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp
của mình và được Tòa án chấp nhận giải quyết.
Nói cách khác, vụ án hành chính là vụ án phát sinh khi cá nhân tổ chức
khởi kiện ra Tòa án và yêu cầu Tòa án xem xét tính hợp pháp của QĐHC,
HVHC của Cơ quan Nhà nước và được Tòa án có thẩm quyền thụ lý giải

quyết theo quy định của pháp luật.
1.1.2. Khái niệm giải quyết vụ án hành chính
“Giải quyết” là một từ ghép được định nghĩa trong từ điển tiếng việt là
“Làm cho không còn thành vấn đề nữa” [27]. Vậy “giải quyết” có nghĩa là
làm sáng tỏ một việc gì đó và đưa ra những nhận định, phán quyết về vụ việc.
Từ đó có thể hiểu giải quyết vụ án nghĩa là làm sáng tỏ, đưa ra nhận định,
quyết định, đánh giá về vấn đề.
Trong một vụ án hành chính thì người khởi kiện là cơ quan, tổ chức, cá
nhân khởi kiện ra Tòa án hành chính và yêu câu Tòa án giải quyết về các
QĐHC, HVHC, quyết định kỷ luật buộc thôi việc, quyết định giải quyết khiếu
nại về quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh; danh sách cử tri bầu cử đại biểu
Quốc hội, danh sách cử tri bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân, danh sách cử
tri trưng cầu ý dân.

9


Người bị kiện là cơ quan, tổ chức, cá nhân đưa ra các QĐHC, HVHC,
quyết định kỷ luật buộc thôi việc, quyết định giải quyết khiếu nại về quyết
định xử lý vụ việc cạnh tranh, danh sách cử tri bị khởi kiện gây ảnh hưởng
đến quyền và lợi ích hợp pháp của người khởi kiện.
Như vậy giải quyết vụ án hành chính là làm sáng tỏ, đưa ra nhận định,
quyết định, đánh giá về một tranh chấp hành chính giữa cá nhân, cơ quan tổ
chức với chủ thể thực hiện quyền quản lý hành chính nhà nước, cụ thể là tranh
chấp giữa người khởi kiện và người bị kiện.
Vậy định nghĩa giải quyết vụ án hành chính là: việc cơ quan tiến hành
tố tụng, người tiến hành tố tụng xem xét các vấn đề bị khởi kiện theo thẩm
quyền của mình nhằm làm sáng tỏ, đưa ra những nhận định, quyết định, phán
quyết về một tranh chấp hành chính bị kiện.
Để giải quyết một vụ án hành chính thì cần phải trải qua rất nhiều giai

đoạn tố tụng khác nhau như: giai đoạn khởi kiện vụ án hành chính, giai đoạn
thụ lý vụ án hành chính, chuẩn bị xét xử, xét xử sơ thẩm, xét xử phúc thẩm…
Về thẩm quyền giải quyết vụ án hành chính:
Để đáp ứng ngày một đầy đủ hơn nhu cầu khiếu kiện hành chính trong
xã hội, thì quy định về thẩm quyền giải quyết tranh chấp hành chính ngày
càng được hoàn thiện trong pháp luật về TTHC, từ đó, việc giải quyết tranh
chấp hành chính ngày càng khách quan hơn.
Theo tác giả Trần Mạnh Hùng, thẩm quyền xét xử vụ án hành chính
được hiểu là:
Việc Tòa án trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của
mình nhân danh quyền lực nhà nước tiến hành việc xem xét, đánh
giá và ra phán quyết về tính hợp pháp của các quyết định hành chính,
hành vi hành chính bị khởi kiện theo trình tự, thủ tục tố tụng do pháp
luật quy định nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, tổ
chức, góp phần nâng cao hiệu lực hành pháp [7, tr. 17 - 30].
10


Hiến Pháp 2013 quy định thẩm quyền xét xử các vụ án hành chính
được trao cho TAND theo thủ tục tố tụng hành chính, luật TTHC hiện hành
đã quy định cụ thể thẩm quyền xét xử vụ án hành chính tại điều 31 và 32.
TAND cấp tỉnh ngoài thẩm quyền xét xử sơ thẩm vụ án hành chính đã được
quy định tại điều 32 của luật này, thì còn xét xử theo thủ tục phúc thẩm đối
với các vụ án hành chính thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án cấp dưới bị
kháng cáo, kháng nghị.
1.1.3. Khái niệm về vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong giải
quyết vụ án hành chính
Theo giáo trình đào tạo nghiệp vụ Kiểm sát:
Kiểm sát việc giải quyết các vụ án hành chính là một trong những
hoạt động kiểm sát hoạt động tư pháp của Viện kiểm sát nhân dân

để kiểm sát tính hợp pháp của các hành vi, quyết định của cơ quan,
tổ chức, cá nhân trong việc giải quyết vụ án hành chính nhằm đảm
bảo việc giải quyết vụ án hành chính tuân thủ đúng quy định của
pháp luật [17, tr. 153].
Vai trò của Viện KSND trong giải quyết vụ án hành chính là sự tham
gia, đóng góp của Viện kiểm sát trong việc giải quyết vụ án hành chính để
góp phần bảo vệ công lý, bảo vệ nhà nước, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp
của công dân.
Chức năng kiểm sát hoạt động xét xử, trong đó có xét xử hành chính đã
được khẳng định trong Hiến pháp, luật tổ chức Viện KSND và luật TTHC.
Vụ án hành chính là loại án khá đặc biệt, tính chất đặc biệt của nó xuất
phát từ chủ thể bị kiện là cơ quan công quyền còn người khởi kiện là người
chịu ảnh hưởng bởi QĐHC, HVHC của chính cơ quan công quyền do vậy
điều này đã hình thành ra một thế không bình đẳng giữa các bên tham gia
quan hệ TTHC. Bởi lẽ đó Vai trò của Viện KSND càng phải được tăng cường

11


để có thể tạo lập được sự công bằng giữa hai chủ thể là cơ quan công quyền
và công dân. Một bên là tổ chức, cá nhân khởi kiện họ là chủ thể yếu thế hơn
trong quan hệ pháp luật hành chính. Khi đó Viện KSND sẽ đứng ra để “bảo
vệ” sự “cân bằng” trong quan hệ pháp luật hành chính giữa hai chủ thể nói
trên. Thứ hai, Viện KSND là cơ quan kiểm sát hoạt động xét xử của TAND
trong việc giải quyết vụ án hành chính nhằm bảo đảm cho việc tuân thủ pháp
luật trong hoạt động của Tòa án, cũng như để bảo vệ đối tượng bị kiện trong
trường hợp người khởi kiện lợi dụng quyền khởi kiện của mình nhằm đòi hỏi
những quyền và lợi ích không chính đáng.
Trong việc giải quyết vụ án hành chính, Viện kiểm sát có nhiệm vụ
theo sát đường hướng xét xử của Tòa án. Nếu xét thấy phán quyết của Tòa

án không bảo vệ được quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự, người có
nghĩa vụ liên quan trong vụ án hành chính thì quyết định đó sẽ bị Viện
KSND kháng nghị.
Tuy nhiên sự vật hiện tượng nào cũng tồn tại nhiều mặt để quan sát và
vai trò này của Viện kiểm sát cũng không nằm ngoài quy luật, một mặt: chức
năng Kiểm sát xét xử của Kiểm sát nhằm mục đích bảo đảm pháp chế và bảo
vệ quyền lợi của người dân, đặc biệt là những đối tượng chịu thiệt thòi trong
xã hội, việc xét xử của Tòa án công bằng khách quan, không thiên vị bất kì
chủ thể nào. Nhưng mặt khác nếu quyền này bị sử dụng sai mục đích thì nó sẽ
xảy ra nhiều hệ lụy vì thông qua quyền kháng nghị, Viện kiểm sát có thể gây
áp lực trực tiếp đối với việc xét xử của Tòa án. Hơn nữa, những vấn đề mà
Viện kiểm sát đề xuất, thông thường có ý nghĩa bắt buộc đối với các chủ thể
liên quan. Việc này gây ảnh hưởng trực tiếp đến nguyên tắc độc lập xét xử
của Tòa án trong giải quyết vụ án hành chính.
Từ những điều đã phân tích ở trên ta có thể thấy vai trò của Viện kiểm
sát gồm vai trò kiểm sát hoạt động giải quyết vụ án hành chính và là cơ quan

12


tiến hành tố tụng trong giải quyết vụ án hành chính thể hiện ở việc bảo vệ sự
cân bằng trong quan hệ pháp luật hành chính. Vấn đề này đã được quy định
trong diều 36 luật TTHC năm 2015.
Sự tham gia của Viện kiểm sát dù với vai trò nào đi nữa thì đều nhằm
mục đích bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự, người có nghĩa vụ
liên quan trong vụ án hành chính. Bảo vệ quyền con người, quyền công dân.
Đảm bảo hoạt động xét xử của Tòa án diễn ra một cách khách quan, công
bằng và đúng luật, không thiên vị bất cứ chủ thể nào.
Tác giả luận văn rút ra khái niệm về vai trò của Viện kiểm sát trong việc
giải quyết vụ án hành chính: là việc Viện KSND kiểm sát việc tuân theo pháp

luật TTHC của các chủ thể tham gia vào quan hệ pháp luật TTHC nhằm đảm
bảo cho việc đưa ra những quyết định, phán quyết đúng đắn về tính hợp pháp
của các QĐHC, HVHC, quyết định kỷ luật buộc thôi việc, quyết định giải quyết
khiếu nại về quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh, danh sách cử tri bị khởi kiện.
1.2. Khái quát cơ sở pháp lý về vai trò của Viện kiểm sát trong giải
quyết vụ án hành chính
1.2.1. Cơ sở pháp lý theo Hiến pháp 2013
Để tìm hiểu cơ sở pháp lý về vai trò của Viện kiểm sát trong giải quyết
vụ án hành chính, trước hết ta phải căn cứ trên cơ sở Hiến pháp. Hiến pháp
năm 2013 đã có những thay đổi tiến bộ hơn so với Hiến pháp năm 1992.
Quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân được quy định
ngay tại chương 2, chỉ sau chương chế độ chính trị. Một trong những quyền
cơ bản của công dân là quyền khiếu nại, tố cáo.
Điều 30 Hiến pháp 2013 quy định:
1. Mọi người có quyền khiếu nại, tố cáo với cơ quan, tổ chức, cá
nhân có thẩm quyền về những việc làm trái pháp luật của cơ quan,
tổ chức, cá nhân.

13


2. Cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền phải tiếp nhận, giải
quyết khiếu nại, tố cáo. Người bị thiệt hại có quyền được bồi
thường về vật chất, tinh thần và phục hồi danh dự theo quy định của
pháp luật… [8, Điểu 30].
Theo đó, nếu quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân tổ chức bị ảnh
hưởng bởi QĐHC, HVHC của cơ quan nhà nước hoặc cá nhân có thẩm quyền
thì họ có quyền yêu cầu nhà nước xem xét lại QĐHC, HVHC đó nhằm bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Để công dân có thể thực hiện được
quyền khiếu nại này thì nhà nước đã đặt ra hai phương thức: một là công dân

có thể khiếu nại đến các cấp hành chính có thẩm quyền để giải quyết, hoặc
khởi kiện ra Tòa án có thẩm quyền. Khi khởi kiện ra tòa thì người thực hiện
quyền khởi kiện phải tuân thủ các quy định của luật TTHC.
Cơ sở pháp lý về việc Viện KSND tham gia vào những hoạt động tố
tụng hành chính để giải quyết vụ án hành chính đã được quy định trong luật
TTHC bắt đầu xuất phát từ những quy định trong Hiến pháp như: Điều 107
Hiến pháp 2013 đã nhấn mạnh nhiệm vụ của Viện kiểm sát:
1. Viện kiểm sát nhân dân thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt
động tư pháp; 3. Viện kiểm sát nhân dân có nhiệm vụ bảo vệ pháp
luật, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội
chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp
của tổ chức, cá nhân, góp phần bảo đảm pháp luật được chấp hành
nghiêm chỉnh và thống nhất [8, Điều 107].
Điều này đặt cơ sở nền móng về vai trò của viện kiểm sát trong công
tác kiểm sát xét xử án hành chính, bảo vệ quyền con người, quyền công dân.
Từ những quy định cơ bản nhất của Hiến pháp nêu trên đã tạo những
tiền đề cho sự ra đời và phát triển của luật TTHC. Trong đó có những quy
định thể hiện vai trò của Viện KSND trong việc giải quyết vụ án hành chính.

14


1.2.2. Cơ sở pháp lý theo luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014
Căn cứ vào quy định của Hiến pháp 2013 về Viện KSND, Quốc hội
ban hành luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân ngày 24 tháng 11 năm 2014.
Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân là căn cứ chính thống về tổ chức và hoạt
động của toàn ngành kiểm sát. Đạo luật này đã quy định nhiều vấn đề về cơ
cấu tổ chức kiểm sát, thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp
các vấn đề như: án hình sự, thi hành án hình sự, các vụ việc dân sự, hôn nhân
gia đình, kinh doanh thương mại… trong đó có việc kiểm sát hoạt động giải

quyết vụ án hành chính.
Điều 107 của Hiến pháp năm 2013 đã được cụ thể hóa tại Điều 2 Luật
tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014 về chức năng, nhiệm vụ của Viện
KSND. Như vậy, nhiệm vụ quan trọng hàng đầu và xuyên suốt mà Đảng, Nhà
nước và nhân dân giao cho Viện KSND là bảo vệ Hiến pháp và pháp luật, bảo
vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân và chế độ Xã hội Chủ nghĩa.
Căn cứ Khoản 1 Điều 4 Luật Tổ chức Viện KSND quy định:
1. Kiểm sát hoạt động tư pháp là hoạt động của Viện kiểm sát nhân
dân để kiểm sát tính hợp pháp của các hành vi, quyết định của cơ
quan, tổ chức, cá nhân trong hoạt động tư pháp, được thực hiện
ngay từ khi tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến
nghị khởi tố và trong suốt quá trình giải quyết vụ án hình sự; trong
việc giải quyết vụ án hành chính,…. [9, Điều 4].
Điều 4 đã quy định một cách khái quát về vai trò của Viện KSND trong
việc giải quyết vụ án hành chính và cụ thể trong điều 27 luật tổ chức Viện
KSND đã quy định về nhiệm vụ quyền hạn của Viện KSND khi kiểm sát việc
giải quyết vụ án hành chính như sau:
Nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát nhân dân khi kiểm sát việc
giải quyết vụ án hành chính, vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình,

15


kinh doanh, thương mại, lao động và những việc khác theo quy định
của pháp luật.
1. Kiểm sát việc trả lại đơn khởi kiện, đơn yêu cầu.
2. Kiểm sát việc thụ lý, giải quyết vụ án, vụ việc.
3. Thu thập tài liệu, chứng cứ trong trường hợp pháp luật quy định.
4. Tham gia phiên tòa, phiên họp, phát biểu quan điểm của Viện
kiểm sát nhân dân về việc giải quyết vụ án, vụ việc theo quy định

của pháp luật.
5. Kiểm sát bản án, quyết định của Tòa án.
6. Kiểm sát hoạt động tố tụng của người tham gia tố tụng; yêu cầu,
kiến nghị cơ quan, tổ chức có thẩm quyền xử lý nghiêm minh người
tham gia tố tụng vi phạm pháp luật.
7. Kháng nghị, kiến nghị bản án, quyết định của Tòa án có vi phạm
pháp luật; kiến nghị, yêu cầu Tòa án, cơ quan, tổ chức, cá nhân thực
hiện hoạt động tố tụng.
8. Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn khác trong kiểm sát việc giải
quyết vụ án hành chính, vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh
doanh, thương mại, lao động và những việc khác theo quy định của
pháp luật [9, Điều 27].
Từ đó cho thấy, vai trò kiểm sát của Viện kiểm sát trong giải quyết vụ
án hành chính đã có sự rõ ràng và cụ thể hơn. Theo quy định trên (điều 27
luật tổ chức kiểm sát nhân dân 2014) nhấn mạnh vai trò kiểm sát hoạt động
giải quyết vụ án hành chính ở Tòa án từ giai đoạn nhận đơn cho đến giai
đoạn thi hành án.
1.2.3. Cơ sở pháp lý theo luật tố tụng hành chính 2015
Vai trò của Viện KSND đã được thể hiện trong luật TTHC năm 2015,
cụ thể là Điều 22 khoản 2 luật TTHC 2015 về trách nhiệm của cơ quan tiến
hành tố tụng, quy định về Viện kiểm sát như sau:
16


Viện kiểm sát có nhiệm vụ bảo vệ pháp luật, bảo vệ quyền con
người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi
ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân,
góp phần bảo đảm pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và
thống nhất [10, Điều 22].
Một lần nữa vai trò của Viện kiểm sát được khẳng định trong luật

TTHC trên cơ sở Hiến pháp như đã phân tích tại phần 1.2.1. Sau đó được cụ
thể hóa hơn ở điều 25 của luật TTHC 2015. Điều 25 luật TTHC quy định về
Kiểm sát việc tuân theo pháp luật như sau:
1. Viện kiểm sát kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng
hành chính nhằm bảo đảm cho việc giải quyết vụ án hành chính kịp
thời, đúng pháp luật.
2. Viện kiểm sát kiểm sát vụ án hành chính từ khi thụ lý đến khi kết
thúc việc giải quyết vụ án; tham gia các phiên tòa, phiên họp của
Tòa án; kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong công tác thi hành
bản án, quyết định của Tòa án; thực hiện các quyền yêu cầu, kiến
nghị, kháng nghị theo quy định của pháp luật.
3. Đối với QĐHC, HVHC liên quan đến quyền, lợi ích hợp pháp
của người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự,
người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong
nhận thức, làm chủ hành vi, nếu họ không có người khởi kiện thì
Viện kiểm sát kiến nghị UBND cấp xã nơi người đó cư trú cử người
giám hộ đứng ra khởi kiện vụ án hành chính để bảo vệ quyền, lợi
ích hợp pháp cho người đó [10, Điều 25].
Như vậy, khái quát về vai trò của Viện KSND trong TTHC là kiểm sát
việc tuân theo pháp luật trong TTHC. Kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong
TTHC là một trong những hoạt động thuộc chức năng kiểm sát hoạt động tư

17