Đánh giá cách tiếp cận phát triển cộng đồng lấy trẻ em làm trung tâm tại Việt Nam
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (4.1 MB, 150 trang )
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
------***------
NGUYỄN TUYẾT LAN
ĐÁNH GIÁ CÁCH TIẾP CẬN PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG
LẤY TRẺ EM LÀM TRUNG TÂM TẠI VIỆT NAM
Nghiên cứu chương trình phát triển của tổ chức Good Neighbors
International tại huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang
LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÀNH CÔNG TÁC XÃ HỘI
Hà Nội, 2014
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
------***------
NGUYỄN TUYẾT LAN
ĐÁNH GIÁ CÁCH TIẾP CẬN PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG
LẤY TRẺ EM LÀM TRUNG TÂM TẠI VIỆT NAM
Nghiên cứu chương trình phát triển của tổ chức Good Neighbors
International tại huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang
Chuyên ngành: Công tác xã hội
Mã số: 60900101
LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÀNH CÔNG TÁC XÃ HỘI
Người hướng dân khoa học: PGS.TS Trịnh Văn Tùng
Hà Nội, 2014
LỜI CẢM ƠN
Nghiên cứu được hoàn thành ngoài sự nỗ lực của bản thân, người nghiên cứu đã
nhận được sự giúp đỡ rất nhiều của của các thầy cô giáo, và các cán bộ, nhân viên tại tổ
chức Good Neighbor International (GNI).
Trước hết người nghiên cứu xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất nhà trường cùng
các thầy cô giáo trong khoa Xã hội học - Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn.
Đặc biệt, chúng người nghiên cứu xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo – PGS.TS
Trịnh Văn Tùng, Phó Chủ nhiệm khoa Xã hội học đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ và chỉ
bảo tận tình người nghiên cứu trong suốt quá trình thực hiện nghiên cứu.
Đồng thời người nghiên cứu cũng xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo và toàn thể
cán bộ nhân viên của tổ chức GNI đã giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho người nghiên
cứu trong quá trình hoạt động thực tế và nghiên cứu.
Vì thời gian, kiến thức và kinh nghiệm còn hạn chế nên nghiên cứu này không tránh
khỏi những thiếu sót nhất định. Người nghiên cứu rất mong nhận được những ý kiến của
các thầy cô giáo, các bạn và những người quan tâm đến nghiên cứu này.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng
năm
Nguyễn Tuyết Lan
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 1. Bảng đề cương tài liệu cần thu thập
Bảng 2. Đề cương quan sát
Bảng 3. Bảng nội dung và cỡ mẫu phỏng vấn
Bảng 4. Bảng nội dung và cỡ mẫu thảo luận nhóm tập trung
Bảng 5. Bảng nội dung và cỡ mẫu bảng hỏi
Bảng 6. Bảng tiên chí và chỉ số đánh giá hiệu quả ứng dụng tiếp cận phát triển cộng
đồng lấy trẻ em làm trung tâm của GNI
Bảng 7. Các khóa tập huấn/ hoạt động ngoại khóa tại 04 xã dự án (2010 ~2013)
Bảng 8. Thống kê các hoạt động dự án GNV tại 04 xã (2011~2013)
Bảng 9. Thống kê lượt đối tượng hưởng lợi trực tiếp từ dự án phát triển (tính từ tháng
10/2011 đến tháng 06/2014)
Bảng 10. Vốn hoạt động dự án phát triển 04 xã dự án từ 11/2011 đến 12/2013
Bảng 11. Tổng hợp ý kiến đánh giá của cộng đồng về các hoạt động hỗ trợ lĩnh vực
chăm sóc và bảo vệ trẻ em của GNI tại 04 xã dự án từ 2011 ~2014
Bảng 12. Tổng hợp ý kiến đánh giá của cộng đồng về các hoạt động hỗ trợ GNI phát
triển thôn xóm tại 04 xã từ 2011 ~2014
Bảng 13. Đánh giá của cộng đồng về mức độ tác động của dự án
Bảng 14. Tỷ lệ lựa chọn của trẻ em và cộng đồng về ưu tiên hỗ trợ trong pha II của dự
án
Bảng 15. Bảng thống kê mức độ tham gia của thành viên cộng đồng vào tiến trình dự
án (2011 ~2014)
Bảng 16. Thống kê các đợt tập huấn và truyền thông của GNI đã thực hiện tại địa bàn
04 xã từ 2011 đến 2014.
Hình 1. Mối quan hệ giữa các thiết chế với việc chăm sóc và bảo vệ trẻ em
Mô hình tiếp cận phát triển cộng đồng lấy trẻ em làm trung tâm
Hình 2. Sơ đồ quy trình tài trợ Cơ cấu tổ chức Tổ chức GNI
Hình 3. Mối quan hệ các hệ thống tự nhiên xã hội trong cộng đồng với trẻ em
Hình 4. Hướng tiếp phát triển cộng đồng của GNI
Hình 5. Mô hình tiếp cận phát triển cộng đồng lấy trẻ em làm trung tâm của GNI
Hình 6. Các giai đoạn phát triển của cộng đồng 04 xã khi tham gia dự án của GNI
Hình 7. Các phương pháp truyền thông huy động vốn bảo trợ trẻ em
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 3
1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................... 3
2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu......................................................................... 7
3
Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài ...................................... 15
4
Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................ 16
5
Đối tượng, khách thể và phạm vi nghiên cứu ............................................. 16
6
Câu hỏi nghiên cứu ........................................................................................ 18
7
Giả thuyết nghiên cứu ................................................................................... 18
8
Phương pháp nghiên cứu .............................................................................. 19
NỘI DUNG CHÍNH ................................................................................................. 24
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA NGHIÊN CỨU ......... 24
1.1
Cơ sở lí luận của nghiên cứu ..................................................................... 24
1.1.1
Khái niệm công cụ ................................................................................. 24
1.1.2
Các lí thuyết sử dụng trong nghiên cứu ................................................. 26
1.2
Cơ sở thực tiễn của nghiên cứu ................................................................. 30
1.2.1
Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ................................................................ 30
1.2.2 Tổ chức Good Neighbors International và việc ứng dụng tiếp cận phát
triển cộng đồng lấy trẻ em làm trung tâm tại Việt Nam ..................................... 34
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG TRIỂN KHAI VÀ HIỆU QUẢ CỦA CÁCH TIẾP
CẬN PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG LẤY TRẺ EM LÀM TRUNG TÂM TẠI
HUYỆN SƠN DƯƠNG, TỈNH TUYÊN QUANG ................................................ 39
2.1 Thực trạng triển khai tiếp cận phát triển cộng đồng lấy trẻ em làm
trung tâm tại huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang. ....................................... 39
2.2 Đánh giá hiệu quả ứng dụng tiếp cận phát triển cộng đồng lấy trẻ em
làm trung tâm tại huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang ................................. 44
2.2.1
Tiếp cận mang lại sự phát triển tổng thể ............................................... 44
2.2.2
Tiếp cận hướng tới đảm bảo công bằng và bình đẳng........................... 53
2.2.3 Tiếp cận giúp cộng đồng huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực trong
– ngoài cộng đồng ............................................................................................... 54
2.2.4
Tiếp cận phù hợp tình hình và nhu cầu thực tế của cộng đồng ............. 57
2.2.5 Tiếp cận giúp nâng cao năng lực và nhận thức của cộng đồng ................. 65
1
2.6 Tiếp cận giúp phát huy tính tự lực và tăng khả năng tham gia của cộng đồng
............................................................................................................................. 68
CHƯƠNG 3. KHUYẾN NGHỊ TRONG VIỆC ỨNG DỤNG TIẾP CẬN PHÁT
TRIỂN CỘNG ĐỒNG LẤY TRẺ EM LÀM TRUNG TÂM VÀO VIỆC XÂY
DỰNG VÀ THỰC HIỆN DỰ ÁN PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG TẠI VIỆT
NAM .......................................................................................................................... 72
3.1
Huy động và phát triển nguồn lực cho việc phát triển cộng đồng bền vững
................................................................................................................... 72
3.2
Tăng cường sự tham gia của cộng đồng vào chương trình phát triển....... 75
3.3 Tăng cường mạng lưới tự giám sát đánh giá và duy trì hiệu quả hoạt động 78
3.4
Phân bổ nguồn lực phát triển .................................................................... 79
KẾT LUẬN ........................................................................................................... 82
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................ 84
PHỤ LỤC .............................................................................................................. 87
2
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Phát triển cộng đồng là phương pháp đáp ứng nhu cầu của cộng đồng, hướng
tới sự phát triển không ngừng về đời sống vật chất và tinh thần của người dân thông
qua việc nâng cao năng lực, tăng cường sự tham gia, đoàn kết, phối hợp chặt chẽ
giữa người dân với nhau, giữa người dân với các tổ chức và giữa các tổ chức với
nhau trong phạm vi một cộng đồng. Phương pháp này có tác dụng song song: vừa cải
thiện đời sống đông đảo bộ phận dân cư, vừa giải quyết được nhu cầu của nhóm yếu
trong cộng đồng. Vì vậy, phát triển cộng đồng là cách thức hiệu quả để cải thiên vị
thế vai trò của nhóm yếu thế, phát huy được nguồn lực của địa phương và mỗi người
dân. Phát triển cộng đồng là rất cần thiết, gắn bó với việc giải quyết nhiều vấn đề xã
hội ở Việt Nam
Tại Việt Nam, phát triển cộng đồng đã xuất hiện từ năm 1950 tại trường tiểu
học ở Lái Thiêu (Thủ Dầu Một-Bình Dương) với sự hỗ trợ của UNESCO, nhằm gắn
nhà trường với cộng đồng – tạo ra mối quan hệ mật thiết và hỗ trợ nhau cùng phát
triển. Đầu năm 1970, phát triển cộng đồng bắt đầu được giảng dạy như một phương
pháp Công tác xã hội tại trường cán sự xã hội Caritas [3, tr7].Từ năm 1980 đến nay,
phát triển cộng đồng được biết đến rộng rãi hơn thông qua các các chương trình xóa
đói giảm nghèo, xây dựng nông thông mới của chính. Cách tiếp cận phát triển cộng
đồng thời kì này chủ yếu theo hướng từ trên xuống – phát triển cộng đồng theo định
hướng và kế hoạch đưa từ các cấp quản lý chính quyền xuống cộng đồng. Các
chương trình, dự án xóa đói giảm nghèo giai đoạn đầu của chính phủ thường đi theo
hướng từ trên xuống (top-down). Nhược điểm của cách tiếp cận này là không đảm
bảo được sự tham gia của cộng đồng, thường thực hiện theo công thức (điện – đường
- trường- trạm) mà ít quan tâm đến đặc thù và nhu cầu thực tế của cộng đồng, tăng
tính ỷ lại của cộng đồng – khi dự án kết thúc dễ quay về hiện trạng nghèo đói như
trước.
3
Hiện nay, trong thời kì hội nhập với thế giới, với sự xuất hiện của nhiều tổ
chức quốc tế, cách tiếp cận từ dưới lên (bottom up) được sử dụng tăng dần và phát
triển mạnh mẽ hơn. Tiếp cận từ dưới lên là cách tiếp cận phát triển cộng đồng căn cứ
trên vấn đề và nhu cầu thực tế của cộng đồng, cộng đồng tham gia chủ động vào tiến
trình phát triển. Có nhiều cách từ dưới lên: ABCD (tiếp cận phát triển dựa vào nội
lực cộng đồng), tiếp cận lấy một nhóm dân cư trong cộng đồng làm trung tâm... Các
cách tiếp cận này đều dựa trên các quyền và nhu cầu cơ bản của con người. Tuy
nhiên, đối với các cộng đồng nghèo thì việc huy động nội lực của cộng đồng, mà đặc
biệt là vốn tài chính gặp nhiều khó khăn. Để tạo đà cho việc phát triển nguồn nội lực
cộng đồng, trước hết cần khai thác các cơ hội nguồn lực từ bên ngoài cộng đồng (từ
các doanh nghiệp, cơ quan trong nước đến các nguồn vốn viện trợ quốc tế).Viện trợ
từ các tổ chức phi chính phủ (Non- gorvement organization – gọi tắt là NGOs) là loại
hình viện trợ không hoàn lại, mang tính nhân đạo và phát triển, có thủ tục nhanh gọn
và đơn giản.
Hiện nay, nhiều nước phát triển đã dành một phần viện trợ ODA cho các nước
đang phát triển thông qua NGOs. Số tiền viện trợ thông qua NGOs khá lớn, ngày
một tăng và trên thực tế đã hỗ trợ đáng kể cho các chương trình kinh tế-xã hội của
các nước đang phát triển. Hoạt động của NGOs đã chuyển theo hướng giảm viện trợ
nhân đạo và tăng viện trợ phát triển bền vững. Các NGOs ngày càng đóng vai trò
đáng kể trong đời sống kinh tế-xã hội, giáo dục, y tế, môi trường, nhân đạo ... tại
nhiều nước trên thế giới. Các NGOs đang tham gia sâu vào nhiều lĩnh vực như xoá
đói giảm nghèo, giúp đỡ phụ nữ, cứu trợ trẻ em, kế hoạch hoá gia đình, chữ thập đỏ,
bảo vệ môi trường...[15, tr 2] Việt Nam đã đánh giá cao và khai thác nguồn vốn từ
các NGO một cách hiệu quả. Ngày 27/12/2006, Thủ tướng Chính phủ đã đưa ra
Quyết định số 286/2006/QĐ-TTg về việc ban hành “Chương trình quốc gia xúc tiến
vận động viện trợ phi chính phủ nước ngoài giai đoạn 2006-2010” nhằm tăng cường
huy động, khai thác và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn viện trợ của các tổ chức phi
chính phủ nước ngoài, góp phần phát triển kinh tế- xã hội và giảm nghèo ở Việt
Nam. Trong 10 năm qua (2003 – 2013), số lượng NGOs tại Việt Nam đã gia tăng
nhanh chóng, với hàng nghìn dự án thực hiện tăng từ khoảng 500 tổ chức (2003) lên
4
990 tổ chức (2013) . Hơn 28.000 dự án được triển khai, với tổng giá trị giải ngân đạt
gần 2,4 tỷ USS, triển khai trên nhiều lĩnh vực như y tế, giáo dục – đào tạo, phát triển
kinh tế xã hội, tài nguyên – môi trường…, rộng khắp tại 63 tỉnh thành [15, tr 3].
Theo nhiều chuyên gia, về mặt kinh tế, các tổ chức phi chính phủ (NGOs) đã
góp phần làm giảm bớt những khó khăn kinh tế - xã hội. Các chương trình, dự án
từng bước giúp nông dân và những người nghèo biết cách làm ăn trong nền kinh tế
thị trường, nâng cao mức thu nhập của bản thân và cải thiện điều kiện sống của gia
đình. Các dự án của các tổ chức phi chính phủ quốc tế (INGOs) đã tạo ra thu nhập và
góp phần vào việc xóa đói giảm nghèo của nhiều cộng đồng địa phương. Các hoạt
động này được thực hiện qua nhiều hình thức như tín dụng, kỹ thuật sản xuất, cơ sở
hạ tầng, quản lý tài nguyên, xây dựng năng lực hoặc tiếp cận thị trường [29,tr2].
Tuy nhiên, trong điều kiện Việt Nam hiện nay đã từ nước thu nhập thấp lên
mức thu nhập trung bình thấp (thu nhập bình đầu người/năm lên tới 1960 USD trong
năm 2013), Hiện nay tỉ lệ người nghèo đã giảm xuống dưới 10% và mức thu nhập
trung bình của nhóm 40% số dân nghèo nhất tăng trung bình 9%/năm [30, tr 1],
nhiều NGOs đã và đang rút vốn viện trợ. Điều này đồng nghĩa với việc hướng tiếp
cận phát triển cộng đồng thông qua viện trợ xóa đói giảm nghèo đã không còn hợp
lý.Do đó yêu cầu cấp thiết việc lựa chọn cách tiếp cận phát triển cộng đồng mới phù
hợp, vừa để duy trì và phát triển cơ hội thu hút vốn viện trợ quốc tế, vừa để phát triển
tổng thể và bền vững cộng đồng.Bởi vậy, trong đề tài này, thông qua việc phân tích
và đánh giá, người nghiên cứuđề xuất cách tiếp cận phát triển cộng đồng lấy trẻ em
làm trọng tâm như là một cách tiếp cận mới phù hợp với tình hình thực tế của Việt
Nam hiện nay.Trong 08 mục tiêu phát triển thiên niên kỉ [33, tr 1] thì có tới 02 mục
tiêu đề cập đến trẻ em. Điều này chứng tỏ sự quan tâm đặc biệt của chính phủ các
quốc gia và toàn thế giới về trẻ em.Tại Việt Nam, có khoảng 16 triệu trẻ em nghèo,
trong đó 6,2 triệu trẻ em nghèo (2010). Hai lĩnh vực có mức độ thiếu thốn cao nhất là
y tế (52,9%), nước sạch và vệ sinh (42,9%). Các nhu cầu không được đáp ứng tiếp
theo là nhà ở (17,4%), giáo dục (16,1%), trẻ lao động sớm (9,8%), và thừa nhận xã
5
hội và bảo trợ xã hội (8,8%) [9, tr 15]. Như vậy, các trẻ em cần được giúp đỡ là rất
lớn, nếu chỉ dựa trên nguồn trợ cấp từ chính phủ thì khó có thể giải quyết được.
Những nguyên nhân trực tiếp dẫn đến trình trạng khó khăn của trẻ là môi
trường nghèo đói, khó khăn của gia đình và cộng đồng nơi trẻ sinh ra và lớn lên. Do
vậy, để giải quyết được các nhu cầu cấp thiết của nhóm trẻ em nghèo này, không thể
chỉ tiến hành can thiệp với riêng các em, mà còn phải tác động đến môi trường sống
cũng như các hệ thống xung quanh các em. Nghĩa là tác động cải thiện điều kiện
sống của cả cộng đồng, gia đình mà các em sinh sống; nhằm tạo ra một môi trường
lành mạnh, ổn định hơn cho sự tồn tại và phát triển của các em. Căn cứ trên thực tiễn
này, ta có thể thấy khả năng ứng dụng cách tiếp cận phát triển cộng đồng lấy trẻ em
làm trọng tâm là rất khả thi
Phát triển cộng đồng trên cơ sở vốn bảo trợ trẻ em - kết hợp giữa nguồn lực
của cộng đồng với nguồn lực hỗ trợ bên ngoài để giải quyết các vấn đề cộng đồng
nói chung và các nhóm yếu thế nói riêng là cách tiếp cận đã được một số tổ chức phi
chính phủ tại Việt Nam vận dụng và gặt hái được nhiều thành công (World Vision,
Plan, Child Fun…). Tuy nhiên, chưa có nghiên cứu chính thức nào mô tả và phân
tích chi tiết về cách tiếp cận này, mà đặc biệt là thiếu các nghiên cứu tổng kết hiệu
quả mà cách tiếp cận này mang lại.
Do vậy, người nghiên cứu muốn nghiên cứu một trường hợp chương trình
phát triển cộng đồng lấy trẻ em làm trung tâm để hiểu được tiếp cận này được triển
khai ra sao. Trên cơ sở đó rút ra được các bài học kinh nghiệm cho việc ứng dụng
tiếp cận tại Việt Nam. Từ các lí do trên, người nghiên cứu lựa chọn đề tài: “Đánh
giá cách tiếp cận phát triển cộng đồng lấy trẻ em làm trung tâm tại Việt Nam –
Nghiên cứu chương trình phát triển của tổ chức Good Neighbors International tại
huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang”.
6
2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
2.1 Một số nghiên cứu về tiếp cận phát triển cộng đồng theo hướng dựa vào nội
lực của cộng đồng
Tại Việt Nam, các nghiên cứu phát triển cộng đồng chủ yếu gắn với việc triển
khai hoặc đánh giá kết quả dự án phát triển giải quyết các vấn đề chung dựa vào
nguồn nội lực của cộng đồng, mà chưa có nghiên cứu phân tích chi tiết hiệu quả của
cách tiếp cận này. Có thể điểm tên một số nghiên cứu như sau:
Dự án “Phát triển cơ sở hạ tầng nông thôn dựa vào cộng đồng (2009)–
World Bank: Đây là dự án phát triển cơ sở hạ tầng nông thôn dựa vào cộng đồng với
mục tiêu giảm nghèo đói ở các vùng nông thôn tại 600 xã nghèo nhất (một xã ở Việt
Nam là đơn vị hành chính nhỏ nhất bao gồm vài làng và có trung bình khoảng 3.600
dân) của 13 tỉnh miền Trung Việt Nam. Thời gian thực hiện: 2006 ~2009. Phương
thức tiếp cận của dự án: xây dựng một quy trình chuẩn hóa nhằm hướng dẫn người
dân địa phương cách thức tham gia vào quá trình ra quyết định. Quy trình này tạo
dựng một số diễn đàn cho người dân cùng tham gia, như tổ chức các cuộc họp tham
vấn địa phương để cùng nhau xác định và lựa chọn cơ sở hạ tầng cần thiết mà Dự án
cần tài trợ. Các tuyên truyền viên tại cộng đồng được huy động nhằm hỗ trợ người
dân địa phương tự đưa ra các quyết định phát triển tại địa phương mình với ngân
sách đã được phân bổ và công khai. Người dân thụ hưởng được đào tạo các kỹ năng
xác định các cơ sở hạ tầng cần thiết cũng như kỹ năng giám sát chất lượng các dự án
phát triển quy mô nhỏ tại địa phương. Lãnh đạo cấp xã được chỉ định là đơn vị triển
khai các dự án phát triển của địa phương mình. Đồng thời, các hoạt động xây dựng
năng lực được triển khai nhằm đảm bảo các cấp liên quan có đủ khả năng quản trị
các vấn đề khác nhau trong quá trình triển khai dự án, bao gồm quản trị tài chính,
quản trị mua sắm và quản trị chất lượng theo các yêu cầu cơ bản mà Ngân hàng Thế
giới có thể chấp nhận.
Nghiên cứu “Áp dụng phương thức quản lý dựa vào cộng đồng để quản lý tài
nguyên và môi trường biển trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi” (2013)– Tác giả Đỗ Ngọc
7
Vinh – Công bố trên Tập san Thông tin Khoa học và công nghệ, số 01/2013. Nghiên
cứu đã mô tả phương thức quản lý dựa vào cộng đồng: Phương thức quản lý dựa vào
cộng đồng là một tập hợp mô hình quản lý có sự tham gia của cộng đồng; trong đó,
cộng đồng là người đưa ra quyết định cuối cùng về tất cả các vấn đề liên quan đến
quá trình lập kế hoạch và triển khai thực hiện. Nội dung thứ 2 của nghiên cứu là
phân tích tính hiệu quả của phương thức quản lý dựa vào cộng đồng trên góc độ hiệu
quả quản lý và tài chính - phát triển hình thức quản lý dựa vào cộng đồng sẽ làm
giảm gánh nặng cho các cơ quan quản lý nhà nước. Trên cơ sở đó, tác giả đánh giá
hiện trạng tình hình khai thác tài nguyên, bảo vệ môi trường biển Quảng Ngãi và đề
xuất việc áp dụng phương thức phương thức quản lý dựa vào cộng đồng để khôi phụ
và phát triển bền vữngnguồn lợi hải sản ven bờ đã giảm sút một cách nghiêm trọng
so với hơn 10 năm trước đây. Cơ cấu tổ chức bao gồm: Tổ tự quản bảo vệ tài nguyên
và môi trường biển thôn Châu Thuận Biển gồm Trưởng thôn làm Tổ trưởng; một
quần chúng nhân dân ưu tú là tổ phó, đại diện các tổ chức (UBMTTQ, Phụ nữ,
Thanh niên, cựu chiến binh…)
Nghiên cứu: “ Phát triển bền vững dựa vào cộng đồng khu vực ven đô ở Việt
Nam” - Trung tâm phát triển cộng đồng bền vững (SCODE ). Đây là nghiên cứu
thực hành ứng dụng tiếp cận dựa vào nguồn lực cộng đồng đẻ cải thiện điều kiện môi
trường và tăng cường sự tham gia của người dân trong việc ra quyết định xây dựng
các kế hoạch cũng như chương trình hành động về môi trường ở 10 xã nghèo hai
huyện Phú Lương (Thái Nguyên) và Thanh Liêm (Hà Nam). Bao gồm các mục tiêu
chính: (1) Gia tăng số hộ dân được sử dụng nước sạch; (2) Giảm thiểu việc phát sinh
nước thải; (3) Thu gom và xử lý rác phù hợp; (4) Tăng số lượng người nghèo tích
cực tham gia vào việc quản lý môi trường địa phương. Kết quả thực hiện của nghiên
cứu: Nâng cao nhận thức của cộng đồngvà cán bộ quản lý môi trong việc nhận dạng
các vấn đề về quản lý môi trường, tài nguyên thiên nhiên như nước thải, nước sạch,
rác thải, cũng như các vấn đề về sinh kế bền vững. Đồng thời, Huy động được sự
tham gia của cộng đồng địa phương trong việc ra quyết định về quản lý môi trường,
ví dụ: xây dựng các công trình hệ thống thoát nước, hệ thống xử lý nước thải làng
nghề tại 2 làng nghề bún miến Bích Trì và làng nghề thêu ren An Hòa, thí điểm
8
thành công việc xây dựng các mô hình phân loại rác và sản xuất phân vi sinh tại các
hộ gia đình.
Trên thế giới, với sự phát triển lâu đời của phương pháp phát triển cộng đồng,
đã có nhiều nghiên cứu đã rút kinh nghiệm đánh giá về cách cách tiếp cận phát triển
cộng đồng nói chung và tiếp cận dựa vào nội lực cộng đồng nói riêng. Nghiên cứu
“Tiếp cận dựa vào nguồn nội lực cộng đồng để phát triển cộng đồng nông thôn –
Nghiên cứu tài liệu và tài nguyên”- Nhóm tác giả thuộc trung tâm IACD, 2009.
Nghiên cứu này là một nghiên cứu điển hình cho hướng nghiên cứu tiếp cận dựa vào
nội lực cộng đồng nói riêng. Nghiên cứu thực hiện dựa trên nghiên cứu tài liệu từ các
dự án phát triển cộng đồng ở nhiều châu lục và nhiều nền văn hóa. Nghiên cứu này
cho thấy tiếp cận dựa vào nội lực cộng đồng (ABCD) đang được phát triển và thử
nghiệm ở tất cả các tầng lớp xã hội. Những phạm vi của cộng đồng về định hướng
xây dựng cộng đồng bền vững và trong việc theo đuổi các mục tiêu chính sách xã
hội.
Tóm lại, các nghiên cứu tiếp cận phát triển cộng đồng dựa vào nội lực địa
phương chủ yếu là nghiên cứu thực hành, dựa trến định nghĩa về cộng đồng mang
tính địa vực rất cao. Các nghiên cứu về cách tiếp cận và hiệu quả mà cách tiếp cận
phát triển mang lại vẫn còn là khoảng trống cần được nghiên cứu bổ sung trong thời
gian tới.
2.2 Một số nghiên cứu phát triển cộng đồng theo hướng dựa vào cộng đồng để
giải quyết những vấn đề xã hội/ vấn đề của nhóm
Phát triển dựa vào cộng đồng để giải quyết một vấn đề xã hội hoặc vấn đề của
một nhóm yếu thế trong cộng đồng là hướng tiếp cận được sử dụng nhiều trong thời
gian hiện nay, bao gồm các chương trình của các cơ quan công cũng như các tổ chức
phi chính phủ. Có thể điểm tên các nghiên cứu/ dự án sử dụng cách tiếp cận này tại
Việt Nam như sau:
Nghiên cứu “Hiệu quả của chương trình phục hồi chức năng dựa vào cộng
đồng (CBR)” (2009) – Tác giả Trần Trọng Hải: Phát triển phục hồi chức năng dựa
9
vào cộng đồng (CBR) được hiểu là một chiến lược để đảm bảo sự hòa nhập, các
quyền và cơ hội bình đẳng cho người khuyết tật. CBR sử dụng phương pháp tiếp cận
“2 chiều song song”: làm việc với người khuyết tật để xây dựng năng lực của họ,
giải quyết những nhu cầu cụ thể của họ, đảm bảo cho họ có được quyền và cơ hội
bình đẳng, hỗ trợ họ trở thành những người tự thân vận động chính sách; làm việc
với cộng đồng và xã hội nói chung để rỡ bỏ các rào cản loại trừ người khuyết tật,
đảm bảo sự tham gia đầy đủ và hiệu quả của mọi người khuyết tật trong tất cả các
lĩnh vực phát triển trên cơ sở bình đẳng với những người khác.
Dựa vào mô hình xã hội mà có định nghĩa về khuyết tật như sau: “Khuyết tật
không nằm ở những khiếm khuyết cá nhân mà ở rào cản xã hội, gồm những điều
khoản hợp pháp hóa phân biệt đối xử; thiếu dịch vụ thích hợp, các công trình, giao
thông và thông tin không tiếp cận; và những thành kiến về tôn giáo và văn hóa.”Mô
hình phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng là hoạt động tổng hợp, liên kết, trong đó
vai trò y tế là cốt lõi vừa giữ vai trò điều phối hoạt động hội nhập cộng đồng xã hội.
Theo đó, ngành y tế phát hiện, thẩm định theo dõi và từng ngày, từng giờ đưa ra
phác đồ điều trị và giúp bệnh nhân phục hồi chức năng. Ngành giáo dục đưa trẻ em
khuyết tật vào học hòa nhập hoặc chuyên biệt, ngành lao động thương binh xã hội
hướng nghiệp, tạo công ăn việc làm, thu nhập và các dịch vụ xã hội thông qua các hỗ
trợ xã hội. Theo đánh giá kết quả chương trình của PGS.TS Trần Trọng Hải: Việc
áp dụng mô hình đã đảm bảo được tính thuyết phục, khả thi, mang lại hiệu quả về
kinh tế, tiện ích và ý nghĩa hơn cả là tính nhân văn cho nhóm người thiệt thòi trong
xã hội.
Nghiên cứu“ Đánh giá tính bền vững của Dự án Cộng đồng tham gia phòng
chống sốt xuất huyết sử dụng mesocyclops ở miền Bắc Việt Nam” (2007) – Tác giả
Trần Thị Tuyết Hạnh xác định cộng đồng là đối tượng đồng thời là nguồn lực để giải
quyết vấn đề phòng chống sốt xuất huyết. Nội dung chính của nghiên cứu: (1) Xây
dựng khung đánh giá và các chỉ số đánh giá tính bền vứng của Dự án Cộng đồng
giám sát và phòng chống SXHD sử dụng Mesocyclop ở Việt Nam; (2) Đánh giá tính
bền vững của Dự án Cộng đồng giám sát và phòng chống SXHD sử
10
dụng Mesocyclop ở huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định sau khi Dự án kết thúc 6
năm. (3) Xác định các yếu tố ảnh hưởng tới tính bền vững của dự án Cộng đồng
giám sát và phòng chống SXHD sử dụngMesocyclop ở Việt Nam. (4) Đưa ra khuyến
nghị giúp cho việc triển khai dự án phòng chống SXHD đảm bào tính bền vững ở
các địa phương khác.
Nghiên cứu " Người cao tuổi và các mô hình chăm sóc người cao tuổi ở Việt
Nam" (2009)- Tác giả Đặng Vũ Cảnh Linh, Ủy ban dân số, Gia đình và Trẻ em:
Đây là tập hợp nghiên cứu được thực hiện trên 3 thành phố Hà Nội, Đà Nẵng và
thành phố Hồ Chí Minh, với các nhóm đối tượng như: nhóm người cung cấp dịch vụ
chăm sóc người cao tuổi, người sử dụng dịch vụ chăm sóc người cao tuổi, cán bộ địa
phương và cộng đồng. Nghiên cứu đã làm rõ các vấn đề lý luận, lý thuyết liên quan
đến khái niệm người cao tuổi, chăm sóc người cao tuổi cũng như đưa ra các cách tiếp
cận trên nhiều phương diện khác nhau.Nghiên cứu cũng đưa ra xem xét quan điểm
của Đảng và nhà nuớc về người cao tuổi, tìm hiểu một số kinh nghiệm của các nước
trên thế giới về công tác chăm sóc người cao tuổi.Trong phần 2 của nghiên cứu, tác
giả xem xét tới mô hình trung tâm chăm sóc người cao tuổi do nhà nước quản lý như
mô hình do ngành lao động thương binh xã hội và một số mô hình khác do các cơ
quan nhà nước, đoàn thể như: hội chữ thập đỏ, nhà Dưỡng lão nghệ sĩ quản lý. Bên
cạnh đó, nghiên cứu còn xem xét tới các mnô hình hoạt động chăm sóc người cao
tuổi do tư nhân quản lý. Phần 3 của nghiên cứu tập trung vào xây dựng giải pháp
định hướng cho công tác chăm sóc người cao tuổi hiện nay. Công tác chăm sóc
không chỉ là công việc của nhà quản lý, chính sách xã hội mà đòi hỏi sự quan tâm từ
phía gia đình, xã hội cũng. Đồng thời, cần quan tâm đẩy mạnh xã hội hóa các loại
hình dịch vụ chăm sóc người cao tuổi nhằm tạo môi trường sống vui khỏe, an toàn
và sống có ích cho người cao tuổi ngay tạo cộng đồng.
Trên thế giới, cách tiếp cận dựa vào cộng đồng để giải quyết những vấn đề xã
hội/ vấn đề của nhóm cũng được ứng dụng nhiều trong các dự án phát triển, ví dụ
như:
11
Nghiên cứu“Tiếp cận về chia sẻ lợi ích - Một phân tích so sánh sơ bộ tại 13
quốc gia triển khai chương trình REDD- Trung tâm nghiên cứu phát triển rừng quốc
tế (CIFOR), Bogor, Indonesia:REDD là Chương trình giảm phát thải từ phá rừng và
suy thoái rừng ở các nước đang phát triển. Nghiên cứu sử dụng phương pháp đánh
giá 3Es (Hiệu quả, hiệu suất và Tác động) để đánh giá hiệu quả của cách tiếp cận
cộng đồng chia sẻ lợi ích trong hoạt động bảo vệ rừng tại 13 quốc gia.Trên cơ sở đó,
đánh giá các khó khăn và thuận lợi của việc triển khai chương trình, đề xuất các giải
pháp cải thiện phù hợp với hoàn cảnh thực tiễn.
Nghiên cứu“Các trường học cộng đồng ở Kenya - Nghiên cứu trường hợp về
sự tham gia của cộng đồng trong tài trợ vốn và quản lý trường học - UNESSCO &
Viện nghiên cứu quốc tế về kế hoạch giáo dục: Nghiên cứu thực hiện trên trường
hợp Trường học cộng đồng tại Kenya, mô tả đặc điểm của các trường cộng đồng
trong đó có cơ sở lý thuyết và thực tiễn để thiết lập mô hình, xem xét bối cảnh trong
và ngoài nhà trường; khó khăn gặp phải trong hoạt động; hiệu suất của các tổ chức
và định hướng phát triển của mô hình trường này. Từ đó nghiên cứu rút ra kết luận
và bài học kinh nghiệm trong việc xây dựng mô hình giáo dục hiệu quả góp phần
vào mục tiêu quốc gia, cung cấp giáo dục cơ bản có chất lượng cho mọi người và
phù hợp với những thay đổi về kinh tế - xã hội cũng như môi trường.
Tóm lại, các nghiên cứu theo hướng lựa chọn tiếp cận phát triển dựa vào cộng
đồng để giải quyết vấn đề của nhóm hoặc một vấn đề xã hội chấp nhận hai loại định
nghĩa về cộng đồng: (Loại 1): Cộng đồng mang tính địa vực; (Loại 2): Cộng đồng là
phương tiện, mang tính phi địa vực (cộng đồng ảo, cộng đồng quốc tế chung 1 mối
quan tâm về vấn đề...) . Các nghiên cứu theo hướng tiếp cận này hiện nay chủ yếu
tập trung vào đánh giá kết quả đầu ra của dự án, mà ít tập trung vào phân tích cách
tiếp cận và hiệu quả của tiếp cận đó.
12
2.3 Các nghiên cứu tiếp cận phát triển cộng đồng dựa lấy trẻ em làm trung tâm
“Trẻ em là trọng tâm” hiện đang là một tiếp cận phát triển cộng đồng được
nhiều sự quan tâm và ứng dụng của các tổ chức quốc tế tại Việt Nam và trên thế giới.
Trong đó, trẻ em được coi là đối tượng đích của các can thiệp, nhằm kết nối các vấn
đề của trẻ em và vấn đề của cộng đồng. Có thể kể tên một số nghiên cứu/can thiệp
theo hướng tiếp cận này ở Việt Nam và trên thế giới:
Dự án “ Thích ứng biến đổi khí hậu lấy trẻ em làm trọng tâm” - Tổ chức Cứu
trợ Trẻ em Quốc tế và Tổ chức Plan Quốc thực hiện từ 8/2012 đến 30/12/2014 Tỉnh
Thái Nguyên; Tỉnh Quảng Ngãi; Tỉnh Thừa Thiên Huế; Tỉnh Tiền Giang. Mục đích
của dự án nhằm tăng cường khả năng của trẻ em dễ bị tổn thương và cộng đồng của
họ để trực tiếp lập kế hoạch và quản lý những tác động tiêu cực của khuynh hướng
thay đổi và biến đổi của khí hậu; và nâng cao năng lực của chính phủ và xã hội để
phù hợp với những nhu cầu thích nghi của trẻ em và cộng đồng của họ, phù hợp với
những mục tiêu quốc gia.
Nghiên cứu“Liệu vốn bảo trợ quốc tế dành cho trẻ em có hiệu quả? Tác động
của nó đến cuộc sống khi trưởng thành của trẻ em từng được bảo trợ, nghiên cứu tại
6 quốc gia trên thế giới” - Bruce Wydick, Paul Glewwe và Laine Rutledge. Trong
nghiên cứu này trình bày kết quả từ một nghiên cứu tác động của chương trình bảo
trợ trẻ em của tổ chức phi chính phủ Compassion International tại 6 quốc gia trên thế
giới . Sử dụng phương pháp thực nghiệm, nghiên cứu tiến hành với 10.144 trường
hợp ở Bolivia , Guatemala, Ấn Độ , Kenya , Philippines, và Uganda. Nghiên cứu chỉ
ra rằng kết quả của việc được nhận bảo tài trợ trong 2,4 năm tác động lớn đến việc
bổ sung giáo dục chính thức, việc làm, lựa chọn nghề nghiệp, tuổi kết hôn, tuổi sinh
đẻ, chất lượng nhà ở , và vị trí xã hội của trẻ khi chúng đến tuổi trưởng thành.
Nghiên cứu “ Nguyện vọng phát triển: Sự tự tin và kỳ vọng cuộc sống”
củaPaulGlewwe, PhillipH.Ross và BruceWydick, 2011. Nghiên cứu xác định mối
qua hệ của phát triển của khát vọng sống và sự tự tin của trẻ em có thể góp phần tác
động tích cực đến đầu ra (cuộc đời khi trưởng thành của trẻ) sau khi được nhận bảo
13
trợ. Thông qua khảo sát 1200 trường hợp trẻ em là trẻ tham gia chương trình bảo trợ
quốc tế, nhóm tác giả chỉ ra rằng: chương trình bảo trợ đem lại các cơ hội sống thuận
lợi hơn, tăng sự tự tin và khơi dậy nhu cầu phát triển từ các trẻ được bảo trợ. Từ việc
các em có định hướng và niềm tin rõ ràng vào năng lực của bản thân, dẫn đến việc
trẻ tích cực hơn trong việc tiếp cận các cơ hội trong cuộc sống; đồng nghĩa với việc
tìm kiếm được các công việc đem lại thu nhập và mức sống cao hơn các trẻ trong
cùng cộng đồng.
Nghiên cứu “Khám phá chương trình bảo trợ trẻ em của Plan – tiến trình,
các tác động và tiềm năng phát triển” - Tổ chức phi chính phủ quốc tế Plan. Mục
đích của nghiên cứu này là đánh giá tác động phát triển của vốn bảo trợ - tập trung
vào tác động của nó trên: thái độ, sự hiểu biết, hành vi và kinh nghiệm của trẻ em
được bảo trợ, gia đình và cộng đồng của họ, các nhà tài trợ và gia đình họ, và vai trò
của vốn bảo trợ cho phát triển giáo dục). Nghiên cứu này đã tập trung tiến trình bảo
trợ trẻ, đánh giá được tác động của chương trình bảo trợ với mạng lưới liên kết: trẻ
em – cộng đồng – nhà tài trợ. Nhưng chủ yếu nhằm kết luận về tính phù hợp của quy
trình tài trợ với thực tế cộng đồng và trẻ em.
Nhìn vào các nghiên cứu này, ta có thể nhận thấy rằng: tuy cách tiếp cận phát
triển cộng đồng trẻ em được áp dụng ở nhiều tổ chức và quốc gia, nhưng lại chưa có
nghiên cứu chính thức chuyên sâu nào về vấn đề này. Các nghiên cứu của các tác giả
nước ngoài hoặc báo cáo của một số tổ chức phi chính phủ chủ yếu tập trung vào
đánh giá các tác động của cách tiếp cận này đến trẻ em.Trong khi đó, tính hiệu quả,
sự tác động toàn diện đến các hệ thống xung quanh trẻ, đến cộng đồng chưa được đề
cập đến.
Tóm lại, các nghiên cứu phát triển cộng đồng nói chung và các nghiên cứu về
cách tiếp cận kể trên đã cung cấp cho người nghiên cứu các dữ liệu quý báu về các
mô hình đánh giá về phát triển cộng đồng. Tuy nhiên, như đã đề cập đến ở mục lí do
lựa chọn đề tài, hiện nay chưa có nghiên cứu cụ thể nào về cách tiếp cận phát triển
cộng đồng lấy trẻ em làm trung tâm, đặc biệt là với trường hợp thực tế tại Việt Nam.
14
Do vậy, trên cơ sở xem xét lịch sử vấn đề nghiên cứu kể trên, người nghiên
cứu lựa chọn hướng nghiên cứu “ Đánh giá cách tiếp cận phát triển cộng đồng lấy
trẻ em làm trung tâm tại Việt Nam”. Điểm mới của nghiên cứu là mô tả phân tích
sâu hơn về hướng tiếp cận phát triển cộng đồng lấy trẻ em làm trung tâm. Và đánh
giá hiệu quả tác động của vốn bảo trợ trẻ em không chỉ với trẻ mà với toàn cộng
đồng cũng như các hệ thống tự nhiên - xã hội của cộng đồng (kinh tế, cơ sở hạ tầng,
môi trường...) đối với bối cảnh thực tế của Việt Nam, hiểu được sự tác động qua lại
ảnh hưởng lẫn nhau giữa giải quyết các vấn đề của nhóm yếu thế (nhóm trẻ em
nghèo) với phát triển cộng đồng.
3 Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài
3.1 Ý nghĩa khoa học của đề tài
Làm rõ lí luận về nghiên cứu đánh giá cách tiếp cận phát triển cộng đồng.
Ứng dụng về lý luận đánh giá phát triển cộng đồng để tìm hiểu hiệu quả một cách
tiếp cận phát triển cộng đồng
Trên cơ sở phân tích tính và đánh giá, tổng kết được hiệu quả của một cách tiếp
cận phát triển cộng đồng (phát triển cộng đồng lấy trẻ em làm trung tâm), thấy
được điểm mạnh điểm yếu của cách tiếp cận này. Từ đó rút ra lý luận khoa học
về cách tiếp cận phát triển cộng đồng lấy trẻ em làm trung tâm.
Góp phần mô tả một cách tiếp cận phát triển cộng đồng hiệu quả, củng cố và góp
phần làm phong phú lý thuyết về phát triển cộng đồng.
Qua những nghiên cứu đạt được, bổ sung về khía cạnh lý luận cho việc ứng dụng
phương pháp nghiên cứu và thực hành với cộng đồng và nhóm trẻ em nghèo
trong cộng đồng.
3.2 Ý nghĩa thực tiễn của đề tài
Góp phần làm phong phú hướng tiếp cận phát triển cộng đồng.
Đề tài phát triển hướng hỗ trợ hiệu quả giải quyết khó khăn của cộng đồng
nghèo cũng như các nhóm yếu thế (đặc biệt là trẻ em) thế trong cộng đồng.
15
Kết quả nghiên cứu của đề tài là tài liệu tham khảo cho các cộng đồng/ tổ
chức đang tìm kiếm biện pháp hỗ trợ toàn diện cho trẻ em hoặc phát triển cộng đồng
bền vững: đó là hỗ trợ nhóm trẻ em nghèo thông qua cải thiện điều kiện sống của cả
cộng đồng nơi trẻ đang sinh sống.
Kết quả nghiên cứu của đề tài là một tài liệu tham khảo cho các nhà nghiên
cứu khác hoặc các nghiên cứu tiếp theo về vấn đề tiếp cận phát triển cộng đồng.
4 Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
4.1 Mục tiêu nghiên cứu
Phân tích và đánh giá việc ứng dụng cách tiếp cận phát triển cộng đồng lấy trẻ
em làm trung tâm tại 04 dự án phát triển của tổ chức GNI tại huyện Sơn Dương, tỉnh
Tuyên Quang.
Rút ra kết luận và khuyến nghị trong việc ứng dụng cách tiếp cận phát triển
cộng đồng lấy trẻ em làm trung tâm vào việc xây dựng và thực hiện dự án phát triển
cộng đồng tại Việt Nam.
4.2 Nhiệm vụ nghiên cứu
Lược sử lại các cách tiếp cận phát triển cộng đồng.
Phân tích nội dung cách tiếp cận phát triển cộng đồng lấy trẻ em làm trung tâm.
Xây dựng các tiêu chí đánh giá cách tiếp cận phát triển cộng đồng lấy trẻ em làm
trung tâm tại 04 dự án phát triển tại huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang.
Đánh giá thực tế ứng dụng và hiệu quả hiệu quả của việc ứng dụng cách tiếp cận
phát triển cộng đồng lấy trẻ em làm trung tâm tại 04 dự án phát triển tại huyện
Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang
Đưa ra các khuyến nghị trong việc ứng dụng cách tiếp cận phát triển cộng đồng
lấy trẻ em làm trung tâm tại Việt Nam.
5 Đối tượng, khách thể và phạm vi nghiên cứu
16
5.1 Đối tượng nghiên cứu:
Cách tiếp cận phát triển cộng đồng lấy trẻ em làm trung tâm tại Việt Nam.
5.2 Khách thể nghiên cứu:
Những người trực tiếp tham gia và chịu tác động từ dự án phát triển cộng
đồng của tổ chức phi chính phủ Good Neighbors International tại 04 xã huyện
Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang như: Những trẻ em hưởng lợi trực tiếp từ dự án
(3~16 tuổi); Các gia đình có con em hưởng lợi trực tiếp từ dự án; Các trường có
học sinhhưởng lợi trực tiếp từ dự án; Các thành viên của cộng đồng có tham gia
vào quá trình xây dựng, thực hiện và đánh giá hoạt động dự án; Các hộ gia đình
hưởng lợi từ các hoạt động trong dự án ngoài hợp phần chăm sóc và bảo vệ trẻ
em (phát triển sinh kế, nước sạch vệ sinh môi trường, nâng cao năng lực); Các cá
nhân, hộ gia đình không trực tiếp hưởng lợi nhưng chịu tác động của dự án; Đại
diện chính quyền và đoàn thể địa phương tại 04 xã Sơn Nam, Đại Phú, Thiện Kế,
Văn Phú; Các cán bộ dự án phát triển cộng đồng của tổ chức Good Neighbors
International tại tại 04 xã Sơn Nam, Đại Phú, Thiện Kế, Văn Phú.
Những tài liệu, báo cáo liên quan đến dự án phát triển cộng đồng của tổ chức
Good Neighbors International International tại 04 xã huyện Sơn Dương, tỉnh
Tuyên Quang.
5.3 Phạm vi nghiên cứu
5.3.1 Thời gian:
Giới hạn thời gian đối tượng nghiên cứu: Tháng 1/2012 ~ tháng 6/2014 (từ
khi bắt đầu dự án phát phát triển cộng đồng lấy trẻ em làm trung tâm của tổ
chức phi chính phủ Good Neighbors International tại 04 xã huyện Sơn
Dương, tỉnh Tuyên Quang đến nay)
Thời gian tiến hành nghiên cứu: 14/04 ~ 30/11/2014.
17
5.3.2 Không gian: Nghiên cứu được tiến tại 04 xã (Đại Phú, Sơn Nam, Thiện Kế,
Văn Phú) của tổ chức phi chính phủ Good Neighbors International tại huyện Sơn
Dương, tỉnh Tuyên Quang.
5.3.3 Giới hạn nội dung nghiên cứu:
Đề tài này trình bày về phân tích nội dung cách tiếp cận phát triển cộng đồng
lấy trẻ em làm trung tâm, đánh giá cách tiếp cận phát triển cộng đồng lấy trẻ em làm
trung tâm tại 04 dự án phát triển tại huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang dựa trên
bộ tiêu chí mà người nghiên cứu đúc kết từ lý thuyết hệ thống và nguyên lý phát
triển cộng đồng. Từ đó, đưa ra các khuyến nghị trong việc ứng dụng cách tiếp cận
phát triển cộng đồng lấy trẻ em làm trung tâm tại Việt Nam.
6
Câu hỏi nghiên cứu
Tiếp cận phát triển cộng đồng lấy trẻ em làm trung tâm được thực hiện như thế
nào tại 04 dự án phát triển tại huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang?
Tiếp cận phát triển cộng đồng lấy trẻ em làm trung tâm có thể ứng dụng tại Việt
Nam như thế nào?
7
Giả thuyết nghiên cứu
Tiếp cận phát triển cộng đồng lấy trẻ em làm trung tâm đảm bảo các nguyên
tắc phát triển cộng đồng và phù hợp với đặc điểm cộng đồng tại huyện Sơn Dương,
tỉnh Tuyên Quang.
Tiếp cận phát triển cộng đồng lấy trẻ em làm trung tâm có thể ứng dụng tại
Việt Nam dựa trên việc học hỏi và rút kinh nghiệm từ mô hình dự án của GNI tại
huyện Sơn Dương, Tỉnh Tuyên Quang.
18
8
Phương pháp nghiên cứu
8.1 Phương pháp phân tích tài liệu
Thu thập và thống kê các dữ liệu từ báo cáo/ kế hoạch thuộc các lĩnh vực:
giáo dục, y tế, kinh tế - xã hội, bảo vệ trẻ em... của cộng đồng đang thực hiện chương
trình phát triển lấy trẻ em làm trung tâm (bảo trợ trẻ em).
Thu thập và phân tích các dữ liệu kết quả hoạt động chương trình bảo trợ trẻ
em và phát triển cộng đồng của tổ chức Good Neighbors tại Việt Nam.
Bảng 1. Đề cương tài liệu cần thu thập
STT
Thông tin cần thu thập
Nguồn
1
Thông tin tổng quan vấn đề nghiên cứu
1.1
Các cách tiếp cận phát triển Các nghiên cứu về tiếp cận
cộng động
Số lượng
phát triển cộng đồng trên thế
giới và tại Việt Nam
2
Thông tin từ khách thể nghiên cứu
2.1
Tác động của chương trình Báo cáo kinh tế - xã hội 04 xã
phát triển đến phát triển kinh hàng năm của các xã.
tế - xã hội cộng đồng địa
phương nơi tham gia vào dự
án
2.2
Tác động của chương trình
Báo cáo thực hiện chương 04 xã
phát triển đến các thành viên trình phát triển cộng đồng
cộng đồng
hàng năm của Ban quản lý
12 trường học
trong dự án.
dự án xã.
Báo cáo thực hiện hợp phần
phát triển giáo dục và bảo vệ
19
Tổ chức GNI
trẻ em hàng năm của các
trường.
Báo cáo hàng năm của tổ
chức GNI
3
Hiệu quả quản lý tài chính và
Báo cáo tài chính chương
tổ chức thực hiện dự án phát trình của tổ chức GNI.
triển cộng đồng
Báo cáo tài chính chương
trình
của Ban quản lý
chương trình phát triển cộng
đồng xã.
Các tài liệu này được thu thập nhằm mục đích giúp người nghiên cứu lược sử
lại và hiểu được nghiên cứu về các tiếp cận phát triển cộng đồng có trước; nắm rõ
được đặc điểm tự nhiên - kinh tế - xã hội của địa bàn nghiên cứu và chương trình
phát triển đang thực hiện tại địa bàn.
8.2 Phương pháp quan sát
Trong nghiên cứu này, chúng tôi sử dụng phương pháp quan sát không tham
dự nhằm thu được các thông tin khách quan về tác động của chương trình phát triển
cộng đồng đối với các thành viên của cộng đồng, cũng như đối với cơ sở hạ tầng của
cộng đồng.
Bảng 2. Đề cương quan sát
STT Nội dung quan sát
1
Chỉ số
Cỡ mẫu
Sự thay đổi của cộng đồng Cơ sở hạ tầng của cộng 04 xã
và các thành viên của cộng
đồng
đồng:
trạm y tế, hệ thống nước
Quan sát và so sánh sự thay
(đường,
trường,
sạch...);
đổi của cộng đồng và trẻ em Cơ sở vật chất hộ gia
20
04 trường
15
đình
hộ
gia
