vô trung phong mô svy5 nop

CÁC NGUYÊN TẮC VÔ KHUẨN TRONG PHÒNG MỔ
I.
1.
2.
-

MỤC TIÊU HỌC TẬP:
Nêu được các nguyên tắc vô khuẩn trong phòng mổ, phòng thủ thuật.
Thực hành: Đào tạo cho sinh viên các kỹ năng cần thiết:
Rửa tay ngoại khoa
Mặc áo phẫu thuật
Đi găng vô trùng.

II.
ĐẠI CƯƠNG
1. Đặt vấn đề
Mục tiêu của vô trùng phòng mổ là ngăn chặn sự ô nhiễm của các vết thương phẫu
thuật mở bằng cách cách ly với môi trường không vô trùng xung quanh. Các thành viên
của nhóm phẫu thuật thực hiện điều này bằng cách tạo ra và duy trì khu vực vô trùng
nhằm ngăn chặn sự xâm nhập các vi sinh vật vào vết mổ. Một số hoạt động bao gồm
đánh giá nguy cơ và phân loại bệnh nhân, vệ sinh môi trường, khử trùng và khử khuẩn
các thiết bị phẫu thuật, kháng sinh dự phòng cho bệnh nhân... Trong đó việc thực hành
vô trùng của kíp phẫu thuật có vai trò quan trọng nhất trong việc giảm nguy cơ nhiễm
trùng vết mổ.
2. Các nguyên tắc vô trùng
(Theo khuyết cáo của hiệp hội y tá phẫu thuật - AORN- The Association of
periOperative Registered Nurses):
Nguyên tắc 1: Người phải thực hiện các thao tác vô trùng:
-

-

Kíp phẫu thuật gồm các thành viên vô trùng và không vô trùng, tất cả các thành
viên phải mặc trang phục dành riêng cho nhà mổ, đội mũ đeo khẩu trang phẫu
thuật.
Các thành viên thực hiện phẫu thuật phải thực hiện nghiêm ngặt rửa tay ngoại
khoa, mặc áo phẫu thuật vô trùng, đeo găng vô trùng để thiết lập các rào cản vi
khuẩn bảo vệ bệnh nhân khỏi các vi khuẩn từ nhân viên tham gia kíp mổ.

Nguyên tắc 2: Toan (ga) vô trùng được sử dụng để tạo ra một phẫu trường vô trùng.
-

Giảm thiểu sự di chuyển của các vi sinh vật từ khu vực không vô trùng đến các
khu vực vô trùng.
Được trải trên người bệnh nhân, các trang thiết bị trong khu vực vô trùng.
Chỉ người đã mặc áo đi găng vô trùng được trải toan vô trùng.
Các toan vô trùng được trải cao hơn bàn mổ.
Chỉ có bề mặt phía trên của toan vô trùng mới được coi là vô trùng.


Nguyên tắc 3: Tất cả các vật tư, dụng cụ được sử dụng trong phẫu thuật phải vô trùng:
-

Tất cả các dụng cụ, chỉ khâu, chất lỏng, vật tư, toan, ga phải được khử trùng,
Trước khi sử dụng phải kiểm tra tính toàn vẹn của đóng gói và quá trình khử
trùng ví dụ như chất chỉ thị màu.

Nguyên tắc 4: Tất cả các vật tư sử dụng trong phẫu thuật phải được mở ra, đưa vào
phẫu trường một cách vô trùng:
-

Ví dụ cách người y tá chạy ngoài mở một gói gạc vô trùng bằng cách lăn vỏ bao
trong tay mình để trình bày gói gạc vô trùng cho y tá dụng cụ. Hoặc khi rót chất
lỏng vô trùng vào dụng cụ phẫu thuật: phải rót từ từ và cách xa dụng cụ đựng vô
trùng.

Nguyên tắc 5: Môi trường vô trùng được duy trì và theo dõi liên tục
-

-

Đó là trách nhiệm của nhân viên phòng mổ để giám sát và duy trì môi trường
vô khuẩn.
Khi có hành vi vi phạm sự vô khuẩn, các thành viên trong nhóm phải có hành
động ngay lập tức và thích hợp để giảm nguy cơ tiếp tục gây ô nhiễm. Nếu có
nghi ngờ không vô trùng, phải xem nó là không vô trùng.
Các khu vực vô trùng nên được chuẩn bị càng sát cuộc mổ càng tốt, tránh thời
gian phơi nhiễm của đồ vô trùng với môi trường bên ngoài.

Nguyên tắc 6: Tất cả các nhân viên di chuyển xung quanh phòng mổ theo nguyên tắc
để duy trì sự vô trùng của khu vực.
-

Bệnh nhân là trung tâm của khu vực vô trùng, những người tham gia trực tiếp ca
mổ chỉ được di chuyển từ khu vực vô trùng này đến khu vực vô trùng khác.
- Khi cần thay đổi vị trí, nhân viên mặc áo vô trùng phải giữ khoảng cách an toàn
với người khác, phải di chuyển qua người mặc áo vô trùng khác bằng cách mặt
đối mặt hoặc lưng đối lưng.
- Nhân viên không mặc đồ vô trùng luôn phải trong khu vực không vô trùng, duy
trì với khu vực vô trùng một khoảng cách an toàn, không bao giờ di chuyển giữa
hai khu vực vô trùng.

- Khi cung cấp các vật tư vô trùng đến khu vực vô trùng, người chạy ngoài phải
giữ khoảng cách đến khu vực vô trùng khoảng 30 cm (12 inches).
III. CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÒNG MỔ
1. Đội mũ trong phòng mổ
Quy định:
 Đội mũ phải che kín tóc.
2. Đeo khẩu trang trong phòng mổ


 Khẩu trang phẫu thuật là loại từ 3-4 lớp, nên dùng loại dây buộc. Đeo khẩu
trang phải che kín mũi. Khẩu trang phẫu thuật có thể ngăn ngừa vi sinh vật
lây truyền qua giọt bắn khi ho, hắt hơi.
Kỹ thuật đeo khẩu trang:
Bước 1: Đặt khẩu trang che kín mũi miệng và cầm thanh kim loại để ngang qua sống
mũi, nếp gấp khẩu trang theo chiều xuống, dây chun nằm phía trong.
Bước 2: Buộc dây trên và dây dưới phía sau đầu hoặc quàng dây qua tai.
Bước 3: Dùng ngón tay miết cho thanh kim loại ôm sát sống mũi hai bên.
Bước 4: Điều chỉnh vành khẩu trang sao cho khít với khuôn mặt.
Bước 5: Kiểm tra: Hít vào xem không khí có được lọc qua khẩu trang hay không và thở
ra xem có khí thoát ra ngoài qua các khe hở không.

3. Rửa tay phẫu thuật
Định nghĩa: Rửa tay phẫu thuật là quá trình loại bỏ càng nhiều vi sinh vật càng tốt từ
bàn tay và cánh tay bằng cách rửa với chất sát khuẩn và bàn chải trước khi tham gia
một thủ thuật, phẫu thuật.


Lưu ý: Mặc dù các tác động cơ học trong lúc chà rửa tay và thành phần kháng khuẩn
của các chất sát trùng nhưng da không bao giờ là vô trùng.
Quy trình rửa tay phẫu thuật:

Thời gian rửa tay phẫu thuật: 3- 5 phút.
Tất cả đều được thực hiện bằng cách sử dụng bàn chải phẫu thuật và xà phòng
kháng khuẩn.
Chuẩn bị phương tiện:
-

Các dung dịch rửa tay có chất diệt khuẩn, clohexidin 0.5%
Bồn rửa tay sâu có vòi nước chảy, có cần gạt bằng tay hoặc chân hoặc tự động.
Có vòi đủ cao để tay và cánh tay không bị chạm vào trong quá trình rửa.
Nước rửa tay phải sạch và ấm.
Bàn chải đánh tay vô khuẩn.
Khăn lau tay vô khuẩn.

Chuẩn bị con người:
-

Tháo đồ trang sức ở tay
Cắt ngắn móng tay.
Xắn cao áo lên cánh tay (quá khuỷu tay 5 cm).
Đội mũ, đeo khẩu trang phẫu thuật.

Quy trình rửa tay phẫu thuật: 3 thì
Thì thứ nhất: Rửa tay không bàn chải 1 phút
-

Làm ướt bàn tay và cánh tay.
Đổ xà phòng vào lòng bàn tay: 5ml
Chà bàn tay, cổ tay, khuỷu tay, cánh tay phía trên khuỷu tay 5cm ít nhất trong
vòng 1 phút.
Chú ý các kẽ ngón tay và vùng trụ.

Tráng sạch bàn tay và cánh tay trong khi luôn để bàn tay hướng lên trên cao hơn
vùng khuỷu.

Thì thứ 2: Rửa tay với bàn chải – 1 phút:
-

Dùng bàn chải vô khuẩn, nhúng ướt với 2- 5ml dung dịch xà phòng rửa tay.
Trải sạch các móng tay, ít nhất 30 giây mỗi bàn tay.
Tráng sạch bàn và cánh tay.

Thì thứ 3: Rửa tay có hoặc không bàn chải – 3 phút.


-

Đổ 2 -5 ml dung dịch xà phòng vào lòng bàn tay, đánh các kẽ ngón, các ngón
tay, cánh tay.
Gấp cẳng tay để tay dưới dòng nước chảy từ đầu ngón tay xuống đến khuỷu.

Lau khô tay
-

Cúi xuống gói vô trùng mở chứa áo choàng, và lấy khăn. Hãy cẩn thận không
để nhỏ giọt nước vào gói vô trùng.
- Lau khô cả hai tay. Để lau khô một cẳng tay, giữ khăn trong bàn tay đối diện,
và sử dụng các chuyển động dao động của cẳng, lăn khăn lên đến khuỷu tay.
- Cẩn thận gập ngược khăn, vẫn giữ nó cách xa cơ thể. Lau khô tay đối diện
vào mặt chưa sử dụng của khăn
4. Mặc áo phẫu thuật
- Cầm mặt bên trong của áo ngay dưới đường viền cổ áo bằng cả hai tay, buông

nhẹ xuống để cho chiếc áo mở ra. Hai tay luồn vào hai tay áo và đưa thẳng ra
trước giữ cho bên trong của áo choàng về phía cơ thể. Tay không chạm vào
mặt ngoài của áo.
- Người phụ đứng sau lưng luồn hai tay vào mặt trái của áo, kéo cổ áo lên và
buộc lại cổ áo ở phía sau bằng các nút buộc ở sau lưng. Người phụ không
được chạm vào tay người mặc áo cũng như mặt trước của áo mổ.
- Người mặc áo mổ đi găng vô trùng, sau đó cầm đầu dây lưng áo đưa sang
ngang cho người phụ đứng sau đón lấy và buộc lại. Hoặc người mặc áo mổ
đưa một đầu dây cho người mặc áo vô trùng khác, cầm đầu dây còn lại, quay
180°, sau đó tự buộc dây áo.
5. Đi găng vô khuẩn
Cách đi găng trong khi các ngón tay vẫn ở trong áo:
-

Sử dụng tay phải nhấc găng tay trái từ bên trong gói giấy găng bằng cách
nắm chặt phần cổ găng đã được gấp lại.
Mở rộng tay trái với lòng bàn tay hướng lên trên. Đặt găng lên lòng bàn tay
sao cho lòng găng tay úp xuống và các ngón của găng tương ứng với các
ngón tay.


Hình 1: cách đặt găng tay
Dùng tay phải
nắm lấy cổ găng
kéo bật nó lên
phần mu tay trái.
Phần cổ găng tay ôm chọn phần cổ tay áo. Sau đó chỉnh các ngó tay trái tương ứng với
găng.

Làm ngược lại với tay bên

phải.

Hình 2: cách đi găng


Hình 3, 4: đi găng bên tay còn
lại

Sau khi đi găng, phải giữ tay cách xa mặt, trong tầm nhìn hoặc cao hơn thắt lưng.

6. Cởi áo: khi kết thúc phẫu thuật hoặc phải thay áo giữa cuộc mổ
- Cởi áo choàng phẫu thuật sau khi đã cởi bỏ găng.
- Tay phải nắm lấy vai áo bên trái kéo áo ra, tương tự với bên còn lại.
- Cuộn áo mặt ngoài vào trong.
- Để áo vào nơi quy định.
Trường hợp đặc biệt nếu thay áo choàng giữa cuộc mổ phải có người phụ trợ giúp, cởi
áo trước, cởi găng sau.

IV.

BẢNG KIỂM DẠY – HỌC CÁC NGUYÊN TẮC VÔ TRÙNG PHÒNG MỔ


TT
1

Các bước thực hiện
Đội mũ phẫu thuật

2

Đeo khẩu trang phẫu thuật

3

Chuẩn bị rửa tay phẫu thuật

4
5
6
7

Rửa tay phẫu thuật
Mặc áo phẫu thuật
Đi găng phẫu thuật
Di chuyển trong phòng mổ

8

Cởi áo phẫu thuật

V.

Ý nghĩa
Chuẩn bị trang phục trước
phẫu thuật, thủ thuật
Chuẩn bị trước phẫu thuật,
thủ thuật
Chuẩn bị trước phẫu thuật,

thủ thuật
Làm sạch bàn tay
Tạo môi trường vô trùng
Tạo môi trường vô trùng
Di chuyển giữa các khu vực
vô trùng và hữu trùng
An toàn trong phẫu thuật

Đeo đúng loại, đúng
cách
Tháo trang sức đeo tay,
cắt móng tay
Làm đúng quy trình
Mặc đúng
Đi đúng kỹ thuật
Đúng cách
Đúng cách

BẢNG KIỂM LƯỢNG GIÁ CÁC NGUYÊN TẮC VÔ TRÙNG PHÒNG MỔ

TT

Các bước đánh gía

1
2
3
4
5
6

7
8
9

Giao tiếp trong phòng mổ
Đội mũ phẫu thuật
Đeo khẩu trang phẫu thuật
Chuẩn bị rửa tay phẫu thuật
Rửa tay phẫu thuật
Mặc áo phẫu thuật
Đi găng vô trùng
Cởi áo phẫu thuật
Di chuyển trong phòng mổ

0

VI.

Tiêu chuẩn phải đạt
Che kín tóc

Thang điểm
1
2

3

BẢNG KIỂM DẠY – HỌC CÁCH RỬA TAY PHẪU THUẬT

TT

1
2
3

Các bước thực hiện
Đội mũ phẫu thuật
Đeo khẩu trang phẫu thuật
Chuẩn bị rửa tay

Ý nghĩa
Chuẩn bị trang phục
Chuẩn bị trang phục
Chuẩn bị trước

4

Rửa tay thì 1

Làm sạch bàn tay

5

Rửa tay thì 2

Làm sạch móng tay

6

Rửa tay thì 3

Tạo bàn được khử khuẩn

7

Tư thế tay trong và sau rửa

Tạo ra bàn tay sạch

8

Lau khô tay

Chuẩn bị đi găng vô khuẩn

Tiêu chuẩn phải đạt
Che kín tóc
Đeo đúng loại, đúng cách
Tháo trang sức đeo tay,
cắt móng tay, xắn tay áo
Không bàn chải, thời gian
> 1 phút.
Có bàn chải, thời gian >1
phút
Có hoặc không bàn chải,
thời gian > 3 phút.
Bàn tay cao hơn khuỷu
tay
Với khăn vô khuẩn, lau

đúng cách

VII.
TT
1
2
3
4
5
6
7
8

BẢNG KIỂM CÁCH RỬA TAY PHẪU THUẬT
Các bước đánh gía
Đội mũ phẫu thuật
Đeo khẩu trang phẫu thuật
Chuẩn bị rửa tay: tháo trang sức, cắt móng tay,
xắn cao tay áo
Rửa tay thì 1: không bàn chải
Rửa tay thì 2: có bàn chải
Rửa tay thì 3: có bàn chải hoặc không bàn chải
Lau khô tay
Tư thế tay đúng sau rửa tay

Tổng điểm tối đa của bảng kiểm: 24 điểm.
Quy định:
Không làm: 0 điểm.
Làm sai, làm không đầy đủ: 1 điểm
Làm được nhưng chưa thành thạo: 2 điểm.

Làm tốt, thành thạo: 3 điểm.
Quy đổi sang thang điểm 10:
Từ 1-3: 1 điểm.
Từ 4-6: 2 điểm.
Từ 7-9: 3 điểm
Từ 10-13: 4 điểm
Từ 14-16: 5 điểm.
Từ 17-18: 6 điểm
Từ 19-20: 7 điểm
Từ 21- 22: 8 điểm.

Thang điểm
0
1

2

3


Từ 23: 9 điểm.
Từ 24: 10 điểm