Dạy học thực hành kỹ thuật theo hướng phát triển kỹ năng làm việc hợp tác cho sinh viên sư phạm tt

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI

NGUYỄN TRUNG KIÊN

DẠY HỌC THỰC HÀNH KỸ THUẬT THEO HƢỚNG
PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG LÀM VIỆC HỢP TÁC
CHO SINH VIÊN SƢ PHẠM

Chuyên ngành: LL&PPDH bộ môn Kĩ thuật Công nghiệp

Mã số: 9.14.01.11

TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Hà Nội - 2020


Công trình đƣợc hoàn thành tại:
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. PGS.TS Lê Hồng Sơn
2. PGS.TS Đặng Thành Hƣng

Phản biện 1: PGS.TS Tạ Tri Phƣơng
Trƣờng ĐHSP Hà Nội 2
Phản biện 2: PGS.TS Đỗ Anh Tuấn
Trƣờng ĐHSP Kĩ thuật Hƣng Yên
Phản biện 3: PGS.TS Đặng Văn Nghĩa
Trƣờng ĐHSP Hà Nội

Luận án đƣợc bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp Trƣờng,
họp tại Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội
Vào hồi ….. giờ ….. ngày ….. tháng …. năm .......

Có thể tìm hiểu luận án tại:
- Thƣ viện Quốc gia, Hà Nội
- Thƣ viện Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội



1

MỞ ĐẦU
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Thế giới đang bƣớc vào kỉ nguyên của cuộc cách mạng công nghệ
4.0, đặt ra nhiệm vụ cho ngành giáo dục trong giai đoạn mới là đào tạo ra
những thế hệ ngƣời học có thể thích ứng với sự phát triển trên toàn thế
giới, có những kỹ năng hiện đại.
Nghị quyết số 29-NQ/TW đƣợc hội nghị Trung ƣơng 8 khóa XI thông
qua đã khẳng định cần phải “tạo cơ sở để ngƣời học tự cập nhật và đổi
mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực”. Một trong những kỹ năng
quan trọng hiện nay cần phải trang bị cho ngƣời học là kỹ năng LVHT.
Hoạt động đào tạo hiện nay yêu cầu SV phải dành nhiều thời gian tự
học và làm việc nhóm, SV vừa học tập cá nhân, vừa phải hợp tác nhóm
với nhau để hoàn thành các nhiệm vụ học tập.
Đây là những lý do chủ yếu khiến tác giả chọn đề tài luận án là:“ Dạy
học thực hành kỹ thuật theo hướng phát triển kỹ năng làm việc hợp
tác cho sinh viên Sư phạm”.
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Nghiên cứu cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của dạy học THKT

theo hƣớng phát triển kỹ năng LVHT cho SV Sƣ phạm; từ đó đề xuất các
biện pháp dạy học THKT theo hƣớng phát triển kỹ năng LVHT cho SV
Sƣ phạm, nhằm góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học ở các trƣờng cao
đẳng, đại học có đào tạo ngành Sƣ phạm kỹ thuật hiện nay.
3. KHÁCH THỂ, ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình dạy học THKT trong chƣơng trình đào tạo SPKT hiện nay.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
- Bản chất của mối quan hệ giữa dạy học THKT với sự cải thiện kỹ
năng LVHT của SV Sƣ phạm.


2

- Biện pháp dạy học thực hành kỹ thuật theo hƣớng phát triển kỹ
năng LVHT cho SV.
3.3. Phạm vi nghiên cứu
- Nghiên cứu hoạt động dạy học THKT diễn ra trong không gian
lớp học thực hành.
- Tìm hiểu thực trạng vấn đề nghiên cứu diễn ra từ tháng 3/2018 9/2018 tại các trƣờng CĐSP Nam Định, ĐHSP Hà Nội, ĐHSP kỹ thuật
Nam Định, Đại học Kỹ thuật công nghiệp Thái Nguyên.
- Đề xuất các biện pháp dạy học THKT theo hƣớng phát triển kỹ
năng LVHT cho SV.
- Tổ chức thực nghiệm từ tháng 01/2019 - 3/2019 tại Trƣờng
ĐHSP Kỹ thuật Nam Định trong dạy học học phần Thực hành điện cơ
bản trên 72 SV năm thứ 2.
4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC
Nếu xây dựng và sử dụng đƣợc các biện pháp dạy học THKT theo
hƣớng phát triển kỹ năng LVHT cho SV Sƣ phạm theo đúng bản chất,
những nguyên tắc lý luận, các yêu cầu và kỹ thuật cần thiết thì vừa hoàn

thành tốt mục tiêu dạy học, vừa phát triển đƣợc kỹ năng LVHT cho SV,
qua đó nâng cao chất lƣợng dạy học THKT.
5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của dạy học THKT theo hƣớng phát
triển kỹ năng LVHT cho SV Sƣ phạm kỹ thuật, đề xuất hệ thống kỹ năng
LVHT của SV Sƣ phạm kỹ thuật hiện nay.
5.2. Khảo sát, phân tích hoạt động dạy học THKT theo hƣớng phát
triển kỹ năng LVHT cho SV Sƣ phạm hiện nay.
5.3. Đề xuất biện pháp dạy học THKT theo hƣớng phát triển kỹ
năng LVHT cho SV Sƣ phạm, ứng dụng dạy học Thực hành điện cơ bản.
5.4. Kiểm nghiệm và đánh giá kết quả nghiên cứu.


3

6. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
6.1. Phư ng pháp nghiên cứu l thuy t: Phân tích tài liệu, tổng hợp
những tài liệu, hệ thống hóa, khái quát hóa các nguồn tƣ liệu để xây dựng
cơ sở lí thuyết cho đề tài.
6.2. Phư ng pháp nghiên cứu thực tiễn: Điều tra bằng phiếu h i, quan
sát, ph ng vấn, xin ý kiến chuyên gia và thực nghiệm sƣ phạm.
6.3. Phư ng pháp thống kê toán học: Xử lý số liệu trong khảo sát thực
trạng và kiểm nghiệm, đánh giá các biện pháp đã đề xuất.
7. ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN ÁN
7.1. Về mặt l luận:
Phát triển cơ sở lý luận của dạy học THKT theo hƣớng phát triển kỹ năng
LVHT cho SV, cụ thể là:
- Làm rõ khái niệm, đặc điểm, cấu trúc, tiêu chí của kỹ năng LVHT.
- Làm rõ nguyên tắc của dạy học THKT theo hƣớng phát triển kỹ năng
LVHT cho SV.

- Đề xuất hệ thống kỹ năng LVHT của SV Sƣ phạm kỹ thuật.
7.2. Về mặt thực tiễn:
- Đánh giá thực trạng dạy học THKT theo hƣớng phát triển kỹ năng
LVHT cho SV, thực trạng kỹ năng LVHT của SV hiện nay.
- Đề xuất 5 biện pháp dạy học THKT theo hƣớng phát triển kỹ năng
LVHT, ứng dụng vào dạy học Thực hành điện cơ bản.
8. CẤU TRÚC CỦA LUẬN ÁN
Nội dung chính của luận án gồm 4 chƣơng và phần kết luận,
khuyến nghị (139 trang), trong đó có 31 bảng, 17 hình. Ngoài ra còn có:
phần mở đầu (5 trang), số tài liệu tham khảo: 85; phụ lục: 11 (40 trang).


4

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA DẠY HỌC
THỰC HÀNH KỸ THUẬT THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN
KỸ NĂNG LÀM VIỆC HỢP TÁC CHO SINH VIÊN
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
Nội dung này trình bày những nghiên cứu hƣớng nghiên cứu về
dạy học THKT và DHHT trên thế giới và tại Việt Nam. Trên cơ sở đó,
đƣa ra một số kết luận sau:
1.Dạy học THKT là một trong những hoạt động dạy học đƣợc nghiên
cứu và triển khai rộng rãi trên Thế giới và tại Việt Nam.
2. Hƣớng nghiên cứu này đã đƣợc nhiều tác giả trong và ngoài nƣớc
quan tâm từ, làm cơ sở cho việc triển khai nhiều hoạt động giảng dạy và
học hợp tác tại các khu vực trên thế giới, trong đó có Việt Nam.
3. Việc phát triển kỹ năng LVHT cho SV là phù hợp với các quan điểm
dạy học hiện đại và quan điểm đổi mới giáo dục nƣớc ta hiện nay.
4. Các nghiên cứu về dạy học THKT theo hƣớng phát triển một số kỹ
năng nghề cho ngƣời học chủ yếu là các kỹ năng thao tác cá nhân, chƣa

có nghiên cứu riêng về kỹ năng LVHT khi làm việc theo nhóm.
5. Các công trình đi trƣớc chủ yếu đề cập đến lý luận chung, trong môi
trƣờng dạy học lý thuyết, chƣa có nhiều công trình nghiên cứu phát triển
kỹ năng LVHT trong dạy học thực hành, trong đó có dạy học THKT.
1.2. Những khái niệm cơ bản liên quan tới đề tài
1.2.1. Dạy học thực hành kỹ thuật
Dạy học THKT là quá trình sư phạm do GV tổ chức với mục đích dạy
người học củng cố, vận dụng kiến thức và hình thành kĩ năng, kĩ xảo lao
động; góp phần hình thành phát triển năng lực kỹ thuật cho người học.
1.2.2. Kỹ năng
Kỹ năng là một loại hoạt động có kiểm soát và có ý thức, được thực hiện
có tính kỹ thuật trên cơ sở vận dụng những tri thức, qua đó đạt được kết
quả nhất định.


5

1.2.3. Hợp tác
Hợp tác là khái niệm chỉ môi trường và mối quan hệ làm việc, có đặc
tính là sự tự nguyện của các cá nhân cùng nhau làm việc với một hoặc
một nhóm người khác trên cơ sở cùng có mục đích và lợi ích chung.
1.2.4. Kỹ năng làm việc hợp tác
Kỹ năng làm việc hợp tác là tập hợp những lời nói, hành động được thực
hiện có ý thức, có kỹ thuật trong quá trình phối hợp với người khác trên
cơ sở vận dụng tri thức, phương thức hành động để đạt kết quả chung.
1.3. Một số vấn đề cơ bản về kỹ năng làm việc hợp tác
1.3.1. Đặc điểm của kỹ năng làm việc hợp tác
Thứ nhất, kỹ năng LVHT là mặt kỹ thuật của thao tác hay hành động
nhất định. Thứ hai, kỹ năng LVHT có nền tảng cơ bản là sự phụ thuộc
lẫn nhau một cách tích cực của các cá nhân cùng tham gia hoạt động

chung. Thứ ba, kỹ năng LVHT vừa mang tính ổn định vừa mang tính
mềm dẻo, linh hoạt và sáng tạo. Thứ tƣ, cơ chế hình thành kỹ năng
LVHT thực chất là cơ chế phối hợp hoạt động, hành động trong các hoạt
động nhóm khác nhau.
1.3.2. Cấu trúc của kỹ năng làm việc hợp tác

Hình 1.1. Cấu trúc của kỹ năng làm việc hợp tác


6

1.3.3. Quá trình hình thành và phát triển kỹ năng làm việc hợp tác
Quá trình hình thành và phát triển kỹ năng LVHT là quá trình đƣợc triển
khai một cách hợp lý, khoa học qua năm giai đoạn:
- Giai đoạn tiếp nhận hiểu biết về LVHTnhằm trang bị cho SV mục đích,
yêu cầu, nhiệm vụ, cách thức LVHT.
- Giai đoạn diễn đạt được quy trình LVHT, tái hiện lại hoạt động LVHT
nhằm hình thành biểu tƣợng hoạt động, làm cho nó có khả năng sẵn sàng
áp dụng vào tình huống cụ thể một cách tích cực.
- Giai đoạn nắm vững cách thức LVHT và thực hiện được các hoạt động
LVHT. Ở giai đoạn này, kỹ năng LVHT đƣợc hình thành nhờ sự quan sát,
thực hiện một cách có ý thức những hoạt động đang và đã có trƣớc đây.
- Giai đoạn thực hiện thành thạo quá trình LVHT một cách có ý thức. Ở
giai đoạn này, kỹ năng LVHT dần đƣợc phát triển nhờ sự luyện tập
thƣờng xuyên, rút kinh nghiệm qua nhiều lần thực hiện.
- Giai đoạn vận dụng sáng tạo kinh nghiệm LVHT vào những tình huống
khác nhau. Trên cơ sở kỹ năng LVHT đã đƣợc thực hiện thuần thục
trong điều kiện bình thƣờng, SV có thể vận dụng để hợp tác có hiệu quả
trong những tình huống mới.
1.3.4. Đánh giá kỹ năng làm việc hợp tác

Theo quan điểm của luận án, cơ sở đánh giá kỹ năng LVHT đƣợc thể
hiện qua năm tiêu chí:
- Tính đúng đắn: Đánh giá về mức độ nhận biết mục đích, ý nghĩa, yêu
cầu, cách thức LVHT và thực hiện đúng các hoạt động LVHT.
- Tính đầy đủ: Đánh giá về việc đảm bảo thực hiện 5 kỹ năng LVHT
thành phần trong quá trình LVHT (kỹ năng thiết lập nhóm hợp tác, kỹ
năng giao tiếp nhóm, kỹ năng phân công nhiệm vụ, kỹ năng phát triển
các mối quan hệ, kỹ năng phối hợp hành động).


7

- Tính thành thạo: Đánh giá về mức độ thuần thục trong việc thực hiện
các hoạt động LVHT ở điều kiện cơ bản.
- Tính hiệu quả: Đánh giá về chất lƣợng, tiến độ trong quá trình LVHT
ở một khoảng thời gian chuẩn.
- Tính linh hoạt: Đánh giá về khả năng nhanh nhạy xử trí, ứng phó trong
quá trình LVHT cho phù hợp với tình hình thực tế.
1.4. Một số vấn đề trong dạy học thực hành kỹ thuật theo hƣớng phát
triển kỹ năng làm việc hợp tác cho Sinh viên Sƣ phạm kỹ thuật
1.4.1. Nguyên tắc của dạy học thực hành kỹ thuật theo hướng phát
triển kỹ năng làm việc hợp tác
Dạy học THKT định hƣớng phát triển kỹ năng LVHT phải đảm bảo đƣợc
năm nguyên tắc cơ bản sau:
+ Thứ nhất,phải tổ chức hoạt động THKT theo nhóm.
+ Thứ hai, phải tạo ra môi trường để các SV phụ thuộc lẫn nhau một
cách tích cực.
+ Thứ ba, đảm bảo sự tương tác, hỗ trợ giữa các cá nhân trong nhóm.
+ Thứ tư, đảm bảo SV có trách nhiệm cá nhân cao.
+ Thứ năm, đảm bảo có phản hồi và điều chỉnh trong dạy học.

8

1.4.2. Cấu trúc của dạy học thực hành kỹ thuật theo hướng phát triển
kỹ năng làm việc hợp tác

Hình 1.2. Cấu trúc của dạy học thực hành kỹ thuật theo hướng
phát triển kỹ năng làm việc hợp tác
Cấu trúc dạy học THKT theo hƣớng phát triển kỹ năng LVHT dựa trên
cấu trúc cơ bản của dạy học THKT, song đòi h i dạy học phải hƣớng đến
chú trọng khai thác mối quan hệ phụ thuộc tích cực của SV với SV với
mục tiêu hình thành và phát triển phát triển kỹ năng LVHT bên cạnh việc
hình thành kỹ năng nghề nghiệp của SV theo yêu cầu học tập.
1.4.3. Hệ thống kỹ năng làm việc hợp tác cần phát triển cho sinh viên
Sư phạm kỹ thuật
Kỹ năng LVHT của SV Sƣ phạm kỹ thuật có cấu trúc của kỹ năng
LVHT, song cũng có những đặc điểm riêng, phù hợp với đặc điểm học
tập của SV Sƣ phạm kỹ thuật, nhằm đảm bảo cho SV thực hiện có kết
quả nhiệm vụ học tập. Luận án đề xuất cấu trúc kỹ năng LVHT của SV
Sƣ phạm kỹ thuật gồm năm kỹ năng thành phần:Kỹ năng thiết lập nhóm
hợp tác,Kỹ năng giao tiếp,Kỹ năng phân công nhiệm vụ,Kỹ năng phát


9

triển các mối quan hệ,Kỹ năng phối hợp thao tác thực hành) với26 biểu
hiện cụ thể.
1.4.4. Các y u tố ảnh hưởng đ n việc dạy học thực hành kỹ thuật theo
hướng phát triển kỹ năng làm việc hợp tác cho sinh viên Sư phạm

* Về phía giảng viên:
- Cần phải thƣờng xuyên nâng cao các năng lực, kỹ năng sử dụng các
PPDH và kỹ thuật DHHT, có khả năng tổ chức, biết chia nhóm, hƣớng
dẫn phân chia nhiệm vụ, sắp xếp không gian học tập, điều khiển, theo
dõi, đánh giá và hỗ trợ, điều chỉnh để đáp ứng đƣợc các yêu cầu của hoạt
động DHHT.
* Về phía sinh viên:
- Phải nhận thức đƣợc nội dung kiến thức và cách thức LVHT, có mục
đích học để rèn luyện tay nghề, đáp ứng yêu cầu nghề nghiệp tƣơng lai,
phải tích cực thực hiện các nhiệm vụ học tập trên lớp, tự học ở nhà, từ
thực tiễn cuộc sống, chuẩn bị tài liệu, phƣơng tiện phục vụ bài học.
- Có phƣơng pháp, kế hoạch và cách thức luyện tập đúng đắn để dần phát
triển kỹ năng LVHT của mình sau mỗi một buổi học, môn học.
* Chương trình đào tạo, hệ thống giáo trình, tài liệu:
Nội dung dạy học THKT cần đƣợc GV quan tâm thiết kế cho phù hợp,
bên cạnh đó phải xây dựng hệ thống tài liệu hỗ trợ hoạt động dạy học.
* Cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học:
Các điều kiện phƣơng tiện dạy học đảm bảo, các cơ sở vật chất, trang
thiết bị, dụng cụ thực hành, các nguyên vật liệu cần thiết để có thể tổ
chức các hoạt động theo mục đích của GV.
* Số lượng và thành phần sinh viên trong lớp học:
Các chuyên gia về DHHT cho rằng thƣờng một lớp số nhóm khoảng từ 4
- 6 nhóm, mỗi nhóm từ 4- 6 SV để thuận lợi cho việc sử dụng các kỹ
thuật ghép nhóm hay thi đua giữa các nhóm với nhau.


10

K t luận chƣơng 1
Thông qua việc nghiên cứu lý luận về việc dạy học THKT theo

hƣớng phát triển kỹ năng LVHT cho SV, có thể đƣa ra một số nhận định:
1. Tƣ tƣởng dạy học theo hƣớng phát triển kỹ năng LVHT đã có từ lâu
đời, đƣợc tiến hành ứng dụng rộng rãi trên thế giới và ở Việt Nam, đem
lại nhiều kết quả, phát huy đƣợc tính tích cực chủ động của ngƣời học,
nâng cao chất lƣợng dạy học, phù hợp với xu thế dạy học hiện đại.
2. Dạy học THKT theo hƣớng phát triển kỹ năng LVHT có cơ sở khoa
học dựa trên lý luận về dạy học THKT và những yếu tố trong dạy học,
lấy hoạt động hợp tác giữa SV- SV làm động lực, lấy hoạt động nhóm
làm hình thức dạy học chủ yếu.
3. Trên cơ sở kế thừa các kết quả nghiên cứu và thực tế khảo sát nhu cầu,
đặc điểm hoạt động học tập của SV Sƣ phạm kỹ thuật, luận án đề xuất hệ
thống kỹ năng LVHT của SV Sƣ phạm kỹ thuật gồm năm kỹ năng thành
phần: Kỹ năng thiết lập nhóm hợp tác,Kỹ năng giao tiếp nhóm,Kỹ năng
phân công nhiệm vụ,Kỹ năng phát triển các mối quan hệ,Kỹ năng phối
hợp thao tác thực hành với 26 biểu hiện cụ thể.Các nhóm kỹ năng này có
mối quan hệ tác động biện chứng lẫn nhau, cùng vận động và phát triển.


11

Chƣơng 2. THỰC TRẠNG DẠY HỌC THỰC HÀNH KỸ THUẬT
THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG LÀM VIỆC HỢP TÁC
CHO SINH VIÊN
2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng
Đề tài khảo sát ba nhóm đối tƣợng gồm có: 52 GV đang trực tiếp công
tác, giảng dạy tại các trƣờng Cao đẳng, Đại học có đào tạo giáo viên kỹ
thuật, 554 SV, 46 cựu SV Sƣ phạm kỹ thuật đã tốt nghiệp, hiện nay làm
việc tại các địa phƣơng trong cả nƣớc với nhiều môi trƣờng khác nhau.
Từ đó, đề tài đã tiến hành:
- Đánh giá thực trạng nhận thức của GV về dạy học THKT theo hƣớng

phát triển kỹ năng LVHT cho SV Sƣ phạm.
- Đánh giá thực trạng tổ chức dạy học THKT theo hƣớng phát triển kỹ
năng LVHT cho SV Sƣ phạm.
- Đánh giá về vai trò kỹ năng LVHT của SV Sƣ phạm kỹ thuật trong thực
tiễn nghề nghiệp sau khi tốt nghiệp.
- Tìm hiểu về các yếu tố ảnh hƣởng tới dạy học THKT theo hƣớng phát
triển kỹ năng LVHT cho SV Sƣ phạm.
- Tìm hiểu khái quát thực trạng kỹ năng LVHT của SV Sƣ phạm kỹ thuật
hiện nay.
2.2. K t quả khảo sát
2.2.1. Thực trạng nhận thức của giảng viên và sinh viên về dạy học
thực hành kỹ thuật theo hướng phát triển kỹ năng làm việc hợp tác
cho sinh viên
Kết quả khảo sát khẳng định đại đa số các GV đƣợc h i về cơ bản
đều có những nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng, đặc điểm, những
yêu cầu cơ bản của dạy học THKT theo hƣớng phát triển kỹ năng LVHT
cho SV Sƣ phạm. Họ cũng đã xác định đƣợc vai trò của mình trong việc
phát triển kỹ năng LVHT cho SV trong hoạt động dạy học THKT. Tuy


12

nhiên, về nhiệm vụ cụ thể của GV trong quá trình dạy học THKT theo
hƣớng phát triển kỹ năng LVHT cho SV Sƣ phạm, GV vẫn còn những
nhầm lẫn nhất định. Khá nhiều GV nhầm lẫn rằng trong dạy học theo
hƣớng phát triển kỹ năng LVHT cần phải hợp tác với SV, tham gia tích
cực và sẵn sàng giải quyết những vấn đề xảy ra trong quá trình LVHT
của SV. Về phía SV, phần lớn các em đã hiểu đƣợc những đặc điểm cơ
bản về dạy học THKT theo hƣớng phát triển kỹ năng LVHT, song bên
cạnh đó vẫn còn có nhiều SV chƣa có nhận thức đầy đủ, sâu sắc về vấn

đề này, trong đó SV năm thứ 3, 4, 5 sau khi đã trải qua các hoạt động học
tập thực hành chuyên ngành có hiểu biết tốt hơn SV năm thứ nhất mới
vào trƣờng.
2.2.2. Thực trạng dạy học thực hành kỹ thuật theo hướng phát triển kỹ
năng làm việc hợp tác cho sinh viên
Về cơ bản, yêu cầu, nội dung dạy học thực hành khá thuận lợi để
thiết kế dạy học thực hành kỹ thuật theo nhóm hợp tác cho sinh viên,
song trên thực tế, do phải đầu tƣ thời gian và công sức nên ít khi GV thiết
kế lại, bên cạnh đó phần lớn các GV cho rằng việcđánh giá năng lực của
SV trƣớc khi tổ chức thực hành đối với GV không gặp mấy khó khăn.
Về cơ sở vật chất, dụng cụ, học liệu thực hành khi thiết kế dạy học
thực hành kỹ thuật theo nhóm hợp tác cho sinh viên khá đầy đủ và thuận
lợi để làm việc hợp tác theo nhóm.
Thực tế về trang thiết bị, điều kiện dạy học khi tổ chức dạy học
thực hành kỹ thuật theo nhóm hợp tác cho sinh viên là khá thuận lợi,
song việc phân chia nhóm hợp tác, cách thức phân chia nhóm của GV khi
tổ chức dạy học THKT theo nhóm hợp tác cho SV là tƣơng đối đơn giản;
chủ yếu là ngẫu nhiên, chƣa mấy chú trọng các kỹ thuật hay có ý đồ sƣ
phạm trong việc phân chia nhóm.


13

2.2.3. Thực trạng về vai trò của kỹ năng làm việc hợp tác của sinh viên
Sư phạm kỹ thuật trong thực tiễn nghề nghiệp
Với những kết quả khảo sát cựu SV, có thể khẳng định kỹ năng LVHT
rất quan trọng trong hoạt động thực tiễn nghề nghiệp của SV sau khi ra
trƣờng. Bên cạnh đó, những kỹ năng cần thiết trên thực tiễn là những
thông tin luận án cần quan tâm để xây dựng các biện pháp phát triển kỹ
năng LVHT thích hợp.

2.2.4. Thực trạng về kỹ năng làm việc hợp tác của sinh viên Sư phạm
kỹ thuật
Qua kết quả khảo sát, chúng tôi nhận định SV về cơ bản đã có nhận thức
về vai trò và sẵn sàng tâm thế LVHT khi học thực hành. Tuy nhiên, hệ
thống kỹ năng LVHT của SV vẫn còn nhiều hạn chế. Có nhiều nguyên
nhân dẫn đến thực tế này, có thể do những nguyên nhân khách quan là sĩ
số lớp khá đông dẫn đến việc khó khăn khi chia nhóm; phƣơng tiện, điều
kiện cơ sở vật chất chƣa thực sự đảm bảo cho hoạt động dạy học THKT
theo hƣớng phát triển kỹ năng LVHT cho SV; bên cạnh đó cũng tồn tại
một số nguyên nhân chủ quan nhƣ: GV chƣa thực sự dành thời gian thiết
kế các hoạt động THKT mang tính hợp tác cho SV; GV chƣa có nhiều hỗ
trợ, định hƣớng và sử dụng phƣơng pháp khi tổ chức dạy học THKT theo
hƣớng phát triển kỹ năng LVHT; SV chƣa đƣợc tƣ vấn, hƣớng dẫn đầy
đủ về các nguyên tắc, thao tác, hành vi hợp tác nhóm cho SV; việc đánh
giá kết quả thực hành cũng chƣa phát huy đƣợc động lực cho SV tích cực
LVHT.


14

KẾT LUẬN CHƢƠNG 2
1. Nhận thức của GV và SV về dạy học THKT yêu cầu theo hƣớng
phát triển kỹ năng LVHT cơ bản là đúng đắn, đồng thời đánh giá cao vai
trò của dạy học theo hƣớng này mang lại. Tuy nhiên, vẫn còn những
nhận thức chƣa hoàn toàn đầy đủ về dạy học THKT theo hƣớng phát
triển kỹ năng LVHT, việc trang bị cho GV và SV những hiểu biết về dạy
học THKT theo hƣớng phát triển kỹ năng LVHT là vấn đề cần thiết.
2. Việc dạy học THKT theo hƣớng phát triển kỹ năng LVHT cho
SV ở các trƣờng có đào tạo SV Sƣ phạm kỹ thuật hiện nay thực hiện
chƣa thực sự tốt. GV chƣa xem kỹ năng LVHT là mục tiêu cần đạt đƣợc

khi giảng dạy. Rất ít GV áp dụng kỹ thuật, các phƣơng pháp tích cực,
chủ yếu vẫn là chia nhóm và dạy theo truyền thống. GV chƣa có quy
trình và phƣơng pháp xác định mục tiêu, lựa chọn phƣơng pháp, điều
khiển, hƣớng dẫn, kiểm tra đánh giá DHHT có hiệu quả.
3. GV còn gặp những khó khăn nhất định trong dạy học THKT
theo hƣớng phát triển kỹ năng LVHT cho SV. Cụ thể là nội dung giáo
trình, tài liệu chƣa thuận lợi cho thiết kế nhiệm vụ hợp tác; nắm bắt năng
lực của từng SV trƣớc khi tổ chức thực hành; GV chƣa có kỹ năng quan
sát, đánh giá và điều chỉnh các hoạt động hợp tác của SV; điều kiện,
phƣơng tiện DH cũng chƣa đầy đủ và đồng bộ… Đây là những vấn đề
cần đƣợc quan tâm khắc phục.
4. Qua điều tra thực trạng kỹ năng LVHT của SV Sƣ phạm kỹ
thuật cho thấy SV đã có nhận thức về kỹ năng LVHT, SV cũng ít nhiều
đã có những kỹ năng LVHT nhất định, nhƣng sự phát triển của các kỹ
năng này mới chủ yếu đạt ở mức độ vừa, các em đã thể hiện đƣợc một số
kỹ năng cơ bản nhƣng mức độ thành thạo chƣa cao, chƣa ổn định, cần
tiếp tục bồi dƣỡng phát triển.


15

CHƢƠNG 3.
CÁC BIỆN PHÁP DẠY HỌC THỰC HÀNH KỸ THUẬT THEO
HƢỚNG PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG LÀM VIỆC HỢP TÁC
3.1. Các nguyên tắc xây dựng biện pháp dạy học thực hành kỹ thuật
theo hƣớng phát triển kỹ năng làm việc hợp tác
- Đảm bảo dạy học gắn với mục tiêu, nội dung chƣơng trình môn học.
- Đảm bảo sự hài hòa giữa học cá nhân, học nhóm và học tập thể.
- Đảm bảo tính hệ thống.
- Đảm bảo tính thực tiễn.

- Đảm bảo tính hiệu quả toàn diện.
3.2. Các biện pháp dạy học thực hành kỹ thuật theo hƣớng phát
triển kỹ năng làm việc hợp tác cho sinh viên
3.2.1. Nâng cao tri thức về làm việc hợp tác cho sinh viên
Luận án đề xuất nâng cao tri thức về LVHT cho SV thông qua việc xây
dựng cuốn Sổ tay kỹ năng làm việc hợp tác. Cuốn sổ tay “Hƣớng dẫn
cách làm việc hợp tác trong thực hành kỹ thuật” gồmcó 3 phần: Phần thứ
nhất: Tổng quan về kỹ năng LVHT; Phần thứ hai: Những điều cần làm
khi LVHT; Phần thứ ba: Giái quyết một số tình huống khi LVHT
3.2.2. Xây dựng ti n trình dạy học thực hành kỹ thuật theo hướng phát
triển kỹ nănglàm việc hợp tác
Mục đích của biện pháp nhằm nâng cao tính kế hoạch hóa theo hệ thống,
từ giai đoạn chuẩn bị đến giai đoạn tổng kết, đánh giá một nội dung hay
một nhiệm vụ thực hành.
Tiến trình dạy học THKT đƣợc thể hiện ở hai nội dung sẽ đƣợc cụ thể
hóa dƣới đây là: Thiết kế nhiệm vụ thực hành (trƣớc khi lên lớp) và Tổ
chức hoạt động thực hành.


16

Hình 3. 1. Ti n trình thi t k nhiệm vụ thực hành theo hƣớng
phát triển kỹ năng LVHT cho sinh viên

Hình 3.2. Ti n trình tổ chức hoạt động thực hành theo hƣớng
phát triển kỹ năng LVHT cho sinh viên


17

3.2.3. Sử dụng các phư ng pháp và kỹ thuật dạy học hợp tác
Việc sử dụng các phƣơng pháp và kỹ thuật phù hợp sẽ tạo ra môi trƣờng
học tập thúc đẩy hiệu quả làm việc của các nhóm SV, vừa đảm bảo đƣợc
mục tiêu, yêu cầu học tập, vừa phát triển đƣợc kỹ năng LVHT cho SV.
Mỗi một nội dung THKT đều có những phƣơng pháp và kỹ thuật DHHT
khác nhau, thậm chí một nội dung có thể sử dụng nhiều phƣơng pháp, kỹ
thuật DHHT.Trong giới hạn luận án trình bày cách khai thác sử dụng
PPDH theo dự án, PPDH tình huống, kỹ thuật khăn trải bàn và kỹ thuật
Jigsaw.
3.2.4. Xây dựng môi trường hợp tác qua ứng dụng CNTT truyền thông
Nhằm ứng dụng các nền tảng CNTT nhằm tạo môi trƣờng mang tính
tƣơng tác và chia sẻ cao, đƣợc thực hiện cả trong giờ lên lớp và ngoài giờ
lên lớp. Qua hệ thống dữ liệu thông tin qua mạng internet ban đầu do GV
thiết lập,SV khai thác, trao đổi,tƣơng tác với nhau qua các website,
webquest, email, các diễn đàn, qua các ứng dụng trực tuyến nhƣ
Facebook, Skype, Zalo, Google Driver… nhằm tạo ra môi trƣờng để SV
có thể dễ dàng kết nối, hợp tác với nhau, nhằm vừa nâng cao chất lƣợng
học tập, vừa hƣớng đến phát triển kỹ năng LVHT cho SV.
3.2.5. Đánh giá dạy học thực hành kỹ thuật tập trung vào kỹ năng làm
việc hợp tác
GV có phƣơng thức đánh giá tạo ra mối quan hệ phụ thuộc tích cực giữa
các thành viên trong nhóm, dựa vào 3 tiêu chí để đánh giá: (1) Kết quả,
năng lực làm việc của cá nhân SV, (2) Kết quả làm việc chung của cả
nhóm, (3) Kỹ năng LVHT trong quá trình làm việc với nhóm.
GV khi thiết kế nhiệm vụ thực hành phải căn cứ vào nội dung thực hành,
đƣa ra những yêu cầu, nhiệm vụ phù hợp, vừa có thể đánh giá đƣợc kết
quả năng lực làm việc của từng cá nhân, vừa có thể đánh giá kết quả làm
việc chung của nhóm.

18

3.3. Ứng dụng dạy học Thực hành điện cơ bản theo hƣớng phát triển
kỹ năng làm việc hợp tác cho sinh viên
Luận án đã tiến hành ứng dụng 5 biện pháp trên vào dạy học Thực hành
điện cơ bản theoĐề cƣơng chi tiết học phần Thực hành điện cơ bản của
Trƣờng ĐHSP kỹ thuật Nam Định (năm 2016). Các biện pháp này đƣợc
triển khai trƣớc, trong và ngoài giờ thực hành, thiết lập nên mạng lƣới tài
liệu liên quan đến các nội dung thực hành luôn sẵn sàng để SV dễ dàng
tiếp cận; SV có thể trao đổi và bàn bạc với nhau mọi lúc mọi nơi; việc
định hƣớng, đánh giá, thúc đẩy của GV diễn ra thƣờng xuyên liên tục.
KẾT LUẬN CHƢƠNG 3
Chƣơng 3 luận án đã thực hiện đƣợc các nội dung với những kết quả
và ý nghĩa khoa học nhƣ sau:
1. Đề tài đã xây dựng 5 biện pháp phản ánh các cách thức tác động
vào quá trình dạy học THKT nhằm phát triển kỹ năng LVHT cho SV.
2. Các biện pháp đều xác định rõ mục đích, nội dung, cách thức tiến
hành, điều kiện thực hiện, với định hƣớng tạo ra những môi trƣờng thuận
lợi để SV LVHT với nhau và với GV.
3. Để triển khai dạy học THKT theo hƣớng phát triển kỹ năng
LVHT cho SV có hiệu quả, GV cần sử dụng phối hợp đồng bộ, đan xen
các biện pháp với nhau. GV cần đầu tƣ và chuẩn bị kỹ lƣỡng, dựa trên
điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị, phƣơng tiện, năng lực của SV cũng
nhƣ dựa vào nội dung cụ thể của các hoạt động thực hành.
4. Căn cứ trên những biện pháp đề xuất, luận án đã ứng dụng vào
dạy học Thực hành điện cơ bản theo hƣớng phát triển kỹ năng LVHT cho
SV. Tính khả thi cũng nhƣ hiệu quả của các biện pháp và vận dụng vào
dạy học Thực hành điện cơ bản sẽ đƣợc kiểm nghiệm, đánh giá ở chƣơng
4 của luận án.

19

Chƣơng 4 . KIỂM NGHIỆM VÀ ĐÁNH GIÁ
4.1. Mục đích, đối tƣợng và phƣơng pháp kiểm nghiệm
- Mục đích chung của kiểm nghiệm là kiểm tra tính đúng đắn của giả
thuyết khoa học mà đề tài đã nêu, mục đích cụ thể của kiểm nghiệm
nhằm đánh giá tính đúng đắn, khả thi của các biện pháp đề tài đã đề xuất;
đánh giá hiệu quả triển khai dạy học học phần Thực hànhđiện cơ bản.
- Đề tài kiểm nghiệm bằng phƣơng pháp chuyên giavà phƣơng pháp thực
nghiệm sƣ phạm: chuyên gia là các nhà khoa học, các GV đang nghiên
cứu, giảng dạy về lý luận dạy học kỹ thuật và đang trực tiếp giảng dạy
THKT tại một số trƣờng đại học, cao đẳng,có trình độ, có kinh nghiệm
trong nghiên cứu và giảng dạy về kỹ thuật công nghiệp và THKT;với
phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm, luận án lựa chọn đối tƣợng kiểm
nghiệm là SV năm thứ 2, Trƣờng ĐHSP kỹ thuật Nam Định, tiến hành
thực nghiệm làm 2 đợt vào kỳ 2 năm học 2018 - 2019.
- Phƣơng pháp chuyên gia đƣợc thực hiệnxin ý kiến thông qua Phiếu

trưng cầu ý kiến chuyên gia, qua hoạt động ph ng vấn mà tác giả tiến
hành trực tiếp với một số chuyên gia có trình độ, có kinh nghiệm trong
dạy học THKT.Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm đƣợc tiến hành dạy
song song ở các lớp TN và ĐC cùng nội dung. Lớp TN dạy theo đề xuất
của luận án, lớp ĐC dạy bình thƣờng. Phƣơng pháp đánh giá kết quả học
tập của SV ở các lớp TN và ĐC đƣợc áp dụng giống nhau.
4.2. Kiểm nghiệm bằng phƣơng pháp chuyên gia
Phƣơng pháp chuyên gia đƣợc tiến hành các thông qua việc trao đổi,
gửi các tài liệu về kỹ năng LVHT và đặc điểm của dạy học THKT theo
hƣớng phát triển kỹ năng LVHT cho SV, từ đó các chuyên gia cho ý kiến
về các biện pháp đƣợc xây dựng qua Phiếu trƣng cầu ý kiến chuyên gia và

qua hoạt động ph ng vấn trực tiếp.
- Kết quả định tính:


20

Hầu hết các chuyên gia đều đồng ý với đề xuất của đề tài về khái
niệm, cấu trúc của kỹ năng LVHT và các biện pháp dạy học THKT theo
hƣớng phát triển kỹ năng LVHT của SV. Trong đó, nhiều chuyên gia nhận
định mỗi một nội dung THKT khác nhau, tùy vào điều kiện dạy học cụ thể
mà việc ứng dụng các biện pháp cho phù hợp.
- Kết quả định lượng:
Bảng 4.1. Đánh giá khái quát về các biện pháp đã xây dựng
3- Mức cao, 2- Mức vừa, 1-Mức thấp
Tính khoa
học, logic

Tính khả
thi

Tính hiệu
quả

3

2

1

3

2

1

3

2

1

Biện pháp 1: Nâng cao tri thức về
26
LVHT cho SV

9

0

31

4

0

25 10

0

Biện pháp 2: Xây dựng tiến trình

dạy học THKT theo hƣớng phát 19
triển kỹ năng LVHT

14

2

22 12

1

18 10

7

Biện pháp 3: Sử dụng các phƣơng
27
pháp và kỹ thuật dạy học hợp tác

7

1

23 10

2

28

5

2

Biện pháp 4: Tăng cƣờng môi
trƣờng hợp tác qua ứng dụng CNTT 29
và truyền thông

6

0

25

9

1

31

3

1

Biện pháp 5: Đổi mới kiểm tra đánh
giá việc dạy học theo hƣớng phát 22
triển kỹ năng LVHT cho SV

12

1

16 13

6

21 12

2

Nội dung đánh giá

Nhìn chung, những ý kiến góp ý và gợi mở của các chuyên gia là
rất giá trị, giúp tác giả hoàn thiện các biện pháp mà đề tài đã xây dựng.
Về kết quả đánh giá hiệu quả ứng dụng các biện pháp vào dạy học
Thực hành điện cơ bản của 9 chuyên gia là GV có chuyên môn và trực
tiếp giảng dạy các môn học ngành Kỹ thuật điện, cơ bản đều có những
đánh giá tích cực.


21

4.3. Kiểm nghiệm đánh giá bằng phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm
Phƣơng pháp thực nghiệp sƣ phạm đƣợc tổ chức tại Trƣờng ĐHSP
Kỹ thuật Nam Định, các GVcùng dạy song song học phần Thực hành
điện cơ bản ở các lớp TN và ĐC. Trong đó lớp TN triển khai các biện
pháp đã đƣợc đề xuất, lớp ĐC triển khai dạy bình thƣờng.
Quá trình thực nghiệm đƣợc tổ chức thành 2 đợt trên đối tƣợng là 72 SV
năm thứ 2 ngành Hệ thống điện, ngành Điều khiển tự động, ngành Điện
- Điện tử trƣờng ĐHSP Kỹ thuật Nam Định.
- Kết quả định tính:

Thông qua số liệu thu đƣợc qua dự giờ, quan sát trực tiếp 10 buổi
thực hành của các lớp TN và ĐC, chúng tôi có thể khẳng định thái độ,
tinh thần LVHT của nhóm TN cao hơn hẳn so với nhóm ĐC. Hầu hết SV
các lớp TN đƣợc ph ng vấn đều cảm nhận hứng thú với cách học mới
bởi đƣợc giao tiếp, cộng tác và thấy ”vui vẻ” hơn, qua đây các em cũng
tự nhận thấy kỹ năng LVHT của mình đƣợc tập luyện và phát triển.
- Kết quả định lượng:
Căn cứ vào kết quả và đồ thị so sánh điểm đánh giá của lớp TN và
ĐC cho thấy tỷ lệ điểm khá, giỏi ở lớp TN luôn cao hơn lớp ĐC, lần
kiểm tra thứ 2 có sự chênh lệch rõ rệt hơn lần kiểm tra thứ nhất, kỹ năng
LVHT của SV lớp TN cũng có mức độ phát triển tốt hơn. Từ đó có thể
thấy rằng việc sử dụng các biện pháptheo hƣớng phát triển kỹ năng
LVHT cho SV trong dạy học Thực hành điện cơ bản đã thu đƣợc kết quả
là nâng cao tỷ lệ điểm khá, giỏi.
Đánh giá chung: Qua kết quả thực nghiệm từ tháng 01/2018 đến
tháng 3/2019 áp dụng các biện pháp dạy học THKTvào dạy học Thực
hành điện cơ bản tại Trƣờng ĐHSP Kỹ thuật theo hƣớng phát triển kỹ
năng LVHT đã cho kết quả khả quan, kết quả học tập cũng nhƣ kỹ năng
LVHT của SV lớp TN đãđƣợc phát triển cao hơn so với lớp ĐC.


22

KẾT LUẬN CHƢƠNG 4
1. Các biện pháp luận án đã đề xuất chính là các phƣơng án hiện
thực hóa vận dụng cơ sở lý luận dạy học THKT theo hƣớng phát triển kỹ
năng LVHT cho SV, có tính định hƣớng cho việc áp dụng vào các môn
THKT khác nhau. Trên thực tế, để việc triển khai dạy học có hiệu quả, cần
phải áp dụng linh hoạt các biện pháp căn cứ vào điều kiện cụ thể.
2. Việc áp dụng các biện pháp thời điểm ban đầu sẽ có những giai

đoạn làm quen nhất định với cả GV và SV. Khi đã hiểu rõ tƣ tƣởng dạy
học và hình thành thói quen trong luyện tập, SV sẽ hứng thú, hăng hái,
chủ động, qua đó vừa nâng cao kết quả học tập, vừa phát triển đƣợc kỹ
năng LVHT.
3. Kết thúc thực nghiệm, SV đều rất hào hứng và kết quả đánh giá
cho thấy các kỹ năng LVHT của SV có những phát triển khá rõ ở cả 6
nhóm thành tố của kỹ năng LVHT. Ngoài ra, kết quả cũng cho thấy đã
bƣớc đầu hình thành cho SV hành vi, thái độ tinh thần hợp tác tích cực
trong học tập cũng nhƣ rèn luyện. Những phẩm chất và kỹ năng học tập
này rất có ý nghĩa đối với SV đại học trong xu thế phát triển của xã hội
ngày nay.
4. Kết quả thực nghiệm cả 2 đợt và những ý kiến ph ng vấn trực
tiếp GV và SV đều cho những kết quả khả quan. Điều này khẳng định ƣu
thế của các biện pháp đãđƣợc đề xuất và kiểm nghiệm. Áp dụng vào dạy
học THKT theo hƣớng phát triển kỹ năng LVHT là một hƣớng đúng đắn
trong đào tạo, góp phần nâng cao hiệu quả dạy học và thực hiện mục tiêu
đào tạo giáo viên trong giai đoạn hiện nay.