Quá trình chăm sóc cây tiêu

QUY TRÌNH
CHĂM SÓC CÂY TIÊU
1 TIÊU CON

Người ta đi cấy lấy công
Tôi nay đi cấy còn trông nhiều bề… (Ca dao Việt Nam)
Ông bà ta khi xưa đã đúc kết kinh nghiệm bằng ca dao tục ngữ.
Không phải tự nhiên mà có những bài ca dao lao động như thế. Đó
chính là tinh hoa, tinh túy nhất của thực tế. Với những lão nông
việc quan sát hồ tiêu chỉ là vấn đề bình thường, cũng như một thói
quen. Vui thú điền viên là thế. Những lúc thăm vườn như vậy, lại
chính là bác sỹ chẩn đoán tình trạng sức khỏe của vườn nhà mình.
Tưởng chừng như đơn giản, nhưng đó là một quá trình dài mà
không phải ai mới bắt đầu trồng hồ tiêu cũng được trải nghiệm.
Quan sát không chỉ đơn thuần là nhìn ngắm mà còn là lắng nghe,
tiếp thu, thử nghiệm, phán đoán, sáng tạo cho riêng mình… Kết
hợp nhiều yếu tố mới chẩn đoán chính xác được bệnh. Một khi đã
chẩn đoán chính xác được tình trạng sức khỏe của cây hồ tiêu, thì
điều đó cũng giống như đặt được viên gạch đầu tiên cho một căn
nhà. Riêng tôi trở thành bác sỹ bất đắc dĩ cũng nhờ hàng ngày tiếp
xúc với vô số câu hỏi, vừa có lý thuyết, vừa được áp dụng thực tế


trên mô hình nhà mình. Nên càng ngày tôi càng tự tin vào kỹ thuật
của chính mình. Chắc các bạn cũng biết câu chuyện về dây tóc đèn
điện của Thomas Edison. “Rất nhiều sự thất bại trong cuộc sống
đều là do người ta không nhận ra họ đã gần với sự thành công tới
chừng nào khi họ chấp nhận từ bỏ công việc của mình.” – Thomas
Edison.
Để trồng được hồ tiêu trước tiên phải tự trau dồi một số kiến thức
cơ bản về cây hồ tiêu. Loại cây này rất nhiều bệnh tật, toàn là

bệnh nan y khó chữa. Thông tin báo đài có phổ cập thường xuyên,
khuyến nông về hướng dẫn kỹ thuật liên tục. Thế nhưng nó vẫn
còn làm đau đầu với nhiều lão nông, kỹ sư,… Huống chi là các
bạn trẻ. Tại Việt Nam chưa có nhiều nghiên cứu khoa học về loại
cây này. Đa phần là nông dân tự làm, sau đó truyền kinh nghiệm
cho nhau. Thông qua các cuộc hội thảo, hay diễn đàn nông nghiệp,
tôi mong mọi người hãy luôn mở lòng, chung tay góp sức để xây
dựng, giữ vững vị thế số 1 thế giới về: Kỹ thuật, sản lượng, chất
lượng, cũng như làm chủ được thị trường hồ tiêu…
Canh tác hữu cơ, hữu cơ vi sinh là xu hướng của thời đại. Vừa an
toàn, vừa thân thiện với môi trường lại bền vững. Ai cũng biết vậy,
nhưng không phải ai cũng biết làm thế nào để canh tác theo hướng
nông nghiệp xanh.
Chủ đề này rất rộng. Ngoài các yếu tố sinh lý của cây hồ tiêu, còn
có nhiều yếu tố như thổ nhưỡng, tập quán canh tác, khí hậu vùng
miền, thời tiết, chất đất… Để hoàn thiện hơn rất mong sự chia sẻ,
góp ý cũng như sự trải lòng của bà con. Gắn kết cộng đồng hồ tiêu
Việt Nam. Phương châm sống của tôi là: Hãy chia sẻ để nhận được
nhiều hơn.
Với kiến thức hạn hẹp của mình, tôi xin chia sẻ một vài biểu hiện
bệnh và cách chăm sóc hồ tiêu, để cho bà con tham khảo như sau:
Phần bệnh nào tôi đã đề cập trong phần trước, thì phần sau sẽ
không nhắc lại. Có những phần nằm trong bài viết cũ, hay được
thảo luận nhiều lần tôi cũng không đề cập tới.
Bà con thường gặp các loại bệnh như sau: Tiêu con lên rất đẹp
nhưng tự nhiên rụng đọt non. Nguyên nhân là khi còn trong bầu
đất, tiêu ra rễ bà con cưng nó quá, tưới nhiều làm ngập úng thối rễ

2

non. Vườn ươm che đậy quá kín, hoặc trồng dưới bóng cây, cây
không đủ ánh sáng để quang hợp.
Một nguyên nhân thường gặp nữa là do đất của bầu ươm lấy từ
vườn nhiễm bệnh như: Phytopthora, fusarium… Giống lấy từ
vườn đã nhiễm bệnh, kém chất lượng. Tiêu con rất nhạy cảm.
Dùng thuốc đồng quá nặng hoặc phân bón quá nặng cũng làm hiện
tượng trên. Vì thế cần lưu ý. Vấn đề về ươm giống thường gặp ở
bà con vừa mới trồng tiêu. Để thất bại ươm giống đồng nghĩa với
việc bà con đã làm lãng phí 1 năm. Đôi khi không biết mình mắc
sai lầm chỗ nào còn làm mình thất bại thêm vài lần nữa
2 TIÊU TƠ

Tiêu tơ bà con thường xuyên gặp những biểu hiện sau: Vàng lá,
rụng đọt, đọt non kém phát triển, lá non mất sắc tố, lá tiêu non
quăn, tiêu bị đốm lá, cháy mép lá, lá non đốm trắng li ti sau đó lá
sẽ quăn, thối rễ tơ… Thời kỳ sau khi đôn phần dây chôn dưới đất
ở giai đoạn nhạy cảm này rất dể bị tổn thương. Không hẳn quá
nhiều mắt rễ dưới đất là tốt. Càng nhiều mắt rễ càng dể bị sâu hại
tấn công. Chỉ cần sâu hại tấn công 1 phần trong số mắt rễ đó là cây
biểu hiện lên lá ngay. Khi đôn cây nứt rễ rất nhiều. Nếu không bảo
vệ kịp thời, để cây bị sâu hại hay nấm tấn công…, cây sẽ phát
triển rất kém. Bộ rễ không bị tổn thương hầu như cây sẽ không bị
bệnh. Điều này tôi đề cập nhiều lần vì tầm quan trọng của nó.
Ngoài ra khi cắt dây hom để trồng, lúc này cây sẽ bị rối loạn dinh
dưỡng, rối loạn sinh lý dẫn đến không nứt chồi được. Hoặc nứt
chồi tiêu sẽ bị quăn lá. Bệnh này gọi là tiêu điên. Với bệnh này bà
con cần lưu ý một số điểm nhỏ khi cắt hom sẽ không bị tiêu điên.
Đó là nên cắt dây hom còn màu xanh. Để dây chuyển sang màu
nâu đen, tức là dây già, thì cây sẽ phát đọt rất chậm.

Trước và sau khi cắt không nên bón phân vô cơ. Không cắt vào
thời điểm trời mưa, hoặc nắng gắt. Thời điểm cắt tốt nhất là vào
sáng sớm. Để tiêu không bị điên, khi cắt dây hom cần lựa từ cây

3


phải khỏe mạnh, đầy đủ dưỡng chất, cần khử trùng dụng cụ cắt
cẩn thận. Bổ sung phân chuồng hoai mục và phân vi sinh trước đó
20 ngày.
Khi thấy cây bị quăn lá bà con nên phòng ngừa côn trùng chích
hút.
Lý do tiêu điên thường xuất hiện nhiều ở tiêu tơ năm 1 năm 2 là
do ở giai đoạn này cây chủ yếu tập trung vào sinh trưởng. Là điều
kiện thuận lợi cho sâu hại côn trùng ký sinh, chích hút, cắn phá lá
non phát triển. Đây là tác nhân làm lây lan bệnh thành dịch.
Bà con thường thăm vườn để biết tình hình dịch bệnh. Không phải
cứ bị bệnh là phải diệt trừ bằng thuốc hóa học, nếu bị mức độ nhẹ
một vài lá bà con diệt trừ bằng cách thủ công cũng được. Dùng tay
bứt cái lá đó đi tiêu hủy là xong.
Tiêu điên có rất nhiều nguyên nhân gây ra. Bà con cần tìm hiểu kỹ
hơn về phần này.
Tiêu tơ mùa khô rầy trắng hay tấn công. Khi đó giàn lá sẽ trở nên
vàng úa. Cách phân biệt giữa rầy trắng, tuyến trùng, nấm gây bệnh
vàng lá chết chậm, thiếu dưỡng chất hay đất chua dư axít, nói khó
thì cũng không khó, mà nói dễ cũng không dễ chút nào. Chỉ cần
lưu ý một vài đặc điểm đặc trưng nhận diện có thể phân biệt được.
Bà con ta hay chữa không đúng bệnh với trường hợp này lắm.
Tuyến trùng, rầy trắng rệp sáp thì đi dùng thuốc trị nấm. Bị nấm
lại sử dụng biện pháp sinh học nấm ký sinh côn trùng… Vì thế sẽ

không hiệu quả.
Vàng lá do tuyến trùng: Lá non sẽ bị teo nhỏ lại bạc màu. Bứt
chiếc lá thì nó sẽ khá dai. Cây sẽ vàng đồng loạt, do cây không hút
được dinh dưỡng. Cây chỉ vàng nhưng không chết. Làm giảm
năng suất. Để ý bộ rễ sẽ thấy cục cục tròn do tuyến trùng xâm
nhập vào rễ làm tổ. U sưng, làm nghẹt rễ cây không hút được
nước. Ban đầu ở tiêu tơ sẽ không thấy vấn đề gì. Do nó vẫn ra
nhiều rễ sinh trưởng mạnh. Nhưng tới giai đoạn kinh doanh lúc
này mới biết nó là thế nào. Đây là kẻ thù mà ta sẽ ít khi gặp mặt
được nó. Do nó rất nhỏ, là loại giun tròn gây hại cây trồng.

4


Bị rầy trắng, rệp sáp cũng tương tự như bị tuyến trùng. Tuy nhiên,
cây vẫn hút được dinh dưỡng nhiều hơn nên lá chỉ héo héo như
thiếu nước. Có một đặc điểm rất dễ nhận biết là tìm xung quanh
cây sẽ phát hiện rất nhiều kiến. Kiến lửa hoặc kiến đen cao cẳng.
Khi nặng bới nhẹ gốc rễ lên sẽ thấy măng xông màu trắng. Có loại
hơi nâu. Về vấn đề rệp sáp, rầy trắng diễn đàn đã có nhiều thảo
luận. Mời bà con tham khảo (ở đây)
Vàng lá do nấm chết chậm đặc điểm của nó cũng rất dễ nhận biết.
Đó là nhìn đọt non, lươn sẽ thấy bị rụng. Hoặc không phát đọt, cùi
đọt lươn. Khi bứt chiếc lá nó sẽ dễ dàng rụng. Thậm chí còn tháo
khớp rụng lóng nữa. Dấu hiệu để nhận biết vàng lá chết chậm do
nấm thì ít nhiều cũng có lá bị thán thư, cháy mép lá, hay rụng đọt.
Rất dễ nhận biết đúng không nào? Bà con chỉ cần bảo vệ bộ rễ
khỏe mạnh không bị tuyến trùng rầy trắng thì cây cũng sẽ ít bị
bệnh này. Khi rễ tổn thương nấm mới tấn công vào vết thương.
Đặc biết là dùng phân vô cơ làm cháy rễ, hay đào xới đứt rễ trong

mùa mưa. Với loại bệnh này dùng phân đạm bón cho cây cây sẽ
chết ngay lập tức.
Bệnh vàng thiếu dinh dưỡng. Nếu thiếu Mg nhìn lá vàng nhưng
gân lá vẫn nổi màu xanh. Vàng lá thiếu Zn thì bẻ chiếc lá bóp vẫn
thấy giòn. Chứng tỏ cây chỉ thiếu trung và vi lượng chứ không
phải bị bệnh. Lá non thiếu Bo thì 1 bên trắng 1 bên xanh hoặc hai
mép lá bạc nhưng ở giữa vẫn xanh…
Với bệnh vàng lá do dư axit cây sẽ vàng đồng loạt. Bón vôi, hạ
phèn bổ sung khoáng cây sẽ xanh lại thấy rõ. Bệnh này rất dể
nhầm lẫn với nấm bệnh và tuyến trùng. Chỉ cần một tờ giấy quì
tím là bà con ta đã có thể tự đo độ pH đất được. Cây tiêu nó có đặc
tính rất thú vị. Có lẽ nhiều người sẽ không để ý. Nhưng với đam
mê của tôi, những thay đổi dù là nhỏ nhất với cây tiêu cũng không
thể thoát khỏi tầm mắt của tôi. Ở đây tôi muốn nói tới đó là giống
tiêu. Bà con ta thường trồng rất nhiều giống tiêu. Có giống tím
nhạt có giống tím rịm, có giống đọt xanh, có giống đọt trắng…

5


Nhưng giống tốt có khả năng kháng bệnh, cho năng xuất cao,
thường là giống đọt tím đậm. Đặc tính đọt của cây hồ tiêu nó cũng
thay đổi màu sắc theo độ pH. Đây là điều tôi khám phá được cũng
do quan sát hồ tiêu trong vườn. Chắc bà con cũng biết sự thay đổi
màu sắc hoa của cây Cẩm Tú, hay sự thay đổi màu của quì tím.
Cây hồ tiêu cũng thế.
Ở đây tôi đề cập tới giống tiêu đọt tím. Khi trồng ở đất trung tính
màu của đọt non cây tiêu tơ sẽ là tím đậm. Bà con trồng tiêu thấy
cây phát đọt tím đậm, mập mạp tím rịm mập ú. Có nghĩa là bà con
chăm sóc đạt. Với những vùng đất dư axit, màu của đọt nó không

phải thay đổi thành màu đỏ như giấy quì. Nhưng sắc tố tím sẽ
giảm, màu nhợt nhạt sang tím trắng, thậm chí chuyển sang màu
trắng bệch. Còn trồng vùng dư kềm đọt non sẽ có màu xanh lá mạ,
màu tím cũng còn nhưng xanh nhiều hơn.
Cùng một cây mẹ, tôi chiết ra trồng thêm 2 nơi khác. Cây gốc cũ
mọc lên đọt tím rịm, một cây trồng gần nguồn nước rửa chén, tắm
gội thì đọt nó màu tím nhạt xanh lá mạ, còn cây tôi trồng vùng đất
chua thì màu nó như tôi mô tả bên trên. Những thay đổi này rất
nhỏ. Bà con nào tinh ý mới phát hiện được. Với tôi muốn giỏi và
giỏi hơn nữa thì không thể bỏ qua bất cứ cái gì cho dù là nhỏ nhất.
Dựa vào đặc tính đó. Bà con ta có thể phán đoán được độ pH của
vườn mình mà không cần phải do pH trong đất. Cái này có lẽ cần
nhiều kinh nghiệm mới nắm được. Tôi chia sẻ ở đây là tâm huyết.
Còn bảo giải thích thêm nữa chắc tôi không biết giải thích thế nào.
Muốn học kinh nghiệm này, chỉ cần đo độ pH trong vườn thường
xuyên và quan sát màu đọt non. Sẽ nắm được.
Còn một loại nữa là vàng lá do giống, thay đổi lá theo mùa. Như
giống Sẻ đất đỏ vào mùa thu lá già chuyển màu vàng, nổi gân
xanh hệt như thiếu Mg. Cây hồ tiêu không thay lá như cây phong,
cây bàng. Nhưng nó cũng có một số biểu hiện nho nhỏ do mùa. Vì
thế bà con cần biết đặc điểm này để khỏi chữa trị tốn kém. Nếu lo
lắng chỉ cần phòng ngừa bằng Trichoderma kết hợp phân bón lá
sinh học là đủ.

6


Những điều tôi mô tả là những đặc tính cơ bản còn nhiều yếu tố
khác nữa để phát hiện bệnh. Tuy nhiên đòi hỏi một kinh nghiệm
nhất định.

Đôi khi nó còn bị 2 đến 3 loại cùng lúc. Thậm chí còn bị cả côn
trùng chích hút, và nấm tấn công 1 lúc nữa. Như thế sẽ khó có thể
phân biệt chính xác bệnh nào.
Để trị dứt điểm cho những cây này cách tốt nhất là phòng trừ tổng
hợp. Cách làm của tôi thế này, bà con có thể tham khảo: Dưới gốc
đổ phân sinh học kết hợp thuốc ngừa tuyến trùng rầy trắng. Trên lá
xịt phân bón lá kết hợp thuốc bảo vệ thực vật nếu lá non bị côn
trùng phá. Hoặc kết hợp Trichoderma nếu không phát hiện côn
trùng. Dùng các loại thuốc thông dụng như: Aliete, Ridomin,
Metaxyl, Coc85, Agrifos 400, Mancozeb, Đồng đỏ, … Trị và ngừa
nấm khi dịch bùng phát diện rộng.
Khi kết hợp thuốc phải đọc kỹ hướng dẫn. Xem thành phần của
loại mình dùng có kết hợp được không. Nên dùng Wikipedia để
tìm hiểu hoạt chất. Một công đôi việc vừa kiểm tra thử có kết hợp
được không. Vừa có kiến thức nông nghiệp. Quá tiện phải không
bà con?
Tiến hành bỏ vôi và khoáng hạ phèn bổ sung trung và vi lượng
Sau đó tiến hành bỏ phân chuồng hoai mục ủ Trichoderma để cây
khỏi tái phát. Nếu không có dùng phân hữu cơ vi sinh đã xử lý.
Trong quá trình thao tác bà con phải năng động. Bệnh nào nặng
phải ưu tiên trước. Áp dụng rập khuôn lợi bất cập hại.
Bảo đảm những cây vàng lá sẽ khỏi bất kể bệnh gì. Trường hợp
không khỏi nhổ bỏ đốt. Bộ rễ đã hỏng hoàn toàn. Có chăm nữa chỉ
có hao công, tốn sức, phí thời gian.
Trường hợp đau lòng nhất là xịt thuốc quá liều hoặc kết hợp thuốc
không đúng dẫn đến xảy ra phản ứng hóa học tạo thành chất khác.
Để cây rụng lá thê thảm, cháy lá, quăn lá, nám lá… Lúc này bà
con sẽ hoang mang. Trường hợp này bà con cần bình tĩnh. Vẫn có

7

thể cứu vãn tình hình bằng cách xịt nước lên rửa bớt thuốc còn tồn
dư trên lá. Sau đó xịt bám dính sinh học + Trichoderma sẽ giải độc
cho lá. Với bám dính sinh học nếu bà con biết sử dụng còn hạn
chế được sương muối nữa. Trường hợp cây bị sương muối cũng áp
dụng biện pháp tương tự. Đây là phương pháp trị và ngừa sương
muối rất ít người biết. Áp dụng hiệu quả nhất vào lúc tiêu trổ bông
gặp sương muối.
3 TIÊU KINH DOANH

Ở giai đoạn này cây tiêu rất dể nhiễm đủ thứ bệnh. Hầu như bệnh
nào cũng có. Bệnh nào cũng biểu hiện ra thấy rõ. Để tôi nói hết về
nó là cả một đề tài luận văn. Vì thế tôi chỉ chia sẻ những bệnh
nguy hiểm nan y. Do nhiều như thế nên tôi chia ra các loại bệnh
như sau: Các loại bệnh do nấm, bệnh do côn trùng chích hút cắn
lá, bệnh về gốc rễ, dinh dưỡng và phân bón.
Bệnh do nấm
Ai trồng tiêu mà không sợ bệnh chết nhanh, chết chậm. Nói là chết
nhanh chứ biểu hiện cũng rõ ràng cho ta nhận biết. Cách nhận biết
như sau: Đầu tiên phải kiểm tra vùng đất canh tác của mình. Thấy
có dấu hiệu nhơn nhớt và thúi đất sau một đợt mưa dầm. Vùng đất
quá rợp, trũng thấp, đây là điều kiện cho nấm thủy sinh phát triển
mạnh. Có bao giờ bà con dùng Trichoderma, hay gọt nấm rơm,
nấm mối xong rửa tay chưa? Vùng đất nhơn nhớt đó nó cũng tựa
tựa thế. Đây là đặc tính của nấm. Nếu không kịp khơi mương rãnh
làm hố rút nước, thì vùng đó thế nào cũng bị đi vài bụi.
Bà con cũng có thể kiểm tra rằng vùng đất đó có nấm
Phytophthora hay không bằng cách như sau: Lấy một ít đất vùng
đó pha hòa với nước. Để lắng cặn, sau đó rót vào 1 ly nhựa sạch.

Sau đó cắt 1 chiếc lá tiêu thành hình tròn gần bằng miệng ly. Để
lên trên mặt nước. Nếu có nấm này thì lá tiêu sẽ bị nấm tấn công
như thán thư. Bà con có thể thử với 1 ly nước sạch và 1 ly nước
vùng tiêu bị chết rũ lá. Ngoài ra cánh một số loại hoa như hoa
hồng cũng kiểm tra được. Nấm này nó sẽ làm mất màu hoa rất

8


nhanh. Trồng tiêu nên dùng lá tiêu sẽ hay hơn. Khi nào quen thì
việc kiểm tra đất của nhà mình là chuyện quá đơn giản. Nhanh
chóng tiện lợi mà còn được uống nước mía nữa. Tôi thường uống
nước mía sau đó tận dụng ly nhựa kiểm tra Phytopthora trong đất.
Biểu hiện thứ 2 là đọt lươn sẽ không phát, cùi đọt, rụng đốt. Khi
thấy dấu hiệu này bà con nên lưu ý. Không phải tự nhiên cây bị
thế đâu. Phạm rễ do phân bón, thối rễ ngập úng, sau đó nấm sẽ
xâm nhập vào vết thương.
Bà con có bao giờ thấy mạch gỗ dẫn dinh dưỡng của cây hồ tiêu
chưa? Tôi thì tò mò hay nghịch tìm hiểu. Tôi nhận thấy nó là
những tấm lá mỏng như lá dừa, xếp chồng lên nhau xoay tròn
thành hình trụ. Chia thành khoảng 10 búi như tép bưởi. Vì thế nấm
xâm nhập vào làm tổn thương 1 phần là cây tiêu chết ngay. Nó
không giống với mạch gỗ của cây. Đặc tính nó là dây leo thân
thảo. Do đó bà con cần phải cho nấm có lợi phát triển trước, lúc
nào cũng có lính canh có lợi lưu dẫn trong gốc rễ, thân cành lá…
nó như là vácxin phòng ngừa vậy.
Ngoài ra bà con thấy với bệnh này nhiều khi vùng rễ vẫn khỏe
mạnh. Nhưng phần tiếp giáp giữa mặt đất và cây tiêu. Phần cổ rễ
tiêu hay bị thúi. Đó là do sự thẩm thấu, nguyên nhân độ ẩm vườn
quá cao. Nấm thủy sinh phát triển thường thẩm thấu từ ngoài biểu

bì, sau đó lưu dẫn vào trong thân. Gặp đặc tính mạch dẫn của cây
tiêu như tôi mô tả bên trên. Cây tiêu ủ bệnh từ 1 tới 2 tháng sau đó
sẽ chết mà ta không hề hay biết. Lúc biểu hiện thành bệnh, có
chữa đủ thứ thuốc cũng đã quá muộn màng. Để ngăn ngừa loại
này bà con cần quét boócdo cho gốc hoặc các loại thuốc gốc đồng
như đồng đỏ… Lúc nào cũng có nấm đối kháng bảo vệ. Nước có
tràn mang theo nấm hại xâm nhập vào vùng nhạy cảm này cũng đã
được bảo vệ.
Với bệnh này nhiều người rất chủ quan. Nước tràn từ cây này sang
cây khác sẽ lây lan ngay lập tức. Đất khó rút nước hoặc rút nước

9


chậm gặp nước tràn coi như xong phim. Để phòng ngừa bà con
cần tạo mương rãnh thoát nước tốt. Xem dự báo thời tiết. Trước và
sau đợt mưa dầm xịt phòng ngừa. Trichoderma kết hợp phân bón
lá định kỳ chính là biện pháp nhanh gọn nhẹ và rẻ tiền nhất. Một
công đôi ba việc. Nếu xịt Trichoderma một mình sẽ không hiệu
quả. Sử dụng biện pháp sinh học luôn đi kèm với nguồn nuôi mới
đạt hiệu quả.
Hiện nay đã có giống tiêu ghép thủy sinh gốc trầu Nam Mỹ, hoặc
trầu không (trầu ta) hoặc những giống tiêu như tiêu trâu… Cách
ghép cũng rất đơn giản. Vùng đất nào quá trũng thấp, không có
khả năng rút nước. Nhưng vẫn có ý định trồng tiêu thì nên xem xét
trường hợp này. Khi ghép lưu ý nên chọn giống dể làm bông. Loại
nào mà chịu úng tốt thì dĩ nhiên nó chịu hạn sẽ kém. Do đó sẽ
không hãm nước làm bông được. (xem thêm kỹ thuật làm bông)
Khi ghép thì nên ghép ác. Hoặc áp dụng kỹ thuật bấm đọt tránh
trường hợp tiêu ở truồng. Đã là tiêu ghép mà đôn thì ghép làm gì?

Ngay vết ghép ở giai đoạn tiêu kinh doanh cần phải bảo vệ quét
gốc như trên tôi chia sẻ. Bệnh này là bệnh nan y nếu phát hiện
sớm như mô tả bên trên thì không phải là không thể chữa khỏi như
mọi người nghĩ. Chỉ có điều bà con ta không biết được khi cây rũ
lá tức là nó đã chết. Cách chữa tốt nhất ở giai đoạn này là cho nó
làm bạn với lửa.Với thuốc hóa học áp dụng vào lúc dịch bùng
phát. Sinh học không thể ngăn chặn được. Khi bà con dùng nó sẽ
tiêu diệt tất cả các loại nấm, vi sinh vật. Cần lưu ý bổ sung lại
nấm đối kháng và vi sinh vật có lợi phát triển trước.
Ở đây tôi ít đề cập tới thuốc hóa học, không phải là thuốc hóa học
không thể chữa khỏi. Mà tôi muốn mọi người thay đổi tư duy canh
tác. Lúc nào phòng bệnh cũng hơn chữa bệnh. Canh tác bền vững
vẫn hơn là chữa cháy, canh tác theo phong trào.
Bà con có thể tham khảo thêm một vài nhóm hoạt chất, biết cách
hấp thụ, tác động của thuốc phòng trừ nấm, để sử dụng một cách
hiệu quả: hoạt chất Copper Hydroxide (thuốc gốc đồng), hoạt chất
Fosetyl Aluminium, hoạt chất Metalaxyl, hoạt chất Phosphorous
acid, hoạt chất Mancozeb… Đấy là một số hoạt chất thường gặp.

10


Trên các bao bì của sản phẩm sẽ có ghi rất cụ thể chi tiết. Bà con
vào Wikipedia tìm hiểu thêm. Rất bổ ích đấy.
Bệnh vàng lá chết chậm
Bệnh rụng lóng chết chậm do nấm Fusarium gây ra. Tôi có mô tả
ở phần tiêu tơ. Tuy nhiên ở giai đoạn kinh doanh, biểu hiện bệnh
sẽ rõ rệt hơn, quan sát ta có thể nhận diện ra ngay, không bị nhầm
lẫn với các loại vàng lá do tuyến trùng hay rệp sáp. Cây sẽ rụng
đốt, thối gốc, phần thân dây sẽ nám đen, đôi lúc có xì mủ, lá vàng

rụng quan sát sẽ thấy có chấm đen li ti như rỉ sắt. Khi cây đã rụng
lóng sẽ rất khó phục hồi. Mặc dù cây sẽ không chết ngay lập tức.
Nó thường xuất hiện đồng thời với bệnh rụng lóng tháo khớp do
nấm Rhizoctonia solani gây ra. Trong đó có một vài dòng vi khuẩn
Pseudomonas gây hại cũng làm cây rụng lóng tháo khớp. Đọc tới
phần này chắc không ít bạn trẻ thắc mắc. Tôi xin giải thích luôn là
Pseudomonas có rất nhiều dòng. Chỉ có một số ít được ứng dụng
cho nông nghiệp. Quan sát bệnh rụng lóng tháo khớp cũng rất dễ
nhận diện. Đó là ngay các mắt tay ác, các khớp tay sẽ bị thâm đen.
Còn lóng thì vẫn hơi xanh đôi lúc vàng vàng.
Các bệnh nấm lá dể nhận biết như: Thán thư, địa y, nấm hồng, rỉ
sắt, đốm lá, nấm mạng nhện, nấm mắt cua,… Các loại nấm lá nói
chung rất dễ nhận biết và cũng không phải nan y. Các loại thuốc
đang bán ngoài thị trường phòng và trị rất hữu hiệu. Vì thế tôi sẽ
không đề cập ở đây. Chỉ lưu ý với bà con là nên phòng bệnh lúc
bệnh chớm xuất hiện. Chứ để nặng nó sẽ lây lan, trị bệnh rất tốn
kém. Khi ngừa chỉ cần một lần nhưng khi trị bệnh bà con nên làm
2 lần cách nhau 15 ngày, nếu nặng có thể là 3 hoặc 4 lần cho tới
khi khỏi hẳn. Xịt đúng nồng độ. Chỉ cần phun sương ướt đều 2
mặt lá. Muốn hiệu quả trong mùa mưa thì nên kết hợp chất bám
dính sinh học. Chứ xịt nước chảy ròng ròng là không đúng qui
cách. Đã có nhiều trường hợp đáng tiếc xảy ra khi phun thuốc quá
liều. Bà con cần lưu ý.
Khi phòng trừ nấm, bà con hạn chế phối trộn thuốc. Chỉ phối trộn
với những gì nhà sản xuất cho phép. Do nó rất dễ phản ứng hóa

11


học. Mặt khác các hoạt chất tôi mô tả bên trên mỗi thứ có 1 công

dụng khác nhau. Khi phối trộn cây bị tác động nhiều thứ một lúc
sẽ bị sốc thuốc dẫn đến rụng lá.
Một đặc điểm nữa mà bà con không để ý, đó là trong nhiều sản
phẩm có hoạt chất giống nhau. Khi phối trộn 2 đến 3 loại cùng
một lúc nồng độ dung dịch sẽ tăng lên gấp bội. Như thế rất nguy
hiểm. Để hạn chế vấn đề này, bà con có thể luân phiên bằng 2 loại
khác nhau. Thời gian cách ly chính là thời gian có thể sử dụng
thuốc khác. Có ghi rất rõ trên bao bì của nhà sản xuất.
Bệnh do côn trùng chích hút lá
Đây cũng là một loại bệnh rất đau đầu và gây tranh cãi. Ở đây cái
khó không phải là cách phân biệt bệnh, nhận diện bệnh. Quan sát
lá phồng rộp, côn trùng chích rụng bông, trứng rầy nhỏ li ti bóp
rôm rốp, lá bị chích mất sắc tố, hay co nhúm lại, bọ cánh cứng ăn
lá non, rầy nâu, sâu cuộn lá non, trứng rầy bám đọt non, rệp sáp lá,
bọ trĩ, rệp muội, nhện đỏ, rầy nâu, bọ xít lưới chích rụng bông…
Thấy ai mà không biết là do côn trùng sâu hại phá. Nhìn chung các
loại côn trùng này đều trị như nhau. Điều gây tranh cãi ở đây là
phương pháp điều trị hay phòng ngừa một cách hiệu quả. Việc đấu
tranh gay gắt bảo vệ luận điểm của mình ở đây là dùng thuốc bảo
vệ thực vật (BVTV) sinh học hay hóa học.
Bà con cần lưu ý một vài đặc điểm của loại bệnh này, tôi xin chia
sẻ như sau: Dịch bệnh bùng phát vào giai đoạn cây nuôi lá non và
hình thành hoa. Khi dùng thuốc BVTV dù là sinh học hay hóa học
thì phải lưu ý thời tiết. Thời tiết mưa dầm xịt sẽ không hiệu quả.
Nắng gắt làm cháy lá. Dùng thuốc quá liều rụng lá…Việc kết hợp
thuốc phải đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng. Tốt nhất là
kiểm tra hoạt chất mình sử dụng bằng từ điển cách khoa toàn thư
mở online. Vòng đời của những loại sâu hại chích hút hoa và lá
non rất ngắn. Chỉ khoảng 21 ngày. Do đó khi sử dụng nên dùng
loại hiệu quả lâu dài. Dùng loại làm ung cả trứng, ức chế trứng

không nở được càng tốt. Nó rất mau kháng thuốc, do đó nếu sử
dụng thuốc BVTV hóa học thì phải dùng luân phiên. Để hiệu quả
lâu dài nên ưu tiên dùng biện pháp sinh học. Nếu không có thì ưu
tiên 2 là dùng loại hữu cơ, thân thiện với môi trường. Ta diệt nó

12


một cách khoa học như thế sẽ không ảnh hưởng tới môi trường và
ngay chính bản thân ta.
Nhà tôi thì vẫn trồng lạc dại, giữ cỏ, trồng vạn thọ thu hút thiên
địch… thêm trong mô hình. Chỉ sử dụng thuốc BVTV khi dịch
bùng phát vào thời điểm nhạy cảm. Bà mẹ tự nhiên rất vĩ đại. Nếu
ta lạm dụng thuốc, khi kháng thuốc nó đẻ còn nhiều hơn gấp bội.
Tôi đã có chia sẻ trong bài viết người trồng tiêu nghĩ về hành
tinh xanh.
Các bệnh về gốc rễ.
Ở sâu trong lòng đất bà con ta không thể biết được dưới đó đang
có cái gì. Thứ gì đang diễn ra, tình trạng bộ rễ như thế nào?…
Nhưng ta có thể phán đoán được tình trạng sức khỏe của cây tiêu
nhờ vào đặc tính lá. Cây tiêu khỏe mạnh nhìn giàn lá rất mướt mát.
Cây hồ tiêu nó không biết nói dối. Cây bị tổn thương rễ vài hôm
sau màu lá sẽ khác liền.
Các bệnh về gốc rễ toàn là bệnh làm đau đầu rất nhiều người trong
đó có tôi. Bao đêm trăn trở cũng chỉ vì nó. Nào là tuyến trùng, rầy
trắng, sùng, mối, nấm, úng nước, thối rễ, phạm rễ phân bón, dư
axít, thừa – thiếu dinh dưỡng, dùng thuốc quá liều… Rất nhiều thứ
mà mắt thường không thể thấy được. Chỉ cần bị một trong thứ tôi
vừa liệt kê trên là cây tiêu có dấu hiệu liền. Bao nhiêu câu hỏi làm
sao và bằng cách nào? Như tôi đã nói ở phần trên. Ta càng đơn

giản hóa vấn đề phức tạp chừng nào thì càng tốt chừng ấy. Mọi thứ
đều bắt đầu từ cơ bản nhất. Ở đây tôi muốn nói đến đó chính là
phân chuồng hoai mục ủ nấm đối kháng. Phân sinh học, hữu cơ vi
sinh. Đó chính là chìa khóa của mọi vấn đề. Nghe rất đơn giản
nhưng áp dụng đúng sẽ cho ta một kết quả ngoài mong đợi.
Ta sử dụng nấm đối kháng và vi sinh vật có lợi như lính canh, (mắt
thường không thấy được) chống lại những vị khách có hại không
mời mà tới.
Cho các dòng nấm đối kháng nấm bệnh, vi sinh vật có lợi sử dụng
lượng xác bã hữu cơ làm thức ăn, nơi ở. Sau đó chúng sẽ bảo vệ
phòng chống nấm bệnh tấn công vào những vùng nhạy cảm.

13


Sau quá trình phân hủy, phân giải hữu cơ sẽ tạo thành phân Amino
sinh học. Những hợp chất mà cây trồng dễ hấp thu.
Ngoài ra khi vi sinh vật hoạt động sẽ tạo độ phì nhiêu cho đất. Có
lần tôi trồng lạc dại vào lúc trời mưa. Vì còn một ít nên ráng trồng
luôn cho xong. Vô tình cuốc trúng hang trùn đất. Tôi thấy nước rút
xuống hang mà như mình đào trúng mạch nước ngầm vậy. Một hố
rút nước mini cục bộ không thể hoàn hảo hơn. Tất cả chỉ nhờ sử
dụng phân chuồng hoai mục ủ nấm đối kháng.
Nhiều người cũng sử dụng nhưng lại không hiệu quả. Là do bà con
chưa hiểu được hết công dụng. Khi ủ phân cần đọc kỹ các dòng
mình dùng để ủ có công dụng gì?
Có dòng ngừa tuyến trùng, có dòng ngừa rầy trắng, có dòng ngừa
nấm, có dòng chỉ phân giải hữu cơ giải độc cho đất, lại có dòng
phân giải lân chậm tan và cố định đạm cho đất…
Đa phần trong một gói Trichoderma sẽ có tích hợp nhiều dòng.

Nhưng cũng có loại chuyên dùng cho một thứ gì đó. Vì thế cần lưu
ý. Cứ định ninh rằng mình đã ngừa bệnh bằng sinh học rồi là chắc
ăn. Nó chỉ hạn chế bệnh, giảm bệnh rất nhiều nhưng không phải
hoàn toàn. Vì thế đừng vội trách oan là dùng không hiệu quả.
Chỉ cần bị một trong số các bệnh tôi liệt kê phần tôi mô tả bên
trên, cây cũng có thể nhiễm bệnh.
Khi đã bùng phát bệnh ở mức đại trà, vì là đối kháng cho nên anh
không bảo vệ được, thì tôi sẽ chiếm đóng. Lúc này các tác động
hóa học rất cần thiết. (Ưu tiên gốc hữu cơ, thân thiện môi trường).
Sau đó ta phải bổ sung lại nấm đối kháng, vi sinh vật có lợi, để
tiếp tục bảo vệ cho cây trồng của mình.
Việc chẩn đoán đúng bệnh rất quan trọng. Các loại thuốc có rất
nhiều trên thị trường. Loại nào cũng có công dụng riêng, ta dùng
đúng thời điểm, đúng bệnh sẽ phát huy hiệu quả cao nhất của
thuốc. Về đề tài nhạy cảm này có lẽ bà con nên tìm hiểu thêm
nhiều. Chỉ có một điều lưu ý là nên dùng đúng nồng độ chỉ dẫn
của nhà sản xuất. Phối trộn thuốc nên thận trọng. Đây là con dao 2
lưỡi, người biết dùng thì không sao, nhưng đa phần bà con ta là
nông dân thuần túy. Cho nên đó cũng là lý do diễn đàn luôn hướng
bà con đi theo sinh học.

14


Dinh dưỡng và phân bón
Cây hồ tiêu rất cần cân đối dinh dưỡng
Khi ủ phân chuồng hoai mục, nhiệt độ trong đống phân sẽ tăng lên
rất cao. Lúc này vi sinh vật có hại trong phân sẽ bị tiêu diệt hoàn
toàn. Nhưng ở nhiệt độ đó thì nấm có lợi, hay vi sinh vật có lợi
cũng thất thoát không ít. Quá trình ủ hoàn tất phân chuồng, xác bã

hữu cơ trở thành phân hữu cơ vi sinh. Ta bón cho cây muốn đạt
hiệu quả cao cần phải bổ sung thêm nấm đối kháng lên phân vi
sinh, ta bón cho cây lúc này tác dụng ngừa bệnh mới phát huy mức
cao nhất. (xem thêm)
Việc trồng lạc dại, hay cây họ đậu phủ xanh đất, ngoài mục đích là
chống rửa trôi xói mòn đất, giữ ẩm cho đất, cố định đạm cho đất.
Trong gốc bà con phải cắt tỉa cho thật thông thoáng. Lượng cỏ đó
bà con có thể tận dụng chăn nuôi gia súc, cắt ủ phân xanh. Cách ủ
cũng vô cùng đơn giản. Sẽ có nhiều người phủ nhận tác dụng của
việc giữ cỏ, trồng lạc… Nhưng với những người biết sử dụng
nguồn phân xanh này như tôi chẳng hạn. Thì đây là một nguyên
liệu cực kỳ quý. Trong số đó có lục bình, bèo dâu, rong biển, các
cây họ đậu…
Tại sao tiêu tơ hay tiêu con nếu chăm đạt rất ít bệnh tật nhưng vào
giai đoạn tiêu kinh doanh nó nhiễm đủ thứ bệnh? Có bao giờ bà
con tự hỏi câu hỏi như thế không? Câu trả lời chỉ đơn giản là do ta
sợ nó nhiễm bệnh. Nên sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, hay bón
phân không đúng cách làm ảnh hưởng tới cây trồng. Cây bị nhiễm
bệnh thường do ta chăm sóc bón phân vô cơ không đúng cách, làm
tổn thương rễ. Lúc này nấm bệnh, hay sâu hại bắt đầu theo vết
thương xâm nhập, tấn công làm cây mình chết dần chết mòn. Tới
một lúc nào đó bùng phát mà ta không hề hay biết. Đặc biệt vào
thời điểm mưa dầm. Lúc đó có chữa đủ thứ thuốc cũng là quá
muộn.
Khi xử lý thuốc hay nấm bệnh, thuốc BVTV, phân bón vô cơ hằng
năm lượng thuốc đó đa phần là gốc axit. Chắc chắn sẽ làm chua
đất, đất pH quá thấp cây sẽ mất đề kháng. Cây vàng mà cứ ngỡ là
tuyến trùng, rầy trắng, nấm chết chậm… đổ đủ thứ thuốc. Càng đổ
càng chết. Vì thế thường xuyên đo độ pH bón phân cân đối là việc

15


vô cùng cần thiết.
Với đạm vô cơ. Nếu dư cây sẽ đề kháng rất yếu. Làm cây hay bị
một số bệnh như: Thán thư, nấm lá, cháy lá, phồng rộp đặc biệt
nấm Phytopthora phát triển rất mạnh nếu cây dư đạm. Do đó chính
là nguồn nuôi của nó. Thiếu đạm cây sẽ thiếu sắc tố mất diệp lục,
cây không phát triển được cành nhánh không phát lá và chuỗi tiêu
ngắn ngủn…
Dư lân cây sẽ phát tay dài ngoằng nhưng rất yếu ớt. Ngài ra cây sẽ
váng lá do thiếu kẽm và một số vi lượng khác. Thiếu lân cây sẽ
không hấp thu được đạm.
Dư Kali cây sẽ cùi đọt, cành tay giòn, lá bị nhăn nheo như bị tiêu
điên vậy. Cây sẽ thiếu Mg và làm dư axit. Cây sẽ vàng lá nếu ta
không kịp thời hạ phèn cho đất. Thiếu Kali cây mất đề kháng dể
bị nấm bệnh tấn công…
Trung và vi lượng cũng rất quan trọng. Nó sẽ góp phần tạo đề
kháng cho cây. Mỗi chất có một chức năng khác nhau. Để diễn tả
về nó có lẽ một lời không nói hết. Bà con nên tìm hiểu thêm về nó.
Đây chỉ là kiến thức phổ thông rất dể tìm.
Người ta vẫn thường đề cập tới việc bón phân cân đối. Nhưng đọc
phần tôi viết nghe có mâu thuẫn lắm không? Làm thế nào để có
thể bón đúng như cây đòi hỏi được? Đó chính là mấu chốt của vấn
đề. Là sự khác biệt giữa canh tác hữu cơ, vi sinh và vô cơ, hóa
học. Với phân hữu cơ hay sinh học. Cây ăn không hết sẽ để dành
khi nào cần ăn tiếp, do nó tác động chậm nhưng lâu dài. Còn phân
hóa học thúc ép cây phải ăn ngay, còn có thể làm tổn thương rễ
non nữa.
Mỗi lần bón phân là một lần ngừa bệnh. Như thế sẽ tốt hơn nhiều

so với mỗi lần bón phân là một lần lo lắng. Tôi nói đơn giản thế
chắc bà con biết phải làm thế nào đúng không?
Bà con tự sản xuất được phân sinh học từ trùn quế, hay cá. Ủ được
phân xanh từ lạc dại ta tự trồng. Chỉ kết hợp vô cơ khi thực sự cần
thiết, hoặc thay thế luôn bằng phân hữu cơ vi sinh chất lượng cao.

16


Thì vườn cây của mình sẽ rất đẹp. Khỏi phải bận tâm nhiều bệnh
về phân bón, dinh dưỡng. Giảm chi phí đầu vào, lại tăng chất
lượng nông sản. Để hàng Việt Nam luôn là hàng chất lượng cao,
hướng tới thị trường khó tính hơn

17