Áp dụng phương pháp “bàn tay nặn bột” trong dạy môn khoa học lớp 5

I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Lý do chọn đề tài:
Trong chương trình bậc tiểu học, các môn học đều có một vị trí rất quan trọng
nhằm cung cấp cho trẻ hệ thống kiến thức về tự nhiên và xã hội, những kỹ năng cơ
bản để trẻ tiếp tục học tập lên các cấp học và áp dụng vào trong thực tế cuộc sống.
Trong các môn học, các kiến thức có liên quan nhiều đến thực tế cuộc sống và lao
động sản xuất đó là môn khoa học. Môn Khoa học ở bậc tiểu học cung cấp cho trẻ:
* Một số kiến thức cơ bản, ban đầu và thiết thực về:
- Sự trao đổi chất, nhu cầu dinh dưỡng và sự lớn lên của cơ thể người. Cách
phòng tránh một số bệnh thông thường và bệnh truyền nhiễm.
- Sự trao đổi chất, sự sinh sản của thực vật, động vật.
- Đặc điểm và ứng dụng của một số chất, một số vật liệu và dạng năng lượng
thường gặp trong đời sống và sản xuất.
* Bước đầu hình thành và phát triển những kĩ năng :
- Ứng xử thích hợp trong các tình huống có liên quan đến vấn đề sức khoẻ của
bản thân, gia đình và cộng đồng.
- Quan sát và làm một số thí nghiệm thực hành khoa học đơn giản gần gũi với
đời sống, sản xuất.
- Nêu thắc mắc, đặt câu hỏi trong quá trình học tập, biết tìm thông tin để giải
đáp. Biết diễn đạt những hiểu biết bằng lời nói, bài viết, hình vẽ, sơ đồ ...
- Phân tích, so sánh, rút ra những dấu hiệu chung và riêng của một số sự vật,
hiện tượng đơn giản trong tự nhiên.
* Hình thành và phát triển những thái độ và thói quen:
Tự giác thực hiện các quy tắc vệ sinh, an toàn cho bản thân, gia đình và cộng
đồng.

1


Ham hiểu biết khoa học, có ý thức vận dụng những kiến thức đã học vào đời
sống.

Yêu con người, thiên nhiên, đất nước, yêu cái đẹp. Có ý thức và hành động
bảo vệ môi trường xung quanh.
Tuy nhiên trong thời gian vừa qua, môn khoa học trong chương trình giảng
dạy ở bậc tiểu học thường được coi là môn học phụ. Giáo viên và các bậc phụ
huynh đều hướng trọng tâm đến môn Toán và Tiếng Việt. Chính vì vậy mà trong
các giờ khoa học thường giáo viên không đầu tư quá nhiều thời gian nghiên cứu về
bài dạy, giáo viên chỉ sử dụng các phương pháp dạy học truyền thống (học sinh
quan sát tranh ảnh hoặc sử dụng phương pháp thí nghiệm qua các hình vẽ được thể
hiện trong sách giáo khoa và đưa ra các ý kiến thảo luận, giáo viên kết luận)
phương pháp này thường được tiến hành rập khuôn qua các giờ học dẫn đến không
gây được hứng thú cho học sinh, học sinh không tập trung chú ý cao trong giờ học
dẫn đến học sinh khó nghi nhớ được kiến thức và không huy động được những
hiểu biết của trẻ. Từ đó, trong quá trình giảng dạy, bản thân luôn trăn trở và suy
nghĩ cần phải có sự đổi mới về cách dạy và cách học môn Khoa học để giúp học
sinh có những hiểu biết một cách khoa học, lôgic và có cơ sở lý luận về những kiến
thức của môn khoa học.
Qua trải nghiệm áp dụng phương pháp bàn tay nặn bột vào dạy môn Khoa học
tại trường Tiểu Học Lê Quý Đôn, bản thân thấy học sinh học tập rất hào hứng và
nắm vững được kiến thức của môn học, bài học. Vì thế tôi chọn đề tài “Áp dụng
phương pháp “Bàn tay nặn bột” trong dạy môn Khoa học lớp 5”.
II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Cơ sở lý luận:
Phương pháp dạy học là những cách thức làm việc giữa thầy giáo và học
sinh, nhờ đó mà học sinh nắm vững được kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo, hình thành
được thế giới quan và năng lực. Trong một tiết dạy, mỗi giáo viên đều có những
phương pháp riêng của mình giúp học sinh lĩnh hội kiến thức, hình thành những kỹ
năng và thái độ. Tuy nhiên, không phải tiết dạy nào cũng đạt hiệu quả, học sinh
2

vừa ghi nhớ được kiến thức vừa hình thành được kỹ năng giải quyết các vấn đề
liên quan đến bài học và hình thành được thái độ tích cực yêu thích môn học.
Vì vậy cần phải cần xây dựng kế hoạch bài học theo hướng tích cực (dạy học tích
cực) chính là phát huy được tính tích cực nhận thức của học sinh. Nói cách khác là
“Dạy học lấy hoạt động của người học làm trung tâm”. Một trong những phương
pháp có nhiều ưu điểm, phát huy được tính tích cực nhận thức của học sinh, dạy
học lấy hoạt động của người học làm trung tâm đó là phương pháp “Bàn tay nặn
bột”. Phương pháp dạy học Bàn tay nặn bột (BTNB), tiếng Pháp là La main à la
pâte - viết tắt là LAMAP; tiếng Anh là Hands-on, là phương pháp dạy học khoa
học dựa trên cơ sở của sự tìm tòi - nghiên cứu, áp dụng cho việc dạy học các môn
khoa học tự nhiên. Phương pháp này được khởi xướng bởi Giáo sư Georges
Charpak (Giải Nobel Vật lý năm 1992). Theo phương pháp BTNB, dưới sự giúp
đỡ của giáo viên, chính học sinh tìm ra câu trả lời cho các vấn đề được đặt ra trong
cuộc sống thông qua tiến hành thí nghiệm, quan sát, nghiên cứu tài liệu hay điều
tra để từ đó hình thành kiến thức cho mình. Phương pháp Bàn tay nặn bột gồn 5
bước sau:
Bước 1: Tình huống xuất phát và câu hỏi nêu vấn đề
Bước 2: Bộc lộ biểu tượng ban đầu
Bước 3: Đề xuất câu hỏi và phương án thí nghiệm
Bước 4: Tiến hành thí nghiệm tìm tòi - nghiên cứu
Bước 5: Kết luận, hợp thức hóa kiến thức
Trong những năm gần đây phương pháp Bàn tay nặn bột bước đầu được đưa
vào thử nghiệm trong dạy học ở một số trường Tiểu học tại Việt Nam. Việc nghiên
cứu áp dụng phương pháp này vào dạy học sao cho phù hợp với điều kiện cụ thể
của nhà trường là vấn đề hết sức cần thiết góp phần đổi mới phương pháp dạy học.
Có như vậy mới hình thành cho học sinh phương pháp học tập đúng đắn, giúp học
sinh thực sự trở thành “chủ thể” tìm kiếm tri thức.
2. Thực trạng của vấn đề
2.1 Thuận lợi:
3

Được sự quan tâm của Phòng Giáo dục và Đào tạo, Ban giám hiệu trường
Tiểu học Lê Quý Đôn trong việc tổ chức tập huấn, hội thảo để nâng cao chuyên
môn, nghiệp vụ cho đội ngũ giáo viên.
Cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy và học tương đối đầy đủ để đáp ứng cho
việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực.
Ở vùng thuận lợi nên rất thuận tiện trong việc cập nhật thông tin về nghiệp
vụ, chuyên môn, chuẩn bị những kiến thức, phương tiện, đồ dùng dạy học liên
quan đến bài dạy.
Học sinh thực hiện tốt việc chuẩn bị đồ dùng học tập ở lớp, ở nhà, mạnh dạn
khi giao tiếp; khả năng tự học, hợp tác trong học nhóm và chia sẻ kết quả trong học
tập.
Qua quá trình áp dụng phương pháp “Bàn tay nặn bột” vào trong các lớp
học, có thể nhận thấy sự ham thích của học sinh. Các em hứng thú với những hoạt
động tìm hiểu kiến thức mới. Điều này chứng tỏ học sinh luôn ham thích được học
tập, hăng say tìm tòi và sang tạo.
2.2. Khó khăn:
*Về giáo viên:
- Giáo viên còn lúng túng trong việc sử dụng phương pháp và hình thức tổ chức
dạy học .
- Mất nhiều thời gian và tốn kém cho việc chuẩn bị một tiết dạy như: chuẩn bị
dụng cụ thí nghiệm,vật thật, phiếu học tập, ….
- Giáo viên không chủ động về thời gian tiết dạy, ngại điều chỉnh các hoạt động
dạy học trong bài học.
- Giáo viên còn hạn chế, thiếu một số kỹ năng dạy học đặc biệt là kỹ năng đưa ra
tình huống xuất phát và câu hỏi nêu vấn đề.
*Về phía học sinh:
- Phương pháp Bàn tay nặn mới áp dụng nên học sinh còn bị động trong các
bước và các hoạt động, chưa quen với việc chuẩn bị hệ thống kiến thức để đưa ra

những hiểu biết ban đầu.
4


- Học sinh khó khăn trong việc đề xuất, thực hiện phương án tìm tòi nghiên
cứu thế nào để hoạt động có hiệu quả.
- Một số học sinh còn hạn chế khi hiểu nghĩa các từ ngữ khoa học khi làm thí
nghiệm.
- Một số học sinh ngôn ngữ viết và ngôn ngữ nói còn hạn chế về cách diễn
đạt, ghi chép chậm, chưa biết cách ghi chép khoa học.
* Về cơ sở vât chất, trang thiết bị của trường:
- Trang thiết bị nói chung trong các lớp học chưa đầy đủ phục vụ cho việc tổ chức
các hoạt động dạy học, nhất là còn thiếu các phương tiện hỗ trợ hoạt động báo cáo,
thảo luận của học sinh như máy tính, projector, máy chiếu sách, flip chart, máy
chiếu bản trong... Dụng cụ thí nghiệm còn chưa đồng bộ và thiếu chính xác. Nguồn
tài liệu bổ trợ cho hoạt động tìm tòi - khám phá của học sinh còn hạn chế.
- Mặt khác, số học sinh trên một lớp quá đông nên việc tổ chức học tập theo
nhóm rất khó khăn. Điều này cũng gây khó khăn trong việc tổ chức các hoạt động
tham quan…..
3. Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề
Phương pháp Bàn tay nặn bột là một phương pháp dạy học theo thuyết kiến
tạo, khuyến khích học sinh tự xây dựng kiến thức cho mình dựa trên những thực
nghiệm cá nhân và áp dụng trực tiếp vào môi trường học tập của các em. Mỗi cá
nhân học sinh là trung tâm của tiến trình dạy học, còn giáo viên đóng vai trò tổ
chức điều khiển và là người đại diện cho tri thức khoa học chính thống, đóng vai
trò trọng tài để thể chế hóa tri thức mới của bài học. Đây là một phương pháp dạy
học hình thành ở người học một tính cách năng động, tự tin; đức tính ham học,
ham tìm hiểu và khám phá về thế giới tự nhiên, xã hội và con người.. Qua bài viết
này, tôi xin được chia sẻ một số kinh nghiệm, mong rằng lãnh đạo và đồng nghiệp
bổ sung để sáng kiến đi vào thực tế giảng dạy đạt hiệu quả nhằm nâng cao chất

lượng dạy học môn Khoa học nói riêng và chất lượng dạy học bậc Tiểu học nói
chung.
Để áp dụng phương pháp “Bàn tay nặn bột” đạt được hiệu quả cao trong
môn Khoa học lớp 5 tôi đã thực hiện tốt các công việc sau:
5


1. Nghiên cứu về phương pháp “Bàn tay nặn bột”.
2. Thực hiện điều chỉnh và xây dựng ý tưởng cho bài dạy.
3. Hướng dẫn học sinh các bước học theo phương pháp “Bàn tay nặn bột”
4. Tiến hành giờ học vận dụng phương pháp “Bàn tay nặn bột”.
3.1 Nghiên cứu về phương pháp “Bàn tay nặn bột” :
Phương pháp Bàn tay nặn bột là một phương pháp dạy học theo thuyết kiến tạo,
khuyến khích học sinh tự xây dựng kiến thức cho mình dựa trên những thực
nghiệm cá nhân và áp dụng trực tiếp vào môi trường học tập của các em đặc biệt
đối với môn khoa học. Để các em có những giờ học đầy hứng thú cùng với sự tìm
tòi tôi đã tìm hiều rất kỹ về khái niện, quy trình thực hiện qua tài liệu tham khảo và
hiệu quả dạy học của những tiết học có áp dụng phương pháp này trong và ngoài
nhà trường để tìm hiểu những mặt ưu, điểm và tồn tại để rút kinh nghiệm cho bản
thân. Ngoài ra tôi còn ghi chép cuối mỗi tiết dạy những vấn đề học sinh còn gặp
lứng túng khi làm thí nghiệm, quan sát hoặc không hiểu nghĩa các từ ngữ khoa học
để rút kinh nghiệm và giải thích cho học sinh trong những bài học sau.
3. 2 Thực hiện điều chỉnh và xây dựng ý tưởng cho bài dạy.
Đặc thù của phương pháp “Bàn tay nặn bột” là dưới sự giúp đỡ của giáo viên,
chính học sinh tìm ra câu trả lời cho các vấn đề được đặt ra trong cuộc sống thông
qua tiến hành thí nghiệm, quan sát, nghiên cứu tài liệu hay điều tra để từ đó hình
thành kiến thức cho học sinh cho nên giáo viên phải lên kế hoạch những bài học có
sử dụng phương pháp này để chủ động nghiên cứu kĩ nội dung bài, xác định nội
dung kiến thức trọng tâm của bài. Từ những yêu cầu kiến thức như vậy, giáo viên
xây dựng các hoạt động cụ thể trong tiết dạy. Qua đó, lựa chọn phương pháp và

hình thức tổ chức dạy học phù hợp. Có bài học, áp dụng phương pháp “Bàn tay
nặn bột” xuyên suốt cả bài, nhưng có bài chỉ áp dụng phương pháp này vào một
hoạt động để giải quyết một vấn đề kiến thức trong bài. Để phân bố thời gian hợp
lý cần phải tính toán kỹ thời gian cho từng hoạt động và chủ động xin ý kiến trong
những tiết sinh hoạt chuyên môn để điều chỉnh sao cho phù hợp mục tiêu bài học.
3.3. Hướng dẫn học sinh cách học theo phương pháp “Bàn tay nặn bột”:
6


Vì đây là một phương pháp dạy học mới đòi hỏi sự tích cực học tập, nghiên cứu –
tìm tòi của học sinh, nên tôi hướng dẫn các em phải biết cách học. Khi làm thí
nghiệm hay quan sát hoặc nghiên cứu tài liệu để tìm ra câu trả lời, giáo viên cần
hướng dẫn học sinh biết chú ý đến các thông tin chính để rút ra kết luận tương ứng
với câu hỏi. Đối với các thí nghiệm cần quan sát một số hiện tượng để rút ra kết
luận như: khi học sinh đốt những mẫu vải để phân biết sợi tự nhiên hay sợi nhân
tạo trong bài: Tơ, sợi - giáo viên nên lưu ý cho học sinh chú ý vào các hiện tượng
để lấy thông tin, nhắc nhở học sinh bám vào mục đích thí nghiệm để làm gì, trả lời
câu hỏi nào...
Đối với các thí nghiệm cần đo đạc, lấy số liệu, giáo viên yêu cầu học sinh ghi
chép lại các số liệu để từ đó rút ra nhận xét. Tôt nhất, giáo viên nên chuẩn bị mẫu
ghi chú kết quả thí nghiệm và phát cho học sinh lúc bắt đầu làm thí nghiệm.
3.4. Tiến hành giờ học vận dụng phương pháp “Bàn tay nặn bột” giáo
viên phải:
- Ưu tiên thực hiện thí nghiệm trực tiếp trên vật thật. Ví dụ khi dạy bài 27: Sự
sinh sản của thực vật có hoa, đối với bài này chủ yếu là các em quan sát vật thật và
đọc tài liệu cho nên tôi đã hướng dẫn học sinh sưu tầm hoa có cả nhụy và nhị trên
cùng một bông như hoa râm bụt ; hoa có nhị và nhụy riêng như hoa mướp, hoa đu
đủ….
- Giao cho học sinh chuẩn bị các vật liệu đối với thí nghiệm đơn giản và giáo viên
cần chuẩn bị trước các thí nghiệm dự kiến để có kết quả như mong muốn.

- Vận dụng tối đa những nguyên liệu sẵn có, dễ kiếm để thực hiện thí nghiệm, ví
dụ khi dạy bài: Đá vôi, xi măng không cần phải có a xít pha loãng để các em làm
thí nghiệm mà tôi dùng nước cốt chanh để thí nghiệm hoặc nhúng một đoạn cao su
vào nước sôi để biết cao su có cách nhiệt không thay vì đốt đoạn cao su trong bài:
Cao su,chất dẻo
-Sử dụng công nghệ thông tin cho bài dạy áp dụng phương pháp Bàn tay nặn bột
đúng lúc, đúng chỗ, hợp lí như bài: Cây con mọc lên từ hạt, đối với bài này nếu
như chúng ta dùng một đoạn vi deo chiếu hình ảnh cây con mọc lên từ hạt để giới
7


thiệu bài thì vô tình đã cung cấp kiến thức mà không còn sự khám phá của học
sinh.
- Sắp xếp bàn ghế phù hợp và khoảng cách giữa các nhóm có đủ chỗ cho giáo
viên di chuyển quan sát và hướng dẫn các nhóm vì khi các em thí nghiệm sẽ có
những học sinh vì quá tò mò làm hỏng hay mất an toàn khi sử dụng nến để đốt như
trong bài : Biến đổi hóa học hay bài: Tơ, sợi để chứng minh sợi tự nhiên hay sợi
nhân tạo hoặc những nhóm học sinh còn lúng giáo viên di chuyển dễ dàng để giúp
các em. Ngoài ra giáo viên phải tạo được không khí lớp học vui vẻ, thoải mái,
thích thú cho học sinh trong học tập.
- Có chỗ dành riêng để vật liệu lớp học , các dụng cụ thí nghiệm hay vật thật phải
để đúng nơi quy định để học sinh dễ lấy bên cạnh đó đối với những thí nghiệm có
sử dụng các vật như: nến, kéo, nước nóng phải có hoặc hộp để đựng trong lúc làm
thí nghiệm…cần phải hướng dẫn các em trong quá trình làm thí nghiệm hết sức
cẩn thận để tránh tai nạn không may xẩy ra trong giờ học.
-Trong quả trình giảng dạy khi áp dụng phương pháp “Bàn tay nặn bột” không sử
dụng sách giáo khoa, không nêu tên bài học trước khi học (với những bài thể hiện
nội dung bài học ở đề bài), không nhất thiết hoạt động nào cũng áp dụng phương
pháp này.
- Kiểm tra vở thí nghiệm của học sinh vì vở ghi chép cá nhân để ghi lại những ý

tưởng của mình, những điều đã được sửa chữa lại, cho phép giữ lại vết tích của
những thử nghiệm liên tiếp, đánh dấu được tiến trình nghiên cứu nếu như học sinh
nào quên vở thí nghiệm thì giáo viên sẽ kịp thời giúp đỡ các em bằng những mẫu
phiếu mà giáo viên chuẩn bị sẵn để các em không bị lỡ nhịp trong quá trình nghiên
cứu.
- Kiểm tra đồ dùng học tập học sinh đã chuẩn bị đủ chưa nếu như một nhóm nào
đó thiếu thì giáo viên điều chỉnh nhóm kịp thời.
- Điều chỉnh nhóm sao cho các nhóm có những học sinh ghi chép nhanh, rõ ràng,
có kỹ năng quan sát và làm các thí nghiệm để chỉ dẫn cho những học sinh yếu làm
theo.
8


- Giải thích cho các em những tù ngữ khoa học khó hiểu khi các em ghi kết luận ví
dụ như: cách điện, dẫn điện, thụ phấn, thụ tinh, đàn hồi…..
* Qua những giải pháp cụ thể trên tôi rút ra một số kinh nghiệm để dạy học có hiệu
quả môn khoa học theo phương pháp “Bàn tay nặn bột” giáo viên cần:
- Có hiểu biết nhất định về các vấn đề tự nhiên, khoa học. Nắm vững kiến thức
môn TNXH, Khoa học ở các khối lớp.
- Có hiểu biết về các kỹ năng như: Kỹ năng tổ chức lớp học; kỹ năng hoạt động
nhóm của học sinh; kỹ năng lắng nghe ý kiến, đề xuất của học sinh ; kỹ năng phân
tích, tổng hợp ý kiến và đặc biệt là kỹ năng đưa ra tình huống xuất phát và câu hỏi
nêu vấn đề. Như chúng ta đã biết câu hỏi nêu vấn đề là câu hỏi nhằm định hướng
học sinh theo chủ đề của bài học nhưng cũng đủ”mở” để kích thích sự tò mò của
học sinh. Câu hỏi nêu vấn đề thường là câu hỏi nhằm mục đích làm bộc lộ quan
niệm ban đầu của học sinh cho nên giáo viên phải đầu tư suy nghĩ và cẩn trọng
trong việc đặt câu hỏi nêu vấn đề vì chất lượng của câu hỏi sẽ ảnh hưởng rất lớn
đến ý đồ dạy học ở các bước tiếp theo của tiến trình phương pháp và sự thành công
của bài học vì vậy thiết kế và sử dụng tình huống xuất phát, câu hỏi nêu vấn đề
phải có hiệu quả

Ví dụ: Khi dạy bài Hỗn hợp và dung dịch, để kích thích sự tò mò, ham khám phá,
giáo viên nên đặt vấn đề: Hỗn hợp và dung dịch có gì khác nhau? Làm thế nào để
tách các chất ra khỏi dung dịch và hỗn hợp?
- Chủ động điều chỉnh nội dung bài học theo phương pháp “Bàn tay nặn bột”
nhưng phải đảm bảo mục bài học và phù hợp với đối tượng học sinh . Giáo viên
cần phải dự báo trước thời gian cho hoạt động, chủ động những câu hỏi gợi mở để
giúp học sinh khi các em gặp khó khăn trong học tập.
- Với phương pháp này, không thể dạy học mà không có các đồ dùng và phương
tiện hỗ trợ, vì vậy người giáo viên cần chuẩn bị kỹ đồ dùng dạy học và phương tiện
dạy học bên cạnh đó hướng dẫn nhóm trưởng phân công cho các thành viên trong
nhóm chuẩn bị các đồ dùng học tập mà học sinh có để phục vụ tiết học, việc làm
này tạo cho học sinh có ý thức sưu tầm, bảo quản tốt đồ dùng dạy học.
9


Mục tiêu của phương pháp Bàn tay nặn bột là tạo nên tính tò mò, ham muốn
khám phá và say mê khoa học của học sinh. Ngoài ra còn chú ý nhiều đến việc rèn
luyện kĩ năng diễn đạt thông qua ngôn ngữ nói và viết cho học sinh, nhưng qua
thực tế áp dụng có rất nhiều vấn đề mà khi dạy người giáo viên gặp phải đó là: Học
sinh khó khăn trong việc đề xuất, thực hiện phương án tìm tòi nghiên cứu thế nào
để hoạt động có hiệu quả. Một số học sinh ngôn ngữ viết và ngôn ngữ nói còn hạn
chế về cách diễn đạt, ghi chép chậm…dẫn đến thời gian kéo dài và giáo viên
không chủ động tiết học vì vậy:
- Để thực hiện một hoạt động sử dụng phương pháp Bàn tay nặn bột, học sinh khó
khăn khó đưa đề xuất đầy đủ và chuẩn xác đối với các kiến thức phức tạp, thí
nghiệm cần thực hiện để kiểm chứng trong việc thực hiện phương án tìm tòi
nghiên cứu thế nào để hoạt động có hiệu quả.Giáo viên có thể chuẩn bị một loạt
các vật dụng liên quan đến việc làm thí nghiệm, sau đó yêu cầu các nhóm lên lấy
đồ dùng cần thiết để làm thí nghiệm chứng minh. Với cách này, giáo viên có thể
định hướng được học sinh làm thí nghiệm không quá xa với thí nghiệm cần làm,

đồng thời cũng dễ dàng chuẩn bị vật liệu thí nghiệm cho tiết học.
- Để giúp học sinh bớt khó khăn và tạo tâm lý thoải mái, mạnh dạn khi học sinh
đề xuất phương án tìm câu trả lời, giáo viên không nên nhận xét phương án đó
đúng hay sai mà nên hỏi ý kiến các học sinh khác nhận xét, phân tích.
Ví dụ: Khi tìm hiểu cao su có cách nhiệt không? Học sinh A nói rằng: nên cầm
một đoạn cao su trên tay rồi đốt, học sinh B nói rằng chỉ cần lấy một đoạn cao su
nhúng vào ly nước vừa đun sôi…
Trong trường hợp trên nếu học sinh khác không trả lời được thì giáo viên gợi ý
những mâu thuẫn mà phương án đó không đưa ra được câu trả lời nhằm gợi ý để
học sinh tự rút ra nhận xét và loại bỏ phương án. Giáo viên cũng có thể ghi chú
trên bảng một lượt các ý kiến khác nhau rồi yêu cầu cả lớp cho ý kiến nhận xét và
giáo viên cũng nên chuẩn bị sẵn sàng cho tình huống học sinh không nêu được
phương án tìm câu trả lời hoặc các phương án đưa ra quá ít, nghèo về ý tưởng ( đối
với những trường hợp có nhiều phương án tìm câu trả lời). Với trường hợp này
giáo viên nên chuẩn bị sẵn một số phương án để đưa ra hỏi ý kiến học sinh.
10


Trong một lớp học trình độ học sinh không đồng đều cả về nhận thức và ngôn
ngữ nói, ngôn ngữ viết. Trong điều kiện như thề giáo viên không nên nóng vội vì
sợ mất thời gian mà :
+ Tạo điều kiện thuận lợi cho các cuộc trao đổi và những cuộc tiếp xúc tập thể mà
ở đó học sinh có thể thảo luận với nhau được dễ dàng.
+ Rèn luyện ngôn ngữ nói cho học sinh trong các hoạt động tìm tòi, nghiên cứu và
có mặt ở mọi thời điểm sao cho học sinh có thể.
+ Với phương pháp bàn tay nặn đòi hỏi học sinh phải ghi lại trong vở như một
công cụ hữu ích để so sánh kết quả, ý tưởng với các học sinh khác, theo dõi kết
quả của cá nhân, tìm thấy những lí lẽ để giải thích cho thí nghiệm của mình... cho
nên giáo viên yêu cầu học sinh chuẩn bị riêng một cuốn vở thực hành cẩn thận
như một cuốn vở ghi chép trong các môn học bình thường. Vì các hoạt động diễn

ra nhanh nên không cần thiết phải yêu cầu học sinh ghi nắn nót, trình bày đẹp các
phần ghi chú để tránh mất thời gian. Để giúp học sinh làm quen với việc ghi chép
trong vở thí nghiệm, giáo viên có thể gợi ý bằng các câu hỏi để học sinh tiếp cận
dần với việc hình thành một ghi chép khoa học như: “Tôi đặt ra những câu hỏi
gì?”, “ Tôi đã làm những gì?”, “Vì sao tôi làm như vậy?”, “Tôi đã sử dụng những
vật liệu gì?”, “Tôi đã quan sát những gì?”, “Tôi có thể kết luận gì”...
Để tiết kiệm thời gian và giành thời gian cho học sinh tập trung vào các hoạt động
khác, đôi khi giáo viên nên phát cho học sinh những phần kết luận của bài học để
dán vào vở thí nghiệm thay vì ghi chép vào vở đối với những kết luận dài.
Đối với những bài học cần phải làm nhiều thí nghiệm giáo viên cũng nên chuẩn bị
các mẫu sẵn để học sinh giúp học sinh trình bày tốt hơn các số liệu, biểu bảng .
Ví dụ: Bài 17: Cao su, chất dẻo
Những điều

Câu hỏi đề

Cách làm thí

em biết về

xuất.

nghiệm.

tính chất của
cao su.

11

Kết quan sát

Kết luận


4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
Đối chiếu với tiến trình dạy của phương pháp Bàn tay nặn bột chúng ta có
thể nhận thấy phương pháp Bàn tay nặn bột so với các phương pháp khác là ở chỗ
các tình huống xuất phát và câu hỏi nêu vấn đề là những sự vật hay hiện tượng của
thế giới thực tại, gần gũi với đời sống, dễ cảm nhận và các em sẽ thực hành trên
những cái đó. Đặc biệt, phương pháp “Bàn tay nặn bột” chú trọng việc giúp cho
học sinh bộc lộ quan niệm ban đầu để tạo ra các mâu thuẫn nhận thức làm cơ sở
đề xuất các câu hỏi và giả thuyết. Hoạt động tìm tòi, nghiên cứu trong phương
pháp Bàn tay nặn bột rất đa dạng, trong đó các phương án thí nghiệm nếu được tiến
hành thì chủ yếu là các phương án được đề xuất bởi chính học sinh, với những
dụng cụ đơn giản, dễ kiếm. Học theo pháp ‘Bàn tay nặn bột” học sinh bắt buộc
phải có mỗi em một quyển vở do chính các em ghi chép theo cách thức và ngôn
ngữ của chính các em. Thông qua các hoạt động như vậy là sự củng cố ngôn ngữ
viết và nói.
Bằng một số kinh nghiệm của bản thân và qua quá trình áp dụng phương pháp
Bàn tay nặn bột vào trong dạy học môn Khoa học lớp 5, bản thân nhận thấy học
sinh nắm vững bài tốt, học sinh tích cực, giáo viên đã chủ động được trong tiết dạy,
thích được tự mình khám phá ngoài ra ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết được nâng
lên, các em biết cách ghi chép khoa học, tự tin và năng động và đặc biệt các em rất
hào hứng trong học tập có hiệu quả hơn, đáp ứng được yêu cầu đổi mới của giáo
dục.
Việc vận dụng phương pháp “Bàn tay nặn bột” đã thực sự nâng cao kĩ năng tìm
tòi – nghiên cứu cho học sinh lớp 5. Điều đó khơi dậy hứng thú học tập lòng say
mê ham thích học hỏi của học sinh, phát huy tính sáng tạo, chủ động của học sinh;
các tiết học sinh động hơn,
12

*Khảo sát chất lượng và sự hứng thú học tập học sinh trước khi chưa sử dụng dạy
Phương pháp bàn tay nặn bột.
Chất lượng học sinh lớp 5A1
Hoàn thành
Chưa hoàn

Diễn biết tâm lý học sinh trong giờ học
Hứng thú, hào hứng, Không hứng thú, hào

bài học
thành bài học
tập trung chú ý
hứng, tập trung chú ý
SL
TL SL
TL
SL
TL
SL
TL
21
88% 3
12% 15
62,5%
9
37,5%
*Khảo sát chất lượng và sự hứng thú học tập học sinh sau khi sử dụng dạy
Phương pháp bàn tay nặn bột.

Chất lượng học sinh lớp 5A1
Hoàn thành bài

Chưa hoàn

học

thành bài học

SL
24

TL
SL
100%
0

TL

Diễn biết tâm lý học sinh trong giờ học
Không Hứng thú,
Hứng thú, hào hứng,
hào hứng, tập trung
tập trung chú ý
chú ý
SL
TL
SL
TL
24

100%
0

Theo kết quả khảo sát lớp 5A1 mà tôi áp dụng giải pháp trên, tôi nhận thấy kết
quả học tập của học sinh được nâng lên rõ rệt, giờ học diễn ra sôi nổi. Học sinh
tiếp thu bài một cách chủ động. Tôi nhận thấy môn Khoa học có tầm quan trọng
đặc biệt trong việc hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh Tiểu
học. Không những thế môn Khoa học còn góp phần phát triển năng lực quan sát,
năng lực tư duy, rèn kĩ năng tìm tòi nghiên cứu và giáo dục học sinh thành con
người linh động, linh hoạt, sáng tạo, say mê khoa học.
III. PHẦN KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
1. Kết luận:
Vì vai trò và tầm quan trọng của phương pháp Bàn tay nặn bột đối với việc
dạy học phát huy tính tích cực của học sinh và hình thành ở người học những đức
tính và tính cách của con người năng động, sáng tạo và tự tin phù hợp với xu thế
hội nhập quốc tế cho nên:

13


Phương pháp này đòi hỏi người giáo viên phải có kiến thức khoa học tự nhiên
vững vàng và kỹ năng tổ chức lớp học, khả năng linh hoạt để ứng phó với mọi tình
huống bất ngờ xảy ra trong tiết học,điều này không phải giáo viên tiểu học nào
cũng có được.Vì vậy người giáo viên phải nghiên cứu kỹ bài dạy, tìm hiểu kỹ các
kiến thức có liên quan đến bài dạy và dự kiến các tình huống có thể xảy ra trong
tiến trình dạy học để đưa ra các cách xử lý linh hoạt. Đối vói học sinh
Mục tiêu của phương pháp bàn tay nặn bột là tạo nên tính tò mò,ham muốn khám
phá và say mê khoa học của học sinh đòi hỏi học sinh phải đưa ra những hiểu biết
ban đầu về sự vật hiện tượng nên để chuẩn bị cho giờ dạy không mất nhiều thời
gian và tạo cho học sinh chủ động tích cực trong giờ học thì giáo viên cần nhắn

nhở học sinh về nhà tìm hiểu kỹ về kiến thức, chuẩn bị đồ các dụng cụ thí nghiêm,
vật thật, tranh ảnh có liên quan đến bài học.
Qua đó nhà trường và các tổ khối cho giáo viên đăng ký thực hiện, nhà trường và
tổ khối theo dõi. Trong thời gian đầu cần tổ chức các buổi hội thảo để giúp giáo
viên nắm kỹ quy trình và kỹ năng tiến hành phương pháp Bàn tay nặn bột vào
trong dạy học. tổ chức đánh giá, rút kinh nghiệm và áp dụng đại trà trong các bài,
các môn có thể áp dụng được các phương pháp này, đồng thời có biện pháp khuyến
khích động viên, kích lệ để tạo ra động cơ phấn đấu giúp giáo viên tích cực sử
dụng phương pháp Bàn tay nặn bột vào trong dạy học.
2. Đề xuất:
* Đối với nhà trường:
- Tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên có đủ: các loại sách tham khảo, trang
thiết bị dạy học truyền thống cũng như hiện đại, hệ thống nghe nhìn, máy chiếu
trong các lớp học để phục vụ tốt cho giảng dạy.
- Quan tâm bồi dưỡng và xây dựng đội ngũ cán bộ giáo viên có trình độ
chuyên môn vững chắc.
- Tăng cường kiểm tra các hoạt động tự học, tự bồi dưỡng của giáo viên về
đổi mới dạy học trong nhà trường.

14


- Tạo nhiều buổi sinh hoạt chuyên môn - lên lớp các chuyên đề bàn về bài
mới, bài khó, đặc biệt đưa phương pháp “Bàn tay nặn bột” trở thành phương pháp
không thể thiếu của mỗi giáo viên trong công cuộc đổi mới các phương pháp dạy
học nhằm phát huy tính tích cực của học sinh, nâng cao chất lượng dạy học trong
trường tiểu học.
* Đối với giáo viên:
- Cần say sưa tâm huyết với nghề nghiệp, luôn thể hiện tình thương trách
nhiệm với học sinh. Không ngừng học tập nghiên cứu tài liệu, học hỏi bạn bè đồng

nghiệp để tích luỹ nhiều kinh nghiệm giảng dạy, bồi dưỡng về chuyên môn nghiệp
vụ.
- Giáo viên phải nắm chắc nội dung, phương pháp dạy học, cần quan tâm
đến các đối tượng học sinh để lựa chọn phương pháp, nội dung dạy học phù hợp.
- Chuẩn bị bài, soạn bài chu đáo trước khi dạy, nghiên cứu kĩ nội dung bài,
nắm vững kiến thức để chủ động trong mọi tình huống.
Xin chân thành cảm ơn!
Thái Bình, ngày 21 tháng 3 năm 2019
Người viết

15


MỤC LỤC

I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Trang
1. Lí do chọn đề tài

2
II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

1. Cơ sở lí luận

4

2. Thuận lợi, khó khăn
3. Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề
3. 1. Nghiên cứu về phương pháp “Bàn tay nặn bột”.
3. 2. Thực hiện điều chỉnh và xây dựng ý tưởng cho bài dạy.

3.3. Hướng dẫn học sinh cách học theo phương pháp “Bàn tay nặn bột”:
3.4. Tiến hành giờ học vận dụng phương pháp “Bàn tay nặn bột” giáo viên phải.

4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
III. PHẦN KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT

1. Kết luận:
2. Đề xuất:
V. TÀI LIỆU THAM KHẢO:
1. Sách giáo khoa Khoa học lớp 5 của Bùi Phương Nga (chủ biên).
2. Sách: Khoa học ( Sách giáo viên) lớp 5 của Bùi Phương Nga (chủ biên).
3. Đổi mới phương pháp dạy học ở Tiểu học – Nhà xuất bản Giáo dục 2005.
4. Đỗ Hương Trà, Các kiểu tổ chức dạy học hiện đại trong dạy học Vật lí ở trường
phổ thông, NXBĐHSP, 2011.
5. Nguyễn Xuân Thành (chủ biên), Nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học và
tài liệu bổ trợ trong phương pháp dạy học tích cực, Tài liệu tập huấn giáo viên, Dự
án giáo dục THCS vùng khó khăn nhất, Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2011.
6. Bùi Phương Nga (chủ biên), Học tích cực, Tài liệu tập huấn giáo viên, Dự án
giáo dục THCS vùng khó khăn nhất, Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2011.
16


7. Nguyễn Vinh Hiển (chỉ đạo nội dung), Phương pháp “Bàn tay nặn bột” trong
dạy học các môn khoa học ở trường tiểu học và trung học cơ sở, Tài liệu dùng
trong các trường tiểu học và trung học cơ sở, Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2013

17