Thực tiến giải quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại ở việt nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

NGUYỄN THỊ HẢI LÝ

THỰC TIỄN GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP PHÁT SINH
TRONG HOẠT ĐỘNG CHO VAY
CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Ở VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Hà Nội – 2014


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

NGUYỄN THỊ HẢI LÝ

THỰC TIỄN GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP PHÁT SINH
TRONG HOẠT ĐỘNG CHO VAY
CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Ở VIỆT NAM
Chuyên ngành : Luật kinh tế
Mã số

: 60 38 50

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Văn Tuyến

Hà Nội – 2014


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết
quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các
số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung
thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài
chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội.
Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể bảo vệ
Luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
NGƯỜI CAM ĐOAN

Nguyễn Thị Hải Lý


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN......................................................................................................3
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu
trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví
dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã
hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo
quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội...................................................3
Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể bảo vệ Luận
văn............................................................................................................................. 3
Tôi xin chân thành cảm ơn!.......................................................................................3
NGƯỜI CAM ĐOAN...............................................................................................3
Nguyễn Thị Hải Lý....................................................................................................3
LỜI NÓI ĐẦU........................................................................................................... 1

Để hoàn thành các mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu mà đề tài đặt ra, luận văn sử
dụng phối hợp nhiều phương pháp nghiên cứu có tính phổ quát trong khoa học xã
hội như: phương pháp phân tích, tổng hợp; phương pháp diễn dịch và quy nạp;
phương pháp thống kê, khảo sát; phương pháp so sánh, đối chiếu; phương pháp
tiếp cận lịch sử và một số phương pháp nghiên cứu khác trong khoa học xã hội...4
Nhóm phương pháp phân tích, tổng hợp, diễn dịch và uy nạp được sử dụng chủ
yếu để giải quyết các vấn đề lý luận liên quan đến tranh chấp và giải quyết tranh
chấp phát sinh trong hoạt động cho vay của NHTM..............................................4
Nhóm phương pháp thống kê, khảo sát; so sánh và đối chiếu; phương pháp tiếp
cận lịch sử… được sử dụng để giải quyết các vấn đề liên quan đến thực tiễn giải
quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt động cho vay của NHTM...........................4
Chương 1................................................................................................................... 6
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ PHÁP LÝ CỦA VIỆC GIẢI QUYẾT TRANH
CHẤP PHÁT SINH TRONG HOẠT ĐỘNG CHO VAY..........................................6
CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI......................................................................6
1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP PHÁT SINH
TRONG HOẠT ĐỘNG CHO VAY CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI...........6
1.1.1. Khái luận về tranh chấp phát sinh trong hoạt động cho vay của ngân
hàng thương mại................................................................................................6
1.1.2. Khái luận về giải quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt động cho vay của
ngân hàng thương mại.....................................................................................13
1.2. CƠ SỞ PHÁP LÝ CỦA VIỆC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP PHÁT SINH
TRONG HOẠT ĐỘNG CHO VAY CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Ở
VIỆT NAM..........................................................................................................22
1.2.1. Các quy định về giải quyết tranh chấp bằng thương lượng, hòa giải......23
1.2.2. Các quy định về giải quyết tranh chấp bằng thủ tục Trọng tài...............27
1.2.3. Các quy định về giải quyết tranh chấp bằng thủ tục Tòa án...................35
Chương 2................................................................................................................. 44
THỰC TIỄN GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP PHÁT SINH TRONG HOẠT ĐỘNG
CHO VAY CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI....................................................44

Ở VIỆT NAM VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ..............................................................44
2.1. THỰC TIỄN GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP PHÁT SINH TRONG HOẠT
ĐỘNG CHO VAY CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Ở VIỆT NAM............44
2.1.1. Thực tiễn giải quyết tranh chấp bằng thương lượng...............................44
Có thể nói, việc tranh chấp phát sinh trong hoạt động cho vay của NHTM luôn
tồn tại khách quan trong nền kinh tế thị trường và trong tương lai, khi mà tình
hình kinh tế thế giới còn nhiều biến động, suy thoái kinh tế ngày càng diễn ra trên
quy mô toàn cầu, thì các tranh chấp này sẽ có xu hướng gia tăng........................44
Theo kết quả khảo sát của Bộ Tư pháp đối với 237 cá nhân, tổ chức kinh doanh
thì có đến 57,8% ý kiến cho rằng hình thức giải quyết tranh chấp ưu tiên của họ
là thương lượng; 46,8% ý kiến ưu tiên lựa chọn Tòa án; 22,8% ý kiến chọn hòa
giải và chỉ có 16,9% ý kiến cho biết sẽ sử dụng Trọng tài thương mại để giải
quyết tranh chấp [55]. Như vậy, phương thức giải quyết tranh chấp luôn được các
bên lựa chọn đầu tiên là phương thức giải quyết bằng thương lượng, vì những ưu
điểm vốn có của phương thức này trong việc bảo đảm quyền, lợi ích cho các bên
tranh chấp............................................................................................................44
2.1.2. Thực tiễn giải quyết tranh chấp bằng hòa giải........................................46
2.1.3. Thực tiễn giải quyết tranh chấp bằng thủ tục Trọng tài..........................51
2.1.4. Thực tiễn giải quyết tranh chấp bằng thủ tục Tòa án..............................59
2.1.5. Một số đánh giá từ thực tiễn giải quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt
động cho vay của ngân hàng thương mại ở Việt Nam......................................73
Có thể thấy rằng, thị trường bất động sản ở Việt Nam hiện nay vẫn đang trong giai
đoạn trầm lắng, đây cũng là nguyên nhân làm gia tăng các xung đột giữa NHTM và
khách hàng. Chỉ trong thời gian ngắn, đã bùng phát hàng loạt các tranh chấp trong
lĩnh vực bất động sản. Bên cạnh những tranh chấp đang diễn ra phổ biến như cách
tính diện tích căn hộ, quy định phần sở hữu chung, phí dịch vụ, chiếm dụng vốn,
bán nhà khi chưa đủ pháp lý… thì trong tương lai sẽ phát sinh một loại mâu thuẫn
mới, đó là các tranh chấp giữa chủ đầu tư dự án và các NHTM trong giải quyết nợ

xấu gắn liền với phương thức đầu tư hoặc tài sản thế chấp......................................80
2.2. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN CƠ SỞ PHÁP LÝ CHO
VIỆC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP PHÁT SINH TRONG HOẠT ĐỘNG CHO
VAY CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Ở VIỆT NAM.................................87
2.2.1. Mở rộng thẩm quyền giải quyết tranh chấp kinh tế của Toà án..............87
2.2.2. Bổ sung các quy định về thủ tục rút gọn trong giải quyết tranh chấp phát
sinh từ hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại.....................................88
2.2.3. Xây dựng cơ chế hỗ trợ của Tòa án đối với hoạt động giải quyết tranh
chấp của Trọng tài thương mại.........................................................................89
2.2.4. Sửa đổi các quy định liên quan đến xử lý tài sản bảo đảm.....................90
KẾT LUẬN.............................................................................................................93
TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................95



DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

NHTM

Ngân hàng thương mại

HĐCV

Hợp đồng cho vay


LỜI NÓI ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ngày nay, công cuộc đổi mới đang diễn ra mạnh mẽ trong mọi lĩnh vực của
đời sống xã hội. Qua hơn 20 năm đổi mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa, đất

nước ta đã đạt nhiều thành tựu đáng kể. Cùng với sự phát triển chung của nền
kinh tế, lĩnh vực tài chính ngân hàng cũng đang phát triển tương đối năng động
để dần thích nghi với môi trường hội nhập kinh tế quốc tế. Có thể thấy rằng, khi
nền kinh tế mở cửa thì kéo theo đó là nhu cầu cần nguồn vốn để sản xuất, mua
bán, trao đổi, lưu thông hàng hoá và các nhu cầu về dịch vụ, tiêu dùng cũng tăng
mạnh. Nắm bắt được điều đó, các ngân hàng thương mại (NHTM) đã đưa ra các
khoản cho vay với nhiều đối tượng khách hàng khác nhau và trở thành một kênh
cấp vốn không thể thiếu để thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế và và nâng cao
chất lượng cuộc sống cho người dân trong xã hội. Trong các hoạt động của ngân
hàng thì cho vay là hoạt động truyền thống mang lại nguồn thu chủ yếu cho các
ngân hàng nhưng cũng là hoạt động tiềm ẩn những rủi ro vô cùng lớn, chúng ta
dễ dàng nhận thấy rằng, trong mối quan hệ giữa một bên cấp vốn và một bên
nhận cấp vốn luôn luôn chứa đựng những tranh chấp có thể phát sinh, hoạt động
cho vay của các ngân hàng càng nhiều thì khả năng xảy ra tranh chấp càng lớn
bất chấp khung pháp lý có hoàn chỉnh đến đâu, bởi không phải lúc nào các bên
cũng tuân thủ pháp luật nghiêm chỉnh, chỉ một sai lệch nhỏ trong điều chỉnh lãi
suất, thời gian trả nợ… cũng dẫn đến tranh chấp. Trong trường hợp đó, việc giải
quyết tranh chấp này ở đâu? và được thực hiện bởi cơ quan nào? để đảm bảo
quyền và lợi ích hợp pháp cho các bên tranh chấp đang là vấn đề hết sức cần
thiết và cấp bách trong giai đoạn hiện nay ở nước ta.
Đáp ứng yêu cầu đó, hiện nay, ở Việt Nam xuất hiện 04 phương thức giải
quyết tranh chấp, đó là các phương thức giải quyết tranh chấp bằng: thương
lượng, hòa giải, Trọng tài và Tòa án. Mỗi phương thức giải quyết tranh chấp

1


đều có những ưu, nhược điểm khác nhau, tùy vào từng điều kiện, thời điểm
mà các bên có thể lựa chọn phương thức giải quyết nào để bảo đảm quyền lợi
cho mình. Trong thời gian qua, việc giải quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt

động cho vay của ngân hàng nói chung và các NHTM nói riêng đã đạt được
những kết quả nhất định. Tuy nhiên, việc giải quyết tranh chấp này vẫn đang
đặt ra nhiều vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu nhằm hoàn thiện pháp luật về nội
dung và pháp luật về tố tụng cũng như thực tiễn giải quyết tranh chấp trong
lĩnh vực này còn gặp phải những khó khăn nhất định.
Do vậy, tác giả đã lựa chọn nghiên cứu vấn đề “Thực tiễn giải quyết
tranh chấp phát sinh trong hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại
ở Việt Nam” làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Giải quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt động cho vay của NHTM
đang là vấn đề không chỉ nhận được sự quan tâm của giới kinh doanh mà còn
là vấn đề quan tâm của các nhà khoa học pháp lý nhằm tạo dựng một cơ chế
giải quyết tranh chấp trong lĩnh vực ngân hàng hiệu quả, góp phần tạo ra một
môi trường thuận lợi, thúc đẩy cho hoạt động ngân hàng phát triển.
Trong thời gian qua, đã có nhiều công trình nghiên cứu trong nước liên
quan đến vấn đề này ở các cấp độ khác nhau, chẳng hạn như:
- “Thương lượng, hòa giải - lựa chọn biện pháp giải quyết tranh chấp
kinh doanh” của PGS.TS Trần Đình Hảo;
- “Tranh chấp hợp đồng và các phương thức giải quyết tranh chấp hợp
đồng” của TS. Phan Chí Hiếu;
- “Các phương thức giải quyết tranh chấp chủ yếu tại Việt Nam trong
lĩnh vực kinh tế và đầu tư nước ngoài” của TS. Hoàng Phước Hiệp;
- “Về cơ chế giải quyết tranh chấp kinh tế ở nước ta trong giai đoạn hiện
nay” của TS. Phạm Hữu Nghị;

2


Ngoài ra, có một số khóa luận tốt nghiệp cử nhân luật cũng đã bước đầu
nghiên cứu vấn đề này, tuy nhiên, có thể nhận thấy chưa có công trình nghiên

cứu, bài viết nào đề cập trực tiếp đến vấn đề thực tiễn giải quyết tranh chấp phát
sinh trong hoạt động cho vay của NHTM ở Việt Nam. Vì vậy, có thể cho rằng
đây là đề tài được nghiên cứu ở cấp độ luận văn thạc sĩ luật học đáp ứng được
yêu cầu về tính mới, tính thời sự trong giai đoạn hiện nay ở Việt Nam.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
Mục đích nghiên cứu tổng quát của đề tài là thông qua việc phân tích
thực tiễn giải quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt động cho vay của NHTM,
đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật về giải quyết tranh chấp nói chung
và giải quyết tranh chấp phát sinh từ hoạt động cho vay của NHTM nói riêng
ở Việt Nam.
Để đạt mục tiêu này, tác giả luận văn phải thực hiện các nhiệm vụ sau:
- Làm rõ một số vấn đề lý luận về tranh chấp và giải quyết phát sinh
trong hoạt động cho vay của NHTM;
- Phân tích, đánh giá thực tiễn giải quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt
động cho vay của NHTM ở Việt Nam đối với từng phương thức giải quyết
tranh chấp trong khoảng 10 năm trở lại đây; từ đó chỉ ra những khó khăn,
vướng mắc chủ yếu phát sinh trong quá trình áp dụng pháp luật để giải quyết
tranh chấp trong hoạt động cho vay của NHTM;
- Đề xuất các giải pháp hiệu quả để nâng cao chất lượng giải quyết tranh
chấp phát sinh trong hoạt động cho vay của NHTM ở Việt Nam.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
Đối tượng nghiên cứu của đề tài được xác định là các quan điểm, tư
tưởng, học thuyết pháp lý về tranh chấp và giải quyết tranh chấp; các quy
định pháp luật về giải quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt động cho vay của
NHTM; các vụ việc thực tiễn về giải quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt

3


động cho vay của NHTM.

Phạm vi nghiên cứu của đề tài chủ yếu tập trung vào việc làm rõ các vấn
đề lý luận và thực tiễn giải quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt động cho
vay của NHTM trong khoảng thời gian 10 năm trở lại đây.
5. Phương pháp nghiên cứu đề tài
Để hoàn thành các mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu mà đề tài đặt ra,
luận văn sử dụng phối hợp nhiều phương pháp nghiên cứu có tính phổ quát
trong khoa học xã hội như: phương pháp phân tích, tổng hợp; phương pháp
diễn dịch và quy nạp; phương pháp thống kê, khảo sát; phương pháp so sánh,
đối chiếu; phương pháp tiếp cận lịch sử và một số phương pháp nghiên cứu
khác trong khoa học xã hội.
Nhóm phương pháp phân tích, tổng hợp, diễn dịch và uy nạp được sử
dụng chủ yếu để giải quyết các vấn đề lý luận liên quan đến tranh chấp và giải
quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt động cho vay của NHTM.
Nhóm phương pháp thống kê, khảo sát; so sánh và đối chiếu; phương
pháp tiếp cận lịch sử… được sử dụng để giải quyết các vấn đề liên quan đến
thực tiễn giải quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt động cho vay của NHTM.
6. Tính mới và những đóng góp của đề tài
Là công trình nghiên cứu độc lập dưới góc độ luật kinh tế, luận văn
phân tích một cách tương đối toàn diện các vấn đề lý luận và thực tiễn giải
quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt động cho vay của NHTM. Những điểm
sau đây là đóng góp mới của luận văn:
- Luận văn nghiên cứu và phân tích, làm rõ một số vấn đề lý
luận về tranh chấp và giải quyết phát sinh trong hoạt động cho vay của
NHTM, đặc biệt phân tích rõ những ưu điểm, nhược điểm của từng phương
thức giải quyết tranh chấp, để tùy từng trường hợp NHTM và khách hàng sẽ
lựa chọn phương thức nào để giải quyết mâu thuẫn giữa các bên;

4

- Luận văn phân tích, đánh giá thực tiễn giải quyết tranh chấp phát sinh
trong hoạt động cho vay của NHTM ở Việt Nam đối với từng phương thức
giải quyết tranh chấp; từ đó chỉ ra những khó khăn, vướng mắc chủ yếu phát
sinh trong quá trình áp dụng pháp luật để giải quyết tranh chấp trong hoạt
động cho vay của NHTM; cũng như dự báo xu hướng một số tranh chấp phát
sinh trong hoạt động cho vay của NHTM trong những năm tới.
- Trên cơ sở những phân tích, đánh giá những vấn đề lý luận và thực tiễn,
Luận văn đề xuất một số giải pháp cơ bản, hiệu quả để nâng cao chất lượng giải
quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt động cho vay của NHTM ở Việt Nam.
Với những kết quả mà luận văn đạt được, hy vọng sẽ đóng góp một
phần nhỏ vào việc nâng cao chất lượng, hiệu quả của hoạt động giải quyết
tranh chấp phát sinh trong hoạt động cho vay của NHTM ở Việt Nam. Ngoài
ra, luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu, xây
dựng và hoàn thiện pháp luật về giải quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt
động cho vay của NHTM. Luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu tham
khảo cho các Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Trọng tài viên trong quá trình
giải quyết tranh chấp; cho các tổ chức tín dụng, ngân hàng thương mại, các
doanh nghiệp…Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo để nghiên cứu,
giảng dạy và học tập trong hệ thống các trường đại học chuyên luật hoặc
không chuyên.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, kết cấu
của luận văn gồm hai chương như sau:
Chương 1: Cơ sở lý luận và cơ sở pháp lý của việc giải quyết tranh chấp
phát sinh trong hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại.
Chương 2: Thực tiễn giải quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt động cho
vay của ngân hàng thương mại ở Việt Nam và một số kiến nghị.

5

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ PHÁP LÝ CỦA VIỆC GIẢI QUYẾT
TRANH CHẤP PHÁT SINH TRONG HOẠT ĐỘNG CHO VAY
CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP
PHÁT SINH TRONG HOẠT ĐỘNG CHO VAY CỦA NGÂN
HÀNG THƯƠNG MẠI
1.1.1. Khái luận về tranh chấp phát sinh trong hoạt động cho vay của ngân
hàng thương mại
1.1.1.1. Khái niệm và đặc điểm của tranh chấp phát sinh trong hoạt động cho
vay của ngân hàng thương mại
Thuật ngữ “tranh chấp” nói chung được hiểu là sự bất đồng, mâu thuẫn
về quyền lợi và nghĩa vụ phát sinh giữa các bên liên quan. Những bất đồng,
mâu thuẫn này có thể phát sinh từ những quan hệ xã hội do nhiều ngành luật
khác nhau điều chỉnh, vì thế nên tranh chấp thường được đặt tên theo lĩnh vực
phát sinh tranh chấp.
Tranh chấp là một hiện tượng xã hội có tính khách quan và mang tính
lịch sử. Hầu hết các tranh chấp trong đời sống kinh tế - xã hội đều liên quan
đến vấn đề phân tranh lợi ích giữa các chủ thể trong các mối quan hệ gắn liền
với sự phân bổ các lợi ích. Trong điều kiện nền kinh tế thị trường, do sự phân
bổ lợi ích là rất rõ ràng dựa trên các quy luật và nguyên tắc của thị trường nên
tranh chấp có xu hướng ngày càng trở nên gay gắt và diễn biến phức tạp.
Trong khoa học pháp lý hiện nay, khái niệm tranh chấp nói chung và
tranh chấp phát sinh trong hoạt động cho vay của NHTM nói riêng được sử
dụng khá phổ biến trong đời sống kinh tế xã hội. Tuy nhiên, vẫn chưa có một
quan niệm thực sự thống nhất về thuật ngữ này mà chỉ dừng lại ở vấn đề quan
điểm của một số tác giả trên cơ sở tiếp cận nó thông qua luật nội dung và luật tố

6

tụng.
Theo cách hiểu thông thường, tranh chấp phát sinh trong hoạt động cho
vay của NHTM là biểu hiện sự mâu thuẫn hay bất đồng về quyền và lợi ích
phát sinh từ hợp đồng cho vay của bên cho vay là NHTM và khách hàng vay
trong quá trình thực hiện hợp đồng cho vay.
Một hợp đồng cho vay (HĐCV) chỉ được coi là có tranh chấp khi sự
xung đột, bất đồng về phương diện quyền lợi giữa các bên đã được thể hiện ra
bên ngoài (mặt khách quan) thông qua những bằng chứng cụ thể và xác định
được. Vì thế, không phải cứ khi nào vi phạm HĐCV thì khi đó có tranh chấp
mà đôi khi sự vi phạm hợp đồng diễn ra trước và tranh chấp hợp đồng lại là
sự kiện diễn ra sau đó một khoảng thời gian nhất định. Thậm chí, có trường
hợp vi phạm HĐCV nhưng không có sự tranh chấp bởi các bên không bày tỏ
ra bên ngoài về sự bất đồng hay mâu thuẫn về lợi ích giữa họ với nhau bằng
các hành vi phản kháng cụ thể có giá trị chứng cứ.
Tranh chấp phát sinh trong hoạt động cho vay của NHTM là một dạng
của tranh chấp kinh doanh, thương mại. Trong điều kiện của nền kinh tế thị
trường ở nước ta, hoạt động cho vay của NHTM ngày càng đa dạng, không
ngừng phát triển với nhiều gói dịch vụ khác nhau. Vì vậy, tranh chấp trong
hoạt động cho vay của NHTM có những biểu hiện đa dạng về nội dung, hình
thức và mức độ khác nhau. Đó có thể là những bất đồng giữa NHTM và
người đi vay trong việc trả lãi suất, điều chỉnh lãi suất hoặc có thể là mâu
thuẫn giữa các bên trong việc phát mại tài sản đảm bảo...
So với những tranh chấp trong các lĩnh vực xã hội khác như lao động, hành
chính, hôn nhân và gia đình, tranh chấp kinh doanh, thương mại khác thì tranh
chấp phát sinh trong hoạt động cho vay của NHTM có những đặc điểm sau:
Thứ nhất, nội dung của tranh chấp trong hoạt động cho vay của NHTM
chủ yếu là mâu thuẫn về lợi ích kinh tế liên quan đến số tiền vay và lãi suất

7


cho vay hoặc các khoản phí có liên quan đến khoản vay. Bởi lẽ, mục đích cơ
bản mà các chủ thể mong muốn đạt tới khi tham gia hoạt động cho vay là lợi
nhuận hoặc đối tượng đầu tư, sử dụng. Do vậy, trong quá trình thực hiện xung
đột về lợi ích kinh tế là nội dung cơ bản của mọi tranh chấp trong hoạt động
cho vay của NHTM. Đặc điểm này giống như đặc điểm của tranh chấp trong
kinh doanh, thương mại nói chung, dù có những điểm khá đặc thù về đối
tượng tranh chấp.
Thứ hai, nguyên tắc giải quyết tranh chấp luôn ưu tiên bình đẳng, thỏa
thuận. Khi có mẫu thuẫn phát sinh các bên luôn đặt nguyên tắc bình đẳng,
thỏa thuận lên hàng đầu, trong trường hợp không thể thỏa thuận được thì các
bên sẽ giải quyết tranh chấp thông qua phương thức giải quyết của cơ quan
Trọng tài, Tòa án. Đây cũng là đặc điểm chung của tranh chấp trong kinh
doanh, thương mại.
Thứ ba, chủ thể của quan hệ tranh chấp luôn có một bên là NHTM, còn
bên kia là khách hàng vay (tổ chức, hộ gia đình, cá nhân…). Trong quan hệ
này, NHTM đóng vai trò là bên cho vay, có quyền và lợi ích xung đột với bên
vay trong HĐCV. NHTM được coi là tổ chức trung gian tài chính, nhận tiền
gửi của các hộ gia đình, cá nhân và dùng số tiền đó để cho các doanh nghiệp
và cá nhân khác vay, cung cấp các dịch vụ về trao đổi ngoại tệ, chuyển tiền,
các dịch vụ liên quan đến thư tín dụng, dịch vụ két an toàn…
Thứ tư, tranh chấp trong hoạt động cho vay của NHTM phát sinh gắn
liền với hoạt động cho vay của NHTM. Hoạt động cho vay của NHTM vốn
rất đa dạng, chịu sự tác động, điều tiết của các quy luật và yếu tố riêng của thị
trường, chẳng hạn như quy luật cung cầu, sự biến đổi không ngừng của giá cả,
chính sách điều tiễn vĩ mô của Nhà nước... Những tranh chấp phát sinh trong
trong hoạt động cho vay của NHTM cũng vì thế mà có những biến đổi linh
hoạt về hình thức biểu hiện, về tính chất mức độ và đòi hỏi cách thức giải

8


quyết linh hoạt của các bên.
1.1.1.2. Các nguyên nhân phát sinh tranh chấp trong hoạt động cho vay của
ngân hàng thương mại
Nguyên nhân của tranh chấp giữa NHTM và khách hàng xuất phát từ
một trong những đặc trưng cơ bản của HĐCV là sự chứa đựng nguy cơ rủi ro
rất lớn cho quyền lợi của bên cho vay tức là NHTM, vì theo cam kết trong
HĐCV, bên cho vay chỉ có thể đòi tiền của bên vay sau một thời hạn nhất
định, nếu thời hạn cho vay càng dài thì nguy cơ rủi ro và bất trắc càng lớn, vì
thế mà các tranh chấp phát sinh từ HĐCV cũng thường xảy ra với số lượng và
tỷ lệ lớn hơn so với các hợp đồng khác. Thực tế cho thấy, các nguyên nhân
phát sinh tranh chấp từ HĐCV thì có nhiều nhưng tựu trung có thể chú ý đến
một số nguyên nhân cơ bản sau đây:
- Nguyên nhân khách quan: Loại nguyên nhân này bắt nguồn từ tác động
của cuộc khủng hoảng tài chính, suy thoái kinh tế toàn cầu và kinh tế trong
nước đã làm suy giảm hoạt động đầu tư, thương mại và sản xuất kinh doanh,
đời sống kinh tế khó khăn, kéo theo những khó khăn trong hoạt động tài
chính, ngân hàng nên vi phạm pháp luật trong lĩnh vực kinh tế nói chung và
lĩnh vực ngân hàng nói riêng có chiều hướng gia tăng. Trong đó, lĩnh vực kinh
doanh ngân hàng là lĩnh vực kinh doanh gắn trực tiếp với tiền tệ cũng là nơi
mà tội phạm cũng như những cán bộ ngân hàng lợi dụng chức năng, nhiệm vụ
để tham ô, tham nhũng và có các hành vi vi phạm pháp luật. Mặt khác, việc
xây dựng, hoàn thiện thể chế pháp luật, cơ chế, chính sách quản lý đối với
hoạt động tiền tệ, ngân hàng còn chậm, chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn
trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu, rộng, công nghệ thông tin
ngày càng hiện đại, hoạt động ngân hàng ngày càng phát triển nhanh, đa dạng,
phức tạp.

- Nguyên nhân chủ quan: Loại nguyên nhân này xuất phát từ hành vi vi

9


phạm của các bên tham gia hợp đồng tín dụng, bao gồm hành vi vi phạm từ
phía khách hàng và ngân hàng, hoặc có thể xuất phát từ những yếu kém trong
hoạt động quản trị rủi ro của NHTM.
Thật vậy, việc vay vốn ngân hàng để kinh doanh, sản xuất, tiêu dùng... là
hoạt động kinh tế, tiêu dùng bình thường. Tài năng của nhà kinh doanh là ở
chỗ càng sử dụng hiệu quả vốn vay huy động càng tốt. Tuy nhiên, không phải
việc sử dụng nguồn vốn vay lúc nào cũng thuận lợi như ý muốn. Một khi
khách hàng kinh doanh thua lỗ, phá sản, hàng hoá chậm tiêu thụ, do công nợ
chưa thu được, sử dụng sai mục đích, hoặc do kinh tế khó khăn (đối với khách
hành là cá nhân) thì sẽ rơi vào tình trạng không có khả năng trả lãi và trả
khoản vay cho NHTM. Trong những trường hợp đó, để đòi lại được khoản
vốn đã cho vay, NHTM sẽ tăng cường giám sát, đôn đốc thu nợ hoặc xử lý tài
sản thế chấp để thu hồi nợ.
Cũng có khi khách hàng có khả năng thanh toán khoản nợ khi đến hạn
những đã cố ý lừa đảo hoặc có tính toán trước khi vay vốn ngân hàng để
chiếm đoạt vốn của ngân hàng như: chuẩn bị tài liệu gian dối hết sức công
phu; móc nối, thông đồng với cán bộ tín dụng; đến hạn trả nợ dây dưa rồi tìm
cách trốn khỏi nơi cư trú. Thủ đoạn phổ biến là: tạo ra hồ sơ bất động sản giả
bằng cách photocopy và công chứng giả để đưa đi thế chấp; dùng một tài sản
để thế chấp, cầm cố nhiều nơi, nhiều ngân hàng khác nhau; thuê nhà của chủ
sở hữu khác để thế chấp, mượn tài sản của người khác để cầm cố; sử dụng
con dấu giấy tờ của doanh nghiệp đã giải thể để móc nối với cán bộ tín dụng
làm thủ tục vay vốn rồi bỏ trốn; vay đáo nợ dùng khoản vay sau thanh toán
cho khoản vay trước; quay vòng các tài sản thế chấp, cầm cố bằng cách rút tài
sản ở chỗ đã thế chấp, cầm cố vay ngân hàng này trả cho ngân hàng khác...

Ngoài ra, tranh chấp phát sinh từ hoạt động cho vay của NHTM cũng có
nguyên nhân từ việc quản trị yếu kém của NHTM, chẳng hạn như:

10


+ Hệ thống quản trị, kiểm soát, kiểm toán nội bộ của NHTM còn hạn
chế, có lúc, có nơi chưa theo kịp với sự phát triển của nền kinh tế thị trường,
dẫn đến sơ hở trong quản lý, điều hành, chưa phòng ngừa, ngăn chặn kịp thời,
chậm hoặc không phát hiện được các hành vi vi phạm, tiêu cực, tham nhũng
ngân hàng. Những sai phạm này đã không được phát hiện kịp thời hoặc phát
hiện được nhưng xử lý chưa nghiêm khắc.
+ Một số NHTM nới lỏng điều kiện cho vay, không tuân thủ nghiêm túc
một số trình tự, thủ tục, quy định cho vay; không chuyển nhóm nợ theo quy
chế; cho vay không có tài sản đảm bảo hoặc tài sản đảm bảo không đủ thủ tục
pháp lý... Đáng chú ý, một số NHTM hoạt động thiếu công khai, minh bạch
hoặc bị thao túng, chi phối bởi các cổ đông lớn cũng được xem là một khía
cạnh khi xét đến nguyên nhân của nhiều vụ việc tiêu cực xẩy ra; đặc biệt là
trong việc cho vay, đầu tư tài chính phục vụ cho các công ty con của cổ đông
lớn hoặc đáp ứng cho lợi ích riêng của cổ đông lớn và người có liên quan có
hành vi vượt giới hạn an toàn dẫn đến nguy cơ tiềm ẩn rủi ro cao cho NHTM.
+ Sự vi phạm của cán bộ ngân hàng: Một số cán bộ ngân hàng thậm chí
có cả cán bộ cấp cao của NHTM suy thoái về đạo đức nghề nghiệp và vi
phạm quy định của pháp luật, thậm chí câu kết với các đối tượng bên ngoài để
nới lỏng điều kiện cho vay, dẫn đến tình trạng nợ xấu không có khả năng đòi.
Tổng kết những vụ tranh chấp phát sinh trong hoạt động cho vay của NHTM
thông qua hoạt động thế chấp, cầm cố để vay vốn thì dù ít hay nhiều sẽ thấy
bóng dáng của cán bộ tín dụng vi phạm Quy chế làm việc của ngân hàng hoặc
là thiếu tinh thần trách nhiệm hoặc cố ý làm trái gây hậu quả nghiêm trọng. Vi
phạm chủ yếu của cán bộ ngân hàng thể hiện ở các hành vi sau: cho vay

không cần tài sản thế chấp mà bằng tín chấp đối với các công ty trách nhiệm
hữu hạn, doanh nghiệp tư nhân; nhận hồ sơ thế chấp không phải bản chính;
không kiểm tra thực tế và sâu sát tài sản thế chấp, cầm cố, có trường hợp phát

11


hiện sai sót lại bỏ qua; thông đồng với khách hàng để cho khách hàng thế
chấp hàng giả, hàng kém chất lượng, đánh tráo hàng thế chấp (hàng thật hàng giả); thu nợ lãi về không nhập quỹ mà để sử dụng riêng; lập chứng từ
khống, sửa chữa chứng từ hoá đơn kế toán rút tiền sử dụng; biển thủ tiền,
vàng trước khi đưa vào kho, két, trên đường vận chuyển sau đó tạo hiện
trường giả để che giấu; sửa chữa sổ tiết kiệm, sổ lưu rút tiền của khách hàng;
đánh tráo tiền rút ruột để chiếm doạt; định giá tài sản thế chấp cao hơn nhiều
so với giá trị thực của tài sản thế chấp...
1.1.1.3. Thời điểm phát sinh tranh chấp trong hoạt động cho vay của ngân
hàng thương mại và ý nghĩa của việc xác định thời điểm phát sinh
tranh chấp
Cần phải quan niệm như thế nào về thời điểm phát sinh tranh chấp trong
hoạt động cho vay của NHTM?
Câu trả lời quả thật không dễ dàng, bởi có nhiều ý kiến khác nhau tranh
luận về vấn đề này.
Theo quan điểm nhận thức của tác giả, về lý thuyết thời điểm phát sinh
tranh chấp là thời điểm phát sinh những mâu thuẫn, bất đồng hay xung đột về
quyền, nghĩa vụ, lợi ích giữa các bên tham gia HĐCV. Những mâu thuẫn,
xung đột, bất đồng này, được thể hiện thông qua bằng chứng cụ thể như một
bên có văn bản hoặc hành động tuyên bố phản đối hành vi vi phạm của bên
kia, hoặc thậm chí có văn bản khiếu nại hoặc khởi kiện bên đối ước tại Tòa án
để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.
Như đã đề cập ở trên, trong thực tế đã từng có quan điểm nhận thức cho
rằng thời điểm phát sinh tranh chấp được xác định là thời điểm quyền và lợi

ích của một bên hoặc cả hai bên bị xâm hại. Tuy nhiên, tác giả luận văn cho
rằng, quan điểm này là chưa chính xác, bởi lẽ trong nhiều trường hợp dù có
bằng chứng về việc quyền, lợi ích của một bên tham gia hợp đồng bị vi phạm
bởi hành vi của bên kia nhưng bên bị vi phạm chấp nhận hệ quả thiệt hại đó

12


mà không có thái độ phản đối sự vi phạm của bên đối ước bằng các hành vi
hợp pháp (ví dụ như: gửi văn bản khiếu nại; gặp gỡ để trao đổi, thương lượng
cách giải quyết; nộp đơn kiện ra cơ quan Tòa án, Trọng tài...). Trong trường
hợp đó, không thể coi là có tranh chấp vì không có bằng chứng thực tế chứng
minh sự mâu thuẫn, bất đồng quan điểm, ý kiến, quyền và lợi ích của các bên
tham gia hợp đồng và không có bằng chứng xác nhận việc các bên đã không
thống nhất được các quyền, lợi ích đó.
Vậy, việc xác định thời điểm phát sinh tranh chấp trong HĐCV của
NHTM có ý nghĩa như thế nào?
Theo quy định của pháp luật tố tụng, thời điểm phát sinh tranh chấp là căn
cứ để xác định thời hiệu khởi kiện vụ việc dân sự, thương mại [10, Điều 159].
Vì vậy, nếu không xác định được thời điểm nào là thời điểm phát sinh
tranh chấp thì cũng không thể xác định được thời hiệu khởi kiện là còn hay đã
hết để Tòa án thụ lý hay từ chối thụ lý hồ sơ vụ tranh chấp.
Thời hiệu khởi kiện là thời hạn do pháp luật quy định để cá nhân, pháp
nhân và các chủ thể khác thực hiện quyền khởi kiện bằng cách gửi đơn kiện
yêu cầu Toà án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm phạm, nếu thời hạn
đó kết thúc thì mất quyền khởi kiện.
1.1.2. Khái luận về giải quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt động cho vay
của ngân hàng thương mại
1.1.2.1. Nguyên tắc giải quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt động cho vay
của ngân hàng thương mại

Xuất phát từ những tính chất, đặc điểm của tranh chấp liên quan đến
HĐCV của NHTM, tác giả cho rằng ngoài những nguyên tắc chung phải tuân
thủ theo quy định của pháp luật tố tụng (đối với trường hợp giải quyết tranh
chấp bằng Tòa án) thì việc giải quyết tranh chấp phát sinh từ hoạt động cho
vay của NHTM cần phải chú ý một số nguyên tắc có tính đặc thù như sau:
Một là, việc giải quyết tranh chấp phát sinh từ hoạt động cho vay của

13


NHTM phải được thực hiện một cách nhanh chóng, kịp thời, thuận lợi, không
làm hạn chế, cản trở các hoạt động của ngân hàng và khách hàng, nhất là các
doanh nghiệp để các bên có thể tận dụng được những cơ hội kinh doanh, loại
trừ những rủi ro từ tác động của thị trường.
Hai là, việc giải quyết tranh chấp phát sinh từ hoạt động cho vay của
NHTM phải bảo đảm giữ bí mật của hoạt động kinh doanh cũng như uy tín,
quan hệ hợp tác giữa các bên trong quan hệ tranh chấp. Nếu việc giải quyết
tranh chấp dẫn đến làm lộ bí mật kinh doanh hoặc gây tổn hại đến uy tín, danh
dự của các bên thì các bên có quyền lựa chọn phương thức giải quyết tranh
chấp khác tốt hơn cho mình.
Ba là, ưu tiên giải quyết tranh chấp phát sinh từ hoạt động cho vay của
NHTM bằng hình thức thương lượng trực tiếp giữa các bên. Nguyên tắc này
xuất phát từ nguyên tắc có tính nền tảng là đảm bảo quyền tự định đoạt cho các
bên tranh chấp. Điều này có nghĩa là, cho dù có tranh chấp, nhưng đây là những
tranh chấp về lợi ích kinh tế nên các bên có xu hướng tự thương lượng để giải
quyết. Các phương thức giải quyết tranh chấp có sự xuất hiện, can thiệp của bên
thứ ba chỉ được sử dụng khi không thể giải quyết bằng tự thương, lúc này các
bên có yêu cầu bên thứ ba can thiệp để giải quyết tranh chấp.
Bốn là, việc giải quyết tranh chấp phát sinh từ hoạt động cho vay của
NHTM phải có chi phí hợp lý về thời gian, cơ hội và chi phí tiền bạc. Mỗi

bên đều có quyền cân nhắc, so sánh giữa cái được và những chi phí phải bỏ ra
để giải quyết tranh chấp, lợi ích kinh tế và sự ổn định quan hệ kinh doanh để
từ đó lựa chọn phương thức và đưa ra yêu cầu giải quyết tranh chấp.
Tranh chấp chỉ được giải quyết thỏa đáng khi các bên đã tìm ra phương
án dung hòa được các lợi ích của các bên.
1.1.2.2. Khái niệm và đặc trưng của các phương thức giải quyết tranh chấp
phát sinh trong hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại
Để giải quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt động cho vay của NHTM,

14


cho dù là loại tranh chấp nào thì vì sự công bằng và hiệu quả kinh tế mà cần
thiết phải có một số cơ chế thích hợp để giải quyết tranh chấp hiệu quả, đồng
thời đảm bảo nguyên tắc tôn trọng quyền tự định đoạt của các bên tranh chấp.
Có nhiều cách thức khác nhau để giải quyết tranh chấp phát sinh từ hoạt
động cho vay của NHTM, trên tinh thần đảm bảo tối đa quyền lựa chọn cho
các bên tranh chấp. Nhìn chung, cho đến thời điểm hiện tại, các hình thức giải
quyết tranh chấp chủ yếu được áp dụng rộng rãi tại Việt Nam (cũng như trên
thế giới) bao gồm: hình thức thương lượng; hình thức hoà giải; hình thức
Trọng tài và hình thức giải quyết tranh chấp thông qua Tòa án.
Về lý thuyết cũng như thực tiễn cho thấy, mỗi phương thức giải quyết
tranh chấp nói trên đều có những ưu điểm, nhược điểm nhất định. Cụ thể là:
- Đối với phương thức giải quyết tranh chấp bằng thương lượng:
Thương lượng là phương thức giải quyết tranh chấp thông qua việc
NHTM và khách hàng cùng nhau bàn bạc, dàn xếp để tháo gỡ những bất đồng
phát sinh để loại bỏ tranh chấp mà không cần có sự trợ giúp hay phán quyết
của bất kỳ bên thứ ba nào.
Thương lượng là phương thức được các bên tranh chấp ưu tiên lựa chọn
trên tinh thần tự nguyện. Thương lượng được coi là phương thức tốt nhất để

giải quyết các tranh chấp phát sinh trong hoạt động cho vay của NHTM, phần
lớn tranh chấp phát sinh trong hoạt động cho vay của NHTM được giải quyết
bằng phương thức này. Nhà nước khuyến khích áp dụng phương thức tự
thương lượng để giải quyết tranh chấp trên tinh thần hoàn toàn tôn trọng
quyền thỏa thuận của các bên. Chính vì vậy, pháp luật không đưa ra bất cứ
quy định nào cho phương thức giải quyết tranh chấp bằng thương lượng khi
các bên xảy ra tranh chấp và lựa chọn phương thức này.
Quá trình thương lượng để giải quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt
động cho vay của NHTM có thể được tiến hành bằng nhiều cách thức: thương

15


lượng trực tiếp, gián tiếp hoặc kết hợp cả hai. Việc lựa chọn cách thức thương
lượng nào phụ thuộc vào điều kiện, hoàn cảnh của các bên.
Phương thức giải quyết này có ưu, nhược điểm như sau:
+ Về ưu điểm: Điểm nổi bật của phương thức giải quyết này là sự thuận
tiện, đơn giản, nhanh chóng, mang tính linh hoạt, hiệu quả cao và ít tốn kém.
Mặt khác, giải quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt động cho vay của NHTM
chấp bằng thương lượng còn bảo vệ uy tín cho các bên tranh chấp cũng như bí
mật kinh doanh của khách hàng, đặc biệt các khách hàng là doanh nghiệp.
Các bên trong quan hệ tranh chấp, hơn ai hết tự biết bảo vệ quyền lợi của bản
thân, hiểu rõ những bất đồng và nguyên nhân phát sinh tranh chấp nên trong
quá trình đàm phán, thương lượng dễ hiểu và cảm thông với nhau hơn để có
thể thỏa thuận các giải pháp tối ưu theo nguyện vọng mỗi bên mà không phải
cơ quan tài phán nào cũng làm được. Bởi vậy, nếu thương lượng thành công
thì không những các bên đã loại bỏ được những bất đồng phát sinh mà mức
độ phương hại đến mối quan hệ giữa các bên cũng thấp, tăng cường sự hiểu
biết và hợp tác lẫn nhau trong tương lai.
+ Về nhược điểm: Tuy phương thức này có một số ưu điểm như đã nêu

nhưng thực tế cho thấy trong một số trường hợp thì thương lượng tỏ ra không
hiệu quả bởi: thương lượng thành công hay thất bại phụ thuộc vào sự hiểu
biết, thái độ thiện chí và sự hợp tác của các bên. Sự thực thi kết quả thương
lượng phụ thuộc vào ý chí tự nguyện thi hành của các bên tham gia. Kết quả
thương lượng không được bảo đảm bởi bất kỳ cơ chế pháp lý nào dẫn đến tính
bắt buộc thực hiện không cao.
- Đối với phương thức giải quyết tranh chấp bằng hòa giải: Hòa giải là
phương thức giải quyết tranh chấp thông qua việc NHTM và khách hàng tiến
hành thương lượng giải quyết tranh chấp với sự hỗ trợ của bên thứ ba là cá
nhân hoặc tổ chức đóng vai trò là trung gian hòa giải để hỗ trợ các bên giải

16


quyết tranh chấp.
Hòa giải khác với phương thức thương lượng ở sự có mặt của bên thứ ba
(hòa giải viên) và cũng khác với phương thức giải quyết bằng Trọng tài ở chỗ,
hòa giải viên không có quyền xét xử và ra phán quyết như trọng tài viên. Vai
trò của hòa giải viên trong quá trình hòa giải chỉ dừng lại ở việc khuyến khích
và trợ giúp các bên tìm ra một giải pháp mang tính thực tế mà tất cả các bên
liên quan đều có thể chấp nhận sau khi xem xét, nghiên cứu những lợi ích và
nhu cầu của họ. Tùy thuộc nội dung, tính chất của vụ tranh chấp và sự thỏa
thuận của các bên, số lượng hòa giải viên có thể là một hoặc nhiều. Kết quả
hòa giải phụ thuộc vào thiện chí của các bên tranh chấp và uy tín, kinh
nghiệm, kỹ năng của trung gian hòa giải, quyết định cuối cùng của việc giải
quyết tranh chấp không phải của trung gian hòa giải mà hoàn toàn phụ thuộc
các bên tranh chấp. Trung gian hòa giải có những lợi thế nhất định đối với
việc giải quyết các tranh chấp có nội dung phức tạp, các bên ít hiểu biết đối
với nhau. Tuy nhiên, ở nước ta, thực tiễn phương thức này ít được áp dụng.
Về lý thuyết, phương thức giải quyết này có một số ưu điểm và nhược

điểm sau đây:
+ Ưu điểm: Thủ tục hòa giải được tiến hành nhanh gọn, chi phí thấp, các
bên có quyền tự định đoạt, lựa chọn bất kỳ người nào làm trung gian hòa giải
cũng như địa điểm tiến hành hòa giải. Các bên tranh chấp không bị gò bó về
mặt thời gian như trong thủ tục tố tụng tại Tòa án. Hòa giải mang tính thân
thiện nhằm tiếp tục giữ gìn và phát triển các mối quan hệ kinh doanh vì lợi ích
của cả hai bên. Các bên trong vụ việc tranh chấp hoàn toàn có quyền chủ
động trong việc tìm kiếm một hòa giải viên có đủ hiểu biết để tham gia giải
quyết tranh chấp. Trong thực tiễn việc nếu giải quyết tranh chấp tại Tòa án thì
các bên không có quyền lựa chọn cán bộ giải quyết trừ một số trường hợp
phải thay đổi Hội đồng xét xử theo quy định của pháp luật. Một điều quan

17


trọng khác mà các nhà kinh doanh cũng rất quan tâm là khi giải quyết bằng
con đường này các bên kiểm soát được các tài liệu chứng cứ có liên quan
(những bí mật kinh doanh) trong khi giải quyết tại Tòa án thì các yêu cầu này
không được đảm bảo do Tòa án thực hiện xét xử theo nguyên tắc công khai.
+ Nhược điểm: Việc hòa giải có được tiến hành hay không phụ thuộc vào
sự nhất trí của các bên, hòa giải viên không có quyền đưa ra một quyết định
ràng buộc hay áp đặt bất cứ vấn đề gì đối với các bên tranh chấp thỏa thuận
hòa giải không có tính bắt buộc thi hành như Phán quyết của Trọng tài hay
của Tòa án. Thủ tục này ít được sử dụng nếu các bên không có sự tin tưởng
lẫn nhau.
- Đối với phương thức giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài: Trọng tài
thương mại là phương thức giải quyết tranh chấp do các bên thoả thuận và
được tiến hành theo quy định của Luật Trọng tài thương mại. Như vậy, giống
với phương thức giải quyết tranh chấp bằng thương lượng và hòa giải,
phương thức này cũng không mang ý chí quyền lực nhà nước. Điều này sẽ

làm cho phương thức này linh hoạt, mềm dẻo về thủ tục và bảo đảm quyền
định đoạt của các bên tranh chấp mà không bị ràng buộc nghiêm ngặt, chặt
chẽ như giải quyết tranh chấp tại Tòa án.
Giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài đó là hình thức giải quyết tranh chấp
thông qua hoạt động của Hội đồng trọng tài hoặc Trọng tài viên với tư cách là
bên thứ ba độc lập nhằm giải quyết mâu thuẫn tranh chấp giữa NHTM và khách
hàng bằng việc đưa ra phán quyết có giá trị bắt buộc các bên phải thi hành.
Có thể nói, giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài là một phương thức
không thể thiếu trong việc giải quyết tranh chấp phát sinh từ hoạt động cho
vay của NHTM và ngày càng được các bên ưa chuộng, sử dụng.
Phương thức này có những ưu điểm và nhược điểm sau đây:
+ Ưu điểm: Có thể nói đây là phương thức giải quyết tranh chấp có

18