Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu bảo hiểm tại bảo hiểm xã hội huyện thanh miện tỉnh hải dương

L I CAM OAN
Tôi xin cam đoan:Lu n v n này là do tôi t th c hi n và hoàn thi n d

is h

ng d n

c a th y giáo PGS.TS. Nguy n Bá Uân. Các s li u s d ng trong đ tài hoàn toàn
trung th c v i th c t , các tài li u trích d n có ngu n g c rõ ràng, Nh ng k t lu n
khoa h c c a lu n v n ch a t ng đ

c công b .
Hà N i, ngày

tháng

n m 2018

Tác gi lu n v n

oàn Th Lan

i


L IC M

N

Tác gi xin chân thành c m n Ban giám hi u, khoa Kinh t và qu n lý, Phòngđào t o
sau đ i h c tr

ng

i h c Th y l i đã t n tình gi ng d y và giúp đ tác gi trong su t

quá trình h c t p và hoàn thi n đ tài nghiên c u này.
c bi t, xin trân tr ng và c m n sâu s c đ n th y giáo - PGS.TS. Nguy n Bá Uân đã
t n tình h

ng d n, giúp đ tác gi trong su t quá trình nghiên c u đ hoàn thi n lu n

v n.
Xin đ

c c m n Ban lãnh đ o B o hi m xã h i huy n Thanh Mi n và các cán b c a

B o hi m xã h i huy n Thanh Mi n đã cung c p tài li u và t o đi u ki n giúp tác gi
trong quá trình th c hi n đ tài.
Xin chân thành c m n các b n bè, đ ng nghi p đã giúp đ tôi trong su t quá trình th c
hi n đ tài, nh đó tác gi m i có đi u ki n hoàn thành lu n v n c a mình.
Xin t lòng bi t n sâu s c đ n gia đình đã chia s , đ ng viên, giúp đ tác gi trong
quá trình h c t p và th c hi n lu n v n.
M c dù tác gi đã có nhi u c g ng, song b n lu n v n này khó tránh kh i nh ng h n
ch , khi m khuy t nh t đ nh; Kính mong nh n đ

c s ch b o, đóng góp chân thành

c a các th y giáo, cô giáo, các b n bè đ ng nghi p đ đ tài nghiên c u này đ

c hoàn

thi n h n n a.
Xin trân tr ng cám n!
Tác gi lu n v n

oàn Th Lan

ii


M CL C
DANH M C CÁC B NG ............................................................................................v
DANH M C CÁC S

, HÌNH V ....................................................................... vi

DANH M C CÁC T

VI T T T ............................................................................ vii

PH N M

U ...........................................................................................................1

CH NG 1
T NG QUAN LÝ LU N VÀ TH C TI N V CÔNG TÁC QU N
LÝ THU B O HI M T I B O HI M XÃ H I.........................................................4
1.1

T ng quan lý lu n v công tác qu n lý thu b o hi m xã h i ...........................4

1.1.1

Khái ni m v b o hi m xã h i..................................................................... 4

1.1.2

Khái ni m qu n lý thu b o hi m xã h i .................................................... 17

1.1.3

Vai trò, n i dung qu n lý thu b o hi m xã h i .......................................... 18

1.1.4

Các tiêu chí đánh giá k t qu công tác qu n lý thu b o hi m xã h i ........ 24

1.2

Nh ng nhân t

nh h

ng đ n công tác thu b o hi m xã h i c p huy n ......27

1.3

T ng quan th c ti n v qu n lý thu b o hi m xã h i t i m t s đ a ph

ng .29

1.3.1

Th c tr ng chung v qu n lý thu b o hi m xã h i c p huy n .................. 29

1.3.2

Kinh nghi m qu n lý thu b o hi m xã h i m t s đ a ph

ng ................. 29

1.3.3 Nh ng bài h c kinh nghi m đ c rút ra cho huy n Thanh Mi n v thu
b o hi m ................................................................................................................ 31
1.4

Nh ng công trình nghiên c u có liên quan t i đ tài ....................................32

K t lu n ch

ng 1......................................................................................................33

CH NG 2
TH C TR NG CÔNG TÁC QU N LÝ THU B O HI M T I
B O XÃ H I HUY N THANH MI N T NH H I D
NG ..................................34
2.1

Gi i thi u chung v c quan b o hi m huy n Thanh Mi n t nh H i D

ng 34

2.1.1

Quá trình hình thành và phát tri n............................................................. 34

2.1.2

C c u b máy t ch c .............................................................................. 34

2.2 Tình hình th c hi n m t s ch tiêu ch y u c a BHXH huy n Thanh Mi n
t nh H i D ng ........................................................................................................42
2.3 Th c tr ng công tác qu n lý thu b o hi m t i b o hi m xã h i huy n Thanh
Mi n t nh H i D ng...............................................................................................44
2.3.1

Công tác qu n lý đ i t

ng tham gia b o hi m xã h i ............................. 44

iii


2.3.2

Công tác qu n lý ngu n thu b o hi m xã h i ........................................... 47

2.3.3

Công tác qu n lý quy trình thu b o hi m xã h i ....................................... 55

2.3.4

Công tác qu n lý n đ ng tr n đóng b o hi m xã h i .............................. 60

2.3.5

Công tác thanh tra, ki m tra, giám sát và h u ki m. ................................. 61

2.4
ánh giá chung tình hình th c hi n thu b o hi m t i BHXH huy n Thanh
Mi n t nh H i D ng .............................................................................................. 63
2.4.1

Nh ng m t đ t đ

2.4.2

Nh ng t n t i và nguyên nhân .................................................................. 64

K t lu n ch

c.................................................................................. 63

ng 2 ....................................................................................................... 68

CH NG 3
GI I PHÁP HOÀN THI N CÔNG TÁC QU N LÝ THU B O
HI M T I B O HI M XÃ H I HUY N THANH MI N T NH H I D NG .... 69
3.1
nh h ng hoàn thi n công tác qu n lý thu b o hi m t i b o hi m xã h i

huy n Thanh Mi n t nh H i D ng ........................................................................ 69
3.2
xu t m t s gi i pháp hoàn thi n qu n lý thu BHXH t i huy n Thanh Mi n
t nh H i D ng ........................................................................................................ 70
3.2.1

Hoàn thi n qu n lý và m r ng đ i t

3.2.2

Hoàn thi n quy trình thu b o hi m xã h i ................................................ 73

3.2.3

y m nh công tác thu h i n đ ng ......................................................... 75

3.2.4

y m nh công tác thông tin tuyên truy n ............................................... 78

ng tham gia b o hi m xã h i ...... 70

3.2.5

T ng c

3.2.6

Nâng cao trình đ ngu n nhân l c ............................................................ 82

3.2.7

T ng c

K t lu n ch

ng công tác ki m tra, giám sát ................................................... 80
ng c s v t ch t ph c v công tác thu ...................................... 83

ng 3 ....................................................................................................... 85

K T LU N VÀ KI N NGH ..................................................................................... 86
DANH M C TÀI LI U THAM KH O .................................................................... 91

iv


DANH M C CÁC B NG
B ng 2.1. K t qu ho t đ ng c a BHXH huy n Thanh Mi n giai đo n 2012-2016..... 42
B ng 2.2: T ng h p đ n v tham gia BHXH b t bu c theo kh i t i huy n Thanh Mi n
giai đo n 2012-2016 ...................................................................................................... 43
B ng 2.4: T ng qu ti n l

ng đóng BHXH b t bu c (2012-2016)............................. 49

B ng 2.5: S thu BHXH b t bu c trong các l nh v c (2012-2016) .............................. 52
Hình 2.4: Tình hình k ho ch thu BHXH b t bu c t i BHXH huy n Thanh Mi n
(2012- 2016) .................................................................................................................. 54

v

DANH M C CÁC S

, HÌNH V

Hình 1.1. S đ mô hình t ng quan v phân c p qu n lý thu BHXH ........................... 23
Hình 2.1: S đ

c u t ch c b máy ho t đ ng c a BHXH ........................................ 37

Hình 2.2 S đ n v SDL tham gia BHXH b t bu c theo kh i t i BHXH huy n Thanh
Mi n n m 2016 .............................................................................................................. 44
Hình 2.3. C c u lao đ ng tham gia BHXH b t bu c t i huy n Thanh Mi n m 201644
B ng 2.6: Th c hi n thu BHXH b t bu c so v i k ho ch trong các n m ................... 53
Hình 2.5: S đ c c u t ch c qu n lý thu c a BHXH .............................................. 55
B ng 2.7: K t qu công tác thanh tra, ki m tra, h u ki m giai đo n 2012-2016……..61

vi


DANH M C CÁC T

VI T T T

Ch vi t t t

Ch vi t đ y đ

ASXH

An sinh xã h i

BHXH

B o hi m xã h i

BHYT

B o hi m y t

BHTN

B o hi m th t nghi p

BNN

B nh ngh nghi p

DN

Doanh nghi p

DNNN

Doanh nghi p nhà n

DNNQD

Doanh nghi p ngoài qu c doanh

HCSN

Hành chính s nghi p

H L

H p đ ng lao đ ng

HTX

H p tác xã

ILO

T ch c lao đ ng th gi i

N

Ngh đ nh

NL

Ng

Ô

i lao đ ng

m đau

SDL

S d ng lao đ ng

TNL

Tai n n lao đ ng

TS

Thai s n

vii

c



PH N M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
B o hi m xã h i (BHXH) luôn là l nh v c đ
Vi t Nam, chính sách BHXH đã đ
v i ng

i lao đ ng và l c l

Chính sách đó đã t ng b

c

ng và Nhà n

cđ

c.

c b sung, s a đ i và hoàn th ên cho phù h p v i t ng
c.

c sang th i k đ i m i, đ phù h p v i ch tr

ng phát tri n n n kinh t th tr

đ nh h

ng xã h i ch ngh a, chính sách BHXH đã đ

theo h

ng ngày càng hoàn thi n h n.

k h p th

c ta quan tâm, th c hi n đ i

ng v trang ngay t nh ng n m đ u thành l p n

giai đo n xây d ng và phát tri n đ t n
B

c các qu c gia trên th gi i quan tâm.

c Nhà n

ng

c k p th i đi u ch nh

c bi t, ngày 29/6/2006, Qu c h i khoá XI,

9 đã thông qua Lu t BHXH s 71/2006/QH 11, có hi u l c t

ngày

01/01/2007; ngày 14/11/2008, Qu c h i khoá XII, k h p th 4 đã thông qua Lu t
BHYT s 25/2008/QH 12, có hi u l c t ngày 01/7/2009, đây là c s pháp lý v ng
ch c th c hi n quy n và ngh a v c a các bên tham gia BHXH. N i dung c a các lu t
th hi n quan đi m, ch tr

ng, chính sách c a

ng và Nhà n

c trong l nh v c

BHXH.

Qu n lý thu BHXH là m t n i dung quan tr ng trong quá trình th c thi chính sách
BHXH, có th nói đây là x

ng s ng c a ngành BHXH. Vì v y, công tác qu n lý thu

BHXH t t là c s đ đ m b o cho toàn b h th ng BHXH t n t i và phát tri n.
Tuy nhiên, trong th c t trong công tác thu không ph i là không có nh ng h n ch , b t
c p. Còn r t nhi u doanh nghi p ch a tham gia, ho c tham gia không đ y đ cho
ng

i lao đ ng. Nhi u doanh nghi p tham gia mang tính đ i phó v i t ch c BHXH.

Nh n th c c a ng

i lao đ ng còn h n ch v Lu t B o hi m xã h i.

Tính đ n h t n m 2016, c n
đó s đ i t

c có trên 73 tri u ng

i tham gia BHXH, BHYT, trong

ng tham gia BHXH b t bu c m i chi m kho ng 28% l c l

tu i lao đ ng; s đ i t

ng trong đ

ng tham gia BHYT m i đ t kho ng 80% dân s c n

lao đ ng còn l i ch a tham gia BHXH t p trung ch y u

c. S

khu v c ngoài nhà n

c

nh : Các Doanh nghi p tìm các lách lu t b ng cách tr n tránh trách nhi m c a mình

1


không tham gia BHXH cho ng

i lao đ ng, bên c nh đó m t s đ n v c tình trây ,

không n p đ l m d ng qu BHXH, s ti n n p BHXH đ
ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a h .
quan BHXH qua đó nh h

i u này đã nh h

c đ l i đ ph c v cho
ng đ n ngu n thu c a c

ng tr c ti p đ n ch đ BHXH cho ng

i lao đ ng.

đ m b o cho vi c phát tri n qu BHXH m t cách b n v ng, đáp ng đ

c các yêu

c u đ t ra trong công tác thu BHXH nh m hoàn thi n công tác qu n lý thu BHXH vì
v y tác gi đã l a ch n đ tài “Gi i pháp hoàn thi n công tác qu n lý thu b o hi m
t i B o hi m xã h i huy n Thanh Mi n t nh H i D

ng” là lu n v n th c s c a

mình.
2. M c đích nghiên c u đ tài:
Trên c s đánh giá th c tr ng v công tác qu n lý thu BHXH, đ tài nghiên c u đ
xu t m t s gi i pháp có c n c khoa h c và th c ti n nh m hoàn thi n công tác qu n
lý thu b o hi m t i B o hi m xã h i huy n Thanh Mi n t nh H i D
3.

it

ng và ph m vi nghiên c u

a.

it

ng nghiên c u

ng.

tài l y công tác qu n lý thu BHXH, BHYT, BHTN t i BHXH huy n Thanh Mi n
và nh ng y u t

nh h

ng đ n vi c qu n lý thub o hi m làm đ i t

ng nghiên c u

chính c a đ tài.
b. Ph m vi nghiên c u
V m t không gian:

tài t p trung nghiên c u đ n công tác qu n lý thu b o hi m b t

bu c t i BHXH huy n Thanh Mi n.
V m t th i gian:

tài kh o sát th c tr ng thu b o hi m trong giai đo n 2012-2016 t i

BHXH huy n Thanh Mi n đ phân tích đánh giá. Các gi i pháp đ

c đ xu t cho giai

đo n 2018-2020;
V m t n i dung:
h

tài nghiên c u công tác qu n lý thu b o hi m và nh ng nhân t

ng đ n k t qu c a công tác này.

2

nh


4. Ph
Ph

ng pháp nghiên c u

ng pháp thu th p s li u:

c thu th p t các ngu n tài li u c a ngành BHXH,

báo cáo hàng n m c a BHXH huy n Thanh Mi n, th c ti n công tác qu n lý c a
BHXHhuy n Thanh Mi n; các thông tin đ
tài khoa h c trong n
Ph

c công b trên báo, t p chí, công trình và đ

c.

ng pháp t ng h p s li u: Trên các c s tài li u đã đ

d ng các ph

c x lý, t ng h p và v n

ng pháp phân tích th ng kê đ đánh giá th c tr ng công tác qu n lý thu

b o hi m t i BHXH huy n Thanh Mi n.Tìm ra nh ng t n t i, ch ra nh ng nguyên nhân
đ có gi i pháp hoàn thi n công tác qu n lý.
Ph

ng pháp phân tích s li u: Dùng các ph

tài li u thu th p đ

ng pháp trong th ng kê và h th ng hóa

c làm c s cho vi c phân tích đánh giá th c tr ng áp d ng công tác

qu n lý thu b o hi m t i BHXH trên đ a bàn, nghiên c u theo tiêu th c và góc đ khác
nhau nh ph

ng pháp so sánh th ng kê, ph

ng pháp dùng bi u đ , đ th .

5. N i dung c a lu n v n
Ngoài ph n m đ u, k t lu n và ki n ngh , lu n v n đ

c k t c u v i 3 ch

ng n i

dung chính:

Ch

ng 1: T ng quan lý lu n và th c ti n v công tác qu n lý thu b o hi m t i b o

hi m xã h i.
Ch

ng 2: Th c tr ng công tác qu n lý thu b o hi m t i b o hi m xã h i huy n Thanh

Mi n t nh H i D
Ch

ng.

ng 3: Gi i pháp hoàn thi n công tác qu n lý thu b o hi m t i b o hi m xã h i

huy n Thanh Mi n t nh H i D

ng.

3


CH
NG 1 T NG QUAN LÝ LU N VÀ TH C TI N V
TÁC QU N LÝ THU B O HI M T I B O HI M XÃ H I
1.1

CÔNG

T ng quan lý lu n v công tác qu n lý thu b o hi m xã h i

1.1.1 Khái ni m v b o hi m xã h i
1.1.1.1Khái ni m
Trong n n kinh t luôn t n t i hai l c l
đ ng. Nh ng ng

i lao đ ng và ng

i s d ng lao

i lao đ ng bán s c lao đ ng và nh n ti n công t ng

i s d ng lao

đ ng. Th i k đ u, ng

ng đó là ng

i lao đ ng ch nh n đ

c ti n công và t đ i phó v i nh ng

r i ro trong cu c s ng và trong lao đ ng. V sau, h đoàn k t đ u tranh và bu c ng

i

s d ng lao đ ng ph i ch u m t ph n trách nhi m v nh ng r i ro trong lao đ ng và
trong cu c s ng c a h . Mâu thu n gi a ch và th phát sinh do kho n ti n chi tr cho
vi c này ngày càng l n và do s không chi tr c a gi i ch , đi u này đã nh h

s phát tri n b n v ng c a xã h i. Vì v y, nhà n
quy t đi u hòa mâu thu n này. Nhà n

ng t i

c đã ph i đ ng ra can thi p gi i

c bu c gi i ch và th cùng ph i n p m t

kho n ti n nh t đ nh đ chi tr cho các r i ro trong cu c s ng c a ng
th i gian cùng v i s ti n b c a xã h i, l c l

i lao đ ng. Theo

ng lao đ ng ngày càng đông, s n xu t

càng phát tri n thì ngu n qu ngày càng l n m nh đ m b o n đ nh cu c s ng cho ng
lao đ ng và gia đình h , ng
cho xã h i và ng

i

i lao đ ng t đó yên tâm h ng hái s n xu t ra nhi u c a c i

i s d ng lao đ ng s có l i t vi c này. ó chính là ngu n g c ra đ i

c a qu b o hi m xã h i(BHXH).
n nay, BHXH tr thành n n t ng c b n c a h th ng an sinh xã h i (ASXH) c a
m i qu c gia, đ

c th c hi n

h u h t các n

c trên th gi i và ngày càng phát tri n.

Nh v y, có th hi u “BHXH là s thay th ho c bù đ p m t ph n thu nh p đ i v i
ng

i lao đ ng khi h g p ph i nh ng bi n c làm gi m ho c m t kh n ng lao đ ng,

m t vi c làm trên c s hình thành và s d ng m t qu ti n t t p trung nh m đ m b o
đ i s ng cho ng
BHXH c ng đ

i lao đ ng và gia đình h góp ph n đ m b o an toàn xã h i”.[10]
c ti p c n d

i nh ng góc đ khác nhau:

4


D

i góc đ chính sách: BHXH là m t chính sách xã h i, nh m gi i quy t các ch đ

xã h i liên quan đ n m t t ng l p đông đ o ng
kinh t - xã h i, s
D

n đ nh chính tr qu c gia.

i góc đ tài chính: BHXH là m t qu tài chính t p trung, đ

góp c a các bên tham gia và có s h tr c a Nhà n
D

i lao đ ng và b o v s phát tri n

c hình thành t s đóng

c.

i góc đ thu nh p: BHXH là s đ m b o thay th m t ph n thu nh p khi ng

i lao

đ ng có tham gia BHXH b m t ho c gi m thu nh p.
D

i góc đ qu n lý: BHXH là công c qu n lý c a Nhà n

h kinh t gi a ng

i lao đ ng, ng

c đ đi u ch nh m i quan

i s d ng lao đ ng và Nhà n

c, th c hi n quá

trình phân ph i và phân ph i l i thu nh p gi a các thành viên trong xã h i. [7]
Khái ni m BHXH đ
h in

c khái quát m t cách đ y đ nh t trong Lu t BHXH đ

c Qu c

c C ng hoà xã h i ch ngh a Vi t Nam khoá X, k h p th 9 thông qua ngày

29 tháng 6 n m 2006 nh sau: “B o hi m xã h i là s b o đ m thay th ho c bù đ p
m t ph n thu nh p c a ng

i lao đ ng khi h b gi m ho c m t thu nh p do m đau,

thai s n, tai n n lao đ ng, b nh ngh nghi p, th t nghi p, h t tu i lao đ ng ho c ch t,
trên c s đóng vào qu b o hi m xã h i”.[8]
1.1.1.2 Phân lo i
Lu t BHXH quy đ nh ba lo i hình BHXH, bao g m BHXH b t bu c, BHXH t
nguy n và BHXH th t nghi p. Theo đó:
B o hi m xã h i b t bu c là lo i hình b o hi m xã h i mà ng

i lao đ ng và ng

is

d ng lao đ ng ph i tham gia.

B o hi m t nguy n là lo i hình b o hi m xã h i mà ng
gia, đ
h

c l a ch n m c đóng và ph

i lao đ ng t nguy n tham

ng th c đóng phù h p v i thu nh p c a mình đ

ng b o hi m xã h i.

B o hi m th t nghi p đ

c hi u là b o hi m b i th

h i v thu nh p do b m t vi c làm đ h
vào th tr

ng cho ng

i lao đ ng b thi t

n đ nh cu c s ng và có đi u ki n tham gia

ng lao đ ng.

5

1.1.1.3 B n ch t c a b o hi m xã h i.
Con ng

i mu n t n t i và phát tri n tr

nh ng nhu c u t i thi u đó, ng
thi t. Khi s n ph m đ

c h t ph i n, m c,

và đi l i…

tho mãn

i ta ph i lao đ ng đ làm ra nh ng s n ph m c n

c t o ra ngày càng nhi u thì đ i s ng con ng

i ngày càng đ y

đ và hoàn thi n, xã h i ngày càng v n minh h n. Nh v y, vi c tho mãn nh ng nhu
c u sinh s ng và phát tri n c a con ng

i ph thu c vào chính kh n ng lao đ ng c a

h . Nh ng trong th c t , không ph i lúc nào con ng
đ thu nh p và m i đi u ki n sinh s ng bình th

i c ng ch g p thu n l i, có đ y

ng. Trái l i, có r t nhi u tr

khó kh n b t l i, ít nhi u ng u nhiên phát sinh làm cho ng

ng h p

i ta b gi m ho c m t thu

nh p ho c các đi u ki n sinh s ng khác. Ch ng h n, b t ng b

m đau hay b tai n n

lao đ ng, m t vi c làm hay khi tu i già kh n ng lao đ ng và kh n ng t ph c v b
suy gi m… Khi r i vào nh ng tr

ng h p này, các nhu c u c n thi t trong cu c s ng

không vì th mà m t đi, trái l i có cái còn t ng lên, th m chí còn xu t hi n thêm m t s
nhu c u m i nh : c n đ
n ng c n ph i có ng
s ng, con ng

c khám ch a b nh và đi u tr khi m đau; tai n n th

i ch m sóc nuôi d

i và xã h i loài ng

ng t t

ng… B i v y, mu n t n t i và n đ nh cu c

i ph i tìm ra và th c t đã tìm ra nhi u cách gi i

quy t khác nhau nh : san s , đùm b c l n nhau trong n i b c ng đ ng; đi vay, đi xin
ho c d a vào s c u tr c a Nhà n

c… Rõ ràng, nh ng cách đó là hoàn toàn th

đ ng và không ch c ch n.
Khi n n kinh t hàng hoá phát tri n, vi c thuê m
m i quan h kinh t gi a ng
Lúc đ u ng

i lao đ ng làm thuê và gi i ch c ng tr nên ph c t p.

i ch ch cam k t tr công lao đ ng, nh ng v sau đã ph i cam k t c

vi c b o đ m cho ng

i làm thuê có m t s thu nh p nh t đ nh đ h trang tr i nh ng

nhu c u thi t y u khi không may b
khi các tr

n nhân công tr nên ph bi n thì

m đau, tai n n, thai s n… Trong th c t , nhi u

ng h p nêu trên không x y ra và ng

i ch không ph i chi tr m t đ ng

nào, nh ng c ng có khi x y ra d n d p, bu c h ph i b ra m t lúc nhi u kho n ti n
l n mà h không mu n. Vì th , mâu thu n ch - th phát sinh, gi i th liên k t đ u
tranh bu c gi i ch th c hi n cam k t. Cu c đ u tranh này di n ra ngày càng r ng l n
và có tác đ ng nhi u m t đ n đ i s ng kinh t xã h i. Do v y, Nhà n
can thi p và đi u hoà mâu thu n. S can thi p này m t m t làm t ng đ

6

c ph i đ ng ra
c vai trò c a


Nhà n

c, m t khác bu c c gi i ch và gi i th ph i đóng góp m t kho n ti n nh t

đ nh hàng tháng đ
ng

c tính toán ch t ch d a trên c s xác su t r i ro x y ra đ i v i

i làm thuê. S ti n đóng góp c a c ch và th hình thành m t qu ti n t t p

trung trên ph m vi qu c gia. Qu này còn đ

c b sung t ngân sách Nhà n

(NSNN) khi c n thi t nh m đ m b o đ i s ng cho ng

c

i lao đ ng khi g p ph i nh ng

bi n c b t l i. Chính nh nh ng m i quan h ràng bu c đó mà r i ro, b t l i c a
ng
đ

i lao đ ng đ

c dàn tr i, cu c s ng c a ng

i lao đ ng và gia đình h ngày càng

c đ m b o n đ nh. Gi i ch c ng th y mình có l i và đ

c b o v , s n xu t kinh

doanh di n ra bình th

ng, tránh đ

c nh ng xáo tr n không c n thi t. Vì v y, ngu n

qu ti n t t p trung đ

c thi t l p ngày càng l n và nhanh chóng, kh n ng gi i quy t

các phát sinh l n c a qu ngày càng đ m b o.
Toàn b nh ng ho t đ ng v i nh ng m i quan h ràng bu c ch t ch đ
quan ni m là BHXH đ i v i ng

c th gi i

i lao đ ng. Nh v y, BHXH là s b o đ m thay th

ho c bù đ p m t ph n thu nh p c a ng

i lao đ ng trên c s đóng góp vào qu

BHXH khi h b gi m ho c m t thu nh p do m đau, thai s n, tai n n lao đ ng, b nh
ngh nghi p, th t nghi p, h t tu i lao đ ng, ch t, trên c s đóng góp vào qu BHXH.
V i cách hi u nh trên, b n ch t c a BHXH đ

c th hi n

nh ng n i dung ch y u

sau:
Trong b t k xã h i nào mà

đó có s thuê m

n lao đ ng thì có BHXH. BHXH là

nhu c u khách quan, mang tính đa d ng ph c t p c a xã h i. Khi n n kinh t hàng hóa
càng phát tri n, m i quan h ch th càng phát tri n thì BHXH càng phong phú, đa
d ng và hoàn thi n. Có th nói kinh t là n n t ng đ BHXH phát tri n, BHXH th

hi n tr ng thái kinh t c a m t n

c.

C s phát sinh BHXH là quan h lao đ ng th hi n thông qua m i quan h ba bên:
bên tham gia BHXH, bên BHXH và bên đ
Bên tham gia BHXH: ng

c BHXH.

i lao đ ng và ng

Bên BHXH: c quan BHXH do Nhà n

i s d ng lao đ ng.

c l p ra và b o h .

7


Bên h

ng BHXH: ng

i lao đ ng và gia đình h khi ng

nh ng r i ro và có đ đi u ki n đ đ
i u ki n đ

ch

ch

ng BHXH là ng

i là không may g p ph i

ng theo quy đ nh c a pháp lu t.

i lao đ ng g p nh ng r i ro nh ng bi n c mang

tính ch t ng u nhiên, trái v i ý mu n ch quan c a con ng

i nh

m đau, tai n n lao

đ ng và b nh ngh nghi p, thai s n, h t tu i lao đ ng v ngh h u. Nh ng bi n c đó
có th x y ra trong và ngoài quá trình lao đ ng đã làm cho ng

i lao đ ng b gi m

ho c m t kh n ng lao đ ng, m t vi c làm.
Khi g p nh ng bi n c , ph n thu nh p c a ng
V i s h tr t qu ti n t t p trung đ
đ ng, ng

i lao đ ng, và Nhà n

i lao đ ng s b m t ho c b gi m đi.

c hình thành t các bên (ng

i s d ng lao

c) đã bù đ p ho c thay th ph n nào ph n thu nh p

b m t đó.
BHXH là nhu c u khách quan, đa d ng và ph c t p c a xã h i, nh t là trong xã h i mà
s n xu t hàng hoá ho t đ ng theo c ch th tr

ng, m i quan h thuê m

n lao đ ng

phát tri n đ n m t m c đ nào đó. Kinh t càng phát tri n thì BHXH càng đa d ng và
hoàn thi n. Vì th có th nói kinh t là n n t ng c a BHXH hay BHXH không v
quá tr ng thái kinh t c a m i n

t

c.

M i quan h gi a các bên trong BHXH phát sinh trên c s quan h lao đ ng và di n
ra gi a 3 bên: bên tham gia BHXH, bên BHXH và bên đ
BHXH có th ch là ng

i lao đ ng ho c c ng

đ ng. Bên BHXH thông th
tr . Bên đ

c BHXH là ng

c BHXH. Bên tham gia

i lao đ ng và ng

ng là c quan chuyên trách do Nhà n

i s d ng lao

c thi t l p và b o

i lao đ ng và gia đình h khi có đ các đi u ki n ràng

bu c c n thi t.
Nh ng bi n c làm gi m ho c m t kh n ng lao đ ng, m t vi c làm trong BHXH có
th là nh ng r i ro ng u nhiên trái v i ý mu n ch quan c a con ng

i nh : m đau,

tai n n lao đ ng, b nh ngh nghi p… Ho c c ng có th là nh ng tr

ng h p x y ra

không hoàn toàn ng u nhiên nh : tu i già, thai s n…
th di n ra c trong và ngoài quá trình lao đ ng.

8

ng th i nh ng bi n c đó có


Ph n thu nh p c a ng
ro s đ

i lao đ ng b gi m ho c m t đi khi g p ph i nh ng bi n c , r i

c bù đ p ho c thay th t m t ngu n qu ti n t t p trung đ

c t n tích l i.

Ngu n qu này do bên tham gia BHXH đóng góp là ch y u, ngoài ra còn đ
tr t phía Nhà n

c.

M c tiêu c a BHXH là nh m tho mãn nh ng nhu c u thi t y u c a ng
trong tr

cs h

i lao đ ng

ng h p b gi m ho c m t thu nh p, m t vi c làm. M c tiêu này đã đ

cT

ch c lao đ ng th gi i (ILO) c th hoá nh sau:
n bù cho ng

i lao đ ng nh ng kho n thu nh p b m t đ đ m b o nhu c u sinh

s ng thi t y u c a h .
Ch m sóc s c kho và ch ng b nh t t.
Xây d ng đi u ki n s ng đáp ng các nhu c u c a dân c và các nhu c u đ c bi t c a
ng

i già, ng

i tàn t t và tr em.

V i nh ng m c tiêu trên, BHXH đã tr thành m t trong nh ng quy n con ng

i và đ

c

i h i đ ng Liên h p qu c th a nh n và ghi vào Tuyên ngôn Nhân quy n ngày
10/12/1948 r ng: “ T t c m i ng
BHXH, quy n đó đ

i v i t cách là thành viên c a xã h i có quy n h

c đ t c s trên s tho mãn các quy n v kinh t , xã h i và v n hoá

nhu c u cho nhân cách và s t do phát tri n con ng
n

ng

i”.

c ta, BHXH là m t b ph n quan tr ng trong chính sách an sinh xã h i. Ngoài

BHXH, chính sách an sinh xã h i còn có c u tr xã h i, u đãi xã h i, chính sách xoá
đói, gi m nghèo…
1.1.1.4 Ch c n ng c a b o hi m xã h i.
B o hi m xã h i (BHXH) có nh ng ch c n ng nh sau:
Thay th ho c bù đ p m t ph n thu nh p cho ng

i lao đ ng tham gia BHXH khi h

b gi m ho c m t thu nh p do m t kh n ng lao đ ng ho c m t vi c làm. S đ m b o
thay th ho c bù đ p này ch c ch n s x y ra vì suy cho cùng, m t kh n ng lao đ ng
s đ n v i t t c m i ng

i lao đ ng khi h t tu i lao đ ng theo các đi u ki n quy đ nh

c a BHXH. Còn m t vi c làm và m t kh n ng lao đ ng t m th i làm gi m ho c m t

9


thu nh p, ng

i lao đ ng c ng s đ

c h

ng tr c p BHXH v i m c h

thu c vào các đi u ki n c n thi t, th i đi m và th i h n đ
đ nh.

ch

ng ph

ng ph i đúng quy

ây là ch c n ng c b n nh t c a BHXH, nó quy t đ nh nhi m v , tính ch t và

c c ch t ch c ho t đ ng c a BHXH.
Ti n hành phân ph i và phân ph i l i thu nh p gi a nh ng ng

i tham gia BHXH.

Tham gia BHXH không ch có ng

i s d ng lao đ ng.

i lao đ ng mà c nh ng ng

Các bên tham gia đ u ph i đóng góp vào qu BHXH. Qu này dùng đ tr c p cho
m t s ng
ng

i lao đ ng tham gia khi h b gi m ho c m t thu nh p. S l

i này th

ng chi m t tr ng nh trong t ng s nh ng ng

ng nh ng

i tham gia đóng góp.

Nh v y, theo quy lu t s đông bù s ít, BHXH th c hi n phân ph i l i thu nh p theo
c chi u d c và chi u ngang. Phân ph i l i gi a nh ng ng
và th p, gi a nh ng ng

i lao đ ng có thu nh p cao

i kho m nh đang làm vi c v i nh ng ng

i m y u ph i

ngh vi c… Th c hi n ch c n ng này có ngh a là BHXH góp ph n th c hi n công
b ng xã h i.
Góp ph n kích thích ng

i lao đ ng h ng hái lao đ ng s n xu t nâng cao n ng su t lao

đ ng cá nhân và n ng su t lao đ ng xã h i. Khi kho m nh tham gia lao đ ng s n
xu t, ng

i lao đ ng đ

c ch s d ng lao đ ng tr l

ng ho c ti n công. Khi b

m

đau, thai s n, tai n n lao đ ng ho c khi v già đã có BHXH tr c p thay th ngu n thu
nh p b m t. Vì th cu c s ng c a h và gia đình h luôn đ
ch d a. Do đó, ng

c đ m b o n đ nh và có

i lao đ ng luôn yên tâm, g n bó t n tình v i công vi c, v i n i

làm vi c. T đó, h r t tích c c lao đ ng s n xu t, nâng cao n ng su t lao đ ng và hi u
qu kinh t . Ch c n ng này bi u hi n nh m t đòn b y kinh t kích thích ng

i lao

đ ng nâng cao n ng su t lao đ ng cá nhân và kéo theo là n ng su t lao đ ng xã h i.
G n bó l i ích gi a ng

i lao đ ng v i ng

i s d ng lao đ ng, gi a ng

v i xã h i. Trong th c t lao đ ng s n xu t, ng

i lao đ ng và ng

v n có nh ng mâu thu n n i t i, khách quan v ti n l
đ ng… Thông qua BHXH, nh ng mâu thu n đó s đ

i s d ng lao đ ng

ng, ti n công, th i gian lao
c đi u hoà và gi i quy t.

bi t, c hai gi i này đ u th y nh có BHXH mà mình có l i và đ
làm cho h hi u nhau h n và g n bó l i ích đ

i lao đ ng

c v i nhau.

c

c b o v . T đó

i v i Nhà n

c và xã

h i, chi cho BHXH là cách th c ph i chi ít nh t và có hi u qu nh t nh ng v n gi i
10


quy t đ

c khó kh n v đ i s ng cho ng

i lao đ ng và gia đình h , góp ph n làm

cho s n xu t n đ nh, kinh t , chính tr và xã h i đ

c phát tri n và an toàn h n.

1.1.1.5 Vai trò c a b o hi m xã h i
Trong xã h i, b t c m t ngành kinh t nào đ u đóng m t vai trò nh t đ nh trong h
th ng kinh t - xã h i - chính tr - v n hóa c a đ t n

c.V i t cách là m t ngành kinh

t - xã h i, BHXH không ph i là m t ngo i l . Vai trò c a BHXH đ

c th hi n trên

t t c các m t c a đ i s ng xã h i. C th đó là:
V m t kinh t :
Trong cu c s ng, BHXH có vai trò to l n t o ra thu nh p cho ng
s h tr t qu BHXH mà thu nh p c a ng
ch t tr
đ

c m t và lâu dài c a ng

c đ m b o, ng

i lao đ ng. Nh có

i lao đ ng n đ nh h n, đ i s ng v t

i lao đ ng trong và sau th i gian làm vi c, công tác

i lao đ ng yên tâm lao đ ng s n xu t, làm vi c có hi u qu h n

góp ph n duy trì n đ nh và phát tri n s n xu t c a t ng doanh nghi p nói riêng và
đ m b o an toàn xã h i.
Qu BHXH đ
tr cho ng

c hình thành do s đóng góp c a các bên tham gia, đ

c dùng đ h

i lao đ ng khi h g p nh ng bi n c . Tuy nhiên không ph i lúc nào ti n

trong qu c ng đ
v y, huy đ ng l

c dùng h t mà v n có m t l

ng ti n nhàn r i trong qu . Chính vì

ng ti n nhàn r i c a qu BHXH đ đ u t vào vi c kinh doanh, d ch

v trên các l nh v c khác nhau s t o ra m t ngu n thu l n cho qu nh m t o tích l y
và s t ng tr

ng cho qu qua th i gian, góp ph n thúc đ y s phát tri n kinh t -xã

h ic ađ tn

c.

M t khác là m t b ph n trong h th ng chính sách kinh t -xã h i, BHXH còn góp
ph n vào s bình n xã h i c a m t qu c gia.
V m t chính tr :
M t qu c gia mu n phát tri n v m t kinh t thì tr

c h t c n ph i có m t h th ng

chính tr v ng ch c, n đ nh. Có n đ nh v chính tr thì nh ng chi n l
m c tiêu đ phát tri n đ t n

cm iđ

c, sách l

c

c th c hi n đúng và đ y đ . BHXH là m t

trong các v n đ xã h i, nó liên quan đ n kinh t , chính tr , có tác đ ng đ n tinh th n

11


và quan h xã h i. M t giai c p chính tr , m t đ ng phái chính tr hay m t nhà n

c

nào n u có ý th c đ i v i BHXH, coi đó là m t công c đi u ti t quan tr ng trong xã
h i, là m t ch

ng trình chính tr thì t c là giai c p, đ ng phái, nhà n

c đó đã th c

hi n t t ch c n ng xã h i c a mình, đã th c hi n t t các chính sách xã h i đ i v i
ng

i dân; đi u đó s giúp cho giai c p, đ ng phái, nhà n

và th hi n đ
Ng

c đó c ng c và gi v ng

c quy n l c, th l c c a mình trên m t tr n chính tr .

i lao đ ng khi tham gia vào quá trình s n xu t v t ch t, d ch v có th không may

g p tai n n, r i ro làm gi m sút ho c m t ngu n thu nh p. Thông qua BHXH ph n thu
nh p b m t đó s đ

c đ n bù đ đ m b o cu c s ng cho h và gia đình, đi u đó th hi n

s quan tâm c a Nhà n

c

c, c a c ng đ ng xã h i đ i v i ng

i lao đ ng góp ph n t ng

ng tr t t an tòan xã h i. N u không có s tr c p t qu BHXH thì đ i s ng v t ch t

và tinh th n c a ng

i lao đ ng s không đ

c đ m b o, s đ y ng

i lao đ ng và gia

đình h vào c nh túng qu n s t t y u gây b t an trong xã h i làm xu t hi n nhi u xung
đ t, t n n, t i ph m làm xã h i thi u tr t t an toàn. Vì v y, làm t t BHXH s góp ph n
n đ nh chính tr , tr t t trong xã h i.
V m t v n hóa, tinh th n xã h i:
BHXH là bi u hi n ý th c c a xã h i đ i v i con ng
ng

i. BHXH th hi n đ o lý, trách nhi m, ngh a v c a Nhà n

quy n và c ng đ ng xã h i v i ng

i v i con

c, giai c p c m

i dân- các thành viên trong xã h i khi h đã hoàn

thành ngh a v lao đ ng xã h i (VD: ng
n

i, gi a con ng

i lao đ ng ngh h u, ng

i có công v i đ t

c) ho c vì m t lý do b t kh kháng mà h ph i t m ng ng hay v nh vi n ng ng lao

đ ng.
V nguyên t c t t c m i ng

i lao đ ng đ u có quy n tham gia và đ

ch

ng quy n

l i BHXH v c m t v t ch t l n tinh th n trong và sau th i gian lao đ ng đi u đó cho
th y BHXH v a th hi n tính nhân đ o xã h i, v a th hi n trách nhi m xã h i đ i v i
ng

i lao đ ng.

BHXH là m t cách x s là s đi u ti t nh ng giá tr s ng v v t ch t và tinh th n, nó

ph n ánh s c g ng làm t t hay không t t, thái đ c a Nhà n
ng

c và c ng đ ng đ i v i

i lao đ ng đã c ng hi n cho xã h i. Có th c hi n t t các v n đ v BHXH đ có
12


m t xã h i n đ nh và an toàn hay không đ

c coi là m t tiêu th c đánh giá xã h i đó

có công b ng, v n minh, ti n b không. Hi n nay trên th gi i, BHXH đã tr thành
m t chính sách BHXH không th thi u trong đ i s ng xã h i.
BHXH là m t b ph n quan tr ng và kh ng khít c a chính sách xã h i, ch u s tác
đ ng qua l i c a các b ph n khác c a chính sách xã h i trên c s tác đ ng c a t ng
th các m i quan h kinh t - chính tr - xã h i và l ch s đã góp ph n đ m b o an toàn
xã h i, đáp ng đ

c nhu c u an toàn xã h i c a ng

i dân.

1.1.1.6 Nguyên t c c a b o hi m xã h i
B o hi m xã h i là lo i hình b o hi m không vì m c tiêu l i nhu n nên BHXH ho t
đ ng d a theo nguyên t c c b n sau:
M i ng

i lao đ ng đ u có quy n tham gia và h

ng tr c p BHXH

Th c hi n nguyên t c này s góp ph n đ m b o quy n bình đ ng gi a nh ng ng
đ ng trên ph
n

ng di n xã h i, nh t là trong đi u ki n BHXH có s b o tr c a Nhà

c. Vì v y mà ngày nay, BHXH đã tr thành quy n c b n c a ng

trên c bình di n qu c gia và qu c t .
c a ng

i lao

i lao đ ng đã đ

i lao đ ng, xét

Vi t Nam, quy n tham gia và h

ng BHXH

c ghi trong Hi n pháp ( i u 56) và B lu t lao đ ng ( i u

7). Th c t , m t trong các tiêu chí đ đánh giá h th ng BHXH là di n bao ph c a nó
so v i l c l
th

ng lao đ ng trong ph m vi c n

ng thi t k đ ngay c nh ng ng

BHXH

c. Cho nên, các h th ng b o hi m

i ít có kh n ng c ng có c h i đ

m c đ nh t đ nh. Quy n tham gia và h

ng BHXH không th b phân bi t

v khu v c, ngành ngh , thành ph n kinh t …Tuy nhiên, ng
gia và h

ng b o hi m

khác là kh n ng đ

c tham gia

m c đ nào, trong nh ng tr

i lao đ ng đ

c tham

ng h p nào… hay nói cách

c chia s , kh c ph c r i ro đ n đâu còn ph thu c vào đi u ki n

kinh t xã h i và th ch chính tr c a m i qu c gia.
M ch

ng tr c p BHXH ph i t

ng quan v i m c đóng góp

BHXH là m t trong nh ng hình th c phân ph i l i thu nh p gi a nh ng ng
gia b o hi m nên c n xác đ nh m c h

i tham

ng m t cách công b ng, h p lý. M c đóng có

ý ngh a quan tr ng trong vi c xác đ nh m c h

13

ng BHXH. N u ng

i lao đ ng đã


đóng ti n b o hi m trên m t m c thu nh p nào đó thì có ngh a là h đã mua b o hi m
cho m c thu nh p đó. Khi m c thu nh p này b gi m ho c m t thì BHXH ph i đ m
b o cho ng

i tham gia h

ng b ng m c đã nh n b o hi m. Tuy nhiên, do m c đích

BHXH chi ph i, trong đi u ki n có s b o tr c a Nhà n
m c đóng góp và thu nh p đ

c b o hi m th

c đ i v i qu BHXH thì

ng b kh ng ch

m c tr n nh t đ nh.

i u đó là đ đ m b o công b ng, NSNN s không ph i b o tr cho nh ng m c b o
hi m quá cao, s
m t s tr

nh h

ng đ n ho t đ ng chi ngân sách nói chung. Ngoài ra, trong

ng h p, m c b o hi m còn ph i d a trên th i gian đóng b o hi m. Y u t

này đ c bi t quan tr ng đ i v i các ch đ b o hi m dài h n. Tuy v y, c n c vào m c
đóng b o hi m không có ngh a là ng
đ

ch

ng b y nhiêu. BHXH còn th c hi n m c đích chia s r i ro trong c ng đ ng

nên trong t

ng quan v i ti n l

thu nh p đ

c b o hi m không đ

ng

i lao đ ng đóng b o hi m bao nhiêu thì h s

ng, các h th ng BHXH th

ng thi t k sao cho m c

c cao h n, th m chí ph i th p h n m c l

i lao đ ng đang làm vi c. Nh v y, ng

ng khi

i lao đ ng không th chia h t r i ro c a

mình cho c ng đ ng mà h c ng ph i gánh ch u m t ph n. M t khác, s chênh l ch
đáng k v thu nh p s khuy n khích ng

i lao đ ng tích c c lao đ ng s n xu t, không

l i hay l m d ng ch đ b o hi m đ ngh vi c.
M c tr c p b o hi m cho ng

i lao đ ng ph i đ

c tính toán h p lý trong t

ng quan

v i r t nhi u y u t , trong đó m c đóng, th i gian đóng BHXH và có chia s là nh ng
y u t ch y u nh t. Vi c xác đ nh m c tr c p b o hi m h p lý là nguyên t c quan
tr ng đ đ m b o tính h p d n và tính b n v ng c a BHXH.

ây c ng là nguyên t c

th hi n rõ nét y u t kinh t và y u t xã h i c a hình th c b o hi m này.
Nguyên t c s đông bù s ít
Khi tham gia BHXH, ng

i lao đ ng đ

c b o đ m m t kho n thu nh p khi b gi m

ho c m t kh n ng lao đ ng ho c m t vi c làm. Kho n thu nh p thay th này nói
chung cao h n nhi u so v i kho n phí BHXH mà h đã đóng góp.

làm đ

c đi u

này, BHXH ph i th c hi n trên c s s đông bù s ít, có ngh a là l y s đông đ bù
cho s ít ng

i không may g p r i ro. M t khác, đ i v i m i ng

làm vi c có thu nh p th

i lao đ ng, th i gian

ng l n h n th i gian ng ng ho c ngh vi c không có thu

14


nh p. Theo nguyên t c này, càng nhi u ng
đ

i tham gia BHXH thì san s r i ro càng

c th c hi n d dàng h n.

Nhà n

c th ng nh t qu n lý BHXH.

BHXH là m t chính sách l n nh h

ng đ n nhi u m t c a đ i s ng xã h i. Nhà n

c,

v i t cách là đ i di n chính th c v m t qu n lý xã h i, ph i có trách nhi m th c hi n
chính sách xã h i, qu n lý các ho t đ ng BHXH đ đ m b o n đ nh và công b ng xã
h i. Bên c nh đó, BHXH còn là m t y u t quan tr ng đ hình thành và phát tri n th
tr

ng lao đ ng. N u BHXH đ

ki n cho ng

c Nhà n

c qu n lý th ng nh t, n đ nh s t o đi u

i lao đ ng d ch chuy n lao đ ng t đ n v này đ n đ n v khác, t khu

v c này đ n khu v c khác … theo yêu c u c a th tr
h không b

nh h

ng. Khi Nhà n

ng mà quy n l i b o hi m c a

c qu n lý s đ m b o tính th ng nh t và là yêu

c u khách quan, nh t là trong giai đo n đ u th c hi n BHXH theo yêu c u c a c ch

th tr

ng.

K t h p hài hoà các l i ích, các m c tiêu và phù h p v i đi u ki n kinh t xã h i c a
đ tn

c

Khác v i b o hi m th

ng m i, BHXH ngoài m c đích là đ m b o thu nh p cho ng

lao đ ng còn ph i tính đ n l i ích chung và l i ích c a ng

i

i s d ng lao đ ng, k t

h p v i các m c tiêu đó là m c tiêu xã h i. Vì v y, k t h p hài hòa các l i ích, các
m c tiêu đó v a là c s thi t k h th ng, v a là đi u ki n đ t ch c thành công
BHXH.
1.1.1.7 H th ng các ch đ BHXH
Ch đ BHXH là s c th hoá chính sách, là h th ng các quy đ nh c th và chi ti t
đ

c pháp lu t hoá v đ i t

ng h

ng, đi u ki n h

BHXH, ngh a v và m c đóng góp c a t ng tr

ng, m c h

ng, th i gian h

ng

ng h p c th phù h p v i quy lu t

khách quan c a xã h i và phù h p v i đi u ki n kinh t - xã h i c a m i qu c gia.
góp ph n b o v quy n l i cho ng

i lao đ ng trên toàn th gi i và đ m b o an

toàn xã h i, ngày 04 tháng 6 n m 1952 t i Gi nev , T ch c Lao đ ng qu c t (ILO)

15


ban hành Công

c s 102 v quy ph m t i thi u an toàn xã h i, trong đó quy đ nh 9

ch đ tr c p, đó là:
(1) Ch m sóc y t
(2) Tr c p m đau
(3) Tr c p th t nghi p

(4) Tr c p tu i già (h u b ng)
(5) Tr c p TNL -BNN
(6) Tr c p gia đình
(7) Tr c p sinh đ
(8) Tr c p khi tàn ph
(9) Tr c p ti n tu t
Chính ch đ trên hình thành m t h th ng các ch đ BHXH.Tu đi u ki n kinh t xã h i, m i qu c gia tham gia công

c Gi nev th c hi n khuy n ngh đó

khác nhau, nh ng ít nh t ph i th c hi n đ

m cđ

c 3 ch đ . Trong đó, ít nh t ph i có m t

trong n m ch đ : (3); (4); (5); (8) và (9).
BHXH Vi t Nam và đ a ph

ng có nhi m v th c hi n t t chính sách BHXH nói

chung c ng nh công tác chi tr các ch đ BHXH nói riêng cho ng
nhân dân trên ph m vi c n

c. N i dung chi BHXH b t bu c

g m các ch đ :
- Tr c p m đau
- Tr c p thai s n
- Tr c p d

ng s c, ph c h i s c kh e

- Tr c p th t nghi p
- Tr c p m t l n
16

n

i lao đ ng và

c ta hi n nay bao


- Tr c p TNL -BNN
- Tr c p h u trí
- Tr c p t tu t
1.1.2 Khái ni m qu n lý thu b o hi m xã h i
T ch c b o hi m xã h i mu n t n t i và phát tri n ph i có m t tài chính riêng đ chi
dùng cho công tác th c hi n chính sách, ch đ . Do đó, thu BHXH là nhân t có tính
ch t quy t đ nh đ n s t n t i và phát tri n c a BHXH

b t k m t qu c gia nào trên

th gi i.
Thu BHXH là vi c nhà n

c dùng quy n l c c a mình b t bu c các đ i t

đóng BHXH theo m c phí quy đ nh ho c cho phép m t s đ i t

tham gia, l a ch n m c đóng và ph

ng đ

ng ph i

c t nguy n

ng th c đóng phù h p v i thu nh p c a mình.

Trên c s đó hình thành m t qu ti n t t p trung nh m m c đích b o đ m cho các
ho t đ ng BHXH.
Tuy nhiên, th c t hi n nay cho th y hi u qu thu BHXH nói chung và thu BHXH đ i
v i hình th c b t bu c nói riêng th

ng đ t k t qu không cao. Trong n n kinh t

nhi u thành ph n nh Vi t Nam hi n nay, l i ích c a các bên tham gia BHXH là khác
nhau.

n v SDLD thì luôn mong mu n t i đa hóa l i nhu n, ti u thi u hóa chi phí.

Trong khi đó, NLD thì l i mu n đóng góp ít nh t mà l i đ
BHXH là có h n, đ đ m b o cho m i ho t đ ng đ

ch

ng nhi u nh t.Qu

c b n v ng, c quan BHXH ph i

luôn ti n hành cân đ i qu sao cho h p lý nh t.Chính nh ng mâu thu n v l i ích trên
và có th đ m b o l i ích h p pháp c ng nh trách nhi m c a các bên tham gia c n
ph i có ng

i tr ng tài là Nhà n

c. V i ch c n ng cai tr , Nhà n

c s s d ng quy n

l c c a mình xây d ng các c ch , chính sách nh m nâng cao hi u qu công tác thu và
qu n lý thu BHXH.
V y qu n lý thu BHXH là “s tác đ ng có t ch c c a ch th qu n lý đ đi u ch nh
các ho t đ ng thu. S tác đ ng đó đ

c th c hi n b ng h th ng các bi n pháp hành

chính, kinh t và pháp lu t nh m đ t đ
l

c m c tiêu thu đúng đ i t

ng, thu đ s

ng và không đ th t thu ti n đóng BHXH, đ m b o th i gian theo quy đ nh”.[5]

17