Sáng kiến kinh nghiệm Ứng dụng phần mềm Powerpoint để thiết kế và giảng dạy một số bài thực hành về vẽ biểu đồ trong ôn thi tốt nghiệp môn địa lí lớp 12

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ
TRƯỜNG THPT SẦM SƠN

™™™

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM:

ỨNG DỤNG PHẦN MỀM POWERPOINT ĐỂ THIẾT KẾ VÀ
GIẢNG DẠY MỘT SỐ BÀI THỰC HÀNH VỀ VẼ BIỂU ĐỒ
TRONG ÔN THI TỐT NGHIỆP MÔN ĐỊA LÝ LỚP 12

Họ và tên: Nguyễn Thị Thuỷ
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường THPT Sầm Sơn
SKKN thuộc môn: Địa Lí

Năm học 2010 – 2011


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
NỘI DUNG
2. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
2.1. Cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của đề tài
2.1.1. Quan niệm về biểu đồ
2.1.2. Các dạng biểu đồ
2.1.3.Ý nghĩa của biểu đồ trong dạy học địa lí ở trường THPT
2.2. Thực trạng dạy ôn thi tốt nghiệp địa lý ở trường THPT Sầm
Sơn
2.2.1. Thực trạng dạy các bài thực hành và thực hành vẽ biểu đồ địa lí

2.2.2. Khả năng ứng dụng phần mềm powerpoint để thiết kế và dạy học
thực hành vẽ biểu đồ trong ôn thi tốt nghiệp Địa lí ở trường THPT Sầm
Sơn
2.2.3. Điều kiện của nhà trường
2.3. Các biện pháp tổ chức thực hiện ứng dụng phần mềm
powerpoint để thiết kế và dạy một số bài thực hành về vẽ biểu đồ
trong ôn thi tốt nghiệp môn địa lý lớp 12
2.3.1.Quy trình và nguyên tắc thiết kế bài thực hành vẽ biểu đồ trên
Powerpoint
2.3.1.1. Quy trình.
2.3.1.2. Nguyên tắc
2.3.2. Ứng dụng phần mềm powerpoint để thiết kế và dạy học một số
loại bài thực hành vẽ biểu đồ địa lí trong chương trình ôn thi tốt nghiệp
THPT lớp 12
2.3.2.1. Các bước khai thác, sử dụng Powerpoint để vẽ các dạng biểu
đồ
2.3.2.2. Thiết kế các dạng biểu đồ cụ thể.
KẾT LUẬN
1. Kết quả nghiên cứu
2. Kiến nghị

Trang
1
1
2
2
2
2
2
4

5
5
6
8
8
8
8
9
9
9
10
19
19
20



DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

THPT: Trung học phổ thông
SLTK: Số liệu thống kê
KT – XH: Kinh tế - xã hội
CNTT: Công nghệ thông tin
SGK: Sách giáo khoa
BSL: Bảng số liệu
CN: Công nghiệp
GD & ĐT: Giáo dục và đào tạo


MỞ ĐẦU

1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Trong ba năm liên tục trở lại đây, địa lí luôn là một trong sáu môn thi tốt nghiệp.
Nội dung ôn thi nằm trong chương trình THPT hiện hành, chủ yếu là chương trình lớp
12, bao gồm kiến thức và kỹ năng bám sát chuẩn kiến thức, kỹ năng của chương trình
giáo dục môn địa lí phổ thông. Do đó, nhiệm vụ quan trọng của người giáo viên không
chỉ là bồi dưỡng cho học sinh những kiến thức một cách hệ thống, mà còn phải rèn
luyện cho các em các kĩ năng mang đặc trưng riêng của bộ môn (kĩ năng thực hành với
bản đồ, biểu đồ - số liệu thống kê…), từ đó hình thành các phẩm chất tốt đẹp về trí tuệ,
năng lực tư duy, óc thẩm mĩ… góp phần hình thành nhân cách người học.
Trong các dạng thực hành, vẽ biểu đồ có vai trò hết sức quan trọng, nó là hình
thức trực quan hoá số liệu thống kê, nó biến các số liệu thô cứng thành các hình vẽ biết
nói, kích thích tư duy và hứng thú học tập đối với người học…
Tuy nhiên hiện nay việc dạy và học các bài thực hành nói chung, thực hành với
biểu đồ nói riêng ở các trường THPT thời lượng rất hạn chế, giáo viên chưa đầu tư đúng
mức và học sinh chỉ coi đó là bài phụ… do đó hiệu quả học tập các bài thực hành chưa
cao, năng lực vẽ biểu đồ, nhận dạng biểu đồ của học sinh còn yếu, vì vậy cần thiết phải
có sự thay đổi để tích cực hoá việc dạy và học các bài thực hành, nhất là thực hành vẽ
biểu đồ.
Đặc biệt hiện nay, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào trong dạy học đang là
một nhiệm vụ quan trọng, góp phần to lớn vào công cuộc đổi mới giáo dục nói chung
và đổi mới phương pháp dạy học nói riêng. Điều này thể hiện rõ trong sự phát triển và
đổi mới của nhà trường, ở hầu hết các bộ môn đều đang từng bước đưa CNTT vào trong
dạy học, địa lí có thể nói là một trong những bộ môn đi đầu và tiến hành rất mạnh mẽ.
Điều đáng nói là từ trước đến nay, các giáo viên chỉ ứng dụng CNTT để dạy các bài lí
thuyết, chưa áp dụng đối với bài thực hành. Đây là một sự mất đối xứng cũng như chưa
phát huy và thể hiện hết vai trò to lớn của thực hành.
Thấy rõ được hạn chế và sự cần thiết đó, là giáo viên trẻ, lại có nhiều tâm huyết
với nghề nên tôi đã tiến hành nghiên cứu Ứng dụng phần mềm Powerpoint để thiết kế
và giảng dạy một số bài thực hành về vẽ biểu đồ trong ôn thi tốt nghiệp môn địa lí lớp
12, nhằm nâng cao chất lượng dạy học thực hành nói riêng và địa lí nói chung ở Trường

THPT Sầm Sơn.

NỘI DUNG
2. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
2.1. Cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của đề tài
2.1.1.Quan niệm về biểu đồ
- Biểu đồ là một trong những phương tiện quan trọng trong dạy học Địa lí.
Thông qua biểu đồ giáo viên có thể minh hoạ, chứng minh cho các bài giảng, nhưng
quan trọng hơn là giáo viên có thể hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức, rèn luyện kỹ
năng và phát triển tư duy địa lý cho các em.


Theo từ điển Thống kê: “Biểu đồ là một phương tiện trình bày và phân tích các
tài liệu thống kê bằng các cấu trúc đồ hoạ, nhằm mục đích hình tượng hoá sự phát
triển của hình tượng theo thời gian, kết cấu và sự biến động kết cấu của hiện tượng,
mối liên hệ giữa các hiện tượng. Ngoài ra biểu đồ còn trình bày các số liệu thống kê
một cách khái quát, sinh động và mỹ thuật, giúp người xem dễ hiểu dễ nhớ”.
+ Biểu đồ là một hình vẽ hay một cấu trúc đồ hoạ (chủ yếu dùng các ký hiệu
hình học…) để biểu hiện về lượng của các hiện tượng (trong đó mặt lượng có liên quan
chặt chẽ với mặt chất)
+ Biểu đồ biểu hiện mối quan hệ giữa các hiện tượng và các quá trình địa lí.
Như vậy, Biểu đồ là cấu trúc đồ hoạ dùng để biểu hiện một cách trực quan số
liệu thống kê về quá trình phát triển của hiện tượng, cấu trúc của hiện tượng, mối quan
hệ về thời gian và không gian giữa các hiện tượng địa lí.
Việc trực quan hoá các số liệu thống kê thành các loại biểu đồ khác nhau dùng
trong dạy học địa lí là điều kiện thuận lợi để hình thành biểu tượng, khái niệm, rèn
luyện các kỹ năng và phát triển tư duy địa lý cho học sinh.
2.1.2.Các dạng biểu đồ
Hiện nay biểu đồ trong các SGK và các sách tham khảo phục vụ cho dạy học địa
lí ở trường phổ thông rất phong phú và đa dạng, vừa để minh hoạ cho kiến thức, vừa để

minh hoạ một cách trực quan các số liệu thống kê, đồng thời là phương tiện để học sinh
khai thác kiến thức, rèn luyện kỹ năng và phát triển tư duy địa lí. Song việc phân loại
biểu đồ có nhiều cách khác nhau như: phân loại theo bản chất, phân loại theo nội dung,
phân loại theo hình thức…của các sự vật hiện tượng địa lí.
* Phân loại biểu đồ theo bản chất của sự vật hiện tượng địa lí
- Biểu đồ động thái: Là loại biểu đồ biểu hiện trực quan các số liệu thống kê qua quá
trình phát triển, tốc độ phát triển, sự thay đổi cơ cấu của hiện tượng địa lí theo thời gian
+ Biểu đồ động thái thể hiện quá trình phát triển của một hiện tượng theo thời gian (có
các hình thức): Biểu đồ theo đường; Biểu đồ hình cột
+ Biểu đồ động thái biểu hiện quá trình phát triển của một hiện tượng nhưng trên nhiều
lãnh thổ khác nhau (có các hình thức): Biểu đồ theo đường; Biểu đồ miền
+ Biểu đồ biểu hiện quá trình phát triển của hai hiện tượng theo thời gian (có các hình
thức): Biểu đồ theo đường; Biểu đồ kết hợp biểu đồ hình cột và biểu đồ theo đường;
Biểu đồ hình cột
+ Biểu đồ thể hiện quá trình phát triển của nhiều hiện tượng theo thời gian (có các hình
thức): Biểu đồ theo đường; Biểu đồ hình cột; Biểu đồ kết hợp biểu đồ theo cột và theo
đường; Biểu đồ miền
- Biểu đồ cơ cấu
+ Biểu hiện tỉ trọng của một thành phần trong tổng thể (có các hình thức):
Biểu đồ hình tròn; Biểu đồ hình vành khăn; Biểu đồ hình vuông
+ Biểu hiện sự so sánh về cơ cấu của hiện tượng ở nhiều phạm vi lãnh thổ khác nhau
trong cùng một thời gian (có các hình thức): Biểu đồ hình tròn; Biểu đồ hình cột


+ Biểu hiện sự thay đổi cơ cấu của hiện tượng theo thời gian trên một lãnh thổ nhất định
(có các hình thức): Biểu đồ hình tròn
; Biểu đồ hình miền; Biểu đồ hình cột; Biểu
đồ hình bán nguyệt
+ Các dạng biểu đồ cơ cấu khác: Biểu đồ tháp tuổi; Biểu đồ tam giác
- Biểu đồ so sánh

+ So sánh các hiện tượng cùng loại (có các hình thức): Biểu đồ hình tròn; Biểu đồ có
thể sử dụng các hình quạt để so sánh; Biểu đồ hình vuông
+ So sánh hiện tượng ở các thời gian khác nhau (có các hình thức): Biểu đồ cột đơn;
Biểu đồ cột đơn gộp nhóm; Biểu đồ cột chồng
+ So sánh các hiện tượng ở các không gian khác nhau (có các hình thức): Biểu đồ cột
đơn thanh ngang; Biểu đồ cột đơn gộp nhóm; Biểu đồ cột chồng
- Biểu đồ biểu hiện mối quan hệ
+ Mối quan hệ của các hiện tượng theo thời gian (có các hình thức): Biểu đồ theo
đường; Biểu đồ kết hợp cột đường
+ Biểu đồ biểu hiện các hiện tượng theo không gian (có các hình thức): Biểu đồ hình
cột
- Các hình thức biểu đồ khác:
+ Biểu đồ hình khối
+ Biểu đồ đặt trên các bản đồ (biểu đồ bản đồ)
Ngoài ra ta còn gặp các dạng biểu đồ sau:
* Biểu đồ phân loại theo hình thức
+ Biểu đồ theo đường: được sử dụng để biểu hiện sự diễn biến về số lượng của hiện
tượng theo thời gian nhằm trực quan hoá quá trình phát triển và tốc độ phát triển của sự
vật hiện tượng địa lí.
+ Biểu đồ hình cột: biểu hiện các đại lượng của hiện tượng bằng các cột hình chữ nhật
(đứng hoặc nằm ngang) có chiều dài tương ứng với số liệu thống kê.
+ Biểu đồ diện tích: sử dụng diện tích các ký hiệu hình học phẳng (diện tích các hình
tròn, hình vuông, hình chữ nhật…) để biểu thị đối tượng.
+ Biểu đồ thể tích: sử dụng thể tích hình khối (hình lập phương, hình hộp chữ nhật) để
biểu diễn về lượng các đối tượng
* Phân loại biểu đồ theo nội dung (có các hình thức sau):
+ Biểu đồ về các hiện tượng tự nhiên: như biểu đồ tương quan nhiệt ẩm, biểu đồ khí áp,
biểu đồ tốc độ gió
+ Biểu đồ dân cư: như biểu đồ về tình hình gia tăng dân số, biểu đồ tháp tuổi…
+ Biểu đồ về kinh tế: như biểu đồ về cơ cấu ngành kinh tế của một quốc gia, biểu đồ về

cơ cấu lao động của một quốc gia…
2.1.3.Ý nghĩa của biểu đồ trong dạy học địa lí ở trường THPT
- Biểu đồ là hình thức trực quan sinh động các số liệu thống kê (SLTK)


Trong dạy học địa lí, SLTK là thành phần không thể thiếu được trong nội dung
kiến thức địa lí, SLTK vừa để minh hoạ, chứng minh cho kiến thức địa lí, đồng thời vừa
là một nguồn tri thức về địa lí tự nhiên cũng như địa lí kinh tế -xã hội.
Song việc sử dụng SLTK đơn thuần thì bài học sẽ trở nên khô khan, khó nhớ,
khó hiểu (nhất là đối với bảng SLTK phức tạp) do đó việc cụ thể hoá các SLTK thành
các loại biểu đồ sẽ có sức hấp dẫn mạnh mẽ và sinh động làm cho học sinh lĩnh hội kiến
thức một cách dễ dàng, đồng thời giữ được một ấn tượng một cách sâu sắc đối với học
sinh.
Số liệu thống kê được biểu hiện thông qua biểu đồ là một điều kiện thuận lợi để
học sinh khai thác kiến thức, tạo hứng thú học tập cho các em, có tác dụng phát huy tính
tích cực hoạt động nhận thức, hoạt động thực hành của học sinh
- Biểu đồ là phương tiện dạy học để học sinh khai thác tri thức
Biểu đồ là hình thức biểu hiện trực quan các SLTK, mà các SLTK là một bộ phận quan
trọng của kiến thức địa lí về quá trình phát triển, cơ cấu, mối quan hệ về không gian và
thời gian giữa các hiện tượng địa lí.
- Biểu đồ là phương tiện dạy học để học sinh rèn luyện kỹ năng.
Rèn luyện ký năng hiện nay là một mục tiêu rất quan trọng trong quá trình dạy
học, nó vừa gắn lý thuyết với thực hành, vừa làm thay đổi phương pháp học tập thụ
động ỷ lại vào thầy của học sinh chuyển sang phương pháp học tập chủ động, đồng thời
góp phần vào phát triển nhân cách toàn diện của người học
Thông qua biểu đồ học sinh có thể rèn luyện được kỹ năng như: xử lí các SLTK,
vẽ biểu đồ, phân tích biểu đồ và có thể viết được những báo cáo ngắn ngọn về các vấn
đề KT-XH. Tất nhiên việc hình thành các kỹ năng biểu đồ trong qua trình học tập địa lí
không thể tách rời việc nắm kiến thức. Vì vậy giáo viên cần có những biện pháp để
hướng dẫn học sinh tích cực khai thác kiến thức từ biểu đồ.

2.2. Thực trạng dạy ôn thi tốt nghiệp địa lí ở Trường THPT Sầm Sơn
2.2.1.Thực trạng dạy các bài thực hành và thực hành vẽ biểu đồ địa lí.
Khác với dạy học các bài lí thuyết, lâu nay việc dạy ôn thi tốt nghiệp các bài
thực hành nói chung và vẽ biểu đồ nói riêng ít được thực hiện bằng giáo án powerpoint.
Có điều này là do bản thân giáo viên chưa có sự đánh giá đúng vai trò quan trọng của
việc dạy học các bài thực hành, đặc biệt là thực hành vẽ biểu đồ. Vẫn có tư tưởng coi
các giờ thực hành không quan trọng bằng các giờ dạy lí thuyết…vì thế chưa có sự đầu
tư đúng mức trong việc dạy học, nhất là dạy học có sử dụng CNTT. Đối với các em học
sinh thì cho rằng giờ bài làm thực hành như các giờ nghỉ, các em chỉ thích nghe giáo
viên hướng dẫn song rồi ngồi chơi, chờ các bạn khác làm xong lấy chép vào, không có
tư duy sáng tạo, làm giờ học ồn, lộn xộn, ít thu được kết quả, đặc biệt đối với bài so
sánh, viết báo cáo, nhận xét số học sinh không đạt yêu cầu chiếm tỉ lệ khá cao. Các em
thường thích làm các bài vẽ biểu đồ hơn. Hơn nữa, thời gian dành cho các bài tập thực
hành trên lớp so với nội dung là rất ngắn và cũng không đủ thời gian để giáo viên có thể
cung cấp cho các em tất cả các loại biểu đồ đặc biệt những dạng các em chưa từng được
học ở các lớp dưới hoặc được học nhưng các em đã quên.
Tìm hiểu từ thực trạng đó tôi đã mạnh dạn ứng dụng phần mềm powerpoint để
thiết kế và dạy học thực hành vẽ biểu đồ môn địa lí trong chương trình ôn thi tốt nghiệp
địa lí THPT nhằm giúp học sinh hệ thống lại toàn bộ các dạng bài tập thực hành cơ bản


mà trong thời gian ngắn phấn trắng bảng đen không thể làm được. Đồng thời qua đó HS
phát huy được tính tích cực chủ động trong học tập và làm các bài tập tương tự.
2.2.2. Khả năng ứng dụng phần mềm powerpoint để thiết kế và dạy học thực hành
vẽ biểu đồ trong ôn thi tốt nghiệp Địa lí ở Trường THPT Sầm Sơn
* Khả năng của giáo viên

Phần mềm PowerPoint có rất nhiều tính năng và một số tính năng của phần
mềm có thể được sử dụng có hiệu quả trong thiết kế bài giảng nhưng chưa được
giáo viên khai thác hiệu quả, ví dụ như sử dụng các công cụ để vẽ biểu đồ, vẽ

hình, sử dụng các hiệu ứng cho các đối tượng, kỹ thuật chèn các ảnh video,
flash... nên bài giảng có sử dụng CNTT nhưng chưa sử dụng như một công cụ
hữu hiệu điều khiển tiến trình bài giảng.
Vì vậy, để soạn thảo một giáo án điện tử đòi hỏi giáo viên trước hết phải
tương đối thành thạo trong các thao tác máy tính đối với các phần mềm world và
powerpoint.
Trong trình diễn powerpoint, để phát huy hiệu quả của giáo án điện tử,
giáo viên cần phải có những phương pháp giảng dạy phù hợp: phải kết hợp giữa
trình chiếu và giảng dạy, trình bày, đặt câu hỏi... và hướng dẫn cụ thể của giáo
viên; đồng thời xen kẽ với các phương tiện dạy học khác như phiếu học tập, atlát
địa lí, sách giáo khoa, mẫu vật...
Để thiết kế một số Slide hỗ trợ cho bài giảng, người giáo viên cần có một
số kỹ năng sau:
+ Lập kế hoạch xây dựng giáo án điện tử. Thiết kế giáo án điện tử, nội dung bài cần
theo tiến trình của bài giảng, và đặc biệt chú ý tới phương pháp dạy học bộ môn. Xây
dựng một bài giảng điện tử cần thực hiện theo trình tự các bước của phương pháp giảng
dạy bộ môn.
+ Kỹ năng cơ bản về kỹ thuật PowerPoint Đó là các thao tác chèn, copy, xoá, sắp xếp,
liên kết, đặt các hiệu ứng đơn giản ...trên các đối tượng do người thiết kế lựa chọn.
+ Kỹ năng sử dụng các công cụ vẽ. Trong nhiều bài giảng, giáo viên cần đưa những
hình ảnh minh họa cho bài giảng cần có kỹ năng sử dụng các công cụ vẽ trong
PowerPoint. Đó là các thao tác chọn kiểu vẽ, nét vẽ, màu vẽ, màu tô, kỹ thuật nhóm các
đối tượng, sắp xếp, ... sao cho hình ảnh trực quan và hình thức đẹp.
+ Kỹ năng khai thác các hiệu ứng điều khiển để mô tả.
Trong đó, hai kỹ năng sau rất cần thiết cho thiết kế bài giảng .
+ Thực hành các bài tập theo các mức độ từ dễ đến khó. Mỗi bài tập chỉ rèn luyện một
số kỹ năng cơ bản.
+ Phân loại các bài tập tương ứng với các hiệu ứng cơ bản.
+ Sắp xếp các bài tập tổng hợp từ đơn giản đến phức tạp.
+ Kết hợp rèn kỹ năng vẽ với sử dụng các hiệu ứng.

+ Biết cách khai thác thông tin từ một số website cho bộ môn của Việt Nam, của nước
ngoài. Biết cách khai thác thông tin dưới dạng text, hình ảnh, ảnh flash, video, các
file .ppt, .swf... phục vụ cho giảng dạy thông qua các website tìm kiếm.


+ Biết cách sử dụng email để gửi đính kèm tư liệu tìm được đến các bạn đồng nghiệp.
+ Ngoài ra người giáo viên cần có thêm những kỹ năng cần thiết sau :
Tìm kiếm thông tin trên các website: google.com, msn.com, yahoo.com bằng các lựa
chọn kiểu và từ khoá thích hợp.
Tìm kiếm và lưu trữ hình ảnh, ảnh flash, đoạn video, bài soạn trên PowwerPoint, đề
kiểm tra, tư liệu khác...
Có kỹ năng download và sử dụng các phần mềm …..

* Khả năng của học sinh :
Việc dạy và học trên máy ở trường THPT Sầm Sơn có thể nói đã trở nên
quen thuộc đối với học sinh. Đối với bộ môn địa lí, trong những năm học gần
đây, dưới sự triển khai của nhà trường thì học sinh có nhiều điều kiện để học tập
có ứng dụng CNTT. Đây là một trong những thuận lợi để giáo viên tiến hành hiện
đại hoá quá trình dạy học của mình. Bản thân các em, cũng đã được học tập bộ
môn Tin học và học bằng máy chiếu, do vậy việc học ôn thi tốt nghiệp bằng giáo
án Powerpoint về cơ bản là có thể thích nghi nhanh được.
Mặt khác những ưu điểm của Powerpoint trong vẽ biểu đồ không làm cho
học sinh mất tập trung, nội dung kiến thức chính của bài được thể hiện trọng tâm
hơn, vì vậy thuận lợi trong việc phát huy phương pháp học tập theo hướng tích
cực của học sinh, biết khai thác, nắm bắt các kiến thức cơ bản của bài thông qua
các hoạt động cụ thể do giáo viên phân công.
Tuy nhiên để học sinh có thể hiểu và làm được các bài thực hành trên máy
thì cần phải trang bị thêm cho các em những kĩ năng cần thiết về vẽ biểu đồ trên
máy vi tính. Điều này cần có sự hỗ trợ của giáo viên, các hoạt động của học sinh
với powerpoint như cá nhân, nhóm nhỏ, nhóm cặp đôi để trao đổi về nội dung

học tập phải được sử dụng một cách linh hoạt tránh tình trạng chờ sẵn sự trình
diễn của giáo viên…
2.2.3. Điều kiện của nhà trường
Hiện nay với chủ trương đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào trong dạy
học, Trường THPT Sầm Sơn đã trang bị hai phòng học có trang bị máy chiếu tương đối
hiện đại, với hệ thống thiết bị kèm theo khá đồng bộ. Vì thế cơ bản giáo viên có thể
thay phiên lên lớp để giảng dạy bằng máy.
Tuy nhiên nhà trường cần trang bị đồng bộ và đầy đủ hơn nữa về các thiết bị
phục vụ cho việc soạn giáo án điện tử của giáo viên như hệ thống máy tính, máy chiếu,
loa… và hỗ trợ nối mạng internet để giáo viên dễ dàng cập nhật, kết nối các thông tin.
Việc thiết lập nên những phòng đa chức năng riêng với hệ thống máy chiếu cố
định cũng sẽ tạo thuận lợi nhiều hơn trong quá trình giảng dạy của giáo viên bằng giáo
án điện tử….
2.3. Các biện pháp tổ chức thực hiện ứng dụng phần mềm POWERPOINT để thiết
kế và dạy một số bài thực hành về vẽ biểu đồ trong ôn thi tốt nghiệp môn địa lý lớp
12
2.3.1.Quy trình và nguyên tắc thiết kế bài thực hành vẽ biểu đồ trên Powerpoint


2.3.1.1. Quy trình.
- Bước 1: Tìm hiểu rõ nội dung, yêu cầu, mục đích của bài thực hành vẽ biểu đồ cần
thực hiện. Bổ sung thêm những tư liệu cần thiết phục vụ nội dung, yêu cầu của bài vẽ
biểu đồ.
- Bước 2: Nghiên cứu những kiến thức lí thuyết của dạng biểu đồ cần hướng dẫn cho
học sinh, sao cho thực hành có kết quả.
- Bước 3: Sắp xếp trình tự công việc cần phải làm đối với bài biểu đồ mà học sinh cần
phải tiến hành.
- Bước 4: Cung cấp những kiến thức có liên quan đến bài thực hành để học sinh có thể
tự lựa chọn cách làm phù hợp.
- Bước 5: Chuẩn bị các cách làm mẫu

- Bước 6: Xây dựng kịch bản và thiết kế trên máy
- Bước 7: Kiểm tra lại
2.3.1.2. Nguyên tắc:
Để một bài thực hành vẽ biểu đồ đảm bảo nội dung và đáp ứng được yêu cầu dạy
học, trong quá trình thiết kế phải đảm bảo các nguyên tắc sau:
- Đảm bảo tính chính xác, khoa học: dù là loại biểu đồ nào, muốn thể hiện đúng được
bản chất của đối tượng địa lí, thì các số liệu khi vẽ phải đảm bảo tính chính xác cao,
điều này đối với vẽ biểu đồ trên máy thì thực hiện dễ dàng hơn rất nhiều so với vẽ tay
(thủ công). Tuy nhiên do có thể điều chỉnh các hình dạng, kích thước của biểu đô một
cách đơn lẻ, vì vậy nhất định phải chú ý nguyên tắc này tránh tình trạng làm thay đổi
tính chất của nội dung cần thể hiện.
- Đảm bảo tính trực quan, thẩm mĩ: bản chất của thực hành vẽ biểu đồ là trực quan hoá
các số liệu về các đối tượng địa lí, vì thế cần phải có sự lựa chọn màu sắc phù hợp,
không mờ nhạt và không quá loè loẹt. Trên mỗi slide không nên để biểu đồ có kích
thước quá to, hoặc quá nhỏ. Đồng thời phải có sự cân đối, hợp lí trong trình bày các yếu
tố trên mỗi biểu đồ (số liệu, bảng chú giải, tên biểu đồ…).
- Đảm bảo tính giáo dục: mặc dù bài thực hành vẽ biểu đồ chủ yếu để rèn luyện các kĩ
năng cho học sinh, nhưng thông qua các kĩ năng đó phải giáo dục cho các em khả năng
tự suy nghĩ, tự lực làm việc, coi trọng các giá trị của việc học đi đôi với hành, khả năng
áp dụng lí thuyết vào thực tế….
2.3.2. Ứng dụng phần mềm powerpoint để thiết kế và dạy học một số loại bài thực
hành vẽ biểu đồ địa lí trong chương trình ôn thi tốt nghiệp THPT lớp 12
2.3.2.1. Các bước khai thác, sử dụng Powerpoint để vẽ các dạng biểu đồ:
Bước 1: Vào Powerpoint -> chọn Insert Chart. Trên Slide sẽ xuất hiện một biểu đồ mẫu
hình cột ghép và và một bảng số liệu để ta có thể thay đổi số liệu theo nội dung cần vẽ.
Bước 2: Nhập số liệu cần vẽ vào bảng số liệu định sẵn trong LearningPowerpointDatsheet.
Bước 3: Lựa chọn kiểu biểu đồ cần vẽ ->Kích chọn vào biểu đồ, sau đó nhấp chuột
phải, chọn Chart type, trong đó có tất cả các dạng biểu đồ cần thiết. Nếu ta sử dụng

dạng biểu đồ nào thì kích chọn vào dạng đó -> OK, biểu đồ mẫu sẽ tự động chuyển
sạng dạng biểu đồ mà ta chọn.
VD: Muốn sử dụng biểu đồ hình tròn ta chọn: Pie.
Ở bên cạnh có thẻ: Chart sub-type với các dạng đường tròn khác nhau, ta lựa chọn dạng
đường tròn phù hợp -> OK.
Bước 4: Cho hiển thị các yếu tố khác của biểu đồ: Kích chuột phải vào biểu đồ, chọn
Chart options
+ Chọn Titles: hiển thị tên biểu đồ
Chart titles: đánh tên biểu đồ cần thể hiện ở trên cùng của biểu đồ.
Category(X) axis: đánh tên biểu đồ cần thể hiện ở dưới chân biểu đồ.
Value(Z) axis: đánh tên biểu đồ nếu muốn để ở bên trái của biểu đồ.
+ Chọn Axses: hiển thị số liệu trên trục tung và trục hoành.
+ Gridlines: hiển thị các dòng kẻ trên biểu đồ
+ Legend: lựa chọn vị trí hiển thị của bảng chú giải
+ Data labels: hiển thị số liệu trong biểu đồ….
Sau khi cho xuất hiện các yếu tố cần thiết của biểu đồ, việc chỉnh sửa sẽ tuỳ
thuộc vào người thiết kế. Muốn chỉnh sửa yếu tố nào thì kích đúp chuột vào đối tượng
đó để sửa từ phông chữ, màu sắc, kích thước…sao cho phù hợp.
2.3.2.2. Thiết kế các dạng biểu đồ cụ thể.
* Biểu đồ đồ thị
Buớc 1: Nhập dữ liệu: ™ <Menu> Insert à Chart ™ Nhập dữ liệu vào Datasheet
Bước 2: Thay đổi các giá trị trong đồ thị:

™ Nhấn chuột vào đồ thị
™ <Menu> View à Datasheet


Bước 3: Thay đổi kiểu vẽ đồ thị: ™ Nhấn chuột vào đồ thị ™ Chọn đường cần thay đổi
™ Nhấn phím chuột phải
™ Chart Type (Chọn kiểu vẽ) …

* Biểu đồ kết hợp
Cho bảng số liệu sau:
Năm

1990

1995

2000

2005

Than(triệu tấn)

4,60

8,40

11,60

42,50

Điện(Tỉ KW)

8,8

14,7

26,7

64,1

Ứng dụng Powerpoint để vễ đồ thị kết hợp dạng đường và cột
Các bước:
1.1. Nhập dữ liệu theo bảng:


™

Đồ thị mặc định như sau:

1.2- Thay đổi kiểu đồ thị: Chọn “điện” là dạng đường, “than” là dạng cột:
chuột vào đồ thị

™ Chọn

™ Chọn Menu Chart ™ Chon kiểu đồ thị dạng cột ™ Chọn OK.
™

Chọn chuột vào cột thể hiện “Điện” ™ Ấn phải chuột, Chọn Format Data Series…

™ Chọn Axis ™ Chọn Secondary Axis

™ Chọn OK
™ Tiếp tục chọn menu Chart (để Chọn kiểu đồ thị cho “Điện” đã được chọn)


™ Chọn OK. Kết quả cho đồ thị như sau:

1.3- Để hiển thị giá trị của các năm.

™ Chọn chuột vào đồ thị (dạng đường hoặc cột) ™ Ấn phải chuột
™ Chọn Format Data Series…

™ Chọn Data Labels


™ Chọn Value ™ Chọn OK, cho kết quả như sau:

1.4- Gán tên, nhãn cho đồ thị ™ Từ menu Chart, chọn Chart Options…

™ Điền các thông tin vào Titles với các thông tin ví dụ như sau:

™ Chọn OK, Kết quả như sau:


1.5- Thay đổi font chữ: ™ Chọn chuột vào chữ cần thay đổi của đồ thị

™ Ấn phải chuột, Chọn Format Data Labels (hoặc ấn đúp chuột lên khung chữ)

™ Xuất hiện bảng, Chọn Font.

™ Chọn kiểu chữ cần thay đổi ™ Chọn OK. Cho kết quả như sau:


™ Tiếp tục thực hiện cho các font chữ còn lại theo các bước trên, cho kết quả như ví dụ
sau:

* Biểu đồ dạng đường

(Vẽ biểu đồ bài 23 thực hành: Phân tích sự chuyển dịch cơ cấu ngành trồng trọt. Bài
tập 1 SGK địa lí 12 cơ bản trang 98 )
Giá trị sản xuất ngành trồng trọt(Theo giá so sánh 1994) Đv: Tỉ đồng
Năm

Lương thực

Rau đậu

Cây công nghiệp

Cây ăn quả

Cây khác

1990

33289,6

3477,0

6692,3

5028,5

1116,6

1995

42110,4

4983,6

12149,4

5577,6

1362,4

2000

55163,1

6332,4

21782,0

6105,9

1474,8

2005

63852,5

8928,2

25585,7

7942,7

1588,5

Biểu đồ thể hiện tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất của các nhóm cây trồng


(Các bước thực hiện như mục 2.3.2.1)
* Biểu đồ hình tròn
(Vẽ biểu đồ bài 22: Vấn đề phát triển nông nghiệp. SGK Địa lý lớp 12 cơ bản, trang
93)
Cho BSL: Cơ cấu giá trị sản xuất ngành trồng trọt năm 2005(Đơn vị:%)
Loại cây
Cơ
cấu
GTSX(%)

Lương thực
59,2

Rau đậu
8,3

Cây C.Nghiệp

Cây ăn quả

23,7

7,3

Cây khác
1,5

Biểu đồ: Cơ cấu giá trị sản xuất ngành trồng trọt (%)

(Các bước thực hiện như mục 2.3.2.1)
* Biểu đồ dạng miền
(Vẽ biểu đồ bài 23 thực hành: Phân tích sự chuyển dịch cơ cấu ngành trồng trọt. Bài
tập 2 SGK địa lí 12 cơ bản trang 99)
Cho BSL: Diện tích gieo trồng cây công nghiệp hàng năm và cây công nghiệp lâu năm
(Đơn vị: nghìn ha)


Năm

1975

1980

1985

1990

1995

2000

2005

Cây CN hàng năm

210,1

371,7

600,7

542,0

716,7

778,1

861,5

Cây CN lâu năm

172,8

256,0

470,3

657,3

902,3

1451,3

1633,6

Biểu đồ: Cơ cấu diện tích gieo trồng cây công nghiệp giai đoạn 1975-2005

(Các bước thực hiện như mục 2.3.2.1)
KẾT LUẬN
1. Kết quả nghiên cứu
Thông qua kết quả thực nghiệm đã chứng tỏ được rằng sử dụng phần mềm
Powerpoint trong dạy ôn thi tốt nghiệp phần thực hành vẽ biểu đồ sẽ phát huy được tính
chủ động, tích cực của học sinh trong giờ học địa lí. Dạy học bằng phần mềm
Powerpoint hiệu quả sẽ cao hơn so với dạy học địa lí theo các phương pháp truyền
thống
Thông qua các kết quả thực nghiệm và các biện pháp điều tra khác tôi thấy:
+ Về định lượng:
Dựa trên cơ sở trình độ đầu vào của 2 nhóm lớp 12 thực nghiệm và đối chứng
tương đương nhau. Quá trình thực nghiệm cho thấy điểm trung bình của nhóm lớp thực
nghiệm cao hơn nhóm lớp đối chứng ở tất cả các bài kiểm tra. Trung bình là 0,6 điểm.
Tỉ lệ % học sinh đạt điểm khá giỏi ở nhóm lớp thực nghiệm bao giờ cũng cao hơn so
với lớp đối chứng. Tỉ lệ chung của loại khá, giỏi nhóm lớp thực nghiệm cao hơn nhóm
lớp đối chứng là 40,7%. Ngược lại, tỉ lệ % số học sinh điểm dưới 5 lớp thực nghiệm
thấp hơn so với lớp đối chứng là 6,22%. Năm học 2009-2010 tỉ lệ tốt nghiệp của trường
THPT Sầm Sơn đạt 100%, trong đó số học sinh đạt điểm khá giỏi ở môn địa lí là trên
50%.
+ Về định tính:
- Ở nhóm lớp thực nghiệm đã hình thành ở học sinh một số kỹ năng học tập, kỹ
năng tự học, kỹ năng làm việc với sgk, bản đồ, biểu đồ...mà những kỹ năng không phải
dễ dàng hình thành từ những phương pháp dạy học truyền thống. Mặt khác, thông qua
việc học tập có sử dụng phần mềm Powerpoint trong dạy bài thực hành, học sinh ở


nhúm lp thc nghim ó quen dn vi phng phỏp hot ng t duy t lc tỡm

kim nhng kin thc mi ca bi hc, giỳp cho gi hc a lớ t hiu qu cao.
- i vi giỏo viờn: Vic s dng phn mm Powerpoint vo dy hc cỏc bi
thc hnh a lớ ũi hi ngi giỏo viờn phi cú mt s kin thc nht nh v phn
mm Powerpoint, cú trỏch nhim cao trong quỏ trỡnh son v hng dn hc sinh hc
tp bng phn mm Powerpoint trờn lp. Vic dy hc bng phn mm Powerpoint
trong bi thc hnh giỳp ngi giỏo viờn cú th nm c kh nng v cht lng hc
tp ca tng hc sinh ngay ti lp. Thụng qua ú cú th kp thi iu chnh cach dy
ca mỡnh cho phự hp vi trỡnh lnh hi ca tng hc sinh.
2. Kin ngh:
- Bn thõn phn mm Powerpoint ch l mt phng tin thc hin hot ng dy v
hc a lớ trờn lp, m trong phm vi no ú, phn mm Powerpoint dy hc cũn cú th
c coi l cụng c ỏnh giỏ kt qu hc tp ca hc sinh trong quỏ trỡnh hc tp mụn
a lớ. Vỡ vy cn tng cng ng dng phn mm Powerpoint trong dy hc cỏc bi
thc hnh núi chung v dy ụn thi tt nghip núi riờng khụng ngng nõng cao cht
lng hc tp ca hc sinh
- S GD & T cn t chc cỏc bui hi tho, cỏc lp tp hun v CNTT trong dy hc
nhm nõng cao trỡnh chuyờn mụn cho cỏc giỏo viờn a lớ mt cỏch cú h thng, cú
cht lng v phng phỏp dy hc bng phn mm Powerpoint
- Cn tip tc nghiờn cu lm rừ hn vic trin khai ni dung bi trờn lp kt hp vi
phng phỏp khỏc.
- ỏp ng nhu cu ng dng cụng ngh thụng tin trong trng hc, tụi ngh S
GD & T quan tõm hn na ti vic trang b thờm cỏc phũng mỏy trỏnh s chng
chộo trong vic trong vic ng kớ s dng cỏc phũng mỏy chiu ca giỏo viờn.
Kinh nghim trờn tuy ó cú kt qu song khụng trỏnh khi cỏc khim khuyt. Rt
mong c s gúp ý ca cỏc thy cụ v cỏc ng nghip sỏng kin kinh nghim
c hon thin tt hn.
Tụi xin chõn thnh cỏm n!
Chỳc cỏc ng chớ thnh cụng trong s nghip v cuc sng!
Sầm Sơn, ngày 20 tháng 05 năm 2011.
Ngời viết

Nguyễn Thị Thuỷ