Đoàn Chuẩn :Dìu thế nhân vào chốn thiên thai..

Nhạc sĩ Đoàn Chuẩn: Dìu thế nhân dần vào chốn thiên thai...
Người ta gọi ông bằng những mỹ từ sang trọng nhất. Là ông "vua nhạc tình", là "nhạc
sĩ của mùa thu Hà Nội". Cả đời, ông sáng tác chỉ vỏn vẹn chưa đến 20 bài, song có
đến già nửa trong số ấy được thiên hạ coi là kiệt tác, và đều rất phổ biến...
Yêu nhiều, thể hiện được các mối tình trong âm nhạc, song ông vẫn luôn được chăm
bẵm bởi người vợ hiền thục, đảm đang, rất hiểu và cảm thông cho máu nghệ sĩ đào
hoa của chồng. Có một thời, do hoàn cảnh, tác phẩm của ông không được nhắc nhiều,
song người hâm mộ thì chẳng bao giờ thưa vắng. Ở góc độ nào đó, có thể xem Đoàn
Chuẩn là một trong những nhạc sĩ có đời sống vật chất lẫn tinh thần "viên mãn" nhất
trong các nhạc sĩ Việt Nam?
1.Nhạc sĩ Đoàn Chuẩn sinh năm 1924, trong một gia đình tư sản ở Hải Phòng. Cụ
thân sinh ra ông là chủ Hãng Vạn Vân, hãng nước mắm lớn nhất Bắc Kỳ thời ấy. Sẵn
điều kiện kinh tế, ngay từ thời trẻ, Đoàn Chuẩn đã thể hiện lối sống phong lưu, tiêu
tiền không cần đếm của mình. Ông Đoàn Đính, con trai nhạc sĩ Đoàn Chuẩn đã ví cha
mình như một "công tử Bạc Liêu" của đất Bắc. Ấy là người một ngày thay mấy bộ
quần áo, đổi tới chục đôi giày; đồ ăn bao giờ cũng phải tươi, và khi yêu bao giờ cũng
chỉ yêu... phụ nữ đẹp. Vào những năm bốn mươi (của thế kỷ trước), cả Việt Nam có
hai chiếc Cadillac thì Đoàn Chuẩn có một chiếc. Sống ở Hà Nội song thường cuối
tuần ông phóng xe về bãi biển đẹp nhất Hải Phòng để tắm. Khi đi chơi biển, ông
không gửi xe vào môt gara nào đó trên bờ mà phi xe xuống gần mép nước. Ông thuê
nhiều ô để... che nắng cho chiếc Cadillac, diện tích ô che bao nhiêu, trả tiền bấy
nhiêu.
Cách tỏ tình của Đoàn Chuẩn cũng hết sức lãng mạn, tài tử. Nếu như ở phương Tây
từng có chuyện, một anh chàng tỏ tình với nữ minh tinh màn bạc Brighitte Bardot
bằng cách thuê máy bay rải hoa hồng xuống cửa nhà - nơi người đẹp cư ngụ thì Đoàn
Chuẩn, thay vì trực tiếp tỏ tình với một thiếu nữ, trong suốt ba năm, sáng nào ông
cũng thuê một người mang tặng thiếu nữ một bông hồng đỏ, cho tới đủ bông thứ
1.000 ông mới xuất đầu lộ diện.
Chuyện yêu đương "hoa lá cành" thì vậy, chuyện cuộc tình dẫn tới hôn nhân của ông
lại xem chừng khá gọn ghẽ, giản đơn. Nói như ông Đoàn Đính là "chẳng tốn cánh
Đoàn Chuẩn và Từ Linh (Noel 1962).

hoa và cuộc đón đưa nào". Chung quy là bởi, vì quá cưng chiều con trai, bà mẹ của
nhà nhạc sĩ tương lai và mẹ của thiếu nữ tên Xuyên (tức bà Đoàn Chuẩn sau này) đã
"đi ngầm" với nhau trước. Cô gái chỉ biết chuyện anh chàng đẹp trai và nổi tiếng hào
hoa ấy (khi đó, cả hai đều đang học chung một lớp ở Trường trung học Louis Pasteur)
đã "chấm điểm" mình khi người mẹ cho hay. Thế là họ lên xe hoa chính thức thành
vợ thành chồng khi vừa 18 tuổi.
Vợ chồng nhạc sĩ Đoàn Chuẩn.
Có thể nói, bà Đoàn Chuẩn là một người vợ tuyệt vời. Bà đẹp nền nã, tính tình chăm
chỉ tháo vát. Không chỉ hết lòng chăm lo cho cuộc sống vật chất của chồng (ở những
năm tháng khó khăn sau này), bà còn rất tế nhị, vị tha khi bỏ qua những phút "yếu
lòng" của ông. Bà thương yêu chồng, nhưng hiểu và tôn trọng cá tính của người nghệ
sĩ, nhờ đó mà Đoàn Chuẩn đã có được những giây phút thăng hoa trong đời để rồi kết
tinh sáng tạo nên những ca khúc tuyệt diệu.
Có một chuyện "thật như... bịa" vẫn thường được báo chí nhắc tới, như thể là một
minh chứng cho sự cao tay "lạt mềm buộc chặt" của bà Đoàn Chuẩn: Một lần, trước
mối quan hệ xem chừng đã quá sâu sắc của chồng mình với một nữ ca sĩ nổi danh đất
Hà thành khi ấy, thay vì đánh ghen, bà Đoàn Chuẩn đã tìm gặp cô ca sĩ nọ, nhẹ nhàng
hỏi: "Chị hỏi thật, em có yêu anh Đoàn Chuẩn không?". Cô ca sĩ trả lời có. Bấy giờ
bà mới nói: "Em trót yêu anh Đoàn Chuẩn nhà chị thì em cố yêu nốt ba đứa con của
anh ấy nhé". Chỉ một câu thế thôi mà cô ca sĩ tỉnh mộng, liền đem trả bà Đoàn Chuẩn
thư từ của nhà nhạc sĩ tài danh và xé những bài hát ông viết dành tặng mình. Đó
chính là nguyên cớ để Đoàn Chuẩn viết nên tác phẩm "Bài ca bị xé" (hay còn được
gọi là "Bài ca vĩnh biệt").
Như người đời từng nhận xét "mỗi ca khúc của Đoàn Chuẩn đều khơi nguồn từ một
cuộc tình", với người vợ thân thương của mình, Đoàn Chuẩn cũng đã dành tặng ít
nhất hai bài: Ca khúc "Đường về Việt Bắc" (còn có tên gọi "Tà áo tím") và một ca
khúc được phát hiện sau khi ông mất, ca khúc "Ánh trăng mùa thu" (hiện "nguyên
mẫu" bài hát được nhiều người khẳng định không ai khác ngoài người vợ hiền thục
của nhà nhạc sĩ). Tuy nhiên, cũng có người cho rằng như thế là chưa "công bằng", khi
mà có "bóng hồng" được nhạc sĩ viết tặng tới 6 bài. Về việc này, bà Đoàn Chuẩn có

cách nhìn thật tinh tế, bao dung: "Ông nhà tôi lãng mạn, đa tình lắm. Có vậy ông mới
viết được bài hát hay thế... Đời ông phóng khoáng. Nghe nhạc ông lúc nào tôi cũng
ngạc nhiên - sao ông tài thế? Mỗi bài hát là một mối tình đi qua đời ông".
2. Được người đời biết nhiều từ ca khúc "Tình nghệ sĩ" viết năm 1948, sự nghiệp âm
nhạc của Đoàn Chuẩn cơ bản dừng lại từ năm 1955. Sau này, vào thập niên 80, 90
(của thế kỷ trước), ông có sáng tác thêm một đôi bài, nhưng gần như chỉ gọi là "khởi
động lại" đôi chút cho đỡ nhớ nghề. Mặc dù số lượng ca khúc Đoàn Chuẩn để lại rất
ít, chưa đầy 20 bài, song quá nửa bài trong số ấy chỉ cần nhắc tên là bạn yêu âm nhạc
đã cảm thấy xao xuyến, bởi đó là những bài hát vẫn vương vấn, quấn quít với lòng
người, với tình yêu và mùa thu Hà Nội từ nhiều chục năm nay: "Thu quyến rũ", "Gửi
gió cho mây ngàn bay", "Đường về Việt Bắc", "Gửi người em gái", "Cánh hoa duyên
kiếp", "Tà áo xanh", "Vàng phai mấy lá", "Chuyển bến", "Lá đổ muôn chiều"... Một
đồng nghiệp của Đoàn Chuẩn đã nhận xét chính xác rằng, Đoàn Chuẩn viết kỹ, trong
những sáng tác ông đã cho công bố, không có bài dở. Có lẽ vì sự khó tính ấy mà có
bài, phải đến khi nhạc sĩ qua đời, mọi người mới tìm ra?
Hà Nội đang mùa thu, nghe những câu hát đẹp đến nao lòng của Đoàn Chuẩn, có ai
không cảm thấy một sự xốn xang, hoài niềm: "Anh mong chờ mùa thu/ Dìu thế nhân
dần vào chốn thiên thai/ Và cánh chim ngập ngừng không muốn bay/ Mùa thu quyến
rũ anh rồi", hoặc "Mây bay về đây cuối trời/ Mưa rơi làm rung lá vàng...", hoặc
"Chiều nay sao dâng nhanh màu tím/ Và mây bay theo nhau về bến..."... Điều thật lạ là
với những ca khúc mang đậm dấu ấn tình cảm riêng tư như thế này nhưng bao giờ
cũng được ghi tên hai người (coi như đồng tác giả) là: Đoàn Chuẩn - Từ Linh. Khán
giả từng nhiều lần đặt vấn đề Từ Linh là ai? Sinh thời, Đoàn Chuẩn ít nói về chuyện
này, song kể từ khi ông mất đi thì mọi việc cũng được những người thân của ông giúp
làm sáng rõ.
Từ Linh tên thật là Tạ Đình Thâu, là một nhiếp ảnh gia. Ông không trực tiếp sáng tác,
nhưng vì muốn tôn vinh người bạn rất đỗi tri ân của mình, Đoàn Chuẩn đã ghi chung
tên Từ Linh vào các ca khúc được công bố của mình. Sau khi từ Linh mất (năm
1992), Đoàn Chuẩn vẫn tiếp tục ghi tên Từ Linh vào những ca khúc ông mới sáng
tác. Theo bà Đoàn Chuẩn thì Từ Linh có biệt danh "Tư lì" (vì rất ít nói), nhưng khi

đưa vào nhạc, để trang trọng, Đoàn Chuẩn mới đặt lại là Từ Linh.
Có thể nói, tình bạn giữa Đoàn Chuẩn và Từ Linh là một tình bạn mẫu mực. Chơi
thân với nhau từ thời trai trẻ, khi cả hai tiền nong đều rất dư dả (hiện gia đình Từ
Linh còn giữ được giấy mời xem phim của rạp Đại Đồng có ghi Giám đốc Đoàn
Chuẩn và Phó giám đốc Từ Linh), cho đến khi Từ Linh ốm rồi tạ thế, Đoàn Chuẩn
vẫn trước sau như một. Về chuyện này, một người con trai của Từ Linh đã kể: Trong
suốt bốn tháng bố anh nằm liệt giường, sáng nào Đoàn Chuẩn cũng mang cháo sang
cho bạn, rồi trò chuyện tới cả tiếng mới về. Hôm tang lễ Từ Linh, trong vòng hoa
viếng bạn, thay vì hai chữ "vĩnh biệt", Đoàn Chuẩn lại viết là "Tạm biệt Từ Linh".
Nhạc sĩ Đoàn Chuẩn viết vậy, bởi ông biết, chẳng còn bao lâu ông cũng sẽ phải về
thế giới bên kia. Và ở bên ấy, ông sẽ lại được gặp người bạn yêu thương. Gia đình
nhạc sĩ Đoàn Chuẩn ghi lại rằng, đầu năm 2000, ông bị tai biến mạch máu não và hôn
mê. Sau đó, ông có tỉnh lại nhưng không nói được, chỉ có thể bút đàm. Nhạc sĩ Đoàn
Chuẩn trút hơi thở cuối cùng vào ngày 15 tháng 11 năm 2001 tại Hà Nội. Câu nói
cuối cùng của ông là: "Rồi những người tình sẽ ra đi. Rồi nhạc sĩ sẽ ra đi. Chỉ còn tác
phẩm ở lại"
Nguyễn Thanh Phúc