Sáng kiến Kinh nghiệm: ứng dụng phần mềm tin học Power Point

ng dng phn mm tin hc Power Point, Get Quick Time Pro,
paint
vo thit k bi ging "Sinh tng hp Prụtờin" nhm mc ớch
nõng cao
cht lng hiu qu gi lờn lp.
I. Đặt vấn đề:
Thế kỷ XXI- thế kỷ của sự phát triển mạnh mẽ khoa học và công nghệ. Yêu
cầu mới của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nớc và những thách thức
bị tụt hậu trên con đờng tiến lên CNXH đòi hỏi các nhà trờng phải đào tạo nên
những con ngời lao động mới: thông minh, sáng tạo.
Để đạt đợc mục tiêu đó, hiện nay việc đổi mới chơng trình và phơng pháp dạy
học ở các trờng phổ thông đã và đang đợc quan tâm rất lớn.
Trong định hớng về phơng pháp và thiết bị dạy học Sinh học bậc THPT, sách
GK phân ban mới, Bộ GD- ĐT chỉ rõ:
"Cần xây dựng những băng hình, đĩa CD, phần mềm máy vi tính tạo thuận lợi
cho giáo viên giảng dạy những cấu trúc, quá trình sống ở cấp tế bào, phân tử và các
cấp trên cơ thể.
Trích:SGV SH Ban KHXH&NV Bộ sách thứ nhất-NXBGD-2003.
"Sinh học là khoa học thực nghiệm, phơng pháp dạy học gắn bó chặt chẽ với
thiết bị dạy học, do đó dạy Sinh học không thể thiếu các phơng tiện trực quan nh
mô hình, tranh vẽ, mẫu vật, phim ảnh...".
Trích: SGV SH BanKH TN Bộ sách thứ hai-NXBGD-2003.
Nh vậy, một trong những hớng để đổi mới phơng pháp dạy học đó là tăng cờng
việc sử dụng các phơng tiện dạy học hiện đại.
ở các trờng THPT nói chung và trờng THPT chuyên Phan Bội Châu nơi hiện
tôi đang công tác nói riêng đã và đang từng bớc đợc tăng cờng trang bị cơ sở vật
chất kỹ thuật cho các phòng học với sự trợ giúp của công nghệ thông tin. Bởi vậy,
việc thiết kế các bài giảng với sự trợ giúp của công nghệ thông tin nhằm nâng cao
hiệu quả dạy học đang đợc rất nhiều giáo viên quan tâm.
Lê Thị Kim Khánh Sáng kiến kinh nghiệm

3

Trong chơng I phần cơ sở di truyền học Sách giáo khoa sinh học 11 có
một số bài dạy với khối lợng kiến thức khá nhiều và trừu tợng. Học sinh cha bao giờ
đợc quan sát trong thực tế, vì đây là chơng nói về cơ sở vật chất và cơ chế di truyền
nhng ở cấp độ phân tử.
Muốn quan sát, nhìn thấy chúng trên tiêu bản thì buộc phải có kính hiển vi
điện tử với độ phóng đại cực lớn cha kể đến còn phải nhiều công đoạn kỷ thuật
công phu, phức tạp và tốn nhiều thời gian.
Thế nhng thực tế ở hầu hết các trờng THPT chúng ta: các dụng cụ thí nghiệm,
đồ dùng dạy học nh kính hiển vi điện tử, các hoá chất còn cha đợc trang bị đầy
đủ.
Vì thế, trong quá trình thực hiện giảng dạy các bài dạy ở chơng này, giáo viên
thờng gặp phải một số khó khăn liên quan đến đồ dùng dạy học. Bài "Sinh tổng hợp
prôtêin" là một trong số những bài đó.
Phơng pháp truyền thống thờng đợc áp dụng khi giảng dạy đến bài này là
thuyết trình. Giáo viên sử dụng các bức tranh in sẵn hoặc trực tiếp vẽ hình lên
bảng cho các em quan sát diễn giải rồi yêu cầu các em ghi chép lại các ý cơ
bản. Các câu hỏi, những tình huống có vấn đề tuy có đợc đặt ra nhng rất hạn chế -
vì khối lợng kiến thức của bài này khá lớn lại rất trừu tợng, phải mất nhiều thời gian
cho thuyết trình và ghi chép.
Với cách làm này thờng không phát huy đợc cao độ tính tích cực, chủ động,
sáng tạo trong học tập, học trò khi học thờng thụ động, dễ nhàm chán, hiệu quả giờ
dạy không cao.
Làm thế nào để trong thời lợng chơng trình bó hẹp chỉ một tiết dạy, trên không
chỉ một nhóm đối tợng HS, mọi GV có thể vừa kiểm tra bài cũ, vừa khai thác xây
dựng, hình thành các kiến thức mới, không những thế còn phải khắc sâu, mở rộng
kiến thức mới cho HS, giúp các em vận dụng tốt các kiến thức mới khi giải thích
các sự vật, hiện tợng thực tiễn trong cuộc sống và có thể hoàn thành tốt mọi bài tập

có liên quan, giúp HS có thêm hào hứng, hứng thú khi học tập để rồi ngày một yêu
thích môn sinh học hơn. Đây cũng chính là một trong những yếu tố góp phần nâng
cao chất lợng hiệu quả giờ lên lớp.
Để góp phần khắc phục đợc các khó khăn nêu trên, tôi đã chọn đề tài: ứng
dụng phần mềm tin học Power Point, Get Quick Time Pro, paint ... vào thiết kế bài
Lê Thị Kim Khánh Sáng kiến kinh nghiệm

4

giảng "Sinh tổng hợp Prôtêin" nhằm mục đích nâng cao chất lợng hiệu quả giờ lên
lớp.
II. Nội dung.
II.1. Mục đích, yêu cầu giảng dạy của bài :
Qua bài này học sinh phải:
Qua bài này học sinh phải:
-
-
Nêu đ
Nêu đ
ợc những thành phần tham gia vào quá trình sinh tổng hợp prôtêin.
ợc những thành phần tham gia vào quá trình sinh tổng hợp prôtêin.
-
-
Trình tự diễn biến của quá trình sinh tổng hợp prôtêin.
Trình tự diễn biến của quá trình sinh tổng hợp prôtêin.
-
-
Cơ chế giải mã để hình thành cấu trúc bậc I của phân tử prôtêin.
Cơ chế giải mã để hình thành cấu trúc bậc I của phân tử prôtêin.
-

-
Giải thích đ
Giải thích đ
ợc vì sao thông tin di truyền giữ trong nhân mà vẫn chỉ đạo đ
ợc vì sao thông tin di truyền giữ trong nhân mà vẫn chỉ đạo đ
ợc
ợc
sự tổng hợp prôtêin ở ngoài nhân.
sự tổng hợp prôtêin ở ngoài nhân.
-
-
Xác định đ
Xác định đ
ợc mối quan hệ về số l
ợc mối quan hệ về số l
ợng giữa bộ ba mã sao và số axit amin môi
ợng giữa bộ ba mã sao và số axit amin môi
tr
tr
ờng cần cung cấp, cũng nh
ờng cần cung cấp, cũng nh
giữa số bộ ba mã sao và số axit amin có trong phân tử
giữa số bộ ba mã sao và số axit amin có trong phân tử
prôtêin mới đ
prôtêin mới đ
ợc hình thành.
ợc hình thành.
-
-
Xác định đ

Xác định đ
ợc các sản phẩm tạo ra sau quá trình sinh tổng hợp prôtêin khi nó
ợc các sản phẩm tạo ra sau quá trình sinh tổng hợp prôtêin khi nó
cần đến.
cần đến.
-
-
Phát triển năng lực suy luận ở học sinh qua việc xác định nhiệm vụ của các
Phát triển năng lực suy luận ở học sinh qua việc xác định nhiệm vụ của các
bộ ba mã sao và số axit amin có trong phân tử prôtêin do nó quy định, từ chiều của
bộ ba mã sao và số axit amin có trong phân tử prôtêin do nó quy định, từ chiều của
mã gốc suy ra chiều mã sao và chiều dịch mã.
mã gốc suy ra chiều mã sao và chiều dịch mã.
-
-
Từ kiến thức: Hoạt động của các cấu trúc vật chất trong tế bào là nhịp nhàng
Từ kiến thức: Hoạt động của các cấu trúc vật chất trong tế bào là nhịp nhàng
và thống nhất, bố mẹ truyền cho con không phải là các tính trạng có sẵn mà là các
và thống nhất, bố mẹ truyền cho con không phải là các tính trạng có sẵn mà là các
ADN- cơ sở vật chất của các tính trạng biểu hiện, học sinh quan niệm đúng về tính
ADN- cơ sở vật chất của các tính trạng biểu hiện, học sinh quan niệm đúng về tính
vật chất của hiện t
vật chất của hiện t
ợng di truyền.
ợng di truyền.
II.2. Đồ dùng dạy học :
- Máy vi tính có cài đặt sẵn giáo trình điện tử do tác giả thiết kế.
- Máy chiếu, bảng chiếu.
II.3. Trọng tâm bài dạy:
Bài này có nhiều nội dung kiến thức mới và khó đối với học sinh, để đạt đợc

mục đích yêu cầu bài dạy, cần đặt trọng tâm ở:
Lê Thị Kim Khánh Sáng kiến kinh nghiệm

5

Các mục: I.2.b)
Tổng hợp chuỗi polipeptit.
Tổng hợp chuỗi polipeptit.
II. Sự điều hoà quá trình sinh tổng hợp prôtêin.
II.4. Phân tích cấu trúc nội dung và ph ơng pháp giảng dạy của bài :
Trớc khi học sinh học đến bài này, các em đã đợc học bài 16: Axit nuclêic và
prôtêin.
Vì thế trớc khi vào nội dung bài mới, GV có thể hỏi bài cũ.
Có khá nhiều vấn đề để GV có thể lựa chọn khi đặt câu hỏi kiểm tra bài cũ.
Tuy nhiên tôi sử dụng bài tập sau:
ứng dụng trình duyệt Power Point trong phần này, trớc tiên tôi cho hiển thị lên
màn hình đề bài, tiếp đến điều khiển bút laze (hoặc con trỏ) đến các vị trí nuclêôtít
(trên ADN mẫu) hoặc ribônuclêôtit (trên mARN tơng ứng) cần xác định, yêu cầu
học sinh trả lời rồi mới cho hiển thị lên màn hình phần đáp án sau khi các em đã
hoàn thành xong.
Giáo viên cũng có thể thiết kế cho các em học sinh sử dụng máy (dới sự giám
sát của giáo viên), tự lựa chọn các nuclêôtit (hoặc các ribônuclêôtit) tơng ứng lắp
ghép vào các vị trí xác định.
Nếu các em lựa chọn để ghép sai, máy sẽ không chấp nhận, báo lỗi rồi yêu cầu
các em chọn lại.
Còn nếu các em làm đúng, máy sẽ chấp nhận và việc lắp ghép của các em
thành công.
Lê Thị Kim Khánh Sáng kiến kinh nghiệm

6

Bài tập:
Dựa vào các nuclêôtit trên ADN mạch khuôn của một loài vi khuẩn dới đây,
hãy xác định trình tự các nuclêôtít trên ADN mạch mẫu và các ribônuclêôtit t-
ơng ứng trên mARN đợc tổng hợp.
mạch mẫu : ....................................................................................
mạch khuôn : T A X X A G A T A X T T A T X
mARN : ....................................................................................
ADN