SÁNG KIẾN tích hợp giáo dục tư tưởng, đạo đức, phong cách hồ chí minh cho học sinh qua một số bài học trong chương trình ngữ văn lớp 12

1

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ TĨNH


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI:
TÍCH HỢP GIÁO DỤC TƯ TƯỞNG, ĐẠO ĐỨC, PHONG CÁCH
HỒ CHÍ MINH CHO HỌC SINH QUA MỘT SỐ BÀI HỌC
TRONG CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN LỚP 12

Năm học: 2019– 2020


2

Mục lục
Nội dung
Phần 1. Mở đầu
1. Lí do chọn đề tài
2. Mục đích, đối tượng, phạm vi nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
2.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3. Phương pháp nghiên cứu
4. Đóng góp của đề tài
Phần II. Nội dung
1. Cơ sở lí luận
1.1. Nhận thức về tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh
1.2. Nguồn gốc, q trình hình thành tư tưởng, đạo đức, phong
cách Hồ Chí Minh
1.3. Nội dung cơ bản của tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí

Minh
1.4. Thực trạng hiểu biết về tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí
Minh của học sinh hiện nay
2. Cơ sở thực tiễn
3. Cách thức tích hợp giáo dục tư tưởng, đạo đức, tác phong Hồ
Chí minh trong chương trình ngữ văn 12
3.1. Ngun tắc tích hợp
3.2. Một số cách thức tích hợp
4. Những địa chỉ bài tích hợp giáo dục tư tưởng, đạo đức, tác
phong Hồ Chí Minh trong chương trình Ngữ văn 12
Giáo án minh họa: Tác giả: Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh
5. Kết quả thực nghiệm
Phần III. Kết luận
Tài liệu tham khảo

Phần I. MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài

Trang
1
1
2
2
2
2
2
2
2
2
2

3
5

7
7
8
9
14
19
20


3

Ngày 27/2/2017, Ban cán sự Đảng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Nghị quyết
số 69-NQ/BCSĐ về “Thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị về
“Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”,theo đó, chỉ
đạo việc “rà sốt, biên soạn giáo trình, tài liệu về tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí
Minh để tổ chức triển khai trong các cơ sở giáo dục và đào tạo”.
Việc giáo dục tư tưởng đạo đức phong cách Hồ Chí Minh là hết sức cần thiết đối với
ngàng giáo dục. Riêng với đối tượng học sinh trung học phổ thông, việc giáo dục tư tưởng,
đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh được thực hiện tích hợp, lồng ghép trong chương trình
đối với một số mơn học và hoạt động giáo dục. Giáo dục tư tưởng, đạo đức, phong cách
Hồ Chí Minh nhằm trang bị cho học sinh những hiểu biết cần thiết, cơ bản về tư tưởng, đạo
đức, phong cách Hồ Chí Minh; trên cơ sở đó giúp học sinh có được nhận thức, thái độ và
hành vi đúng đắn theo tấm gương tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; Giáo dục ý
thức quan tâm sâu sắc tới việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí
Minh; làm cho việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh trở
thành thói quen tự giác và nếp sống hằng ngày của học sinh; Phát triển kĩ năng thực hành,
kĩ năng phát hiện và ứng xử tích cực trong việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ

Chí Minh; Góp phần giáo dục cho học sinh trở thành người cơng dân có đầy đủ phẩm chất
và năng lực; sống và làm việc theo tấm gương tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí
Minh. Vấn đề tích hợp nội dung giáo dục tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh cho
học sinh là vơ cùng thiết thực và cần có sự quan tâm đúng mức của giáo viên trong q
trình dạy học.
Bộ mơn ngữ văn có nhiều ưu thế trong việc giáo dục tư tưởng, đạo đức, phong cách
Hồ Chí Minh, bởi vì mơn Ngữ văn ở trường phổ thơng có vai trị quan trọng trong việc
thực hiện mục tiêu giáo dục. Môn ngữ văn bên cạnh việc hình thành và phát triển ở học
sinh năng lực sử dụng tiếng Việt, năng lực tiếp nhận văn bản văn học, cịn giúp cho học
sinh có những hiểu biết về xã hội , văn hóa,lịch sử, đời sống nội tâm của người, giúp học
sinh bồi dưỡng năng lực tư duy,làm giàu cảm xúc thẩm mĩ và định hướng thị hiếu lành
mạnh để hồn thiện nhân cách. Vì vậy có thể đưa nội dung giáo dục tư tưởng, đạo đức,
phong cách Hồ Chí Minh vào các nội dung của mơn học mà không cần phải đưa thêm
thông tin, kiến thức làm nặng thêm nội dung môn học.
Mục tiêu và nội dung môn Ngữ văn đã chứa đựng những yếu tố của giáo dục nhân
cách con người, phù hợp với việc giáo dục tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh,
phù hợp với cách tiếp cận làm thay đổi hành vi của người học trên cơ sở nhận thức về các
giá trị của nhân cách Hồ Chí Minh.
Từ thực tế giảng dạy và đặc điểm của môn Ngữ văn, tôi xin trình bày kinh nghiệm
dạy học qua đề tài: Tích hợp giáo dục tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh cho
học sinh qua một số bài học trong chương trình Ngữ văn lớp 12.
2. Mục đích, đối tượng, phạm vi nghiên cứu


4

2.1. Mục đích nghiên cứu
Với đề tài này, tơi mong muốn sẽ góp phần nâng cao hiểu biết, nhận thức về tư
tưởng, đạo đức và phong cách Hồ Chí Minh cho học sinh. Phần nào giúp học sinh tích
cực, hứng thú hơn trong việc tiếp thu, lĩnh hội kiến thức của bài học, góp phần giáo dục

đạo đức cho học sinh.
2.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Giáo dục tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh cho học sinh lớp 12
- Học sinh trung học phổ thông, khối lớp 12.
3. Phương pháp nghiên cứu
Thực hiện đề tài này chúng tôi sử dụng các phương pháp sau:
- Phương pháp phân tích, tổng hợp
- Phương pháp so sánh, đối chiếu
- Phương pháp thực nghiệm
4. Đóng góp của đề tài
Đề tài được triển khai thực hiện sẽ góp phần giáo dục tư tưởng, đạo đức, phong cách
Hồ Chí Minh cho học sinh, nhằm hình thành cho học sinh nhưng tư tưởng, đạo đức tốt đẹp.
Giúp học sinh hình thành nhân cách tốt hơn trên con đường rèn luyện nhận cách của mình.
Đóng góp của đề tài: Kết hợp giữa học tập lí thuyết, kiến thức với việc rèn luyện tư
tưởng, đạo đức, nhân cách, giúp học sinh hiểu hơn về tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ
Chí Minh, từ đó biết rèn luyện, phát triển nhân cách của bản thân.
Phần II. PHẦN NỘI DUNG
1. Cơ sở lí luận
1.1. Nhận thức về tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh
Hồ Chí Minh là anh hùng dân tộc Việt Nam, là một nhà văn hoá lớn, một chiến sĩ
cách mạng lỗi lạc. Cống hiến của Người đối với đất nước và nhân loại vô cùng to lớn.
Người đã lãnh đạo thành công cuộc Cách mạng giải phóng dân tộc, xây dựng chủ nghĩa xã
hội ở nước ta. Cuộc đời và hoạt động cách mạng của Hồ Chí Minh được đánh dấu từ năm
1911, khi Người rời Tổ quốc ra đi tìm đường cứu nước cho đến khi Người qua đời, giúp
chúng ta hình dung rõ hơn, cụ thể hơn vai trò của Người trong cuộc đấu tranh giải phóng
dân tộc đấu tranh thống nhất đất nước. Tấm gương yêu nước, những phẩm chất đạo đức
cách mạng của Hồ Chí Minh đều giúp chúng ta rút ra những bài học về đạo đức cách
mạng. Cuộc đời của Hồ Chí Minh từ thuở thiếu thời đến khi từ trần là một tấm gương sáng
ngời, thể hiện lòng yêu nước thương dân, căm thù bọn xâm lược, bọn áp bức bóc lột; trung
thành với chủ nghĩa xã hội; vì lí tưởng độc lập dân tộc.

1.2. Nguồn gốc, quá trình hình thành tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh
Tư tưởng và đạo đức cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh là sự phản ánh, phát triển
những phẩm chất tốt đẹp của nhân lao động từ xưa đến nay, phù hợp với quy luật phát triển
xã hội. Đạo đức này thể hiện toàn diện, đầy đủ chủ nghĩa nhân văn cách mạng - sự kết hợp


5

hài hoà truyền thống đạo đức dân tộc, tinh hoa văn hoá đạo đức nhân loại với những
nguyên tắc nội dung của đạo đức cách mạng của chủ nghĩa Mác-Lê Nin được hình thành
và phát triển trong những điều kiện lịch sử nhất định, có ý nghĩa tác dụng hơm nay và mãi
mãi sau này.
Trước hết, đạo đức Hồ Chí Minh bắt nguồn từ đạo đức truyền thống Việt Nam, thể
hiện ở lịng u nước, ý chí bất khuất trong cuộc đấu tranh vì độc lập, tự do, cơng bằng và
tiến bộ xã hội; ở tinh thần nhân nghĩa, truyền thống đoàn kết, tương thân, tương ái, “lá lành
đùm lá rách” trong cảnh nghèo khổ; ở sự say mê lao động, sáng tạo, ham học, hiếu khách.
Cùng với đạo đức truyền thống của dân tộc, Hồ Chí Minh cịn tiếp thu một cách chủ
động, biết lựa chọn tinh hoa văn hố đạo đức nhân loại ở phương Đơng cũng như phương
Tây. Đó là tư tưởng thương người, lịng vị tha, từ bi, bác ái, bình đẳng. Người khai thác
những nét đặc trưng, tiến bộ, tích cực của nội hàm các khái niệm này và đưa vào những nội
dung mới để diễn đạt những ý tưởng, yêu cầu của đời sống, của cuộc đấu tranh cho độc lập
dân tộc và chủ nghĩa xã hội.
Trong việc tiếp nhận tinh hoa văn hoá đạo đức của dân tộc và nhân loại, Nguyễn Ái
Quốc - Hồ Chí Minh đã lấy những quan điểm, nguyên tắc của chủ nghĩa Mác-LêNin về
đạo đức làm cơ sở lí luận cho đạo đức cách mạng, phù hợp với tình hình, nhiệm vụ của
nhân dân Việt Nam, cũng như nhân dân thế giới trong thời đại ngày nay.
Một nhân tố quan trọng khác góp phần quyết định vào việc hình thành tư tưởng đạo
đức Hồ Chí Minh là phẩm chất, đạo đức của bản thân Hồ Chí Minh. Ở Hồ Chí Minh đã
sớm hình thành những phẩm chất tốt đẹp trong cuộc sống của bản thân. Đó là lịng hiếu
thảo với ơng bà, cha mẹ, tình thương u anh em trong gia đình, lịng thương người . Thuở

nhỏ, do cảm thương những người nghèo khổ ở quê nhà, những người phu làm đường đói
rét, nhọc nhằn, cậu Nguyễn Sinh Cung, được cha mẹ cho phép đã đem tiền, gạo biếu. Lớn
lên, khi hiểu người dân Việt Nam đang rên xiết dưới ách thống trị của bọn thực dân và tay
sai phong kiến thì lịng thương người của Hồ Chí Minh đã dần nâng lên thành lòng yêu
nước, thương đồng bào và thể hiện ở quyết tâm ra đi tìm đường cứu nước. Khi trở thành
người cộng sản, người chiến sĩ quốc tế, Nguyễn Ái Quốc là tượng trưng cho sự kết hợp
nhuần nhuyễn giữa lòng yêu nước và tinh thần quốc tế chân chính.
Điểm nổi bật ở đạo đức Hồ Chí Minh là những biểu hiện về đạo đức của bản thân
luôn gắn liền với tư tưởng, nguyên tắc về đạo đức học. Vì vậy, học tập đạo đức Hồ Chí
Minh phải học tập tư tưởng và làm theo tấm gương đạo đức của Người.
1.3. Nội dung cơ bản của tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.
Tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh bắt nguồn truyền thống đạo đức của
dân tộc Việt Nam. Đó là những truyền thống như: cần cù trong lao động, tình nghĩa thủy
chung với đồng bào, tinh thần đoàn kết dân tộc, yêu nước nồng nàn, dũng cảm trong chiến
đấu, anh dũng hiên ngang trước kẻ thù,…


6

Tư tưởng Hồ Chí Minh cũng là sự kế thừa và phát triển những tư tưởng đạo đức tốt
đẹp của nhân loại, từ Phương Đơng đến Phương Tây. Đó là kết tụ tư tưởng của Khổng Tử,
Mác, tôn Dật Tiên,…
Tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh cũng là sự kết hợp giữa đạo đức truyền thống với
tư tưởng đạo đức cộng sản. Hồ Chí Minh đã tiếp thu tư tưởng của Mác, Lê nin và các nhà
cách mạng đã nêu ra. Đó chính là tư tưởng trung với nước, hiếu với dân; u thương con
người, sống có nghĩa tình; cần, kiệm, liêm, chính; chí cơng vơ tư.
Thứ nhất, đạo đức Hồ Chí Minh là đạo đức mới, đối lập với đạo đức cá nhân chủ
nghĩa, ích kỉ. Đạo đức cách mạng này nhằm trước hết phục vụ lợi ích dân tộc, của Đảng,
của lồi người, góp phần xố bỏ chế độ áp bức bóc lột.
Thứ hai, đạo đức Hồ Chí Minh là đạo đức cách mạng. Đạo đức cách mạng thể hiện

ở trung với nước, hiếu với dân, dũng cảm, khơng sợ khó khăn gian khổ trong đấu tranh và
lao động; khiêm tốn, không kiêu căng, tự phụ, công thần; giữ vững cần, kiệm, liêm, chính,
chí cơng vơ tư, đảm bảo tinh thần đoàn kết dân tộc, hữu nghị với nhân dân các nước.
Thứ ba, yêu thương con người, sống có tình, có nghĩa là một trong những phẩm chất
đạo đức cao đẹp nhất ở Hồ Chí Minh.
Thứ tư, tinh thần quốc tế trong sáng, thuỷ chung là một trong những đặc điểm quan
trọng nhất của đạo đức cộng sản chủ nghĩa. Nội dung của tinh thần quốc tế được Hồ Chí
Minh diễn tả trong hai câu thơ:
“Quan sơn mn dặm một nhà,
Bốn phương vô sản đều là anh em”.
Như vậy, nội dung tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh bao gồm nhiều mặt: đạo đức của
mỗi con người trong cộng đồng xã hội, trong đời sống bình thường; đạo đức của một công
dân đối với dân tộc, cách mạng; đạo đức của một Đảng viên cộng sản; đạo đức của một cán
bộ, công chức, học sinh, sinh viên, quân nhân trong nhiệm vụ cụ thể của mình.
Việc học tập theo tấm gương đạo đức của Người không những giúp chúng ta có
được sự nhận thức sâu sắc về vai trị, vị trí, ý nghĩa lịch sử đối với cuộc sống hiện tại và
tương lai mà còn để lại nhiều bài học về bồi dưỡng tư cách, đạo đức và nhất là thái độ
thẳng thắn, trung thực để nhìn thẳng vào quá khứ, dũng cảm nhận thấy sai lầm, thiếu sót để
sửa chữa, nhận thức đúng ưu điểm, thành tựu mà tự hào chính đáng, khơng tự kiêu chủ
quan. Cuộc đời hoạt động cách mạng và những tác phẩm của Chủ tịch Hồ Chí Minh là tấm
gương đạo đức cách mạng sáng ngời cho thế hệ trẻ học tập.
Giáo dục tấm gương đạo đức của Chủ tịch Hồ Chí Minh cho học sinh phổ thông
được thực hiện thông qua các cách thức và con đường khác nhau ở những điều kiện mơi
trường khác nhau. Mỗi một hình thức có tác dụng nhất định, tuỳ theo nội dung dạy học và
phương pháp giáo dục. Tổng hợp các hình thức sẽ có tác dụng giáo dục to lớn đối với việc
hình thành nhân cách cho thế hệ trẻ bởi các em chính là những chủ nhân tương lai của đất
nước, là những người sẽ quyết định sự phát triển của đất nước trong những năm tới. Nếu


7

khơng có nhân cách tốt các em sẽ khơng thể thực hiện tốt trách nhiệm đối với bản thân, gia
đình, cộng đồng và đất nước. Hơn nữa, với lứa tuổi học sinh trung học, các em đang ở
trong giai đoạn hình thành những giá trị nhân cách song cịn thiếu hiểu biết sâu sắc về xã
hội. Đặc biệt là trong bối cảnh hội nhập quốc tế và cơ chế thị trường hiện nay, thế hệ trẻ
thường xuyên chịu tác động đan xen của những yếu tố tích cực và tiêu cực, ln phải đặt
vào hồn cảnh phải lựa chọn những giá trị, phải đương đầu với những khó khăn, thách
thức, những áp lực tiêu cực. Nếu không được giáo dục nhân cách và học tập theo những
tấm gương đạo đức các em dễ bị lôi kéo vào các hành vi tiêu cực, bạo lực, vào lối sống ích
kỉ, thực dụng, dễ bị phát triển lệch lạc về nhân cách. Vì thế giáo dục các em theo tấm
gương đạo đức Hồ chí Minh là một việc làm rất cần thiết.
1.4. Thực trạng nhận thức về tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh của
học sinh Trung học phổ thơng hiện nay
Trong những năm gần đây do những tác động xấu từ xã hội, sự ảnh hưởng của
những luồng tư tưởng văn hoá xấu, ngoại lai, cùng những ảnh hưởng internet, games,
mạng xã hội,… đã tác động đến phẩm chất, lối sống của khơng ít giới trẻ, đặc biệt học
sinh, dẫn đến những hiện tượng suy thoái về đạo đức, mờ nhạt về lý tưởng, Các tệ nạn xã
hội đã xâm nhập vào trong trường học làm băng hoại đạo đức, đã tác động xấu tới các giá
trị đạo đức truyền thống.
Thực tế hiện nay có khoảng 80% học sinh có những hiểu biết cơ bản về tư tưởng,
đạo đức Hồ Chí Minh qua học tập các mơn học khoa học xã hội, sinh hoạt Đoàn, và các
sinh hoạt khác. Ở mức độ nhất định, các em nhận thức được vai trị, cơng lao to lớn của
Bác đối với dân tộc, nhân loại, đối với gia đình và bản thân mỗi người.
Học sinh phổ thơng có hiểu biết cuộc đời, hoạt động, tư tưởng Hồ Chí Minh nhưng
chưa sâu sắc, cịn một số nhầm lẫn, sai lầm về sự kiện. Hiểu biết của học sinh về Hồ Chí
Minh và tư tưởng của Người cịn đơn giản, nặng về cảm tính, tác động của tư tưởng Hồ
Chí Minh đến suy nghĩ, hành động của học sinh chưa mạnh mẽ, hiệu quả chưa cao.
Từ thực trạng đó, chúng ta nhận thấy rằng: sự hiểu biết về Hồ Chí Minh và tư
tưởng của Người ở học sinh cịn đơn giản, nặng về cảm tính, nên tác động của tư tưởng Hồ
Chí Minh đến suy nghĩ, hành động của các em chưa nhiều, các em chưa thật sự học tập và

làm theo tấm gương tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.
2. Cơ sở thực tiễn
Bộ mơn Ngữ Văn có nhiều ưu thế trong việc giáo dục đạo đức cách mạng cho học
sinh; bởi vì mơn Ngữ Văn ở trường phổ thơng có vai trò quan trọng trong việc thực hiện
mục tiêu giáo dục.
Với đặc trưng của một môn học về khoa học xã hội và nhân văn, môn Ngữ văn bên
cạnh nhiệm vụ hình thành và phát triển ở học sinh năng lực sử dụng Tiếng Việt, năng lực
tiếp nhận văn bản văn học và các loại văn bản khác còn giúp học sinh có được những hiểu


8

biết về xã hội, văn hoá, văn học, đời sống nội tâm của con người; bồi dưỡng cho học sinh
tình u Tiếng Việt, văn học , văn hố; tình u gia đình, thiên nhiên, đất nước...
Mục tiêu và nội dung môn Ngữ Văn đã chứa đựng những yếu tố của giáo dục nhân
cách con người, phù hợp với việc giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh, phù hợp với cách tiếp
cận làm thay đổi hành vi của người học trên cơ sở nhận thức về các giá trị của nhân cách
Hồ Chí Minh. Vì vậy, có thể đưa nội dung giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh vào các nội
dung của môn học mà không cần phải đưa thêm các thông tin, kiến thức làm nặng thêm nội
dung môn học.
Việc giáo dục nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh vào môn Ngữ Văn cần phải tuân thủ
một số yêu cầu, nguyên tắc sư phạm:
Trước hết, giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh trong mơn Ngữ văn khơng phải là đưa
thêm các thông tin, kiến thức làm nặng thêm nội dung mà vẫn đảm bảo được các nội dung
và yêu cầu dạy học của môn học. Môn Ngữ Văn ở trường phổ thông được dạy với tư cách
là một môn học độc lập có những đặc trưng riêng nên cũng khơng thể lấy việc kể chuyện
về đạo đức cách mạng, về cuộc đời và hoạt động cách mạng của Hồ Chí Minh thay thế cho
việc dạy học Ngữ Văn. Vì thế, việc giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh trong mơn Ngữ văn
luôn được dựa vào những đặc điểm đặc trưng của môn học, không làm tăng thêm nội dung,
thời lượng dạy học. Các nội dung giáo dục được đưa vào môn học dựa trên sự tương đồng

giữa nội dung bài học Ngữ Văn với những nội dung tư tưởng Hồ chí Minh, dựa trên hiểu
biết kinh nghiệm vốn có của bản thân người học và quá trình đối thoại, tương tác giữa
người học với nhau để thực hành, vận dụng linh hoạt vào các tình huống cuộc sống phù
hợp với lứa tuổi.
Thứ hai, việc giáo dục tư tưởng về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh phải dựa trên
cơ sở từng bài học cụ thể, phải dựa theo chuẩn kiến thức kĩ năng và thái độ của từng bài
học cụ thể của môn học mà Bộ Giáo dục đào tạo ban hành. Trên cơ sở chuẩn kiến thức kĩ
năng của bài học Ngữ văn, giáo viên sẽ lựa chọn những vấn đề cơ bản, chủ yếu nhất trong
tư tưởng và tấm gương đạo đức Hồ chí Minh để đưa vào bài học sao cho phù hợp với
những kiến thức cơ bản của bài học để giáo dục học sinh, không đi ra ngoài trọng tâm và
mục tiêu của bài học.
Thứ ba, trên cơ sở đổi mới phương pháp dạy học để thực hiện việc giáo dục tư
tưởng Hồ Chí Minh trong dạy học Ngữ Văn. Có nghĩa là việc giáo dục phải dựa trên cơ sở
nhận thức khoa học, khách quan về phẩm chất đạo đức để xây dựng tình cảm, thái độ phù
hợp với nội dung bài học, tạo nên biểu tượng để hình thành khái niệm, rút ra bài học kinh
nghiệm làm cơ sở cho nhận thức, kim chỉ nam cho hành động; tuân thủ nguyên lí giáo dục
học đi đôi với hành, tự nguyện tự giác, tránh việc áp đặt.
Tư tưởng Hồ Chí Minh nói chung, về đạo đức cách mạng nói riêng được hình thành
trên những cơ sở lí luận và thực tiễn; vì vậy, việc giáo dục cho học sinh phải thực hiện


9

nguyên tắc nói và làm, nêu gương những điều học sinh được tiếp nhận phải trở thành hiện
thực, không thể dừng ở nhận thức lí luận, mang tính tư liệu.
Việc giáo dục tư tưởng nói chung, về đạo đức cách mạng Hồ Chí Minh nói riêng
phải lưu ý những vấn đề sau:
- Làm cho học sinh tự nguyện, năng động, tự giác, tích cực học tập Ngữ văn và học
tập tư tưởng Hồ Chí Minh trên cơ sở các em nhận thức được sự cần thiết phải học tập; say
mê, hứng thú học tập.

- Bồi dưỡng năng lực, rèn luyện năng lực trong việc học tập, tự giác giáo dục, vận
dụng kiến thức đã học.
- Chỉ trên cơ sở nỗ lực chủ quan, trau dồi kiến thức, kĩ năng mới thu được kết quả.
Thứ tư, việc giáo dục tư tưởng, đạo đức cách mạng Hồ Chí Minh cũng như giáo dục
các mặt khác cần có những điều kiện về mơi trường giáo dục, có sự kết hợp giáo dục nhà
trường với giáo dục gia đình và xã hội. Thiếu mơi trường giáo dục, khơng có việc nêu gương
của người thầy, cô, cha, mẹ và những cá nhân khác trong cộng đồng thì việc giáo dục khơng
có kết quả. Hơn thế nữa, việc giáo dục phải được thực hiện ở mọi lúc, mọi nơi nhằm tạo cơ
hội cho học sinh vận dụng những bài học về tư tưởng Hồ Chí Minh vào những tình huống
thực trong cuộc sống. Trong nhà trường, việc giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh phải được thực
hiện đồng bộ trong các giờ học của các môn học và các hoạt động giáo dục khác.
Thứ năm, phải tạo điều kiện cần thiết về thiết bị và và các phương tiện dạy học để
hiệu quả giáo dục được nâng cao. Để giáo dục đúng về tư tư tưởng, về tấm gương đạo đức
Hồ Chí Minh, làm cho việc giáo dục khơng mang tính lí thuyết hay kêu gọi động viên, thì
sự hỗ trợ của các phương tiện nghe nhìn là rất hiệu quả.
3. Cách thức tích hợp giáo dục tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh
trong chương trình Ngữ văn 12
Việc tích hợp để giáo dục tư tưởng đạo đức phong cách Hồ Chí Minh trong dạy học
mơn Ngữ văn có thể có nhiều cách thức. Bên cạnh các biện pháp đặc trưng của bộ môn,
chúng ta có thể tích hợp ngang, tích hợp dọc với phân mơn, tích hợp liên mơn. Để phát
huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo, khả năng vận dụng kiến thức vào việc giáo dục học
sinh, thì trong mỗi bài dạy có thể vận dụng kết hợp nhiều biện pháp, thủ pháp, hình thức,
như: hình ảnh, thước phim tư liệu, kể chuyện về Hồ Chí Minh, trích dẫn những câu nói của
Bác mang tính đúc kết… Để liên kết nội dung bài học với nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh,
giáo viên cần khéo léo trong việc tích hợp, vận dụng các phương pháp nhằm giáo dục tư
tưởng, đạo đức HồChí Minh vào các bài học một cách nhuần nhuyễn mà vẫn đảm bảo tính
chính xác, khoa học, khắc sâu được kiến thức trọng tâm, đồng thời làm cho bài học trở nên
nhẹ nhàng, xúc động, giúp học sinh hiểu sâu hơn về tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh. Qua
đó, giúp học sinh trang bị kiến thức, kỹ năng mới trong hoạt động thực tiễn.
Đối với công việc dạy học nói chung, dạy học Ngữ văn nói riêng, việc chuẩn bị của

giáo viên là vơ cùng cần thiết. Ngồi việc xác định mục đích, yêu cầu, đồ dùng dạy học


10

liên quan đến bài dạy, giáo viên cần dự kiến bài dạy những mục nào, kiến thức cho mục đó
ra sao… Đối với những bài dạy liên quan đến việc tích hợp giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ
Chí Minh thì giáo viên phải xác định nội dung cần tích hợp, thời điểm, cách thức tích hợp
để phù hợp, … dùng hình ảnh tư liệu, nội dung tài liệu nào liên quan để giáo dục tư tưởng,
đạo đức Hồ Chí Minh.
3.1. Ngun tắc tích hợp
Chỉ tích hợp những bài có nội dung thật sự liên quan đến tư tưởng Hồ Chí Minh.
Khơng tích hợp tràn lan, khơng tích hợp những bài có nội dung ít liên quan. Điều này đảm
bảo cho việc khai thác nội dung về tư tưởng, đạo đức Hồ chí Minh một cách tự nhiên, hợp
lí và sẽ đạt hiệu quả cao.
Đảm bảo đặc trưng của môn học. Khơng biến giờ học thành giờ trình bày khơ cứng
về tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh. Nghĩa là giờ văn trước hết là giờ văn, giáo dục tư
tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh là một nội dung được tích hợp một cách tự nhiên, hịa đồng
với các đơn vị kiến thức chuyên môn.
Không làm tăng nội dung học tập quá tải. Các phương diện về tư tưởng đạo đức Hồ
chí Minh phải được nghiên cứu kĩ, có chọn lọc, có đầu tư về cách thức tích hợp, liên hệ,
đảm bảo cho học sinh vừa nắng chắc kiến thức chun mơn vừa có ý thức học tập tư
tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh một cách tự giác.
Tạo mơi trường giáo dục có kết hợp giáo dục của nhà trường với giáo dục gia đình
và xã hội, đề cao việc nêu gương giáo dục theo con đường “Mưa dầm thấm lâu” nhẹ
nhàng, tự nhiên, khơng gượng ép.
Đảm bảo tính hấp dẫn của các hoạt động dạy và học. Cần tạo ra những hoạt động
thiết thực trong việc học tập và làm theo tấm gương tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh.
3.2. Một số cách thức tích hợp
Theo chúng tơi, khơng có cái gọi là phương pháp tích hợp nội dung giáo dục tư

tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh trong mơn Ngữ văn. Khi dạy Ngữ văn, các phương pháp được
xác định cho từng phân mơn, thậm chí ở từng bài học, là những phương pháp được tổng kết
và hoàn thiện trong thời gian đổi mới phương pháp dạy học vừa qua. Muốn đảo bảo đặc
trưng môn học, chúng ta chỉ có thể áp dụng các phương pháp đó một cách linh hoạt.
Tuy nhiên, khi áp dụng các phương pháp vào việc dạy học văn, vào từng phân môn,
vào từng bài học cụ thể có nội dung liên quan đến giáo dục tư tưởng, đạo đức Hồ Chí
Minh, chúng ta cần vận dụng một cách linh hoạt để làm sao tích hợp nội dung giáo dục tư
tưởng đạo đức Hồ Chí Minh sao cho có hiệu quả.


11

4. Những địa chỉ bài tích hợp giáo dục tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh trong chương trình
Ngữ văn 12
Địa chỉ
Tên bài

(Tích hợp vào nội dung nào của
bài học)

Vài nét về tiểu
sử

Tác giả:
Nguyễn Ái
Quốc – Hồ
Chí Minh

Tấm gương
đạo đức yêu Sự nghiệp văn

học
nước, giữ
gìn truyền
thống dân
tộc

Nội dung tích hợp
- Khi hướng dẫn học sinh tìm hiểu q trình hoạt động cách mạng của Hồ Chí Minh,
khi nói đến mốc năm 1911 Bác ra đi tìm đường cứu nước. Giáo viên có thể cho học
sinh quan sát những bức ảnh tư liệu về cuộc hành trình cứu nước của Bác khi Bác
làm phụ bếp trên con tàu Đô đốc Latouche Tréville với tên gọi là Văn Ba, rồi việc
Bác làm nhiều việc để kiếm sống khi ở nước ngồi và việc Bác tranh thủ học ngoại
ngữ. Nhừ đó mà Bác có thể giao tiếp bằng nhiều thứ tiếng.
- Thông qua ảnh tư liệu và chuyện kể, giúp học sinh biết ơn sự hi sinh của Bác, và
biết học tập nơi Người ý chí, nghị lực vượt khó.
- Trong mục sự nghiệp văn học, cần tích hợp tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí
Minh qua cách viết văn của Bác. Nhấn mạnh để học sinh thấy được thiên chức của
người cầm bút sáng tác. Văn học cần hướng đến tính dân tộc, đề cao sự sáng tạo của
người nghệ sĩ và đặc biệt phải có tính chân thật.
- Trong quan điểm sáng tác: Hồ Chí Minh coi văn học là vũ khí phục vụ đắc lực cho
sự nghiệp cách mạng, nhà văn là chiến sĩ trên mặt trận văn hoá. Quan điểm này thể
hiện trong nhiều bài thơ, nhất là hai câu thơ:
“Nay ở trong thơ nên có thép,
Nhà thơ cũng phải biết xung phong”
Qua đó giáo dục đức tính kiên cường, cứng cỏi, ý chí, bản lĩnh cách mạng cho học sinh
- Quan điểm sáng tác và những đóng góp lớn lao về văn học nghệ thuật, chúng ta
càng khâm phục tinh thần đấu tranh Cách mạng kiên cường, lòng yêu nước, sự say
mê lao động, nghệ thuật của Hồ Chí Minh. Từ đó giáo dục cho học sinh tình u tổ
quốc, sống có ý chí, bản lĩnh. Khơi dậy lòng tự hào của nhân dân Việt Nam về vị

12

lãnh tụ vĩ đại của nhân dân - Hồ Chí Minh, nhà yêu nước, nhà cách mạng vĩ đại của
dân tộc, nhà hoạt động lỗi lạc của phong trào công nhân quốc tế, nhà nghệ sĩ lớn trên
nhiều lĩnh vực, danh nhân văn hóa thế giới.
- Sử dụng câu hỏi tích hợp tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh: Qua bài học về cuộc đời và sự nghiệp Hồ Chí Minh em đã
nhận thức và học tập được điều gì ở vị lãnh tụ kính yêu của chúng ta? Em sẽ vận dụng như thế nào trong cuộc sống để
có hiệu quả thiết thực, nhất là đặt vào trong hoàn cảnh ngày hơm nay giới trẻ đang có rất nhiều cơ hội nhưng cũng rất
nhiều thách thức. Em có thể đưa ra những việc làm cụ thể đã, đang và dự định sẽ thực hiện ?
- Giáo viên chốt lại: Hồ Chí Minh là một tấm gương đạo đức, gìn giữ truyền thống văn hóa dân tộc. Quan điểm sáng
tác văn học, những đóng góp to lớn về văn học và vẻ đẹp tâm hồn, phẩm chất đạo đức cách mạng qua các sáng tác
nghệ thuật của Người. Hồ Chí Minh là nhà yêu nước, và là nhà cách mạng vĩ đại của dân tộc. Là nghệ sĩ lớn trên
nhiều lĩnh vực, là danh nhân văn hóa thế giới.
- Khi tìm hiểu hồn cảnh sáng tác, có thể cho học sinh xem những thước phim khi
Bác đọc bản tuyên ngôn độc lập sáng 2/9/1945 tại quảng trường Ba Đình
- Giáo viên có thể tích hợp kể cho các em nghe câu chuyện về Bác, dù bị bệnh,
Lòng yêu
Tiểu dẫn
nhưng Bác vẫn nghĩ tới dân tộc. Qua đó học sinh thấy được tầm vóc tư duy chiến
nước, tinh
lược, tinh thần vì dân vì nước của Bác
thần độc
- Hiểu được giá trị của bản Tuyên ngôn Độc lập
lập dân tộc
Đọc hiểu văn Qua việc lên án tội ác kẻ thù, thấy được tư tưởng độc lập dân tộc, quyết tâm bảo vệ
độc lập, tư do của dân tộc
Tuyên ngôn
bản
- Nêu câu hỏi gợi mở mang tính tổng kết nhằm tích hợp giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh:

Độc lập
1. Lí giải vì sao bản tun ngơn độc lập từ khi ra đời cho đến nay là một áng văn chính luận có sức lay động sâu sắc
hàng chục triệu trái tim con người?
2. Qua văn bản em hãy cảm nhận tư tưởng, tình cảm của Bác?
3. Qua "Tun ngơn Độc lập" đã học, em rút ra ý nghĩa lịch sử và bài học gì cho bản thân ?
- Giáo viên chốt lại: Tun ngơn Độc lập đã khơi dậy lịng tự hào và tình yêu đất nước, đã trở thành sức mạnh to lớn,
đưa dân tộc Việt Nam vượt qua mọi khó khăn thách thức. Tun ngơn Độc lập đã và đang khơi nguồn sáng tạo soi
sáng con đường cách mạng Việt Nam hướng lên tầm cao mới trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc


13

Việt Bắc
(Tố Hữu)

Bác ơi !
(Tố Hữu)

- Là công dân của nước Việt, mỗi người trước hết phải có lịng u nước. Đó là tình cảm gắn bó với q hương, đất
nước; yêu thương đồng bào, giống nòi; lòng tự hào dân tộc; cần cù, sáng tạo trong lao động; có tinh thần sẵn sàng
đem hết khả năng của mình phục vụ lợi ích của Tổ quốc; đồn kết, kiên cường bất khuất chống giặc ngoại xâm. Đây
chính là truyền thống cao quý và thiêng liêng nhất của dân tộc Việt Nam, là cội nguồn của các giá trị truyền thống.
Lối sống giản dị, phong thái
- Hình ảnh Hồ Chí Minh giản dị, gần gũi, ung dung, tự tại trong những ngày tháng
ung dung tự tại của Hồ Chí
kháng chiến ở Việt Bắc. Phong cách Hồ Chí Minh là cái vĩ đại gắn với cái giản dị.
Minh (qua việc dạy khổ thơ từ - Thể hiện cảm hứng về kháng chiến, về cách mạng gắn liền cảm hứng ca gợi lãnh tụ
câu 83 đến câu 90)
Hồ Chí Minh.
Lí tưởng độc lập dân tộc, sự

- Tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh là một tấm gương đạo đức của một vĩ nhân, một
hi sinh quên mình vì hạnh
lãnh tụ cách mạng vĩ đại, nhưng cũng là tấm gương đạo đức của một người bình dị
phúc dân tộc, tình yêu thương mà ai cũng có thể học tập để làm một người cơng dân tốt.
nhân loại, lẽ sống giản dị, đức - Khi hướng dẫn học sinh cảm nhận về hình tượng Bác Hồ qua 6 khổ thơ (từ khổ 5
khiêm tốn…
đến khổ 10), giáo viên tích hợp để giáo dục học sinh học tập đức tính giản dị, tình
- Tập trung ở 6 khổ giữa (từ thương yêu con người của Bác.
khổ 5 đến khổ 10) để học tập Giáo dục học sinh học tập đức tính giản dị, tình thương u con người của Bác là vơ
đức tính giản dị, tình thương cùng cần thiết, từ đó góp phần hình thành, hoàn thiện nhân cách cho học sinh. Bác
yêu con người của Hồ Chí sống giản dị nhưng khơng tầm thường; Người sống thanh bạch không ham địa vị,
Minh
không màng danh lợi, ln hi sinh vì dân vì nước.
Khi hướng dẫn học sinh cảm nhận về hình tượng Bác, giáo viên có thể tích hợp lí
tưởng độc lập dân tộc, sự hi sinh quên mình vì hạnh phúc dân tộc, tình yêu thương
nhân loại, lối sống giản dị, đức khiêm tốn… của một người bình dị. Qua đó, giúp
học sinh thấy được vẻ đẹp hình tượng của Hồ Chí Minh qua lịng biết ơn cơng lao
trời biển và tấm gương sáng ngời. Tình thương của Bác gắn liền với lí tưởng và lẽ
sống. Yêu nước, lo lắng cho vận mệnh của đất nước. Thương người, thương xót, cảm
thơng với những người đau khổ bất hạnh.
.Trong bài học, giáo viên có thể cho học sinh xem về hình ảnh giản dị của Bác trong
cuộc sống hàng ngày hay xem đoạn phim ngày tang lễ… của Bác để khắc sâu hơn


14

hình ảnh của Người
Vẻ đẹp Hồ Chí Minh: Lí tưởng độc lập dân tộc, hi sinh quên mình vì hạnh phúc dân tộc, tình yêu thương nhân loại, lẽ
sống giản dị, đức khiêm tốn. Hồ Chí Minh là một con người của thời đại, của dân tộc.
- Trong phần Tiểu dẫn, khi tìm hiểu xuất xứ và hồn cảnh ra đời tác phẩm, giáo viên

có thể tích hợp với hồn cảnh lúc bấy giờ: (Đế quốc Mĩ đổ bộ vào miền Nam Việt
Nam), qua lời kêu gọi đồng bào và chiến sĩ cả nước của Hồ Chí Minh, giúp học sinh
thấy được lí tưởng độc lập dân tộc, sự hi sinh quên mình vì độc lập dân tộc, hạnh
phúc của nhân dân trong tư tưởng Hồ Chí Minh.
(Sau hiệp định Giơ-ne-vơ đất nước ta tạm thời chia làm hai miền. Miền Bắc được
giải phóng tiến lên xây dựng CNXH, miền Nam vẫn cịn nằm trong vịng kìm kẹp của
Rừng xà nu Lí tưởng độc lập dân tộc, sự hi Mĩ - Ngụy. Sau khi thất bại trong chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” Mĩ trực tiếp
(Nguyễn
sinh quên mình vì độc lập dân nhảy vào miền Nam, Bác kêu gọi cả nước đứng lên chống Mĩ. Người nói: Dù Mĩ có
Trung
tộc, hạnh phúc của nhân dân
đưa mấy chục vạn quân vào miền Nam, nhân dân ta cũng quyết tâm đánh bại chúng.
Thành)
trong tư tưởng Hồ Chí Minh
“Chiến tranh có thể kéo dài 5 năm, 10 năm, 20 năm hoặc lâu hơn nữa…nhân dân
Việt Nam quyết khơng sợ! Khơng có gì q hơn độc lập, tự do. Đến ngày thắng lợi,
nhân ta xây dựng đất nước đàng hoàng hơn, to đẹp hơn…”)
- Tích hợp với hồn cảnh đất nước, lời kêu gọi của Bác, giúp các học sinh dễ dàng
tiếp nhận giá trị nội dung, nghệ thuật của tác phẩm đồng thời rút ra được bài học
nhận thức phải biết trân quý nền độc lập tự do và những con người đã hi sinh vì nền
độc lập ấy. Từ đó, các em sẽ có những hành động thiết thực để xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc.
- Ở phần Tiểu dẫn, khi hướng dẫn học sinh tìm hiểu về hồn cảnh ra đời của tác
Vợ nhặt
phẩm, giáo viên tích hợp cho học sinh xem tư liệu về nạn đói (tranh, ảnh hoặc kể
(Kim Lân)
Tình yêu thương bao la, lối
chuyện).
sống giản dị, cần kiệm của Hồ - Để tạo được sự lôi cuốn, tạo tâm thế cho học sinh chủ động tiếp nhận bài học. Sau
Chí Minh

khi dẫn lời vào bài giáo viên cho học sinh quan sát những bức ảnh về nạn đói và có
thể kể cho các em nghe những câu chuyện về Bác


15

Ngay sau đọc Tun ngơn Độc lập, thấy nạn đói khủng khiếp, Bác đã ra sắc
lệnh diệt “giặc đói” và bản thân cũng nhịn ăn để dành gạo cứu đói - Người kêu gọi:
“ tôi xin đề nghị với đồng bào cả nước, và xin thực hành trước: Cứ 10 ngày nhịn ăn
1 bữa, mỗi tháng nhịn 3 bữa. Bác đã từng căn dặn các vị lãnh đạo “ Độc lập dân tộc
phải gắn liền với chủ nghĩa xã hội đem lại cơm no, áo ấm cho dân, nếu độc lập, dân
cịn nghèo đói thì độc lập khơng có nghĩa lí gì”.
Qua đó, học sinh sẽ có cái nhìn bao quát hơn về nạn đói 1945, giúp các em hiểu sâu
sắc hơn về nội dung tác phẩm, từ đó khái quát được giá trị hiện thực và nhân đạo của
tác phẩm, đồng thời, thấy được tình yêu thương bao la của Bác với nhân dân. Từ đó
sẽ giáo dục cho học sinh nhận thức được tình người trong lúc khó khăn, nguy hiểm
vẫn sẵn sàng cưu mang đùm bọc nhau, đó là truyền thống tốt đẹp của người Việt “
Một miếng khi đói bằng một gói khi no”.


14

Giáo án minh họa
Tác giả: NGUYỄN ÁI QUỐC - HỒ CHÍ MINH
A. Mục tiêu
1. Kiến thức:
Giúp học sinh khái quát được những nét đẹp về cuộc đời, sự nghiệp văn học,
quan điểm sáng tác của Hồ Chí Minh và những nét lớn về phong cách nghệ thuật của
Người
2. Kỹ năng:

- Vận dụng kiến thức về quan điểm sáng tác và phong cách nghệ thuật của Hồ
Chí Minh để phân tích thơ văn của Người
- Tự nhận thức, xác định giá trị về chủ nghĩa yêu nước và sức mạnh của dân tộc
trong cuộc chiến đấu và chiến thắng oanh liệt, qua đó rút ra bài học cho bản thân về
lịng yêu nước và ý thức trách nhiệm công dân
3. Thái độ:
- Kính yêu vẻ đẹp tư tưởng và tâm hồn của Hồ Chí Minh. Trân trọngdi sản của
Bác và tự hào về độc lập dân tộc
- Quý trọng sự nghiệp lớn lao của một “ Anh hùng giải phóng dân tộc Việt
Nam, nhà văn hóa lớn. Yêu quý nền văn học đân tộc, yêu quý văn học, nghiêm túc
học tập.
B. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh :
1. Chuẩn bị của giáo viên: Sách giáo khoa, tư liệu tham khảo, giáo án, phiếu học tập
2. Chuẩn bị của học sinh: chủ động soạn bài, tìm hiểu bài qua hệ thống câu hỏi trong
sách giáo khoa, vở, giấy bút.
C. Tiến trình dạy học.
1. Ổn định tổ chức
2. Kiểm tra bài cũ: Những đặc trưng cơ bản của văn học từ 1945 đến 1975?
Hoạt động của GV và HS
Yêu cầu cần đạt
Hđộng1: Giáo viên hướng dẫn học sinh
tìm hiểu Tiểu dẫn trong sách giáo khoa
-GV: Kết hợp với những hiểu biết của
mình, hãy trình bày ngắn gọn tiểu sử của
Hồ Chí Minh?
+ HS trình bày
- Giáo viên: nhận xét, bổ sung: Chính vì
vậy, người am hiểu văn hóa, văn học
phương Đơng và văn hố, văn học
phương Tây. Hai dịng văn học ấy tn

chảy trong huyết mạch văn chương của
Người.
- GV: Trình bày những nét chính về con
đường hoạt động của Hồ Chí Minh?

I. Vài nét về tiểu sử.
1. Tiểu sử
- HCM sinh ngày: 19/05/1890.
-Quê quán:Kim Liên-Nam Đàn-Nghệ An
- Xuất thân trong gia đình nho giáo
- Thời trẻ, Người học chữ Hán, sau đó
học ở Trường Quốc học Huế. Có thời
gian ngắn dạy học ở Trường Dục Thanh
– Phan Thiết.
2. Quá trình hoạt động cách mạng
- Năm 1911, ra đi tìm đường cứu nước.
- Năm 1919, Người gửi tới hội nghị hồ
bình ở Vécxay (Pháp) bản yêu sách của
nhân dân An Nam – kí tên NAQ.
- Năm 1920, dự Đại hội Tua và là một


15

+ HS: trả lời
- GV nhận xét
-GV: tích hợp và trình chiếu ảnh tư liệu
về cuộc ra đi năm 1911 của Bác, hành
trình cứu nước của Bác; đồng thời giáo
dục cho các em tinh thần yêu nước bằng

câu chuyện về đời sống khó khăn, vất vả
và tình thần vượt khó của Bác khi sống ở
nước ngồi. Từ đó giúp HS biết ơn sự
hi sinh của Bác, giáo dục lối sống, sự
chịu khó, ý chí nghị lực cho học sinh.

trong những thành viên sáng lập Đảng
cộng sản Pháp
- Từ 1923 – 1941, Người hoạt động chủ
yếu ở Liên xô và Trung Quốc.
- HCM đã tham gia và thành lập nhiều tổ
chức CM như: VNTNCMĐCH (1925),
Hội liên hiệp các dân tộc bị áp bức ở Á
Đơng(1925) và chủ trì Hội nghị hợp nhất
các tổ chức cộng sản trong nước, ở
Hương Cảng (HK) thành lập Đảng cộng
sản Việt Nam (3/2/1930).
- Tháng 2/1941, Người về nước trực tiếp
- Giáo viên giáo dục tư tưởng, đạo đức,
lãnh đạo CM.
kỹ năng sống ở phần tiểu kết phần Tiểu
- Ngày 13/8/1942, sang Trung Quốc hoạt
dẫn qua các câu hỏi: Em hãy nêu cảm
động và bị chính quyền Tướng Giới
nhận chung về con người Bác? Em rút ra Thạch bắt giam đến 10/9/1943.
bài học gì qua câu chuyện trên.
- Sau khi ra tù, Người trở về nước tiếp
+ HS: trả lời
tục lãnh đạo Cách mạng Việt Nam, tiến
- GV chốt: Thông qua câu chuyện, ta

tới giành thắng lợi trong cuộc tổng khởi
thấy được: Bác – một con người với lí
nghĩa tháng 8/1945.
tưởng độc lập dân tộc, ý chí, niềm tin và - Ngày 2/9/1945, Người đọc bản Tuyên
nghị lực vượt qua khó khăn và thử thách ngơn Độc lập khai sinh cho nước
đi khắp năm châu, bốn biển để đạt được VNDCCH.
khát vọng tìm đường cứu dân, cứu nước - Từ 1946 – 1969, Người được bầu giữ
khỏi ách đô hộ của thực dân phong kiến, chức Chủ tịch nước VNDCCH
giải phóng cho dân tộc - đó là bài học về - Ngày 2/9/1969, Người qua đời tại Hà Nội
lối sống có hồi bão, có lý tưởng u
* Tiểu kết: Chủ tịch HCM, khơng những
nước. Từ đó học sinh càng biết ơn sự hi
là nhà CM yêu nước vĩ đại mà còn là
sinh lớn lao của Bác để có cuộc sống như một nhà văn hố lớn, một danh nhân văn
ngày nay
hoá thế giới, đã để lại cho dân tộc VN
một sự nghiệp VH to lớn.
Hđộng 2 Giáo viên hướng dẫn tìm hiểu
sự nghiệp văn học của Hồ Chí Minh
II. Sự nghiệp văn học.
* Trong phần sự nghiệp văn học, GV
1. Quan điểm sáng tác.
nhấn mạnh để HS thấy được thiên chức
a. Tính chiến đấu của văn học
của người cầm bút, cái tâm của nhà văn. - Coi văn học là vũ khí chiến đấu,nhà
* Tìm hiểu về quan điểm sáng tác văn văn cũng phải có tinh thần xung phong.
học
- Quan điểm này thể hiện rõ trong: Cảm
- GV: Giải thích khái niệm quan điểm
tưởng đọc thiên gia thi” và “ thư gửicác

sáng tác
hoạ sĩ nhân dịp triển lãm hội hoạ 1951
- GV: Trong bài thơ Cảm tưởng đọc
+ Nay ở trong thơ nên có thép,
“Thiên gia thi”, Hồ Chí Minh đã xác
Nhà thơ cũng phải biết xung phong


16

định vai trò của văn học và văn nghệ sĩ
như thế nào? Em hiểu thế nào là
chất“thép” trong thơ?
- Giáo viên mở rộng : tích hợp dọc với
quan điêm của tác giả khác, liên hệ với
quan điểm sáng tác văn học của Hồ Chí
Minh qua một số bài thơ trong tập Nhật
kí trong tù
- GV: So sánh với quan điểm của
Nguyễn Đình Chiểu va nhận xét?
“Chở bao nhiêu đạo thuyền không khẳm,
Đâm mấy thằng gian bút chẳng tà”
+Học sinh lần lượt trả lời
- GV chốt lại vấn đề: Bác quan niệm:
Trong thơ phải có chất “thép”, văn nghệ
sĩ phải là người chiến sĩ. Chất “thép”: là
tính chiến đấu của thơ ca mang đến hạnh
phúc cho con người, gắn bó với sự
nghiệp cách mạng và vận mệnh dân tộc.
Nhưng không phải cứ “nói chuyện thép”,

“lên giọng thép”mới có “tinh thần thép”.
Nhiều bài thơ của Bác ở Nhật kí trong tù
mà các em đã được học, chất thép lại tỏa
ra từ những rung động của người nghệ sĩ
trước thiên nhiên và cuộc sống con
người. Nói như nhà thơ Hồng Trung
Thơng:
“Vần thơ của Bác vần thơ thép
Mà vẫn mênh mơng bát ngát tình”
Qua đó giáo dục đức tính kiên cường,
cứng cỏi, ý chí, bản lĩnh cách mạng cho
học sinh
- GV: HCM quan niệm như thế nào về
tính chân thực và tính dân tộc trong VH?
+ Hs trả lời
- GV: Vì sao quan điểm sáng tác nhất
quán, nhưng sự nghiệp văn học của Hồ
Chí Minh phong phú đa dạng?
+ HS trả lời
- GV chốt lại
• Tìm hiểu về Di sản văn học

Hoặc ở câu đề từ:
Thân thể ở trong lao,
Tinh thần ở ngoài lao;
Muốn nên sự nghiệp lớn,
Tinh thần càng phải cao.
- Quan điểm này có sự kế thừa trong
truyền thống dân tộc VH dân tộc và phát
huy trong thời đại ngày nay

b. Tính chân thực và tính dân tộc của
văn học
-Người yêu cầu văn nghệ sĩ viết cho hay,
cho chân thật, cho hùng hồn hiện thực
đời sống.
- Hình thức, nghệ thuật phải có sự chọn
lọc, sự sáng tạo, ngơn ngữ trong sáng.
c. Tính mục đích của văn chương
- Ln chú trọng đến đối tượng tiếp nhân
và mục đích sáng tác để chọn nội dung
,hình thức.
- Người cầm bút phải xác định: Viết cho
ai?, Viết để làm gì? Viết cái gì? Viết ntn?
- Vì vậy, tác phẩm sâu sắc về tư tưởng,
thiết thực về nội dung, phong phú, sinh
đơng, đa dạng về hình thức nghệ thuật.
2. Di sản văn học


17

GV: chia lớp thành 4 nhóm thảo luận
Nhóm 1: Tìm hiểu văn chính luận
+ GV: Bác viết văn chính luận nhằm
mục đích gì? Nêu và phân tích một số tác
phẩm tiêu biểu của Bác?
+ GV: Những văn bản này có ý nghĩa gì?

a. Văn chính luận.

- Đấu tranh chính trị, tiến công trực diện
kẻ thù, thể hiện nhiệm vụ cách mạng
-Tác phẩm là sự kết hợp giữa lí trí sáng
suốt, trí tuệ sắc sảo, và tình cảm u ghét
nồng nàn, vốn văn hóa sâu rộng
- Lời văn chặt chẽ, súc tích
- Tphẩm tiêu biểu: BACĐTDP,TNĐL,
LKGTQKC, KCGQHĐLTD
Nhóm 2: Tìm hiểu truyện và ký
b. Truyện và kí
- GV: Những tác phẩm truyện và kí của
- Được viết khi Bác hoạt động ở Pháp
Bác được viết nhằm mục đích gì? Kể tên - Tác phẩm có tính chiến đấu cao, nhằm
những tác phẩm tiêu biểu của Bác?
tố cáo, châm biếm, đả kích TD và PK, ca
+ HS trả lời
ngợi những tấm gương chiến đấu dũng
cảm.
Nhóm 3: Tìm hiểu thơ ca
- Bút pháp hiện đại, tình huống độc đáo
- GV giới thiệu: Đây là lĩnh vực nổi bật
và nghệ thuật trần thuật linh hoạt
trong di sản văn học của Bác. Tiêu biểu
-Tác phẩm chính : Pari, Con người biết
nhất là Nhật kí trong tù.
mùi hun khói, Vi hành, Nhật kí chìm tàu
- GV: NKTT được Bác viết trong khoảng (1931), Vừa đi đường vừa kể truyện
thời gian nào, nhằm mục đíchgì?
(1963).
- GV: Giá trị nghệ thuật của tác phẩm?

c. Thơ ca:
Nêu ví dụ một số tác phẩm tiêu biểu của -Thơ ca là có giá trị nổi bật nhất. Thế
Bác mà em biết?
hiện tâm hồn nghệ sĩ tinh tế, tài hoa, một
- Những bài học thấm thía và sâu sắc mà tấm gương nghị lực phi thường,
em tiếp nhận được khi đọc những bài thơ - Tphẩm: NKTT,Thơ HCM, Thơ chữ
NKTT của Hồ Chí Minh?
Hán HCM.
GV: Tích hợp kỹ năng sống
+ NKTT phản ánh tâm hồn cao đẹp của
- Qua di sản văn học, em thấy được tư
người n.sĩ trong tù, qua đó nhận ra bức
tưởng, tình cảm, tâm hồn HCM như thế
chân dung tinh thần tự họa.
nào? Em học tập được gì từ văn chương
của Người?
Nhóm 4: Chân dung HCM qua tập
“NKTT”
+ HS: trình bày
- GV: chốt
3. Phong cách nghệ thuật.
• Tìm hiểu phong cách nghệ thuật Phong cách nghệ thuật của Hồ Chí
Minh độc đáo mà đa dạng.
- GV: Giải thích khái niệm Phongcách
-Văn chính luận
nghệ thuật
+ Ngắn gọn, súc tích, tư duy sắc sảo.
- GV: Trình bày ngắn gọn những nét
phong cách đặc sắc trong di sản van học + Lập luận chặt chẽ, lí lẽ đanh thép, bằng
của Hồ Chí Minh thông qua các thể loại chứng thuyết phục.

18

sáng tác?
- GV: Nêu đặc điểm của từng thể loại?
+ HS: trả lời
- GV: Giải thích thêm:
Ngay từ nhỏ, HCM đã được sống trong
khơng khí của văn chương cổ điển VN
và TQ. Trong thời gian hoạt động CM ở
nước ngoài, Bác tiếp xúc và chịu ảnh
hưởng tư tưởng nghệ thuật của nhiều
nhà văn Âu. Mĩ và nền văn học phương
Tây hiện đại. Hơn nữa, Người luôn xem
văn học là vũ khí phụng sự CM, xem
trọng tính chân thực và dân tộc, xuất
phát từ mục đích, đối tượng để chọn nội
dung và hình thức tác phẩm ->Tác phẩm
đa dạng, độc đáo
Hoạt động 3: Hướng dẫn hs tổng kết
- GV: Trình bày 1 phút: những đánh giá
tổng quát về thơ văn của Bác?
- Văn thơ của HCM là di sản tinh thần vơ
giá, gắn bó hữu cơ với sự nghiệp cách
mạng vĩ đại của Người. Có tác dụng to
lớn đối với quá trình phát triển của
cách mạng Việt Nam, đồng thời có vị
trí đặc biệt quan trọng trong lịch sử văn
học và đời sống tinh thần của dân tộc.

Tác phẩm của HCM đã thể hiện chân
thật và sâu sắc tư tưởng tâm hồn cao cả
của Người. Tìm hiểu văn thơ Bác, người
đọc nhiều thế hệ sẽ tìm thấy những bài
học cao quý
- Qua bài học, em cảm nhận được gì về
tấm gương HCM?
+ HS trả lời
- Gv chốt lại
- GV gọi HS đọc Ghi nhớ SGK
+ HS đọc SGK

+ Giàu tính luận chiến và đa dạng về bút
pháp, giàu hình ảnh, phong phú về giọng
điệu
-Tryện và kí
+ Vẻ đẹp hiện đại
+ Tính chiến đấu mạnh mẽ.
+ Nghệ thuật trào phúng sắc bén, nhẹ
nhàng mà thâm thuý sâu cay.
-> Thể hiện chất trí tuệ sắc sảo và hiện
đại.
-Thơ ca
+ Phong cách hết sức đa dạng, hàm súc,
uyên thâm, đạt chuẩn mực về nghệ thuật,
sử dụng thành công nhiều thể loại thơ
+ Thơ tuyên truyền: lời lẽ mộc mạc giản dị.
+ Thơ nghệ thuật: hàm súc uyên thâm
kết hợp giữa màu sắc cổ điện và bút pháp
hiện đại, giữa chất "tình" và chất "thép"

=> Phong cách đa dạng, cách viết gắn
gọn, trong sáng, giản dị,. Sử dụng linh
hoạt các biện pháp, thủ pháp nghệ thuật.
Tư tưởng, t.cảm, h/tượng ng/thuật luôn
vận động hướng về tương lai, ánh sáng.
III. Kết luận
Hồ Chí Minh là một tấm gương đạo đức,
gìn giữ truyền thống văn hóa dân tộc.
Quan điểm sáng tác văn học, những đóng
góp to lớn về văn học và vẻ đẹp tâm hồn,
phẩm chất đạo đức cách mạng qua các
sáng tác nghệ thuật của Người. Hồ Chí
Minh là nhà yêu nước, và là nhà cách
mạng vĩ đại của dân tộc. Là nghệ sĩ lớn
trên nhiều lĩnh vực, là danh nhân văn hóa
thế giới.
* Ghi nhớ (sgk)

Củng cố bài học và hướng dẫn học tập
- Giáo viên tích hợp trong kiểm tra đánh giá: phát phiếu học tập. Học sinh trả lời vào
phiếu
- Sử dụng câu hỏi tích hợp tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh:


19

+ Qua bài học về cuộc đời và sự nghiệp Hồ Chí Minh em đã nhận thức và học tập được
điều gì ở vị lãnh tụ kính u của chúng ta?
+ Đặt vào hồn cảnh ngày hơm nay giới trẻ đang có rất nhiều cơ hội nhưng cũng rất
nhiều thách thức, em sẽ vận dụng như thế nào tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí

Minh trong cuộc sống để có hiệu quả thiết thực nhất?
+ Em có thể đưa ra những việc làm cụ thể đã, đang và dự định sẽ thực hiện ?
- Giáo viên chốt lại
5. Kết quả thực nghiệm
Để thực hiện được việc “Tích hợp giáo dục tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ
Chí Minh trong các tiết dạy Ngữ văn lớp 12” giáo viên phải đầu tư nhiều thời gian
nghiên cứu. Thông qua các tiết dạy tại lớp 12 bản thân tôi đã thấy được một số kết quả
khả quan và thiết thực, phù hợp với chương trình sách giáo khoa mới và với những tiết
dạy theo hướng dẫn đổi mới phương pháp dạy học của Bộ GD - ĐT. Học sinh đã có
hứng thú hơn trong việc học tập, tích cực chủ động và sáng tạo hơn trong việc học tập,
vận dụng tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh vào bài học và thực tiễn cuộc
sống, từ đó hình thành nên kĩ năng sống cho học sinh.
Để thấy được hiệu quả của việc tích hợp giáo dục tư tưởng, đạo đức, phong cách
Hồ Chí Minh nêu trên, tơi đã tiến hành thử nghiệm ở năm học 2018 – 2019 với hai lớp
12B1 và 12B3. Tôi sử dụng cùng phiếu học tập để kiểm tra, đánh giá, qua đó thấy được
kết quả như sau:
Lớp 12B1 có áp dụng việc tích hợp
Khơng
Khơng
Có vận
Quan
Có hiểu
Khơng
Nội dung khảo sát
quan
hiểu
dụng học
tâm
biết
áp dụng

tâm
biết
tập
Mức độ
70%
30%
63%
37%
61%
39%
Lớp 12B3 không áp dụng việc tích hợp
Khơng
Quan
Có hiểu
Nội dung khảo sát
quan
tâm
biết
tâm
Mức độ
25%
75%
34%

Khơng
hiểu
biết

Có vận
dụng học

tập

Khơng
áp dụng

66%

27%

73%

Theo thống kê trên, lớp 12B1 có vận dụng tích hợp để giáo dục tư tưởng, đạo đức
Hồ Chí Minh và lớp 12B3, khơng vận dụng tích hợp giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh, dù
rằng học sinh cả hai lớp đã đảm bảo được kiến thức cơ bản của bài học, theo đúng
chuẩn kiến thức, kĩ năng. Nhưng nhìn chung kết quả nhận thức, học tập vận dụng tư
tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh có sự khác biệt. Ở lớp có vận dụng tích hợp
giáo dục tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh thì học sinh có nhận thức, học tập và vận dụng
tốt hơn.
Phần III. KẾT LUẬN


20

Trên cơ sở nghiên cứu lí thuyết và dựa trên kết quả thực nghiệm bài dạy,chúng
tơi nhận thấy việc tích hợp giáo dục tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh vào
các tiết dạy Ngữ văn 12 đã giúp học sinh nhận thức rõ hơn và biết học tập, làm theo theo
tấm gương Hồ Chí Minh; giáo dục học sinh tình yêu quê hương đất nước, ý thức độc lập
dân tộc, tình yêu thương con người, lối sống giản dị, tinh thần lạc quan, niềm tin vào
bản thân, sống có lý tưởng hồi bão và có những hành động thiết thực để thực hiện lí
tưởng của mình. Như vậy có thể khẳng định việc đổi mới phương pháp dạy học bằng

biệp pháp tích hợp đã mang lại những kết quả khả quan, kích thích được hứng thú học
tập của học sinh và nâng cao chất lượng giờ học văn, đem lại hiệu quả cao. Đặc biệt góp
phần hình thành nhân cách tốt đẹp cho học sinh.
Dù đã có rất nhiều cố gắng, nhưng đề tài không tránh khỏi những thiếu sót, hạn
chế. Bản thân tác giả đề tài rất mong nhận được sự quan tâm, chỉ dẫn, và những ý kiến
nhận xét, góp ý của các đồng nghiệp để đề tài được hoàn thiện hơn như lời căn dặn của
cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng “phải suy nghĩ, phải tìm tịi để có cách dạy văn tốt
nhất”.
Xin trân trọng cảm ơn./.

TÀI LIỆU THAM KHẢO


21

1. Hồng Anh, Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục và vận dụng vào đào tạo đại
học hiện nay, NXB Chính trị quốc gia.2013.
2. Ban Tuyên giáo Trung ương (2017): Những nội dung cơ bản của
tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh – NXB Chính trị
Quốc gia.
3. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2010), Văn học 12, tập 1, Nxb Giáo dục.
4. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2010), Văn học 12, tập 2, Nxb Giáo dục.
5. Bộ giáo dục và đào tạo (2010), Dạy học theo chuẩn kiến thức kĩ năng môn Ngữ
văn 12 , Nxb Giáo dục, Hà Nội
6. Bùi Mạnh Hùng, Đổi mới dạy học Ngữ văn: Phác thảo chương trình Ngữ văn
theo định hướng phát triển năng lực,
7. Đào Ngọc Đệ, Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục và đào tạo, Tuần Báo Văn
Nghệ TP.HCM số 467, 20/9/2017,
8. Phạm Văn Đồng: Hồ Chí Minh một con người, một dân tộc, một thời đại,một sự
nghiệp, Nxb Sự thật, H, 1990.

9. Đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học theo định hướng phát triển
năng lực người học,
10. Trường Đại học Sư phạm TPHCM (2014), Kỉ yếu Hội thảo khoa học “Dạy học
Ngữ văn trong bối cảnh đổi mới căn bản, tồn diện giáo dục phổ thơng”, TP Hồ
Chí Minh.
11. Nguyễn Trọng Hồn, Tích hợp nội dung học tập tư tưởng, đạo đức,
phong cách Hồ Chí Minh trong các mơn học, hoạt động giáo dục
ở trường phổ thông, />12. Nhiều tác giả (2010), Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục, NXB Lao động.
13. Tài liệu tập huấn tích hợp nội dung học tập và làm theo tấm gương đạo đứcHồ
Chí Minh mơn Ngữ văn - TS Nguyễn Th Hồng, TS Phạm Văn Nam, TS
Nguyễn Thị Hồng Vân, ThS Trần Thị Kim Dung - Vụ Giáo dục Trung học
BộGD&ĐT - 2010.
14. Tài liệu hướng dẫn kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển năng lực học sinh
(tài liệu tập huấn chuyên đề năm học 2014 trong môn Ngữ văn của Sở giáo dục
đào tạo Hà Tĩnh).


22