CHUYÊN ĐỀ BÀI TẬP AXIT CACBOXYLIC

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

-----



-----

TIỂU LUẬN
Chuyên đề:
AXIT CACBOXYLIC
Học phần: Dạy học bài tập Hóa học phổ thông (TMT2032 1)

Hà Nội, tháng 12/2018


MỤC LỤC
Lời cảm ơn.............................................................................................................................................................. 0
A.MỞ ĐẦU............................................................................................................................................................ 1
1. Lý do chọn chuyên đề................................................................................................................................... 1
2. Cấu trúc đề tài.................................................................................................................................................. 1
B. NỘI DUNG...................................................................................................................................................... 2
CHƯƠNG I: TÓM TẮT LÝ THUYẾT CHUYÊN ĐỀ AXIT CACBOXYLIC ..........................2
1.1. Định nghĩa...................................................................................................................................................... 2
1.2. Công thức....................................................................................................................................................... 2
1.3. Danh pháp...................................................................................................................................................... 2
1.4. Cấu tạo............................................................................................................................................................. 2
1.5. Tính chất vật lý............................................................................................................................................ 3
1.6. Tính chất hoá học........................................................................................................................................ 3
1.6.1. Phản ứng ở nhóm chức - COOH (tính axit).................................................................................. 3

1.6.2. Phản ứng do nhóm OH của – COOH.............................................................................................. 4
1.6.3. Phản ứng ở gốc R.................................................................................................................................... 4
1.6.4. Phản ứng oxi hóa hoàn toàn................................................................................................................ 5
1.7. Điều chế.......................................................................................................................................................... 5
1.8. Ứng dụng........................................................................................................................................................ 5
CHƯƠNG II: CÁC DẠNG BÀI TẬP VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP CHUYÊN
ĐỀ AXIT CACBOXYLIC............................................................................................................................... 6
1. Phần 1: Định nghĩa, danh pháp, công thức phân tử và công thức cấu tạo................................. 6
1.1. Phương pháp giải......................................................................................................................................... 6
1.2. Ví dụ minh họa............................................................................................................................................. 6
1.2.1. Ví dụ minh họa có hướng dẫn............................................................................................................ 6
1.2.2. Ví dụ minh họa không có hướng dẫn............................................................................................... 6
2. Phần 2: Tính chất vật lí................................................................................................................................. 7
2.1. Phương pháp giải......................................................................................................................................... 7
2.2. Ví dụ minh họa............................................................................................................................................. 7
2.2.1. Ví dụ minh họa có hướng dẫn............................................................................................................ 7


2.2.2. Ví dụ minh họa không có hướng dẫn............................................................................................... 8
3. Phần 3: Tính chất hóa học........................................................................................................................... 8
3.1. Dạng 1: Tính chất chung của axit......................................................................................................... 8
3.1.1. Phương pháp giải..................................................................................................................................... 8
3.1.1.1. Phản ứng với dung dịch kiềm......................................................................................................... 8
3.1.1.2. Phản ứng với kim loại........................................................................................................................ 9
3.1.1.3. Phản ứng với muối.............................................................................................................................. 9
3.1.1.4. So sánh tính axit................................................................................................................................. 10
3.1.2. Ví dụ minh họa....................................................................................................................................... 11
3.1.2.1. Ví dụ minh họa có hướng dẫn...................................................................................................... 11
3.1.2.1.1. Phản ứng với dung dịch kiềm................................................................................................... 11
3.1.2.1.2. Phản ứng với kim loại.................................................................................................................. 11

3.1.2.1.3. Phản ứng với muối........................................................................................................................ 11
3.1.2.1.4. So sánh tính axit............................................................................................................................. 12
3.1.2.2. Ví dụ minh họa không có hướng dẫn......................................................................................... 12
3.1.2.2.1. Phản ứng với dung dịch kiềm................................................................................................... 12
3.1.2.2.2. Phản ứng với kim loại.................................................................................................................. 13
3.1.2.2.3. Phản ứng với muối........................................................................................................................ 14
3.1.2.2.4. So sánh tính axit............................................................................................................................. 14
3.2. Dạng 2: Phản ứng đốt cháy................................................................................................................... 15
3.2.1. Phương pháp giải................................................................................................................................... 15
3.2.2. Ví dụ minh họa....................................................................................................................................... 15
3.2.2.1. Ví dụ minh họa có hướng dẫn...................................................................................................... 15
3.2.2.2. Ví dụ minh họa không có hướng dẫn......................................................................................... 16
3.3. Dạng 3: Phản ứng este hóa.................................................................................................................... 17
3.3.1. Phương pháp giải................................................................................................................................... 17
3.3.2. Ví dụ minh họa....................................................................................................................................... 18
3.3.2.1. Ví dụ minh họa có hướng dẫn...................................................................................................... 18
3.3.2.2. Ví dụ minh họa không có hướng dẫn......................................................................................... 18
3.4. Dạng 4: Tính chất của gốc hiđrocacbon........................................................................................... 19


3.4.1. Phương pháp giải................................................................................................................................... 19
3.4.2. Ví dụ minh họa....................................................................................................................................... 19
3.4.2.1. Ví dụ minh họa có hướng dẫn...................................................................................................... 19
3.4.2.2. Ví dụ minh họa không có hướng dẫn......................................................................................... 19
4. Phần 4: Điều chế và ứng dụng của axit cacboxylic......................................................................... 20
4.1. Phương pháp giải...................................................................................................................................... 20
4.2. Ví dụ minh họa.......................................................................................................................................... 21
4.2.1. Ví dụ minh họa có hướng dẫn.......................................................................................................... 21
4.2.2. Ví dụ minh họa không có hướng dẫn............................................................................................ 21
CHƯƠNG III: XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP AXIT CACBOXYLIC MỚI .................21

1. Cơ sở lý luận................................................................................................................................................... 21
2. Hệ thống bài tập mới trong chuyên đề axit cacboxylic.................................................................. 22
CHƯƠNG IV: SỬ DỤNG BÀI TẬP HÓA HỌC TRONG DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ
AXIT CACBOXYLIC..................................................................................................................................... 23
CHƯƠNG V: KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ CHUYÊN ĐỀ AXIT CACBOXYLIC ........................ 27
1. Mục tiêu kiểm tra.......................................................................................................................................... 27
2. Hình thức kiểm tra........................................................................................................................................ 27
3. Ma trận đề kiểm tra...................................................................................................................................... 27
4. Đề kiểm tra...................................................................................................................................................... 32
5. Đáp án............................................................................................................................................................... 33
C. KẾT LUẬN.................................................................................................................................................... 34


LỜI CẢM ƠN
Trên thực tế, không có sự thành công nào mà không gắn liền với sự hỗ trợ, giúp đỡ dù
ít hay nhiều, dù trực tiếp hay gián tiếp của người khác. Sự giúp đỡ ấy vô cùng quý giá đối
với chúng em trên con đường tiến tới thành công.

0


A. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn chuyên đề
Hiện nay, trong việc dạy và học các môn học nói chung và môn hóa học nói riêng,
người giáo viên không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn hướng dẫn học sinh làm như thế nào
để có thể phát triển tư duy và tạo hứng thú học tập cho mình. Bên cạnh đó, trong các kì thi
quan trọng của môn Hóa học mà học sinh tham gia chủ yếu theo hình thức trắc nghiệm. Do
đó, học sinh ngoài việc nắm vững các kiến thức đã học, các em cần có kĩ năng giải nhanh
các bài tập Hóa học đặc biệt là bài tập trắc nghiệm. Tuy nhiên, số tiết số tiết luyện tập trong
chương trình còn ít nên trong các giờ luyện tập, giáo viên chỉ ôn tập kiến thức lí thuyết cơ

bản và hướng dẫn học sinh giải một số bài tập trong sách giáo khoa và sách bài tập.
Bên cạnh nguồn tài liệu từ giáo viên, một số tài liệu cũng có đưa ra các bài tập về axit
cacboxylic nhưng số lượng bài tập còn ít, chưa phân dạng cụ thể và chưa có hướng dẫn giải
nhanh cho các bài tập đó. Vì vậy cách giải bài tập bằng phương pháp trắc nghiệm khách
quan còn nhiều bỡ ngỡ đối với học sinh, thường các em giải theo phương pháp cũ nên rất
mất thời gian.
Trong Hóa học, mỗi bài tập có thể có nhiều phương pháp giải khác nhau, nếu biết lựa
chọn phương pháp hợp lý, học sinh sẽ rút ngắn được thời gian làm bài, tích cực và tự tin
phát triển bản thân, đạt kết quả học tập cao hơn. Do đó, việc tổng hợp các dạng bài tập và đề
ra phương pháp giải các dạng bài tập đó trong trường hợp tổng quát của người giáo viên là
một phần không thể thiếu trong việc củng cố kiến thức, rèn luyện những kĩ năng cơ bản cho
học sinh.
Với những lí do trên, em đã chọn nội dung axit cacboxylic làm chuyên đề bài tập cho học sinh.

2. Cấu trúc đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, nội dung chính của đề tài được trình bày trong 5
chương. Chương 1: Tóm tắt lý thuyết chuyên đề
Chương 2: Các dạng bài tập và phương pháp giải bài tập
Chương 3: Xây dựng hệ thống bài tập mới
Chương 4: Sử dụng bài tập Hóa học trong dạy học
Chương 5: Kiểm tra đánh giá
1


B. NỘI DUNG
I. Tóm tắt lý thuyết chuyên đề axit cacboxylic
1.1. Định nghĩa
Axit cacboxylic là những hợp chất hữu cơ mà phân tử chứa nhóm -COOH liên kết
trực tiếp với nguyên tử H hay nguyên tử C. (Nhóm –COOH còn gọi là nhóm cacboxyl là
nhóm chức axit cacboxylic)

Ví dụ: H-COOH, CH3-COOH, HOOCCOOH 1.2. Công thức

C
H

n

2n22km

C
(COOH) H
m

( m  n  1, m  1, n  0)

n

2n22k

COCH
2

m

2 m 2 k

O

2

- Với k= 0 , m= 1 => axit no đơn chức CmH2mO2 hay CnH2n+1COOH
(Nếu đề bài cho CmH2mO2 => este no đơn chức hoặc axit no đơn chức =>

nCO2  n H2 O )

- Với k = 1, m = 1 => CnH2n O2 hay CnH2n-1COOH (axit đơn chức có 1 liên kết π trong gốc)
- Với k = 4,m = 1 => Dãy đồng đẳng của axit thơm no đơn chức => CnH2n-7COOH ( n  6 )
- Với k=0, m = 2 => CnH2n(COOH)2 điaxit no
1.3. Danh pháp
Tên axit = Tên hiđrocacbon tương ứng + oic
Ví dụ: CH3 - CH2 - COOH : propanoic

1.4. Cấu tạo
a. Trong nhóm –COOH:
Do nguyên tử O hút mạnh cặp electron liên kết của liên kết đôi C = O đã làm tăng độ
phân cực của liên kết O - H. Nguyên tử H trở nên linh động, dễ tách ra. Do vậy tính axit ở
đây thể hiện mạnh hơn nhiều so với phenol.
b. Ảnh hưởng của gốc R đến nhóm - COOH:
- Nếu R là gốc ankyl có hiệu ứng cảm ứng +I (đẩy electron) thì làm giảm tính axit. Gốc R
càng lớn hay bậc càng cao. +I càng lớn, thì tính axit càng yếu. Ví dụ: Tính axit giảm dần:

2


- Nếu trong gốc R có nhóm thế gây hiệu ứng cảm ứng (như F > Cl > Br > I hay NO 2 > F > Cl

> OH) thì làm tăng tính axit. Ví dụ: Tính axit tăng theo dãy sau.

- Nếu trong gốc R có liên kết bội sẽ làm tăng tính axit. Ví dụ:
- Nếu có 2 nhóm -COOH trong 1 phân tử, do ảnh hưởng lẫn nhau nên cũng làm tăng tính axit.

c. Ảnh hưởng của nhóm -COOH đến gốc R
Nhóm -COOH hút electron gây ra hiệu ứng -I làm cho H đính ở C vị trí α trở nên linh
động, dễ bị thế.

Ví dụ:
1.5. Tính chất vật lý
* Nhiệt độ sôi tăng dần theo chiều tăng của phân tử khối
- Axit có nhiệt độ sôi cao hơn Ancol có khối lượng phân tử tương đương vì phân tử
axit tạo được 2 liên kết H và liên kết H giữa các phân tử axit bền hơn liên kết H giữa các
phân tử Ancol. Ta có nhiệt độ sôi của axit > ancol > andehit
* Tính tan: Từ C1 đến C3 tan vô hạn trong nước do có khả năng tạo liên kết H liên
phân tử với nước. C4 đến C5 ít tan trong nước; từ C6 trở lên không tan do gốc R cồng kềnh
và có tính kị nước.
1.6. Tính chất hoá học
1.6.1. Phản ứng ở nhóm chức - COOH (tính axit)
- Phân tử axit có nhóm cacbonyl C = O hút e mạnh nên làm giảm mật độ e tự do trên nguyên
+

tử O làm cho liên kết O - H bị phân cực hơn → dễ bị phân li thành H thể hiện tính axit.
+

a. Trong dung dịch nước điện li ra ion H (H3O), làm đỏ giấy quỳ (axit yếu).
( R càng nhiều C, axit điện li càng yếu.)
b. Phản ứng trung hoà

3


c. Hoà tan kim loại đứng trước H

d. Đẩy mạnh axit yếu hơn ra khỏi muối
1.6.2. Phản ứng do nhóm OH của - COOH
a. Phản ứng este hoá với rượu
Phản ứng giữa axit axetic và rượu etylic là phản ứng thuận nghịch.
+

,

CH3COOH + C2H5OH

↔

CH3COOC2H5 + H2O

Phương trình tổng quát phản ứng giữa axit cacboxylic và ancol

(Chiều thuận là chiều este hóa , chiều nghịch là phản ứng thủy phân).
b. Phản ứng tạo thành anhiđrit axit

1.6.3. Phản ứng ở gốc R
a. Phản ứng thế ở gốc no
Khi dùng photpho (P) làm xúc tác, Cl chỉ thế cho H ở cacbon bên cạnh nhóm cacboxyl.

Ví dụ:
b. Phản ứng thế ở gốc thơm: Nhóm cacboxyl ở vòng benzen định hường cho phản ứng thế
tiếp theo vào vị trí meta và làm cho phản ứng khó khăn hơn so với thế vào benzen:

c. Phản ứng cộng vào gốc không no
Axit không no tham gia phản ứng cộng H2,Br2,Cl2... như hiđrocacbon không no.
4

Chú ý: Một số phản ứng dùng để nhận biết
- HCOOH có phản ứng tương tự như anđehit:
HCOOH + 2AgNO3 + 4NH3 + H2O → 2NH4NO3 + (NH4)2CO3 + 2Ag
- Các axit không no còn có các tính chất của hiđrocacbon tương ứng:
CH2=CH-COOH + Br2 dung dịch → CH2Br-CHBr-COOH
1.6.4. Phản ứng oxi hóa hoàn toàn
CxHyOz + (x + 4 - 2)O2 → xCO2 + 2H2O

Nếu đốt cháy axit thu được

2

=

thì axit thuộc loại no, đơn chức, mạch hở:

2

CnH2n+1COOH → (n + 1)CO2 + (n + 1)H2O
1.7. Điều chế
a. Trong phòng thí nghiệm
+

KCN

- Đi từ dẫn xuất Halogen R-X

→

R-CN

,

→

+

,

- Đi từ hiđrocacbon, ancol C6H5-CH3 →

4

RCOOH

3

O,

C6H5COOK

2

→

3

C6H5COOH

b. Trong công nghiệp
- Người ta sản xuất axit axetic bằng cách lên men giấm
men giấm,25−30 C

C2H5OH + O2

CH3COOH + H2O

→

xt,

- Oxi hóa anđehit axetic: CH3CHO + 1/2O2

CH3COOH

→

xt,

- Đi từ metanol và cacbon oxit: CH3OH

+ CO

→

CH3COOH

1.8. Ứng dụng

Axit axetic là nguyên liệu để tổng hợp polyme (ví dụ như: polivinyl axetat, xenlulozơ
axetat...), nông dược (thuốc diệt cỏ natri monocloaxetat, các chất kích thích tăng trưởng và làm
rụng lá như 2,4-D; 2,4,5-T,...), công nghiệp nhuộm (nhôm axetat, crôm axetat, sắt axetat,...) và
một số hóa chất hay dùng trong đời sống như axeton, etyl axetat, isoamyl axetat...

Dung dịch axit axetic 3-6% thu được khi lên men giấm dung dịch đường, ancol etylic... dùng
làm giấm ăn.
Các axit lauric C11H23COOH, axit panmitic C15H31COOH, axit stearic C17H35COOH
và axit oleic cis-CH3[CH2]7CH=CH[CH2]7COOH có trong thành phần dầu mỡ động vật và
5


thức vật dưới dạng trieste của glixerol. Muối natri của chúng được dùng làm xà phòng. Các
axit panmitic và axit stearic được trộn với paraphin làm nến.
Axit benzoic: Dùng để bảo quản thực phẩm, thuốc lá, keo dính; sản xuất phẩm
nhuộm, dược phẩm và chất thơm. Trong y học, dùng làm thuốc sát trùng, diệt nấm.
Từ axit hữu cơ điều chế được các este, nhiều este có mùi thơm hoa quả, được dùng
làm hương liệu cũng như dung môi.
CHƯƠNG II: CÁC DẠNG BÀI TẬP VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP CHUYÊN
ĐỀ AXIT CACBOXYLIC
Để giúp học sinh giải được các bài tập về axit cacboxylic, em xin chia chuyên đề
thành 4 phần với các dạng bài tập cụ thể. Đối với mỗi dạng bài tập em đã đưa ra các phương
pháp giải bài tập riêng giúp học sinh có thể áp dụng giải được các bài tập về axit cacboxylic
một cách nhanh chóng.
1. Phần 1: Định nghĩa, danh pháp, công thức phân tử và công thức cấu tạo.
1.1. Phương pháp giải
- Đây là dạng bài tập lí thuyết, để giải đươc dạng này học sinh cần nắm chắc các kiến thức về
định nghĩa, danh pháp, công thức phân tử và công thức cấu tạo của các loại axit cacboxylic.

1.2. Ví dụ minh họa

1.2.1. Ví dụ minh họa có hướng dẫn
Câu 1: Axit đicacboxylic mạch không phân nhánh, có phần trăm khối lượng của các nguyên
tố tương ứng là %C = 40,668%; %H = 5,085%; còn lại là %O. Công thức cấu tạo của axit là
A. HOOC-COOH.

B. HOOC-CH2-COOH.

C. HOOC-CH2-CH2-COOH.

D. HOOC-CH2-CH2-CH2-COOH.

Phân tích đề và hướng dẫn:
Ta có: %O = 100% - (%C + %H) = 54,247%
%

: : =
12

:

%

1

:

%

40,668

=

12

16

:

5,085

1

:

54,247

= 2:3:2

16

⇒Công thức phân tử (C2H3O2)n

Vì là axit cacboxylic nên số nguyên tử hiđro chẵn và mạch không phân nhánh nên chỉ thỏa mãn khi n = 2 ⇒ Công thức phân tử: C4H6O4 ⇒ Công thức cấu tạo: HOOC-CH2CH2-COOH.

1.2.2. Ví dụ minh họa không có hướng dẫn
6


Câu 1: Trong các đồng phân axit cacboxylic không no, mạch hở có công thức phân tử là
C4H6O2. Axit có đồng phân cis-trans là:

A. CH2=CH-CH2COOH.

B. CH3CH=CHCOOH

C. CH2=C(CH3)COOH.

D. Không chất nào có đồng phân cis- trans.

Câu 2: Cho axit HOOC-CH2CH2CH2CH2-COOH. Tên gọi của axit này là:
A. Axit butan-1,4-đioic

B. Axit 1,4-butanđioic

C. Axit 1,5-hexađioic

D. Axit hexan -1,6 - đioic

Câu 3: Axit X mạch không phân nhánh, có công thức thực nghiệm (C3H5O2)n. Công thức cấu
tạo của X là:
A. C2H4COOH.

B. HOOC-[CH2]4-COOH.

C. CH3CH2CH(COOH)CH2COOH.

D. HOOCCH2CH(CH3)CH2COOH

Câu 4: Công thức thực nghiệm của một axit no, đa chức là (C3H4O3)n. Công thức phân tử
của axit đó là
A. C6H8O6.

B. C3H4O3.

C. C9H12O9.

D. C3H4O6.

Câu 5: Chất hữu cơ A có công thức phân tử dạng CxHyO2 trong đó oxi chiếm 29,0909% khối
lượng. Công thức phân tử của A là
A. C2H4O2

B. C3H4O2

C. C4H8O2

D. C6H6O2

Đáp án:
Câu

1

2

3

4

5

Đáp án

B

D

B

A

D

2. Phần 2: Tính chất vật lí.
2.1. Phương pháp giải
- Đây là dạng bài tập dễ, để giảiđươc dạng bài tập này học sinh cần nắm chắc các kiến thức
về tính chất vật lí của axit cacboxylic và cơ sở để so sánh tính chất vật lý của các loại axit
cacboxylic với nhau và với các hợp chất khác.
- Nhiệt độ sôi: axit > ancol > andehit
2.2. Ví dụ minh họa
2.2.1. Ví dụ minh họa có hướng dẫn
Câu 1: Cho các chất: axit propionic (X), axit axetic (Y), ancol etylic (Z) và đimetyl ete (T).
Dãy gồm các chất được sắp xếp theo chiều tăng dần nhiệt độ sôi là
7


A. T, Z, Y, X.

B. Z, T, Y, X.

C. T, X, Y, Z.

D. Y, T, X, Z.

Phân tích đề và hướng dẫn:
Nhiệt độ sôi : X > Y do đều là axit cacboxylic đơn chức và MX > MY
Z là ancol và có MY > MZ nên nhiệt độ sôi : Y > Z
T là ete không có liên kết hiđro giữa các phân tử và MT = MZ nên nhiệt độ sôi : Z > T.
Vậy, các chất được sắp xếp theo chiều tăng dần nhiệt độ sôi là T, Z, Y, X. Chọn A.
2.2.2. Ví dụ minh họa không có hướng dẫn
Câu 1: Dãy gồm các chất được sắp xếp theo chiều nhiệt độ sôi tăng dần từ trái sang phải là:
A. CH3CHO, C2H5OH, C2H6, CH3COOH.
B. CH3COOH, C2H6, CH3CHO, C2H5OH.
C. C2H6, C2H5OH, CH3CHO, CH3COOH.
D. C2H6, CH3CHO, C2H5OH, CH3COOH.
Câu 2: Bốn chất sau đây, chất có nhiệt độ sôi cao nhất là:
A. HCOOCH3

B. HO-CH2-CHO

C. CH3-COOH

D.CH3CH2CH2OH

Câu 3: Trong bốn chất sau, chất nào tan dễ dàng trong nước nhất?
A. CH3CH2COOCH3

B. CH3COOCH2CH3

C. CH3CH2CH2COOH

D. CH3CH2CH2CH2COOH

Câu 4: Chất có nhiệt độ sôi thấp nhất là
A. CH3OH.

B. C2H5OH.

C. CH3COOH.

D. CH3CHO.

Câu 5: Cho các chất: axit propionic (X), ancol propylic (Y), fomanđehit (Z), axeton (T). Dãy
gồm các chất được sắp xếp theo chiều tăng dần nhiệt độ sôi từ trái sang phải là:
A. Z, T, Y, X.

B. T, Z, Y, X.

C. X, Y, Z, T.

D. X, Y, T, Z.

Đáp án:
Câu

1

2

3

4

5

Đáp án

D

C

C

D

A

3. Phần 3: Tính chất hóa học
3.1. Dạng 1: Tính chất chung của axit.
3.1.1. Phương pháp giải
3.1.1.1. Phản ứng với dung dịch kiềm
8


- Phương trình tổng quát của phản ứng: R(COOH)x + xNaOH → R(COONa)x + xH2O
- Nếu axit tham gia phản ứng thuộc loại đơn chức: RCOOH + NaOH → RCOONa + H 2O
* Lưu ý:
- Tỉ lệ số mol NaOH (hoặc KOH): axit có thể được dùng để xác định số nhóm chức trong
phân tử axit: + Nếu tỉ lệ = 1 thì axit tham gia phản ứng là axit đơn chức.
+ Nếu tỉ lệ = n thì axit tham gia phản ứng là axit n chức.
- Cô cạn dung dịch sau phản ứng thì chất rắn thu được gồm muối và kiềm dư (nếu có):

mchất rắn sau phản ứng = mmuối + mkiềm dư
- Có thể sử dụng phương pháp tăng giảm khối lượng trong giải toán:

mmuối - maxit phản ứng = 22.nNaOH phản ứng
mmuối - maxit phản ứng = 38.nKOH phản ứng
3.1.1.2. Phản ứng với kim loại
- Axit cacboxylic phản ứng được với kim loại đứng trước H trong dãy hoạt động hóa học của
kim loại tạo thành muối và giải phóng khí H2 (thường gặp là phản ứng với kim loại kiềm).
- Phản ứng tổng quát của axit cacboxylic với kim loại kiềm M:
*Lưu ý: + Bảo toàn nguyên tố H: 2 = 12nCOOH
Bảo toàn khối lượng: mmuối = mkim loại + maxit Tăng giảm khối lượng: mmuối - maxit = mkim loại +

2

+

2

3.1.1.3. Phản ứng với muối:
- Các axit cacboxylic có khả năng phản ứng với các muối của axit yếu hơn (muối cacbonat,
phenolat, ancolat) tạo thành sản phẩm là muối mới và axit mới. Hay gặp nhất là phản ứng của

axit cacboxylic với các muối cacbonat và hiđrocacbonat.
* Lưu ý:
- Nếu cho axit tham gia phản ứng với NaHCO 3 hoặc KHCO3 mà 2 = x.naxit → axit có x nhóm chức R(COOH) x.
Phổ biến nhất là khi nCO2 = naxit khi đó x = 1 tức axit thuộc loại đơn chức RCOOH.

- Nếu cho axit phản ứng với Na2CO3 hoặc K2CO3 mà: +
9

2

→ axit đơn chức RCOOH.

=
2


+= naxit → axit 2 chức R(COOH)2.
2

- Nếu cho hai chất hữu cơ X và Y tác dụng với NaHCO 3 dư mà thu được nCO

2

= nhh thì trong

phân tử mỗi chất hữu cơ chứa một nhóm (-COOH).
 nCO

- Cho hai chất hữu cơ X và Y: X và Y + NaHCO 3 (dư)
X và Y + Na (dư) 

ℎℎ

<

<

2

 nhh
2

ℎℎ

2

=> X, Y đều có chứa 1 nhóm (-COOH) và một trong hai chất X hoặc Y phải có chứa nhóm
−

ℎả ứ

(-OH).

=

=> x là số nhóm chức axit (-COOH)

3.1.1.4. So sánh tính axit
- So sánh tính axit của 1 số hợp chất hữu cơ là so sánh độ linh động của nguyên tử H trong
HCHC. Hợp chất nào có độ linh động của nguyên từ H càng cao thì tính axit càng mạnh.
- Định nghĩa độ linh động của nguyên tử H (hidro): Là khả năng phân ly ra ion H (+) của hợp
chất hữu cơ đó. Độ linh động của nguyên tử hidro phụ thuộc vào lực hút tĩnh điện giữa nguyên

tử liên kết với hidro
- Để so sánh ta xét xem các hợp chất hữu cơ (HCHC) cùng nhóm chức chứa nguyên tử H
linh động (VD: OH, COOH ....) hay không.
+ Nếu các hợp chất hứu cơ không cùng nhóm chức thì ta có tính axit giảm dần theo thứ tự:
Axit Vô Cơ > Axit hữu cơ > H2CO3 > Phenol > H2O > Rượu.

+ Nếu các hợp chất hứu cơ có cùng nhóm chức thì ta phải xét xem gốc hydrocacbon của các
HCHC đó là gốc đẩy điện tử hay hút điện tử:
+ Nếu các HCHC liên kết với các gốc đẩy điện tử (hyđrocacbon no) thì độ linh động của
nguyên tử H hay tính axit của các hợp chất hữu cơ đó giảm
+ Nếu các HCHC liên kết với các gốc hút điện tử (hyđrocacbon không no, hyđrocacbon
thơm) thì độ linh động của nguyên tử H hay tính axit của các hợp chất hữu cơ đó tăng.
* Lưu ý:
- Gốc đẩy e; gốc hidro cacbon no (gốc càng dài càng phức tạp,càng nhiều nhánh thì tính axit
càng giảm). VD: CH3COOH > CH3CH2COOH >CH3CH2CH2COOH>CH3CH(CH3)COOH Gốc hút e gồm: gốc hidrocacbon không no, -NO2, halogen,chất có độ âm điện cao…
+ Gốc HC có liên kết 3 > gốc HC thơm > gốc HC chứa liên kết đôi


10


+ F > Cl > Br > I ..........độ âm điện càng cao hút càng mạnh
3.1.2. Ví dụ minh họa
3.1.2.1. Ví dụ minh họa có hướng dẫn
3.1.2.1.1. Phản ứng với dung dịch kiềm
Câu 1: Trung hòa 3g 1 axit cacboxylic no đơn chức, mạch hở cần dùng 100ml dd NaOH
0,5M. Sau pư, khối lượng muối thu đc là bao nhiêu?
Phân tích đề và hướng dẫn:
Đề bài đã cho khối lượng axit, số mol NaOH. Áp dụng phương pháp tăng giảm khối lượng
để tính được khối lượng muối sau phản ứng.
nNaOH = 0,1.0,5 = 0,05 mol. Gọi CxHyCOOH là công thức của acid carboxylic
CxHyCOOH + NaOH → CxHyCOONa + H2O
CxHyCOOH → CxHyCOONa có khối lượng tăng 23 - 1 = 22g => m(tăng) = 0,05.22 = 1,1g
=> m(muối) = 3 + 1,1 = 4,1g
3.1.2.1.2. Phản ứng với kim loại
Ví dụ 1: Cho Na dư tác dụng với a gam dung dịch CH3COOH . Kết thúc phản ứng, thấy

khối lượng H2 sinh ra là 11a/240 . Tính nồng độ C% của dung dich axit
Phân tích đề và hướng dẫn:
Bài toàn cho khá ít dữ liệu, tự đặt ẩn a và tính nồng độ theo số mol các chất đã đặt.
Chọn a = 240 gam;

=

11

2

= 5,5 mol ;=

2

240×

3

60

= 0,04C mol;=

240−2,4×

2

mol

18

Phương trình: 2CH3COOH + 2NaOH → 2CH3COONa + H2
2H2O + 2Na → 2NaOH + H2

=>

+= 2

3

2

=> 0,04C + (240 – 2,4C)/18 = 2.5,5 => C = 25%
2

3.1.2.1.3. Phản ứng với muối
Câu 1: Hỗn hợp X gồm axit axetic, axit fomic và axit oxalic. Khi cho m gam X tác dụng với
NaHCO3 (dư) thì thu được 15,68 lít CO2. Mặt khác, đốt cháy hoàn toàn m gam X cần 8,96 lít
khí O2, thu được 10,8 gam H2O. Tìm m.
Phân tích đề và hướng dẫn:
Đặt ẩn axit trong hỗn hợp, sử dụng phương pháp bảo toàn nguyên tố để giải bài toán
Đặt CH3COOH a mol, HCOOH b mol và HOOC-COOH c mol.
11


15,68
=
2=
22,4 = 0,7 mol. ⇒ a + b + 2c = 0,7.
Đốt cháy cần 0,4 mol O2, thu được,

= 0, mol => 2a + b + c = 0,6 (bảo toàn H).

−

2

2a + 12b + 12c = 0,4. ⇒ a = 0,1; b = 0,2; c = 0,2. ⇒ m = 33,2.

3.1.2.1.4. So sánh tính axit
Câu 1: Cho các chất sau C2H5OH(1), CH3COOH(2), COOH(3), C6H5OH(4), p-CH3C6H4OH (5), C6H5-CH2OH(6). Sắp xếp theo chiều tăng dần độ linh động của nguyên tử H
trong nhóm -OH của các chất trên
Phân tích đề và hướng dẫn:
Chia ra 3 nhóm: nhóm a (ancol):1,6; nhóm b (phenol): 4.5; nhóm c (axit): 2,3
Theo thứ tự ưu tiên thì ta có nhóm 1 < nhóm 2 < nhóm 3. So sánh gốc của từng nhóm:
Nhóm a: (1) có gốc –C2H5 (hidro cacbon no) => đẩy e, (6) có gốc C6H5-CH2 (có vòng
benzen ko no) => hút e, (6) có hidro linh động hơn (1)
Nhóm b: 4, 5 đều có vòng benzen hút e nhưng do ở 5 có thêm gốc CH3 là gốc đẩy e nên lực
hút của 5 < 4 => tính axit của 5 < 4
Nhóm c: (2) có gốc –CH3 là gốc đẩy, (3) có gốc - CH2=CH là gốc hút e => 3 > 2
=>1<6<5<4<2<3
3.1.2.2. Ví dụ minh họa không có hướng dẫn
3.1.2.2.1. Phản ứng với dung dịch kiềm
Câu 1: Trung hòa 9 gam một axit đơn chức bằng lượng vừa đủ NaOH thu được 12,3 gam
muối. Công thức cấu tạo của axit là
A. HCOOH.

B. CH2=CHCOOH.

C. CH3COOH.

D.CH3CH2COOH

Câu 2: Để trung hòa hoàn toàn 4,8 gam hỗn hợp X gồm 2 axit hữu cơ cần a mol NaOH thu
được 6,78 gam muối khan. Giá trị của a là:
A. 0,05

B. 0,07

C. 0,09

D. 1,1

Câu 3: Cho 2,64 gam hỗn hợp gồm HCOOH, CH3COOH, C6H5OH tác dụng vừa đủ với
40ml dung dịch NaOH 1M. Tổng khối lượng của muối thu được sau phản ứng là:
A. 3,52 gam

B. 6,45 gam

C. 8,42 gam

D. 4,24 gam

Câu 4: Hỗn hợp X gồm 2 axit cacboxylic. Trung hòa m gam X bằng một lượng vừa đủ dung

12


dịch chứa 0,3 mol KOH và 0,4 mol NaOH thu được dung dịch Y. Cô cạn dung dịch Y thu
được 56,6 gam chất rắn khan. Giá trị của m là
A. 23,8

B. 36,4

C. 46,2.

D. 30,1.

Câu 5: Cho dung dich axit axetic nồng độ a% tác dụng vừa đủ với dung dich NaOH nồng độ
10%, thu được dung dịch có nồng độ 10,25%. Giá trị của a là:
A. 10%.

B. 20%.

C. 15%.

D. 25%.

Đáp án
Câu

1

2

3

4

5

Đáp án

C

B

C

B

C

3.1.2.2.2. Phản ứng với kim loại
Câu 1: Khi cho hỗn hợp gồm 2 axit ( A đơn chức, B hai chức đều no mạch hở ) có khối
lượng là 16,4 gam tác dụng với Na vừa đủ sau phản ứng thu được 3,36 lít khí H 2 (dktc)
lượng muối thu được là
A. 21,7 gam

B. 20,7 gam

C. 23 gam

D. 18,4 gam

Câu 2: Cho 9,2 gam hỗn hợp X gồm axit fomic và ancol etylic tác dụng với Na thì thu được 1

thể tích H2 (đktc) là
A. 4,48 lít

B. 3,36 lít

C. 2,24 lit

D. 1,12lit

Câu 3: Một hỗn hợp X gồm axit axentic và ancol propylic đem tác dụng với Na vừa đủ thu
được 1,12 ml khí H2 (đktc) vậy khối lượng X là:
A.3 gam

B. 4 gam

C. 9gam

D. 6gam

Câu 4: Hỗn hợp X gồm axit axentic và propan-2-ol cho 1 lượng X phản ứng vừa đủ với Na
thu được 0,48 lít khí H2 (đktc) và m gam chất rắn Y giá trị của m là
Câu 5: Cho 13,8 gam hỗn hợp gồm axit fomic và etanol phản ứng hết với Na dư thu được V
lit khí H2 (đktc) giá trị của V là
A. 4,48

B. 3,36

C. 6,73

Đáp án:
Câu

1

2

3

Đáp án

C

C

D

4
A
13

5
B

D. 7,84


3.1.2.2.3. Phản ứng với muối
Câu 1: Cho các phản ứng sau: (1) CH3COOH + Na; (2) CH3COOH + NaCl; (3) C17H35COONa

+ HCl; (4) C6H5COOH + NaHCO3. Các phản ứng xảy ra là
A. (1), (2), (3).

B. (1), (3), (4)

C. (2), (3), (4)

D. (1), (3), (4)

Câu 2: Cho 20 gam hỗn hợp hai axit no, đơn chức tác dụng vừa đủ với dung dịch Na2CO3 thì
thu được V lít khí CO2 (đktc) và 28,8 gam muối khan. Giá trị của V là:
A. 2,24

B. 5,6

C. 4,48

D. 1,12

Câu 3: Cho 11,1 gam axit hữu cơ X đơn chức, mạch hở tác dụng hết với CaCO 3 thu được
13,95 gam muối của axit hữu cơ. Công thức cấu tạo thu gọn của X là
A. CH2=CHCOOH.

B. CH3COOH.

C.HC≡CCOOH.

D.CH3CH2COOH.

Câu 4: Axit cacboxylic X mạch cacbon không phân nhánh và có công thức đơn giản nhất là C3H5O2. Khi cho 100 ml dung dịch axit X nồng độ 0,1M
phản ứng hết với dung dịch NaHCO3

(dư), thu được V ml khí CO2 (đktc). Giá trị của V là
A. 336.

B. 112.

C. 448.

D. 224.

Đáp án
Câu

1

2

3

4

Đáp án

B

C

D

C

3.1.2.2.4. So sánh tính axit
Câu 1: Khi chuỗi nguyên tử cacbon trong phân tử của các axit thuộc dãy đồng đẳng của axit
fomic tăng lên thì tính axit của chúng .

A. Tăng lên

B. Không thay đổi

C. Giảm đi

D. Vừa tăng vừa giảm

Câu 2: Cho các hợp chất sau CCl3COOH; CH3COOH; CBr3COOH; CF3COOH chất có tính
axit mạnh nhất là
A. CCl3COOH

B. CH3COOH

C. CBr3COOH

D. CF3COOH

Câu 3: Hãy sắp xếp theo tính tăng dần các axit sau đây: CH 3COOH, HCOOH, C2H5COOH,
C3H7COOH
A. CH3COOH < HCOOH < C2H5COOH < C3H7COOH
B. HCOOH < CH3COOH < C2H5COOH < C3H7COOH
C. C2H5COOH < CH3COOH < HCOOH < C3H7COOH
D. C3H7COOH < C2H5COOH < CH3COOH < HCOOH
14


Câu 4: Cho axit cloaxetic, axit 2-clopropanoic, axit 3-clopropanoic sự sắp xếp nào sau đây
đúng tính axit :
A. axit cloaxetic axit < 2-clopropanoic axit < 3-clopropanoic

B. axit 2-clopropanoic < axit 3-clopropanoic < axit cloaxetic
C. axit 3-clopropanoic < axit 2-clopropanoic < axit cloaxetic
D. axit 3-clopropanoic < axit cloaxetic < axit 2-clopropanoic
Câu 5: Cho các axit phân tử là C2H4O2(X); C2H2O4(Y); C3H4O2(Z); và C3H6O2(G) sự sắp
sếp nào sau đây đúng chiều tăng dần về tính axit của chất
A.X
B.Y< X
C.G
D.X
Đáp án
Câu

1

2

3

4

5

Đáp án

C

D

D

C

C

3.2. Dạng 2: Phản ứng đốt cháy.
3.2.1. Phương pháp giải
-

Với axit cacboxylic nói chung: Đặt CTTQ CnH2n+2-2k-2xO2x

CnH2n+2-2k-2xO2x

+

3n 1  
3x
k

O2 → n CO2 + (n+1-k-x) H2O

2

- Dựa vào đặc điểm của phản ứng đốt cháy có thể kết luận loại axit tham gia phản ứng.
Nếu đốt cháy axit thu được
+

2

=

2

thì axit thuộc loại no, đơn chức, mạch hở:

CnH2n+1COOH → (n + 1)CO2 + (n + 1)H2O (hoặc CmH2mO2 → nCO2 + nH2O)
+ Nếu đốt cháy axit thu được nCO2 - nH2O = naxit thì axit thuộc loại no, 2 chức, mạch hở
hoặc không no, 1 liên kết đôi C = C, mạch hở, đơn chức:
CnH2n-2O4 → nCO2 + (n - 1)H2O
CnH2n-2O2 → nCO2 + (n - 1)H2O

- Khi giải bài toán về phản ứng đốt cháy axit cacboxylic cần phải căn cứ vào các đặc điểm
kể trên, kết hợp với các định luật bảo toàn nguyên tố, bảo toàn khối lượng, các công thức
tính số nguyên tử C, H... như trong bài toán đốt cháy các chất hữu cơ khác.
3.2.2. Ví dụ minh họa
3.2.2.1. Ví dụ minh họa có hướng dẫn
15


Câu 1: Đốt cháy hoàn toàn 0,1 mol một axit cacboxylic đơn chức, cần vừa đủ V lít O2 (đkc),
thu được 0,3 mol CO2 và 0,2 mol H2O. Giá trị V là?
Phân tích đề và hướng dẫn:
Áp dụng định luật bảo toàn nguyên tố khi có số mol các chất. Gọi
axit là RCOOH. Ta có naxit = 0,1 mol => nO trong axit = 0,2 mol
Trong 0,3 mol CO2 có 0,6 mol O, trong 0,2 mol H2O có 0,2 mol O
Áp dụng ĐLBT nguyên tố => số mol O2 cần là

0,2+0,6−0,2

= 0,3 => V = 0,3 . 22,4 = 6,72 lit
2

3.2.2.2. Ví dụ minh họa không có hướng dẫn
Câu 1: Đốt cháy hoàn toàn a mol một axit hữu cơ Y được 2a mol CO 2. Mặt khác, để trung
hoà a mol Y cần vừa đủ 2a mol NaOH. Công thức cấu tạo thu gọn của Y là
A. CH3COOH.

B. HOOC-COOH.

C. HOOC-CH2-CH2-COOH.

D. C2H5COOH.

Câu 2: Đốt cháy hoàn toàn 0,1 mol hỗn hợp 2 axit cacboxylic là đồng đẳng kế tiếp thu được
3,36 lít CO2 (đktc) và 2,7 gam H2O. Số mol của mỗi axit lần lượt là
A. 0,05 và 0,05.

B. 0,045 và 0,055.

C. 0,04 và 0,06.

D. 0,06 và 0,04.

Câu 3: Đốt cháy hoàn toàn 7,3 gam một axit no, thu được 0,3 mol CO2 và 0,25 mol H2O.
Công thức cấu tạo của axit, biết mạch cacbon không phân nhánh là
A.CH3(CH2)3COOH D. HOOC-(CH2)3-COOH
C.CH3(CH2)2COOH D.HOOC-(CH2)4-COOH

Câu 4: Cho hỗn hợp X gồm 2 axit hữu cơ đơn chức, mạch hở, là đồng đẳng kế tiếp tác dụng
vừa đủ với dung dịch NaHCO 3 thu được 1,12 lít khí CO 2 (đktc). Nếu đốt cháy hoàn toàn X
thì thu được 3,136 lít CO2 (đktc). Công thức cấu tạo của 2 axit trong X là
A. HCOOH và CH3COOH.

B. CH3COOH và C2H5COOH.

C. C2H3COOH và C3H5COOH.

D. C2H5COOH và C3H7COOH.

Câu 5: Trung hoà 3,88 gam hỗn hợp X gồm hai axit cacboxylic no, đơn chức, mạch hở bằng
dung dịch NaOH, cô cạn toàn bộ dung dịch sau phản ứng thu được 5,2 gam muối khan. Nếu
đốt cháy hoàn toàn 3,88 gam X thì thể tích oxi (đktc) cần dùng là
A. 1,12 lít. B. 3,36 lít. C. 4,48 lít.

D. 2,24 lít.

16


Đáp án
Câu

1

2

3

4

5

Đáp án

B

A

D

A

B

3.3. Dạng 3: Phản ứng este hóa
3.3.1. Phương pháp giải
Phản ứng este hóa với ancol là phản ứng quan trọng của axit cacboxylic.
- Phương trình phản ứng tổng quát:

4,

2

Ry(COO)xyR’x + xyH2O

R(COOH) x + R’(OH)t ↔

- Nếu axit cacboxylic và ancol tham gia phản ứng đều thuộc loại đơn chức (hay gặp) thì phản ứng có phương trình

dạng:
,

RCOOH + R'OH ↔ 2

RCOOH + H2O

4

- H2SO4 đặc trong phản ứng này ngoài vai trò là xúc tác của phản ứng còn làm nhiệm vụ hút
nước.
- Vì phản ứng este hóa là phản ứng thuận nghịch nên các bài toán liên quan đến phản ứng
này thường gắn với yếu tố hiệu suất phản ứng. Vì vậy để giảiquyết tốt bài tập về phản ứng
este hóa, người làm phải có kĩ năng giải quyết các bài tập có yếu tố hiệu suất.
- Tính hằng số cân bằng:
,

’

’

B/đ

RCOOH+
a mol

R OH
b mol

P/ư

x mol

x mol

(a-x) mol

(b-x) mol

Sau p/ư
KC =

][

2

][

′

RCOOR +

4

x mol

H 2O
x mol

2

]
=

[

2

×

′

[

↔

−

−

=

]

( − )( − )
×

- Tính hiệu suất của phản ứng este hóa:

b=

;

x

* Nếu a ≥ b

=> H = ∕b . 100 => x =

* Nếu a < b

=> H = ∕a . 100 => x =

x

×

;

a=

×100
×100

100

×

100

- Phương pháp giải nhanh
+

Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng có mancol + maxit = meste + mnước
17


+ Hiệu suất phản ứng este hoá H =

ℎự
í ℎ

ế

.100%

ế

3.3.2. Ví dụ minh họa
3.3.2.1. Ví dụ minh họa có hướng dẫn
Câu 1: Hỗn hợp X gồm axit HCOOH và axit CH3COOH (tỉ lệ mol 1:1). Lấy 5,3 gam hỗn hợp

X tác dụng với 5,75 gam C2H5OH (có xúc tác H2SO4 đặc) thu được m gam hỗn hợp este
(hiệu suất của các phản ứng este hoá đều bằng 80%). Tìm m.
Phân tích đề và hướng dẫn:
Đề bài cho khối lượng của các chất, áp dụng định luật bảo toàn khối lượng
Vì số mol ancol lớn hơn số mol 2 axit nên ancol dư. nancol phản ứng = nhh axit = 0,1 mol
Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng có: mancol + maxit = meste + mnước
=> 0,1.46 + 5,3 = meste + 0,1.18 => meste = 8,10g. H = 80% nên meste thu được = 8,1×80100 = 6,48g 3.3.2.2. Ví dụ minh họa không có hướng dẫn

Câu 1: Cho các chất sau: phenol, etanol, axit axetic, natri phenolat, natri hiđroxit. Số cặp chất

tác dụng được với nhau là
A. 4.

B. 2.

C. 3.

D. 1.

Câu 2: Cho axit axetic tác dụng lần lượt với các chất sau: Na, Cu(OH) 2, NH3, Ag, Na2CO3,
C6H5CH2OH, C6H5OH. Số phản ứng xảy ra là
A. 3.

B. 4.

C. 5.

D. 6.

Câu 3: Khối lượng metyl metacrylat thu được khi đun nóng 215 gam axit metacrylic với 100
gam ancol metylic (hiệu suất phản ứng 60%) là
A. 125 gam

B. 175 gam

C. 150 gam

D. 200 gam

Câu 4: Trộn 300 ml dung dịch axit axetic 1M và 50ml ancol etylic 460 (d=0,8g/ml) có thêm
một ít H2SO4 đặc vào một bình cầu và đun nóng bình cầu một thời gian, sau đó chưng cất
thu được 19,8 gam este. Hiệu suất của phản ứng este hoá là:
A. 65%

B. 75%

C. 85%

D. 90%

Câu 5: Hỗn hợp M gồm ancol no, đơn chức X và axit cacboxylic đơn chức Y, đều mạch hở
và có cùng số nguyên tử cacbon, tổng số mol của hai chất là 0,5 mol (số mol của Y lớn hơn
số mol của X). Nếu đốt cháy hoàn toàn M thì thu được 33,6 lít khí CO2 (đktc) và 25,2 gam

18


H2O. Mặt khác, nếu đun nóng M với H2SO4 đặc để thực hiện phản ứng este hoá (hiệu suất là
80%) thì số gam este thu được là
A. 22,80.

B. 18,24.

C. 27,36.

D. 34,20.

Đáp án

Câu

1

2

3

4

5

Đáp án

A

C

C

B

B

3.4. Dạng 4: Tính chất của gốc hiđrocacbon
3.4.1. Phương pháp giải
+ Đối với axit không no thì ngoài tính chất cả axit nó còn có tính chất không no của gốc
hiđrocacbon. Khi cho axit cacboxylic mạch hở tác dụng với dung dịch brôm , hidrô thì tỷ lệ
n H2/naxit là số liên kết  trong phân tử axit.
+ Đối với axit fomic thì ngoài tính chất axit nó còn có tính chất của nhóm -CHO như phản

ứng tráng gương , phản ứng với dung dịch Brom , Cu(OH)2/OH−
HCOOH+2AgNO3+4NH3+H2O → (NH4)2CO3 + 2NH4NO3+2Ag

3.4.2. Ví dụ minh họa
3.4.2.1. Ví dụ minh họa có hướng dẫn
Câu 1: Oxi hóa hoàn toàn 1,8 gam HCHO thành axit với hiệu suất H% thu được hỗn hợp X .

Cho X tham gia phản ứng tráng gương thu được 16,2 gam Ag . Giá trị của H là
Phân tích đề và hướng dẫn:
Gọi số mol HCHO bị oxi hóa thành axit là x , số mol HCHO dư là y
2HCHO+O2 → 2HCOOH; HCHO + AgNO3/NH3 → 4Ag; HCOOH + AgNO3/NH3 → 2Ag
x

x

y

4y
+ =

x

2x

1,8

=> x=0,045 và y=0,025

30

Theo giả thiết và các phản ứng ta có: {
16,2
2 +4 =

108

Hiệu suất phản ứng:

H=

0,045

.100% = 75%

0,06

3.4.2.2. Ví dụ minh họa không có hướng dẫn
Câu 1: Đốt cháy hoàn toàn a mol axit cacboxylic X thu được 2a mol H 2O. Mặt khác, cho a
mol X tác dụng với NaHCO3 dư thu được 2a mol CO2. Khi cho X tác dụng với nước brom,
thấy nước brom mất màu. Công thức của X là:
19