Nghiên cứu mô hình du lịch bền vững của điểm đến thái lan trường hợp ứng dụng tại việt nam
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (966.07 KB, 79 trang )
Chun đề tốt nghiệp Đại học
GVHD: Lê Phước Hải Thiện
Được sự phân công của thầy cô Khoa
Du Lòch - Đại học Huế, sau gần 4 tháng
thực tập em đã hoàn thành chuyên đề
tốt nghiệp “Nghiên cứu mô hình du lòch
bền vững của điểm đến Thái Lan: trường
hợp ứng dụng tại Việt Nam”
Để hoàn thành nhiệm vụ được giao,
ngoài sự nỗ lực học hỏi của bản thân thì
còn có sự hướng dẫn tận tình của thầy
cô, anh chò quản lý của khách sạn Yến
Yến Thừa Thiên Huế.
Em xin chân thành cảm ơn thầy Lê
Phước Hải Thiện, người đã hướng dẫn
cho em trong suốt thời gian thực tập. Thầy
đã không ngần ngại chỉ dẫn, đònh hướng
để em có thể hoàn thành tốt chuyên đề
của mình. Một lần nửa em xin chân thành
cảm ơn thầy và chúc thầy dồi dào sức
khỏe, luôn thành công trong cuộc sống.
Xin cảm ơn tất cả bạn bè, anh chò em
cùng quản lý khách sạn Yến Yến đã đã
giúp đỡ em trong suốt quá trình thực tập.
Tuy nhiên vì kiến thức còn hạn chế và
bản thân còn thiếu nhiều kinh nghiệm
nên nội dung của bài báo cáo không
tránh những thiếu sót em rất mong nhận
SVTH: Nguyễn Thị Ngân Trâm
Lớp: K49-TT&MKT
Chun đề tốt nghiệp Đại học
GVHD: Lê Phước Hải Thiện
sự góp ý, chỉ bảo thêm của quý thầy
cô để báo cáo này được hoàn thiện hơn.
Một lần nữa em xin cảm ơn thầy và
gửi đến thầy lời cảm ơn chân thành
nhất!
Huế, tháng 05 năm 2019
Sinh viên thực hiện
Nguyễn Thò Ngân Trâm
SVTH: Nguyễn Thị Ngân Trâm
ii
Lớp: K49-TT&MKT
Chuyên đề tốt nghiệp Đại học
GVHD: Lê Phước Hải Thiện
LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam đoan rằng đề tài này là do chính tôi thực hiện, các số liệu thu thập
và kết quả phân tích trong đề tài là trung thực, đề tài không trùng với bất kì đề tài
nghiên cứu khoa học nào. Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện khóa luận này đã
được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong khóa luận đã được chỉ rõ nguồn gốc
rõ ràng và được phép công bố.
Huế, tháng 05 năm 2019
Sinh viên thực hiện
Nguyễn Thị Ngân Trâm
SVTH: Nguyễn Thị Ngân Trâm
iii
Lớp: K49-TT&MKT
Chuyên đề tốt nghiệp Đại học
GVHD: Lê Phước Hải Thiện
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN.............................................................................................................iii
MỤC LỤC........................................................................................................................iv
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ....................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài........................................................................................................1
2. Mục tiêu của đề tài.....................................................................................................2
4. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu................................................................3
5. Nội dung nghiên cứu..................................................................................................3
6. Tổng quan tình hình nghiên cứu về du lịch bền vững ở trong và ngoài nước...........3
PHẦN II: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU..................................................29
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN........................................................29
1.1. Cơ sở lý luận về du lịch bền vững........................................................................29
1.1.1. Khái niệm về du lịch bền vững......................................................................29
1.1.1.1. Khái niệm về du lịch (Tourism)..............................................................29
1.1.1.2. Khái niệm về phát triển bền vững...........................................................30
1.1.1.3. Khái niệm về du lịch bền vững...............................................................32
1.1.2. Ý nghĩa của du lịch bền vững.........................................................................35
1.1.3. Nguyên tắc của phát triển du lịch bền vững...................................................35
1.1.4. Các tiêu chuẩn của du lịch bền vững..............................................................37
1.1.5. Mục tiêu của hoạt động du lịch bền vững......................................................40
1.1.6. Các bên liên quan trong một chương trình du lịch bền vững.........................41
1.1.6.1. Khách du lịch..........................................................................................42
1.1.6.2. Nhà cung ứng sản phẩm du lịch.............................................................42
1.1.6.3. Dân cư tại điểm du lịch...........................................................................43
1.1.6.4. Cơ quan quản lý nhà nước về du lịch.....................................................43
1.2. Thực tiễn về du lịch bền vững...............................................................................44
1.2.1. Xu hướng về du lịch bền vững toàn cầu.........................................................44
1.2.2. Thực trạng về nhận thức du lịch bền vững ở Việt Nam.................................47
CHƯƠNG II: NGHIÊN CỨU MÔ HÌNH DU LỊCH BỀN VỮNG TẠI THÁI LAN.....49
2.1. Đặc điểm về Thái Lan...........................................................................................49
2.1.1. Giới thiệu về điểm đến Thái Lan....................................................................49
2.2. Các mô hình du lịch bền vững tại Thái Lan..........................................................53
2.2.1. Mô hình trình bày cách sống của người dân địa phương (Ban Koh Klang,
huyện Muang, Krabi)[20].........................................................................................53
2.2.2. Mô hình Phi Phi: giảm thiểu tác động đến môi trường (Maya Beach, Koh Phi
Phi)[20].....................................................................................................................56
SVTH: Nguyễn Thị Ngân Trâm
iv
Lớp: K49-TT&MKT
Chuyên đề tốt nghiệp Đại học
GVHD: Lê Phước Hải Thiện
2.2.3. Mô hình Homestay ở nông thôn (Làng Moken Tung Dap, Ko Phra Thong
tỉnh Phang Nga)[16].................................................................................................57
2.2.4. Mô hình du lịch dựa vào cộng đồng miền núi[[16]........................................59
2.3. Kết quả..................................................................................................................63
2.4. Nhận xét chung.....................................................................................................64
CHƯƠNG III: MỘT SỐ BÀI HỌC KINH NGHIỆM.....................................................65
3.1. Về môi trường.......................................................................................................65
3.2. Văn hóa – xã hội:..................................................................................................65
3.3. Kinh tế...................................................................................................................66
PHẦN III. KẾT LUẬN, GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ..................................................67
1. Kết luận....................................................................................................................67
2. Giải pháp..................................................................................................................67
3. Kiến nghị..................................................................................................................70
TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................................73
SVTH: Nguyễn Thị Ngân Trâm
v
Lớp: K49-TT&MKT
Chuyên đề tốt nghiệp Đại học
GVHD: Lê Phước Hải Thiện
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
Du lịch là một trong những công nghiệp tạo nhiều lợi tức nhất cho đất nước.
Du lịch đóng một vai trò quan trọng trong việc giúp chúng ta đạt các Mục Tiêu
Phát triển Thiên niên kỷ (Millennium Development Goals) mà Liên Hơp Quốc đã
đề ra từ năm 2000, đặc biệt là các mục tiêu xóa đói giảm nghèo, bình đẳng giới
tính, bền vững môi trường và liên doanh quốc tế để phát triển. Chính vì vậy du
lịch bền vững là một trong những xu hướng phát triển du lịch mà nhiều quốc gia
đã và đang hướng tới hiện nay.
Phát triển du lịch bền vững giúp bảo vệ môi trường sống. Vì bảo vệ môi
trường sống không chỉ đơn giản là bảo vệ các loài động thực vật quý hiếm sống
trong môi trường đó, nhờ có việc bảo vệ môi trường sống mà con người được
hưởng các lợi ích như: không bị nhiễm độc nguồn nước, không khí và đất. Đảm
bảo sự hài hòa về môi trường sinh sống cho các loài động thực vật trong vùng
cũng là giúp cho môi trường sống của con người được đảm bảo. Phát triển du
lịch bền vững giúp phát triển kinh tế, ví dụ như từ việc khai thác các đặc sản văn
hóa của vùng, người dân trong vùng có thể nâng cao đời sống nhờ khách du lịch
đến thăm quan, sử dụng những dịch vụ du lịch và sản phẩm đặc trưng của vùng
miền. Phát triển du lịch bền vững còn giúp người dân địa phương biết làm du
lịch, mở mang tầm nhìn cũng như ý thức được việc bảo vệ tài sản văn hóa địa
phương, có công ăn việc làm. Cơ quan, chính quyền địa phương và người tổ chức
du lịch được hưởng lợi. Phát triển du lịch bền vững còn đảm bảo các vấn đề về
xã hội như việc giảm bớt các tệ nạn xã hội bằng việc cung cấp công ăn việc làm
cho người dân trong vùng. Ở một cái nhìn sâu và xa hơn, du lịch bền vững giúp
khai thác nguồn tài nguyên một cách có ý thức và khoa học, đảm bảo cho các
nguồn tài nguyên này sinh sôi và phát triển để thế hệ sau, thế hệ tương lai có thể
được tiếp nối và tận dụng.
Thái Lan là một quốc gia có nhiều địa điểm du lịch nổi tiếng không chỉ ở
quốc gia mà còn trên thế giới cùng với nền văn hóa Phật giáo – chùa vàng đặc
SVTH: Nguyễn Thị Ngân Trâm
1
Lớp: K49-TT&MKT
Chuyên đề tốt nghiệp Đại học
GVHD: Lê Phước Hải Thiện
sắc cũng là một trong những đặc điểm nổi bật hút khách du lịch. Nền kinh tế phát
triển rõ rệt, trình độ dân trí ngày càng cao và đã thành công trong việc xây dựng
du lịch đi theo hướng bền vững nên nhóm đã quyết định chọn quốc gia này để
nghiên cứu các bài học về du lịch bền vững
Về địa lý cùng thuộc vùng Đông Nam Á, cùng múi giờ. Khí hậu nhiệt đới,
nóng ẩm, quanh năm thường có hai mùa mưa và nắng. Kinh tế cả hai nước trong
giai đoạn đang phát triển. Tôn sùng một nền văn hóa chung là đạo Phật. Hệ sinh
thái cây xanh và sinh vật đa dạng phong phú.
Thái Lan và Việt Nam có sự gần gũi về địa lý, sự tương đồng về văn hóa và
về ý thức bản sắc chung nên có nhiều cơ hội để học hỏi lẫn nhau.
Với lợi ích thiết thực mà loại hình du lịch bền vững mang lại, em quyết
định chọn đề tài “Nghiên cứu mô hình du lịch bền vững của điểm đến Thái Lan:
trường hợp ứng dụng tại Việt Nam” cho đề tài của mình.
2. Mục tiêu của đề tài
2.1 Mục tiêu chung
Nghiên cứu nhằm mục đích phân tích các ưu điểm, cũng như các hạn chế từ
các mô hình du lịch bền vững của các quốc gia đi trước; cụ thể là từ vùng đất du lịch
Thái Lan. Từ đó, có thể xây dựng các giải pháp phù hợp với thực tế tại Việt Nam.
2.2 Mục tiêu cụ thể
− Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về du lịch bền vững;
− Phân tích các mô hình du lịch bền vững tại Thái Lan;
−Đề xuất các giải pháp phù hợp với thực tế tại Việt Nam.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
− Vấn đề nghiên cứu: việc ứng dụng loại hình du lịch bền vững;
− Đối tượng nghiên cứu: mô hình du lịch bền vững ở Thái Lan;
3.2. Phạm vi nghiên cứu
−
Về nội dụng nghiên cứu: Đề tài tập trung đánh giá các ưu điểm, cũng như
các mặt hạn chế còn tồn tại trong quá trình ứng dụng mô hình du lịch bền vững của
các điểm đến tại Thái Lan từ đó đưa ra giải pháp phù hợp với thực tế tại Việt Nam.
− Về
thời gian: đề tài được thực hiện từ 1/1/2019 – 30/4/2019
SVTH: Nguyễn Thị Ngân Trâm
2
Lớp: K49-TT&MKT
Chuyên đề tốt nghiệp Đại học
GVHD: Lê Phước Hải Thiện
4. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu
4.1. Cách tiếp cận
Nhằm phù hợp với đối tượng nghiên cứu, đề tài được thực hiện chính với
cách tiếp cận từ góc độ quản lý điểm đến.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài được thực hiện hoàn toàn theo hướng định tính:
- Sử dụng phương pháp nghiên cứu tại bàn (desk research) để tận dụng sẵn
các nguồn tài liệu thứ cấp đã có tại Khoa Du Lịch. Tài liệu thứ cấp để tham khảo
có thể là các dạng giấy hoặc điện tử có liên quan đến nội dung nghiên cứu và đã
được công bố trên các tạp chí khoa học uy tín.
- Sử dụng phương pháp phân tích tài liệu (content analysis) để xử lý các dữ
liệu thứ cấp thu thập được. Qua đó, nhóm nghiên cứu sẽ làm rõ các ưu điểm mà
mô hình du lịch bền vững đã mang lại cho điểm đến ứng dụng; hay các rào cản
thường xuất hiện gây trở ngại đến quá trình áp dụng mô hình này tại một điểm đến.
5. Nội dung nghiên cứu
Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị và giải pháp, nội dung nghiên
cứu của đề tài bao gồm 03 chương:
Chương I: cơ sở lý luận và thực tiễn
Chương II: nghiên cứu các bài học về mô hình du lịch bền vững của Thái Lan
Chương III: Một số bài học kinh nghiệm
6. Tổng quan tình hình nghiên cứu về du lịch bền vững ở trong và
ngoài nước
Ở nhiều quốc gia trên thế giới, du lịch luôn là ngành, lĩnh vực được quan
tâm đầu tư phát triển bởi những lợi ích to lớn mà nó đem lại cho nền kinh tế.
Song, phát triển du lịch với mục đích thuần kinh tế tuy đem đến nhiều lợi ích
trước mắt, nhưng ngày càng bộc lộ những hạn chế, bất cập về lâu dài, nguy cơ
làm suy kiệt tài nguyên du lịch, giảm tính đa dạng và đe dọa hủy hoại môi trường
sinh thái, tác động xấu đến các nền văn hóa bản địa, đến cộng đồng địa phương,
hậu quả của những tác động này sẽ ảnh hưởng tiêu cực trở lại đến chính sự phát
triển du lịch trong dài hạn. Từ thực tế này, đã xuất hiện nhu cầu nghiên cứu về
SVTH: Nguyễn Thị Ngân Trâm
3
Lớp: K49-TT&MKT
Chuyên đề tốt nghiệp Đại học
GVHD: Lê Phước Hải Thiện
các loại hình du lịch mới, những cách thức phát triển du lịch mới, quan tâm hơn
đến việc bảo vệ tài nguyên du lịch, đến môi trường sinh thái, đến trách nhiệm với
cộng đồng, xã hội, cân đối hơn giữa các yếu tố trước mắt và lâu dài trong quá
trình phát triển. Lý thuyết về phát triển du lịch bền vững dần được hình thành và
bổ sung, hoàn chỉnh qua quá trình tìm tòi, nghiên cứu. Đến nay, trên thế giới đã
có nhiều nghiên cứu về phát triển du lịch bền vững. Chỉ tính đến năm 1999, theo
thống kê của Tổ chức du lịch thế giới của Liên hiệp quốc, đã có trên 350 cuốn
sách và bài báo (công bố quốc tế) nói về du lịch bền vững. Theo thời gian, những
nghiên cứu về vấn đề này tiếp tục ngày càng phong phú và đa dạng hơn nhiều,
khó có thể tóm lược trong phạm vi mộtđề tài nhỏ. Ở Việt Nam, các nghiên cứu về
phát triển du lịch bền vững bắt đầu được đề cập từ những năm 90 của thế kỷ 20
trên cơ sở tiếp cận, tiếp thu những kết quả nghiên cứu lý luận và thực tiễn của
quốc tế về phát triển bền vững nói chung, phát triển du lịch bền vững nói riêng,
đồng thời gắn với yêu cầu phát triển thực tế của đất nước. Trước yêu cầu, đòi hỏi
ngày càng cao về chất lượng phát triển, các công trình nghiên cứu về phát triển
du lịch bền vững cũng ngày một phong phú hơn. Dưới đây là tóm lược một số
công trình và hướng nghiên cứu cụ thể trong và ngoài nước liên quan đến chủ đề
của đề tài.
Những nghiên cứu về du lịch bền vững trong nước
Tuyển tập báo cáo tại Hội thảo quốc tế “Phát triển du lịch bền vững ở Việt
Nam”, do Tổng cục Du lịch Việt Nam phối hợp với Quỹ HANNS SEIDEL tổ
chức. Đây là tập hợp các bài nghiên cứu, bài viết của các nhà khoa học quốc tế
và trong nước về các nội dung liên quan đến phát triển du lịch bền vững. Các tác
giả đã đề cập, phân tích các khía cạnh của phát triển du lịch bền vững. Nhiều
nghiên cứu đã tóm lược một số nội dung lý luận về phát triển du lịch như nội
hàm khái niệm du lịch, quan niệm về du lịch bền vững, các dấu hiệu, yếu tố tác
động, đánh giá tính bền vững trong một số loại hình hoặc hướng phát triển du
lịch cụ thể (du lịch sinh thái, du lịch văn hóa, du lịch cộng đồng…); nhìn nhận,
đánh giá thực tế mối quan hệ giữa sự phát triển của du lịch với duy trì đa dạng
sinh học, bảo vệ môi trường sinh thái, bảo tồn văn hóa và phát triển cộng đồng,
SVTH: Nguyễn Thị Ngân Trâm
4
Lớp: K49-TT&MKT
Chuyên đề tốt nghiệp Đại học
GVHD: Lê Phước Hải Thiện
phát triển nguồn nhân lực, ứng dụng khoa học công nghệ; phân tích trường hợp
điển hình về phát triển du lịch bền vững hoặc không bền vững tại một số quốc
gia, vùng du lịch trên thế giới cũng như ở Việt Nam và rút ra những kinh nghiệm
cụ thể. Trên cơ sở thảo luận, nghiên cứu, 16 phân tích các vấn đề lý luận và thực
tiễn, các tác giả đã đưa ra khuyến nghị chính sách cho sự phát triển và quản lý
phát triển du lịch Việt Nam theo hướng bền vững hơn. Tuy nhiên, trong giới hạn
các bài viết, bài nghiên cứu ngắn của một hội thảo, các nội dung lý luận về phát
triển du lịch bền vững chưa được phân tích sâu; nhiều khía cạnh của du lịch bền
vững chưa được đề cập cụ thể. “Cơ sở khoa học và giải pháp phát triển du lịch
bền vững ở Việt Nam”, tác giả Phạm Trung Lương. Đây là công trình nghiên cứu
một cách có hệ thống ở cấp độ Nhà nước về phát triển du lịch bền vững. Công
trình đã tiếp cận khoa học các vấn đề về phát triển du lịch bền vững; tổng quan
và hệ thống hóa một số nội dung lý luận về phát triển du lịch bền vững như khái
niệm, những nguyên tắc cơ bản, dấu hiệu nhận biết, mô hình lý thuyết về phát
triển du lịch bền vững; phân tích một số mô hình và kinh nghiệm quốc tế; phân
tích thực trạng phát triển du lịch Việt Nam với các số liệu nghiên cứu từ năm
1992 về phát triển du lịch bền vững, nhằm tạo sự thống nhất về nhận thức và vận
dụng trong thực tiễn quản lý phát triển du lịch. Một số Luận án Tiến sĩ Kinh tế đã
được công bố có nội dung nghiên cứu lý luận về phát triển du lịch bền vững:
Trần Tiến Dũng “Phát triển du lịch bền vững ở Phong Nha - Kẻ Bàng”. Luận án
khái lược một số vấn đề lý luận chung về phát triển du lịch bền vững như các
quan niệm về du lịch bền vững và phát triển du lịch bền vững, mục tiêu, nguyên
tắc, các chỉ số đánh giá tính bền vững của du lịch. Luận án có ý nghĩa tham khảo
nhất định cho việc nghiên cứu các giải pháp phát triển bền vững một số loại hình
du lịch cụ thể. Tuy nhiên, một số nội dung lý luận của du lịch bền vững như các
tiêu chí đánh giá phát triển du lịch bền vững, các yếu tố tác động đến phát triển
du lịch bền vững chưa được tác giả nghiên cứu sâu. Nguyễn Đức Tuy “Giải pháp
phát triển du lịch bền vững Tây Nguyên”. Luận án hệ thống một số nội dung lý
luận về phát triển du lịch bền vững như định nghĩa, các yếu tố tác động, các tiêu
chí đánh giá phát triển du lịch bền vững; các vấn đề về hợp tác, liên kết vùng
SVTH: Nguyễn Thị Ngân Trâm
5
Lớp: K49-TT&MKT
Chuyên đề tốt nghiệp Đại học
GVHD: Lê Phước Hải Thiện
trong phát triển du lịch bền vững. Tuy nhiên, một số vấn đề chung về du lịch bền
vững như các nguyên tắc phát triển du lịch bền vững, vấn đề sức chứa trong du
lịch để đảm bảo tính bền vững chưa được tác giả đề cập sâu. Nguyễn Tư Lương
“Chiến lược phát triển du lịch bền vững tỉnh Nghệ An đến năm 2020”. Trong
phần khái lược, hệ thống nội dung lý luận chung về phát triển du lịch bền vững,
luận án đã tổng hợp, phân tích các quan điểm tiếp cận về phát triển du lịch bền
vững và chiến lược phát triển du lịch bền vững, nêu vai trò và phân tích nội dung
cơ bản của chiến lược phát triển du lịch bền vững đối với sự phát triển kinh tế, xã
hội và môi trường của một địa phương. Tuy nhiên, luận án chủ yếu chỉ tiếp cận
và tập trung nghiên cứu các vấn đề liên quan đến chiến lược phát triển du lịch
bền vững, do đó một số nội dung lý luận chung khác về phát triển du lịch bền
vững như các nguyên tắc, tiêu chí đánh giá phát triển bền vững chưa được đề
cập. Mặt khác, trong nội dung nghiên cứu về quy trình xây dựng chiến lược, luận
án chưa đề cập sâu đến vấn đề dự báo dài hạn các yếu tố liên quan và vấn đề liên
kết, phối hợp chiến lược giữa các địa phương. “Trần Thị Ngọc Liên (2013).
Nghiên cứu phát triển bền vững du lịch di sản ở Thừa Thiên Huế. Đề tài khoa
học cấp cơ sở. Khoa Du Lịch, Đại Học Huế.” Xác định được thực trạng phát triển
du lịch di sản ở Thừa Thiên Huế trên ba khía cạnh: (1) bảo tồn di sản, (2) lợi ích
của cộng đồng địa phương và (3) sự hài lòng của du khách. Đề xuất một số giải
pháp quan trọng nhằm phát triển bền vững du lịch di sản ở Thừa Thiên Huế.
“Nguyễn Hoàng Tuệ Quang (2017). Nghiên cứu nhu cầu du lịch có trách nhiệm
của du khách đến Huế. Đề tài khoa học cấp cơ sở. Khoa Du Lịch, Đại Học Huế.”
Tổng quan và hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về du lịch có trách
nhiệm. Đưa ra một số giải, kiến nghị pháp nhằm cải thiện chất lượng hoạt động
du lịch có trách nhiệm tại Huế. “Hòa, T. T. M. (2016). Hoàn thiện mối quan hệ
giữa các bên liên quan nhằm phát triển hoạt động du lịch tại Việt Nam.” Nêu lên
bản chất của mối quan hệ giữa các bên liên quan trong hoạt động du lịch; phân
tích thực trạng của các mối quan hệ này tại Việt Nam; đưa ra một số bài học kinh
nghiệm quốc tế trong việc tạo ra các mối quan hệ tốt giữa các bên liên quan trong
hoạt động du lịch và đưa ra một số đề xuất để hoàn thiện các mối quan hệ đó
SVTH: Nguyễn Thị Ngân Trâm
6
Lớp: K49-TT&MKT
Chuyên đề tốt nghiệp Đại học
GVHD: Lê Phước Hải Thiện
nhằm phát triển bền vững hoạt động du lịch tại Việt Nam. Đề tài nghiên cứu khoa
học cấp Nhà nước “Cơ sở Khoa học và giải pháp phát triển du lịch bền vững ở
Việt Nam” (). Lần đầu tiên đã tổng quan và hệ thống hoá
những vấn đề lý luận cơ bản về phát triển du lịch bền vững bao gồm: khái niệm;
những nguyên tắc cơ bản đảm bảo phát triển du lịch bền vững; những dấu hiệu
nhận biết về phát triển du lịch bền vững; và mô hình lý thuyết về phát triển du
lịch bền vững. Nghiên cứu và xác định được những vấn đề cơ bản liên quan đến
phát triển du lịch bền vững ở Việt Nam bao gồm: Thực trạng phát triển du lịch
Việt Nam và những vấn đề đặt ra đối với phát triển du lịch bền vững; tài nguyên
và môi trường du lịch và những vấn đề đặt ra đối với phát triển du lịch bền vững;
văn hoá - xã hội và những vấn đề đặt ra đối với phát triển du lịch bền vững. Lần
đầu tiên đề tài đã tổng quan có hệ thống kinh nghiệm quốc tế, đặc biệt là kinh
nghiệm của các nước trong khu vực, về phát triển du lịch bền vững. Những kinh
nghiệm cụ thể bao gồm: Chương trình nghị sự 21 về du lịch với những vấn đề
liên quan đến phát triển du lịch bền vững; kinh nghiệm xây dựng và ban hành
chính sách liên quan đến phát triển du lịch bền vững của một số quốc gia trong
khu vực Đông Á - Thái Bình Dương; Kinh nghiệm phát triển du lịch bền vững
trong mối quan hệ với các yếu tố chính có liên quan như môi trường, cộng đồng;
và một số bài học phát triển du lịch thiếu bền vững của Thái Lan, Phillipine,...
Căn cứ vào những kết quả nghiên cứu đạt được, hệ thống các giải pháp tương đối
đồng bộ và cụ thể đã được nghiên cứu đề xuất nhằm phát huy những lợi thế và
hạn chế những bất cập để góp phần đảm bảo sự phát triển du lịch bền vững ở Việt
Nam theo những nguyên lý đã được xác định. Các giải pháp cụ thể này được
phân tích và đưa ra trong 3 nhóm giải pháp cơ bản liên quan đến 3 góc độ đảm
bảo phát triển du lịch bền vững bao gồm: Nhóm các giải pháp đảm bảo phát triển
du lịch bền vững từ góc độ kinh tế; Nhóm các giải pháp đảm bảo phát triển du
lịch bền vững từ góc độ tài nguyên, môi trường; Nhóm các giải pháp đảm bảo
phát triển du lịch bền vững từ góc độ văn hoá - xã hội. Lần đầu tiên đề tài đã vận
dụng những vấn đề lý luận và thực tiễn phát triển du lịch bền vững vào việc xây
dựng một mô hình cụ thể cho khu du lịch Tam Cốc - Bích Động (Ninh Bình) có
SVTH: Nguyễn Thị Ngân Trâm
7
Lớp: K49-TT&MKT
Chuyên đề tốt nghiệp Đại học
GVHD: Lê Phước Hải Thiện
khả năng thực thi. Mô hình thí điểm này sẽ là cơ sở để áp dụng trên phạm vi toàn
quốc tại các điểm du lịch khác nhau. Về khả năng ứng dụng của đề tài, những kết
quả nghiên cứu đạt được của đề tài có khả năng ứng dụng: Để phát triển những
vấn đề lý luận về phát triển bền vững nói chung, phát triển du lịch bền vững nói
riêng, trong những điều kiện cụ thể của Việt Nam; Xây dựng các chính sách/ các
biện pháp cụ thể nhằm đảm bảo cho sự phát triển du lịch bền vững ở Việt Nam,
góp phần tích cực thực hiện các mục tiêu phát triển chiến lược của du lịch Việt
Nam; Để tham khảo, sử dụng trong quá trình điều chỉnh quy hoạch tổng thể phát
triển du lịch Việt Nam thời kỳ 1995 – 2010; Nhân rộng mô hình phát triển du lịch
bền vững ở các khu du lịch ở Việt Nam, góp phần tăng khả năng thu hút khách và
kinh doanh du lịch có hiệu quả ở các khu du lịch. “Dương Hoàng Hương (2017).
Phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Phú Thọ. Đề tài luận án Tiến sĩ. Học viện
Chính Trị Quốc Gia Hồ Chí Minh.” Đã hệ thống hóa những cơ sở lý thuyết về
phát triển du lịch bền vững ở địa phương cấp tỉnh. Đưa ra kinh nghiệm từ một số
mô hình phát triển du lịch bền vững và không bền vững ở một số quốc gia, vùng
lãnh thổ và một số địa phương trong nước. Phân tích, đánh giá được thực trạng
phát triển du lịch ở Phú Thọ từ năm 2006 đến nay trên cơ sở lý thuyết về phát
triển du lịch bền vững. Đề xuất định hướng và giải pháp phát triển du lịch bền
vững ở tỉnh Phú Thọ đến năm 2030.
Về nghiên cứu các khía cạnh cụ thể của phát triển du lịch bền vững, các
kinh nghiệm và giải pháp thực tế phát triển du lịch bền vững. Nghiên cứu mối
quan hệ giữa tài nguyên du lịch và phát triển du lịch bền vững. Cuốn sách “Tài
nguyên du lịch Việt Nam” của Thế Đạt. Với mục đích hệ thống nguồn tài nguyên
du lịch phong phú của Việt Nam phục vụ cho phát triển du lịch, công trình đã
tổng hợp các thông tin liên quan đến nhiều tài nguyên du lịch trên đất nước Việt
Nam (như địa danh có tài nguyên, nguồn gốc của tài nguyên phi vật thể, ý nghĩa,
giá trị của tài nguyên…) theo từng nhóm loại: Tài nguyên du lịch của hệ sinh thái
đồng bằng; tài nguyên của hệ sinh thái núi - rừng, biển đảo; tài nguyên lễ hội, các
thể loại ca nhạc tiêu biểu, các nhạc cụ truyền thống của một số dân tộc; tài
nguyên của loại hình du lịch cộng đồng. Tuy chưa đầy đủ, còn nhiều tài nguyên
SVTH: Nguyễn Thị Ngân Trâm
8
Lớp: K49-TT&MKT
Chuyên đề tốt nghiệp Đại học
GVHD: Lê Phước Hải Thiện
du lịch nhất là các tài nguyên du lịch nhân văn chưa được thống kê, nhưng tài
liệu có ý nghĩa tham khảo thiết thực cho việc nghiên cứu, xây dựng các chương
trình du lịch, liên kết trong phát triển du lịch để tăng tính hấp dẫn, đa dạng của
sản phẩm du lịch các vùng miền; đồng thời góp phần vào việc hệ thống hóa tài
nguyên và xây dựng các biện pháp bảo vệ tài nguyên cho phát triển du lịch bền
vững. “Phát triển du lịch sinh thái bền vững ở Tây Bắc Việt Nam trên phương
diện đánh giá điều kiện tự nhiên” của Đỗ Trọng Dũng. Với mục tiêu thúc đẩy sự
phát triển của du lịch sinh thái bền vững cho khu vực Tây Bắc của đất nước, công
trình đi sâu vào một số nội dung nghiên cứu chính: hệ thống các khái niệm cơ
bản về phát triển du lịch sinh thái, vị trí của du lịch sinh thái trong chiến lược
phát triển du lịch Việt Nam; đánh giá điều kiện tự nhiên, phân tích mối quan hệ
giữa điều kiện tự nhiên và các tài nguyên du lịch tự nhiên đối với du lịch sinh
thái bền vững, vai trò của các điều kiện tự nhiên và nhân văn trong phát triển du
lịch sinh thái; phân tích hiện trạng phát triển và các mô hình quản lý hoạt động
du lịch sinh thái ở tiểu vùng du lịch miền núi Tây Bắc. Nội dung công trình cũng
đề xuất những giải pháp cho sự phát triển du lịch sinh thái trong khu vực nghiên
cứu. Tuy nhiên, do chỉ tập trung nghiên cứu các yếu tố tự nhiên ở một khu vực
địa lý cụ thể gắn với phát triển du lịch sinh thái bền vững nên các nội dung lý
luận về phát triển du lịch bền vững nói chung mới chỉ được đề cập ở mức độ rất
hạn hẹp. Ý nghĩa của công trình 19 nghiên cứu đối với đề tài thể hiện ở những
thông tin cụ thể về điều kiện tự nhiên của các địa phương khu vực miền núi Tây
Bắc; vềmột số giải pháp có giá trị tham khảo nhất định nhằm khai thác hiệu quả
tài nguyên du lịch tự nhiên trong mối liên kết giữa các địa phương ở khu vực
trong đó có tỉnh Phú Thọ cho phát triển du lịch bền vững. - Bài viết “Sử dụng
hợp lý nguồn tài nguyên du lịch tự nhiên cho phát triển du lịch bền vững” của
Nguyễn Minh Tuệ, Phạm Lê Thảo. Bài viết hệ thống các nguyên tắc phát triển du
lịch bền vững, trong đó tập trung phân tích ý nghĩa và yêu cầu của nguyên tắc
khai thác và sử dụng hợp lý các nguồn tài nguyên trong phát triển du lịch. Theo
các tác giả, sử dụng hợp lý tài nguyên bao gồm cả phát huy hiệu quả sử dụng
trong hiện tại trên cơ sở kiểm kê đánh giá, quy hoạch phù hợp để sử dụng cho các
SVTH: Nguyễn Thị Ngân Trâm
9
Lớp: K49-TT&MKT
Chuyên đề tốt nghiệp Đại học
GVHD: Lê Phước Hải Thiện
mục tiêu cụ thể; đồng thời sử dụng sao cho các nguồn tài nguyên này còn có thể
được lưu lại cho các thế hệ tương lai. Do đó, trong kế hoạch phát triển du lịch
bền vững cần có sự tính toán hợp lý giữa phần sử dụng trước mắt với việc để
dành lại một phần cho bảo tồn và tái tạo tài nguyên tự nhiên để ngăn chặn sự
xuống cấp của tài nguyên và môi trường. - Bài viết “Bảo vệ môi trường và phát
triển du lịch bền vững” của Nguyễn Thế Đồng. Tác giả phân tích, làm rõ vai trò
của môi trường, vai trò, ý nghĩa của việc đảm bảo quản lý nhà nước chặt chẽ đối
với sự phát triển du lịch bền vững. Để đảm bảo phát triển du lịch bền vững trong
thời gian tới, theo tác giả, cần quan tâm một số giải pháp như tiếp tục hoàn thiện
hệ thống pháp luật về bảo vệ môi trường, trong đó quy định những nội dung mới
như du lịch có trách nhiệm, chi trả dịch vụ môi trường hệ sinh thái; chú trọng
công tác quy hoạch phát triển các khu du lịch đảm bảo tính khoa học; tăng cường
năng lực quản lý môi trường trong các khu du lịch, trong đó cần có cơ chế phối
hợp đồng bộ giữa các chủ thể quản lý nhà nước với các công ty du lịch và cộng
đồng dân cư địa phương; đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra, giám sát về môi trường;
Nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, giáo dục về môi trường trong toàn xã
hội; phát triển sinh kế cho người dân góp phần bảo vệ và sử dụng bền vững tài
nguyên thiên nhiên, chú trọng phát triển dịch vụ du lịch tại địa phương, hỗ trợ
phát triển các loại hình du lịch dựa vào cộng đồng; tăng cường hợp tác quốc tế,
đa dạng hóa phương thức hợp tác trong phát triển du lịch bền vững. Bài viết
“Bảo tồn và phát huy giá trị di sản phục vụ chiến lược phát triển du lịch Việt
Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030” của Võ Quế. Từ những đánh giá,
phân tích về kết quả tích cực cũng như những vấn đề còn hạn chế và nguyên
nhân của hạn chế trong công tác bảo tồn, phát huy giá trị các di sản của quốc gia
- trong đó có các di sản văn hóa của vùng đất Tổ Phú Thọ - trong hoạt động du
lịch, tác giả đề xuất một số giải pháp trọng tâm cho bảo tồn và phát huy giá trị di
sản phục vụ phát triển du lịch bền vững, đó là: Hoàn chỉnh hệ thống chính sách
về di sản, nhất là những chính sách xã hội hóa hoạt động bảo tồn và phát huy giá
trị di tích; giải quyết thỏa đáng mối quan hệ giữa bảo tồn và phát triển; thực hiện
nghiêm chỉnh 6 nguyên tắc của Công ước quốc tế về du lịch văn hóa (tạo cơ hội
SVTH: Nguyễn Thị Ngân Trâm
10
Lớp: K49-TT&MKT
Chuyên đề tốt nghiệp Đại học
GVHD: Lê Phước Hải Thiện
quản lý tốt và có trách nhiệm cho các chủ thể tham gia du lịch; quản lý bền vững
mối quan hệ giữa các địa điểm di sản và du lịch; lên kế hoạch bảo vệ và du lịch
cho các địa điểm di sản; các cộng đồng chủ nhà và dân chúng bản địa phải được
tham gia vào việc lập kế hoạch bảo vệ và du lịch; hoạt động du lịch và bảo vệ
phải có lợi cho cộng đồng chủ nhà; các chương trình xúc tiến du lịch phải bảo vệ
và phát huy các đặc trưng của di sản). Cuốn “Lễ hội Việt Nam trong sự phát triển
du lịch” của Dương Văn Sáu. Tác giả đã nghiên cứu tổng quan về lễ hội Việt
Nam với ý nghĩa là một loại tài nguyên nhân văn cho phát triển du lịch, cụ thể
những đặc điểm, tính chất, các hoạt động diễn ra và tác động của lễ hội đến du
lịch, nêu những giải pháp bảo tồn lễ hội và phát huy giá trị của các lễ hội cho
phát triển du lịch, phân tích khía cạnh tích cực của du lịch trong việc thúc đẩy các
hoạt động thực hành lễ hội theo hướng duy trì bản sắc và nét đẹp truyền thống, từ
đó có ý nghĩa góp phần giữ gìn, phát huy giá trị văn hóa của lễ hội.
Nghiên cứu về một số hình thức, hướng phát triển du lịch có yếu tố bền
vững - Cuốn “Du lịch sinh thái - Những vấn đề lý luận và thực tiễn phát triển ở
Việt Nam” của Phạm Trung Lương. Tác giả hệ thống, làm rõ một số nội dung lý
luận về du lịch sinh thái, như quan niệm, định nghĩa về du lịch sinh thái; các đặc
trưng, nguyên tắc, yêu cầu cơ bản của hoạt động du lịch sinh thái; phân tích mối
21 quan hệ giữa du lịch sinh thái và phát triển. Du lịch sinh thái, như những kiến
giải của tác giả, có vai trò quan trọng đối với bảo tồn đa dạng sinh học, phát triển
cộng đồng, phát triển bền vững, do đó, hoạt động du lịch sinh thái mang tính bền
vững. Tác giả cũng phân tích những tiềm năng và hiện trạng phát triển du lịch
sinh thái ở Việt Nam; đề xuất định hướng và một số giải pháp cơ bản phát triển
du lịch sinh thái ở Việt Nam. - “Bộ công cụ du lịch có trách nhiệm”, do Chương
trình Phát triển Năng lực Du lịch có Trách nhiệm với Môi trường và Xã hội Việt
Nam xây dựng. Bộ công cụ này được Chương trình Phát triển Năng lực Du lịch
có Trách nhiệm với Môi trường và Xã hội xác định là một trong các mục tiêu xây
dựng năng lực cho các bên liên quan trong ngành du lịch Việt Nam để đạt được
các lợi ích tổng thể về phát triển kinh tế - xã hội (trong khi vẫn bảo tồn được các
nguồn lực về tự nhiên và văn hóa từ du lịch). Tài liệu tổng hợp, phân tích một số
SVTH: Nguyễn Thị Ngân Trâm
11
Lớp: K49-TT&MKT
Chuyên đề tốt nghiệp Đại học
GVHD: Lê Phước Hải Thiện
vấn đề chung về du lịch và du lịch có trách nhiệm (một hướng phát triển du lịch
mà theo Chương trình Phát triển Năng lực Du lịch có Trách nhiệm với Môi
trường và Xã hội là lấy những nguyên tắc của du lịch bền vững làm cốt lõi) như:
định nghĩa về du lịch, tác động của du lịch đến môi trường, kinh tế và xã hội, các
nguyên tắc của du lịch có trách nhiệm, phát triển sản phẩm du lịch có trách
nhiệm, marketing và truyền thông có trách nhiệm trong du lịch, sử dụng lao động
có trách nhiệm, xây dựng năng lực trách nhiệm của một tổ chức, chuỗi cung ứng
du lịch có trách nhiệm, giám sát tác động của du lịch có trách nhiệm, hoạch định
và quản lý du lịch có trách nhiệm, trách nhiệm trong hoạt động kinh doanh một
số loại dịch vụ gắn liền với du lịch, vấn đề kiểm soát sử dụng nguồn nước, năng
lượng và rác thải trong kinh doanh du lịch, chính sách và quy hoạch du lịch có
trách nhiệm. Tài liệu cũng đề cập vai trò, trách nhiệm của ba nhóm đối tượng
trong phát triển du lịch có trách nhiệm: Cơ quan quản lý nhà nước về du lịch, các
doanh nghiệp du lịch, các cộng đồng dân cư tại điểm đến có tham gia vào du lịch.
Cuốn “Du lịch cộng đồng” của Bùi Thị Hải Yến. Trên cơ sở nghiên cứu hệ thống
lý luận và thực tiễn phát triển du lịch cộng đồng trên thế giới cũng như trong
nước, các tác giả đưa ra quan niệm về du lịch cộng đồng như một phương thức
phát triển du lịch bền vững mà ở đó cộng đồng địa phương có sự tham gia trực
tiếp và chủ yếu trong các giai đoạn phát triển và mọi hoạt động du lịch; phân tích
các nguyên tắc, đặc điểm của du lịch cộng đồng, vai trò của du lịch cộng đồng
trong phát triển cộng đồng, bảo tồn, tôn tạo tài nguyên du lịch và phát triển du
lịch theo hướng bền vững. Cuốn sách cũng đề xuất một quy trình xây dựng quy
hoạch phát triển du lịch cộng đồng, các nội dung của quy hoạch, khuyến nghị
những giải pháp cần thiết để tổ chức thực hiện quy hoạch phát triển du lịch cộng
đồng có kết quả, đáp ứng yêu cầu phát triển du lịch cộng đồng bền vững.
Nghiên cứu các kinh nghiệm, giải pháp cụ thể phát triển du lịch bền vững.
Các bài nghiên cứu, bài viết trong Kỷ yếu Hội thảo quốc tế “Phát triển du lịch
bền vững khu vực duyên hải Nam Trung Bộ Việt Nam”. Ngoài các nội dung
nghiên cứu, hệ thống lý luận chung về phát triển du lịch bền vững, các bài nghiên
cứu, bài viết của các nhà khoa học trong nước và quốc tế tập trung vào hai chủ đề
SVTH: Nguyễn Thị Ngân Trâm
12
Lớp: K49-TT&MKT
Chuyên đề tốt nghiệp Đại học
GVHD: Lê Phước Hải Thiện
chính: Những kinh nghiệm quốc tế về phát triển du lịch bền vững và thực trạng
quản lý phát triển du lịch bền vững tại khu vực duyên hải Nam Trung Bộ; chính
sách và giải pháp phát triển du lịch bền vững ở duyên hải Nam Trung Bộ. Trong
các bài viết, các tác giả đã phân tích các kinh nghiệm thành công từ nhiều quốc
gia (như Úc, Nhật Bản, Hàn Quốc…) trong phát triển du lịch bền vững; đánh giá
năng lực cạnh tranh của điểm đến trong bối cảnh toàn cầu hóa; đánh giá vai trò
quản lý của các cấp chính quyền và đề xuất các chính sách tăng cường quản lý,
xây dựng thương hiệu, định hướng liên kết, phát triển du lịch bền vững các tỉnh
khu vực duyên hải Nam Trung Bộ dưới tác động của cộng đồng Hiệp hội các
quốc gia Đông Nam Á và các Hiệp định mà Việt Nam tham gia... Các nội dung
được đề cập, trao đổi, phân tích trong Kỷ yếu khá phong phú, phần lớn gắn với
các vấn đề thực tế trong phát triển du lịch. Kỷ yếu có ý nghĩa tham khảo quan
trọng trong việc xây dựng các giải pháp phát triển và quản lý phát triển du lịch
bền vững đối với chính quyền địa phương cấp tỉnh. Bài viết “Định vị thương hiệu
du lịch, nâng cao hình ảnh và vị thế của du lịch Việt Nam” của Đỗ Cẩm Thơ. Tác
giả phân tích sự cần thiết phải định vị thương hiệu du lịch Việt Nam và ý nghĩa
của việc định vị thương hiệu đối với sự phát triển du lịch bền vững; đánh giá
những thuận lợi, khó khăn cho việc định vị thương hiệu du lịch Việt Nam trong
bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay. Từ đó, tác giả đề xuất những giải pháp để định vị
hiệu quả thương hiệu du lịch Việt Nam trong thời gian tới, bao gồm việc xác định
rõ giá trị thương hiệu, xây dựng và thực hiện tốt các chiến lược định vị thương
hiệu, chiến lược thị trường với các giải pháp cụ thể phù hợp. Mỗi thương hiệu du
lịch khi định vị được tích cực trong thị trường sẽ giúp du lịch Việt Nam từng
bước khẳng định rõ giá trị trong thị trường, góp phần nâng cao hình ảnh và vị thế
chung của cả quốc gia. Bài viết “Định hướng đầu tư xây dựng thị trường - sản
phẩm du lịch các tỉnh Phú Thọ - Yên Bái - Lào Cai” của Hà Văn Siêu. Trong bài
viết, tác giả đánh giá cụ thể thực trạng thị trường khách du lịch quốc tế và trong
nước đến với ba tỉnh nằm trong mối liên kết tour du lịch về cội nguồn (Phú Thọ Yên Bái - Lào Cai); nêu quan điểm về định hướng và đầu tư phát triển một số
nhóm thị trường và sản phẩm du lịch chủ yếu cho các tỉnh Phú Thọ - Yên Bái SVTH: Nguyễn Thị Ngân Trâm
13
Lớp: K49-TT&MKT
Chuyên đề tốt nghiệp Đại học
GVHD: Lê Phước Hải Thiện
Lào Cai. Về định hướng đầu tư phát triển các thị trường du lịch trọng điểm, tác
giả cho rằng cần ưu tiên phát triển và thu hút các nhóm thị trường chất lượng cao;
ưu tiên khai thác và phát triển các nhóm thị trường với mục đích tham quan du
lịch thuần túy; tập trung khai thác hiệu quả các thị trường tiềm năng về nghỉ
dưỡng núi và hồ; chuẩn bị tốt các điều kiện cần thiết để khai thác các thị trường
du lịch theo các chuyên đề. Về định hướng đầu tư phát triển các sản phẩm du
lịch, tác giả đề nghị tập trung đầu tư xây dựng hệ thống các sản phẩm du lịch đặc
trưng dựa trên cơ sở khai thác các giá trị tài nguyên du lịch độc đáo, đặc sắc; sản
phẩm du lịch đảm bảo tính bền vững lâu dài, mang tính đặc thù, mang thương
hiệu và hình ảnh riêng có của mỗi địa phương, có chất lượng và tính cạnh tranh
trên thị trường. Tác giả cũng đề xuất một số giải pháp cụ thể cho việc xây dựng
thị trường, sản phẩm du lịch ở các địa phương này, như đào tạo phát triển nguồn
nhân lực du lịch có chất lượng cao; đầu tư xây dựng và phát triển các sản phẩm
du lịch; xây dựng hình ảnh, thương hiệu và xúc tiến quảng bá; phối hợp và hợp
tác liên kết giữa các ngành trong tỉnh, giữa các tỉnh 25 trong khu vực, giữa các
vùng phụ cận và hợp tác quốc tế trong phát triển du lịch. Bài viết có giá trị tham
khảo trực tiếp cho việc xây dựng định hướng phát triển thị trường du lịch của
tỉnh Phú Thọ. Cuốn “Cẩm nang thực tiễn phát triển du lịch nông thôn Việt Nam”
do Viện nghiên cứu phát triển du lịch và Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản phối
hợp xây dựng. Cuốn sách tóm tắt một số nhận thức lý luận cơ bản về du lịch
nông thôn, trong đó nhấn mạnh khía cạnh bền vững về mặt văn hóa xã hội, môi
trường của du lịch nông thôn, thể hiện qua vai trò của các hoạt động du lịch nông
thôn trong việc bảo vệ di sản văn hóa, xã hội và văn hóa truyền thống ở làng xã,
phục vụ lợi ích lâu dài của cộng đồng dân cư, bảo vệ môi trường. Sách cũng phân
tích phương pháp và quy trình phát triển du lịch nông thôn; đánh giá và rút ra
kinh nghiệm từ một số điển hình thực tế phát triển du lịch nông thôn dựa trên các
mô hình đã thực hiện; hệ thống các địa danh, khu vực có nhiều tiềm năng phát
triển du lịch nông thôn ở Việt Nam; đề cập vai trò của các cơ quan liên quan, đề
xuất các chính sách liên quan để có thể vận dụng cẩm nang cho phát triển du lịch
nông thôn Việt Nam.
SVTH: Nguyễn Thị Ngân Trâm
14
Lớp: K49-TT&MKT
Chuyên đề tốt nghiệp Đại học
GVHD: Lê Phước Hải Thiện
Những nghiên cứu về du lịch bền vững ở nước ngoài
Nghiên cứu lý luận chung về phát triển du lịch bền vững. Cuốn “The
handbook on sustainable tourism development” (Cẩm nang về phát triển du lịch
bền vững) do Tổ chức du lịch thế giới của Liên hiệp quốc và Chương trình môi
trường Liên Hiệp Quốc ấn hành: Sách được xây dựng dựa trên một công trình
nghiên cứu được thực hiện hơn 10 năm bởi các chuyên gia của Tổ chức du lịch
thế giới của Liên hiệp quốc và Chương trình môi trường Liên Hiệp Quốc, vừa
mang tính khái lược, hệ thống một số nội dung lý thuyết về du lịch và phát triển
bền vững đã từng được công bố trong các công trình, ấn bản chính thức, vừa là
sự tổng kết thực tiễn qua các cuộc khảo sát và nghiên cứu được tiến hành tại
nhiều quốc gia thành viên của Tổ chức du lịch thế giới của Liên hiệp quốc. Nhằm
mục đích cung cấp các chỉ dẫn cho các chính phủ và giới thiệu một khung khổ để
xây dựng các chính sách hướng tới tăng cường bền vững du lịch, cuốn sách đưa
ra khái niệm về phát triển bền vững trong du lịch; nêu quan điểm về những
nguyên tắc chỉ đạo và phương pháp tiếp cận hiệu quả để xây dựng các định
hướng, chiến lược và chính sách nhằm tăng cường bền vững du lịch; đánh giá
những tác động về mặt chính sách của chương trình du lịch bền vững; phân tích
vai trò của Chính phủ, của doanh nghiệp, du khách, cộng đồng địa phương, các tổ
chức phi chính phủ, sự tác động của thị trường và các yếu tố văn hóa, xã hội, môi
trường liên quan đến phát triển du lịch bền vững. Cuốn sách cũng đề xuất một bộ
công cụ khá chi tiết với các nhóm công cụ đo lường bao gồm các chỉ số bền
vững, giám sát bền vững và xác định giới hạn; công cụ chỉ đạo và kiểm soát bao
gồm pháp luật, quy định, quy hoạch; công cụ kinh tế bao gồm thuế, phí, các
chính sách khuyến khích và thỏa thuận tài chính, các công cụ hỗ trợ khác…, để
thực thi chiến lược và chính sách, thúc đẩy phát triển du lịch bền vững. Có thể
nói rằng, đây là một trong những công trình công phu và có giá trị nghiên cứu
cao về lý thuyết cũng như giá trị tham khảo thiết thực trong thực hành phát triển
du lịch bền vững tính cho đến thời điểm sách được ấn hành và cả trong các năm
về sau. Cuốn “Managing Sustainable Tourism: A legacy for the future” (Quản lý
du lịch bền vững: Một di sản cho tương lai) của David L.Edgell: Thông qua
SVTH: Nguyễn Thị Ngân Trâm
15
Lớp: K49-TT&MKT
Chuyên đề tốt nghiệp Đại học
GVHD: Lê Phước Hải Thiện
nghiên cứu các hoạt động du lịch cụ thể, phân tích chính sách và thực tiễn quản
lý du lịch cả thành công và thất bại, tác giả chỉ ra những ảnh hưởng có thể có của
du lịch như tác động tiêu cực đến môi trường, nguy cơ làm suy thoái văn hóa,
phá vỡ 8 cấu trúc xã hội của cộng đồng bản địa và rút ra nhận định: Sự thành
công hay không của phát triển du lịch phụ thuộc vào việc duy trì một sự cân bằng
tinh tế giữa tăng trưởng kinh tế với bảo tồn văn hóa, tôn trọng cộng đồng và bảo
vệ môi trường. Tác giả cũng nhấn mạnh và cập nhật những xu hướng tác động,
các cơ hội và thách thức toàn cầu đến du lịch; đề cao triết lý bảo vệ thiên nhiên,
môi trường, văn hóa trong khi vẫn đảm bảo duy trì tăng trưởng kinh tế hợp lý và
có trật tự trong quá trình phát triển du lịch; cung cấp cách tiếp cận đa diện cho
việc nghiên cứu và thực hành quản lý du lịch bền vững; cung cấp câu trả lời cho
việc khắc phục những khó khăn mà du lịch phải đối mặt, trong đó nhấn mạnh
tầm quan trọng của việc tạo lập, củng cố các mối quan hệ hài hòa giữa chính
quyền địa phương, khu vực tư nhân và cộng đồng dân cư. Công trình này thảo
luận sâu những hướng dẫn hợp lý để bảo vệ môi trường, di sản và văn hóa địa
phương trong khi phát triển các mục tiêu du lịch thực tế cho tăng trưởng kinh tế
tương thích. Du lịch bền vững, như chia sẻ của tác giả, là một di sản cho tương
lai và một động lực tiềm năng đối với phát triển kinh tế, bảo tồn môi trường tự
nhiên, và góp phần bảo vệ hòa bình toàn cầu. Bộ tài liệu “Sustainable Tourism
for Development Guidebook” (Sách hướng dẫn du lịch bền vững cho sự phát
triển) do UNWTO ấn hành. Tài liệu nghiên cứu được thực hiện trong khuôn khổ
của dự án EU "Tăng cường năng lực du lịch bền vững cho phát triển ở các nước
đang phát triển". Mục đích là nâng cao sự hiểu biết chung và cam kết của EU về
phát triển du lịch bền vững; đồng thời khuyến nghị các giải pháp vận dụng để du
lịch thực sự là một phương tiện thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, đồng thời giảm
thiểu các tác động tiêu cực về xã hội, văn hóa và môi trường. Với mục đích đó,
nội dung tài liệu khái quát, hệ thống các vấn đề lý luận chung về phát triển du
lịch bền vững như quan niệm, định nghĩa, nguyên tắc chung liên quan đến du lịch
bền vững; cung cấp một khung khổ có tính chất phương pháp luận cho việc đánh
giá về sự phát triển của du lịch ở các quốc gia và mức độ hiệu quả mà du lịch đó
SVTH: Nguyễn Thị Ngân Trâm
16
Lớp: K49-TT&MKT
Chuyên đề tốt nghiệp Đại học
GVHD: Lê Phước Hải Thiện
cần đạt được với ý nghĩa như một công cụ để phát triển bền vững, với năm nhóm
nội dung đánh giá: Chính sách du lịch và quản trị; trách nhiệm kinh tế, sự đầu tư
và năng lực cạnh tranh; việc làm và nguồn lực con người; giảm nghèo và hội
nhập xã hội; tính bền vững của môi trường tự nhiên và văn hóa. Trên cơ sở
khung khổ này và các thông tin, số liệu về du lịch và phát triển được cung cấp từ
9 các quốc gia thuộc dự án, tài liệu cũng đã phân tích thực trạng phát triển du lịch
bền vững trên thế giới; đưa ra các nhận định, kết luận và khuyến nghị liên quan.
Các nội dung của bộ sách hướng dẫn đã được thử nghiệm tại sáu quốc gia đang
phát triển (Botswana, Ấn Độ, Kenya, Việt Nam, Senegal và Timor-Leste) và
hướng tới hai nhóm đối tượng chính là EU và các cơ quan hỗ trợ phát triển khác,
để giúp họ hiểu và xác định các cơ hội hỗ trợ ngành du lịch trong phát triển bền
vững. Công trình “Principles and practice of sustainable tourism planning”
(Nguyên tắc và thực hành kế hoạch du lịch bền vững) của Daniela
Drumbrăveanu: Tài liệu làm rõ một số nội dung lý thuyết chung về phát triển du
lịch bền vững trong đó tập trung phân tích các quan điểm về phát triển du lịch
bền vững, các khía cạnh cần có để du lịch được gọi là bền vững, phân biệt giữa
du lịch bền vững và du lịch đại chúng; hệ thống và đề xuất 6 nhóm nguyên tắc
của du lịch bền vững, bao gồm: (1) giảm thiểu tác động đến môi trường để đảm
bảo sự bền vững về sinh thái; (2) giảm thiểu tác động tiêu cực đến cộng đồng địa
phương để bảo đảm tính bền vững về xã hội; (3) giảm thiểu tác động tiêu cực đến
văn hóa, truyền thống của các địa phương để bảo đảm sự bền vững về văn hóa;
(4) tối đa hóa lợi ích kinh tế của các địa phương để có được sự bền vững về kinh
tế; (5) thông tin, giáo dục nhận thức đến doanh nghiệp, du khách, chính quyền và
người dân địa phương để cải thiện thái độ của các chủ thể đối với môi trường và
giảm thiểu tác động tiêu cực từ hành vi của chủ thể đến môi trường, xã hội; (6)
phát huy vai trò tham gia, kiểm soát của cộng đồng địa phương đối với các hoạt
động du lịch ở điểm đến. Tài liệu Hội thảo quốc tế “International forum on
sustainable tourism development and innovation” (Diễn đàn quốc tế về phát triển
du lịch bền vững và đổi mới): Tài liệu đã tập hợp các nghiên cứu lý thuyết và
kinh nghiệm về phát triển du lịch bền vững, phân tích nhiều nội dung lý luận
SVTH: Nguyễn Thị Ngân Trâm
17
Lớp: K49-TT&MKT
Chuyên đề tốt nghiệp Đại học
GVHD: Lê Phước Hải Thiện
chung về phát triển du lịch bền vững như khái niệm, các nguyên tắc, mục tiêu
hướng đến của phát triển du lịch bền vững. Tài liệu cũng hệ thống và khái lược
một số khuyến nghị thể chế cho các quốc gia, các nhà hoạch định chính sách đã
được nêu tại nhiều diễn đàn quốc tế lớn về du lịch để hướng đến sự phát triển du
lịch bền vững hơn như: Hiến chương thế giới cho du lịch bền vững của Lanzarote
(1995); Chương trình nghị sự 21 cho ngành công nghiệp du lịch & du lịch
(1996); Hiến chương châu Âu về du lịch bền 10 vững ở khu bảo tồn (1997); Mã
đạo đức toàn cầu cho du lịch (1999); Các thiết kế của Chương trình Nghị sự 21
cho du lịch ở EU. Cuốn “Making Tourism More Sustainable - A Guide for Policy
Makers” (Để du lịch bền vững hơn - Hướng dẫn cho các nhà hoạch định) do
Chương trình môi trường Liên Hiệp Quốc và Tổ chức du lịch thế giới của Liên
hiệp quốc biên soạn: Được biên soạn nhằm đưa ra các hướng dẫn và khuyến nghị
về phát triển du lịch bền vững đối với các chính phủ, các nhà hoạch định chính
sách, nhà quản lý, trong nội dung 5 chương của cuốn sách, một số quan điểm lý
luận chung về phát triển du lịch bền vững của Chương trình môi trường Liên
Hiệp Quốc và Tổ chức du lịch thế giới của Liên hiệp quốc đã được hệ thống và
thể hiện, như các phân tích về mối quan hệ giữa du lịch và tính bền vững; giới
thiệu một số nguyên tắc cơ bản và các khuyến nghị chính sách cho một chương
trình phát triển du lịch bền vững; xác định cấu trúc và chiến lược để sự phát triển
du lịch bền vững hơn; giới thiệu các bộ công cụ đánh giá phát triển du lịch bền
vững. Cuốn sách “Indicators of Sustainable Development for Tourism
estinations” (Bộ chỉ số phát triển bền vững cho các điểm đến du lịch) do Tổ chức
du lịch thế giới của Liên hiệp quốc ấn hành: Là kết quả của một nghiên cứu sâu
rộng về các sáng kiến chỉ số du lịch toàn thế giới, tài liệu được Tổ chức du lịch
thế giới của Liên hiệp quốc xác định là chìa khóa cho sự phát triển du lịch và
quản lý một điểm đến nhất định đồng thời khuyến nghị các quốc gia thành viên
lựa chọn thường xuyên như một công cụ cần thiết cho quá trình lập kế hoạch và
quản lý hoạch định chính sách phát triển bền vững tại các điểm đến du lịch. Nội
dung tài liệu phân tích về sự cần thiết xây dựng và ứng dụng chỉ số phát triển bền
vững cho các điểm đến du lịch; hướng dẫn một quy trình để có thể xác định các
SVTH: Nguyễn Thị Ngân Trâm
18
Lớp: K49-TT&MKT
Chuyên đề tốt nghiệp Đại học
GVHD: Lê Phước Hải Thiện
chỉ số đáp ứng tốt nhất các vấn đề của điểm du lịch cụ thể; đề xuất một bộ 13
nhóm với trên 40 chỉ số cụ thể phát triển bền vững tại các điểm đến du lịch, bao
gồm các nhóm chỉ số liên quan đến an sinh, duy trì bản sắc văn hóa, sự hài lòng
và tham gia của cộng đồng bản địa trong du lịch, yếu tố sức khỏe và an toàn, khả
năng nắm bắt lợi ích kinh tế từ du lịch, công tác giám sát sử dụng tài nguyên và
quản lý năng lượng, việc hạn chế tác động tiêu cực từ hoạt động du lịch, trình độ
kiểm soát và quản lý, việc thiết kế sản phẩm và dịch vụ,tính bền vững của các
hoạt động và dịch vụ du lịch ... Cuốn sách cũng hướng dẫn việc sử dụng các chỉ
số cho việc lập kế hoạch, quản lý và các mục đích khác nhằm hỗ trợ 11 việc hình
thành và thực hiện chính sách du lịch bền vững; đưa ra các ví dụ tham chiếu cụ
thể về ứng dụng bộ chỉ số ở các mức độ và cấp độ khác nhau, tương ứng với đó là
những kết quả phát triển bền vững điểm đến khác nhau, từ đó khuyến nghị các vấn
đề cần thiết cho việc áp dụng bộ chỉ số. Sách có ý nghĩa tham khảo thiết thực cả về
lý thuyết cũng như cho công tác hoạch định chính sách và thực hành phát triển bền
vững du lịch của các quốc gia, khu vực, địa phương. Nhiều công trình nghiên cứu
khác cũng đề cập, phân tích, hệ thống các nội dung lý luận chung về phát triển du
lịch bền vững ở các mức độ và phạm vi khác nhau như: Cuốn “Tourism and
Sustainable Development: Mornitoring, Planning, Managing” (Du lịch và sự phát
triển bền vững: Giám sát, Kế hoạch, Quản lý) của Butler R.W., Nelson J. G. &
Wall G.; bài viết “Tourism and sustainable development” (Du lịch và sự phát triển
bền vững) của Murphy, P. E.; Bài viết “Sustainable tourism development: a
critique” (Phát triển du lịch bền vững: Một số bình luận) của Liu, Z.;...
Nghiên cứu các khía cạnh cụ thể của phát triển du lịch bền vững, các kinh
nghiệm và giải pháp thực tế phát triển du lịch bền vững. Nghiên cứu mối quan hệ
giữa tài nguyên du lịch và phát triển du lịch bền vững. Tài liệu “Tourism and
Natural Resource Management: A General Overview of Research and Issues”
(Du lịch và quản lý tài nguyên thiên nhiên: Nghiên cứu tổng quan và các vấn đề)
của Jeffrey D. Kline: Tác giả phân tích tác động qua lại giữa tài nguyên thiên
nhiên và phát triển du lịch, nhất là các loại hình du lịch dựa nhiều vào tài nguyên
thiên nhiên và có sự tương tác cao với tài nguyên thiên nhiên như du lịch sinh
SVTH: Nguyễn Thị Ngân Trâm
19
Lớp: K49-TT&MKT
Chuyên đề tốt nghiệp Đại học
GVHD: Lê Phước Hải Thiện
thái, trong đó đánh giá ý nghĩa quan trọng của tài nguyên cho phát triển du lịch,
đồng thời cũng nêu vai trò của việc phát triển các loại hình du lịch thân thiện môi
trường với công tác quản lý, bảo vệ tài nguyên, môi trường. Tác giả cũng đề xuất
một số giải pháp quản lý và các phương cách sử dụng tài nguyên có hiệu quả cho
phát triển du lịch. Cuốn sách “Sustainable Tourism as driving force for cultural
heritage site development” (Du lịch bền vững là động lực phát triển di sản văn
hóa), biên tập và tác giả chính Engelbert Ruoss, Loredana Alfarè: Các tác giả hệ
thống một số 12 nội dung lý luận về di sản văn hóa, về du lịch bền vững, các quy
định pháp lý quốc tế về bảo vệ di sản; phân tích mối quan hệ tương tác hai chiều
giữa du lịch và di sản văn hóa, những thuận lợi và thách thức đặt ra từ sự phát
triển du lịch đối với việc bảo vệ nguyên trạng di sản văn hóa ở các điểm đến; mô
tả và phân tích các trường hợp thực tế điển hình về sự thành công trong việc duy
trì sự cân bằng và khai thác hiệu quả yếu tố tích cực trong quan hệ tương tác du
lịch - di sản văn hóa ở hai thành phố di sản nổi tiếng thế giới là Venice (Ý) và
Dubrovnik (Croatia), từ đó khuyến nghị các giải pháp chính sách và ứng dụng
nhằm giảm thiểu những tác động tiêu cực, khai thác những mặt tích cực của mối
quan hệ này để hướng đến sự phát triển bền vững của du lịch và bảo vệ, phát huy
giá trị của các di sản văn hóa. Ấn phẩm có ý nghĩa tham khảo cả về lý luận và
thực tiễn đối với đề tài, nhất là trong việc nghiên cứu các giải pháp phát huy các
giá trị văn hóa của tỉnh Phú Thọ - nơi có nhiều di sản được xếp hạng, trong đó có
hai di sản văn hóa được UNESCO công nhận là di sản phi vật thể của nhân loại cho phát triển du lịch bền vững ở địa phương.
Nghiên cứu về một số hình thức, hướng phát triển du lịch có yếu tố bền
vững - Cuốn “Ecotourism and Sustainable Development: Who Owns Paradise?”
(Du lịch sinh thái và phát triển bền vững: Ai sở hữu thiên đường?) của Martha
Honey: Cuốn sách là một trong số những nghiên cứu đầu tiên về đề tài này. Sau
đó, trong lần tái bản vào năm 2008, một số nội dung cả về lý thuyết và thực tiễn
đã được cập nhật, bổ sung thêm. Trên cơ sở những thông tin, tư liệu thực tế
phong phú về hoạt động du lịch ở nhiều quốc gia, vùng lãnh thổ, trong đó tập
trung nghiên cứu điển hình ở 6 quốc gia, vùng lãnh thổ đang phát triển và một số
SVTH: Nguyễn Thị Ngân Trâm
20
Lớp: K49-TT&MKT
